5 Mayıs 1939 Tarihli Yeni Sabah Gazetesi Sayfa 5

A İKTİBAS VE TERCÜME HAKKI MAHFUZDUR Yeni Tehlikeler Rus Zabitlerine islâm Mahalle- sinden Çıkmaları Bildirilmişti Şehirde Muhtemel Bir Türk İsyanını Ermeniler Top Ateşile Bastırmayı Düşünüyorlardı O zamanki Miralay Torkom / yine zuhür etti. Andranikin Mmuvasalatından bir iki gün sonra Ermeni topçu mi- ralayı Duluhanof Erzuruma geldi. Önce kendisi top- çu müfettişi olarak benim âmirim olacağını söyledi. Buna cevaben ben kendim fırka kumandanı salâhi- yetini haiz bulunduğum için âmire ihtiyacım olma- dığını ve böyle olmadığı halde hizmetten çekileceği. mi bildirince miralay Duluhanofun Erzurum mevkir müstahkemi topçu işlerini idareye memur bulunduğ 1 ilân edildi. Bunun üzerine bana yolladığı mukarrerat kendi namına olmayıp merkez kumandanı Andrani"; 'namına gönderilmekte devam etti. Kumandam altındaki topçu taburu kumandanı yüzbaşı vekili Ermeni Canbulatyan dahi benim işle rime karışmağa yeltenmişti. Bütün topların ve pro- ektörlerle dinamolarının kâmilen geri götürüleceğini söylediğimde Ermeniler her halde Erzurumda kala- cakları için bunların kâffesinin kendilerine lüzumu olduğundan bahisle hiç birisinin geri gönderilmesir razı olmıyacağını ifade etmişti. Bundan anlaşılıyor. ki bütün emri kumandayı - Ermeniler kendi ellerine bir şey bırakmak istemiyorlardı. Rus zabitlerinin him. metile Ermeni istiklâlile çalıştıkları” ve fakat bunu kimseye sezdirmek istemedikleri pek âşikârdı. Çün- kü bu maksatlarını açıkça söyleseler Rus zabitleri. nin çoğu işten el çekince Ermeniler zabitsiz kalacak- Jardı. Topçu zabitanının terki hizmet etmelerinden menilerin pek ziyade korktukları yedinci Kafkas cebel topçu taburu kumandan vekili yüzbaşı Pilat'ın berveçbiâti ifadesinden anlaşılmaktadır: 7 şubatta cebel topçu taburunun Sarıkamışa hareket edeceğini haber alan Ermeniler daha 5 şubatta topçu park kumandanını tevkif etmişler ve ordu kumandanının emrile tahliye edilmiş, sonra üç defa daha yakalamış- lar. Eğerki topçular Erzurumdan çıkarsa Ermeniler Brzurumu kana boyıyacaklarını söyliyerek tehdide kalkmışlardır. Hapsedilenler Rus karargâh zabitle- Tinin teşebbüsile tahliye edilmekte olduğundan niha- yet ordu kumandanının emrile topçuların sevkinden Sarfınazar. edilmiştir. Yedinci cebel topçu taburu kumandanile anlaş- mak mecbüriyeti hasıl oldu. Rus topçu zabitanına Ermenileri bilfl cebretmeğe - cesaret edip Ermeni menfaatine çalışmaklığımızı açıktan açığa talep eder. lerse yekdiğerimize muavenet etmekliğimizi hafiyen kararlaştırdık. Elimizde maddi kuvvet olarak top ve Makineli tüfek ve bir de Rus zabitleri vardı. Cebel fopçu taburu zabitanı mümkün mertebe yekdiğerine yakın mahallerde ikamet etmeğe - başladıkları gibi mevkli müstahkem topçu zabitanı da tâ bidayeti iş. galdenberi karargâhımızın bulunduğu İslâm mahal: lesinde birbirimize yakın yerlere toplandık. Andranikin karargühinde vürudundan Sonra miralay Morelin Erzurum ah alisinin kıyam edeceği kor- kusu arttı. Ihtilâl mürettepleri tevkif olunu man hakikaten bir kıyam zuhur ederse bunların . zerlerine topçu ateşi açabilmek için Mecidiye ietih. kâmında bu işi becerebilecek Rus zabiti bulundurul. asını miralay Morel emretti. Bi İüman mahallesinden çıkıp Ermeni mahallesine nak. Jetmekliğimiz emredilmişti. Iki yıldanberi mahallesinde bunlarla yanyana yaşamış bulunduğu. muz cihetle Ermenilerin bu hayali korkularına gül. Yük. Rus topçu zabitanı aöz birliği yaparak namuslu Erzurumdan — umumi bir - görünüş bir düşmanla harp etmek için hizmette kaldıkları cihetle kadın, çoluk, çocuk üzerine topçu ateşi icra- #ına hiç bir zaman muvafakat etmiyeceklerini pek kat'i bir lisanla bildirdiler. Çünkü Ermeniler hiç bir. halde müslümanların kıyam ettikleri- lerek bu biçarelerin üzerine topçu ateşi ic- rasını istiyeceklerine şüphe kalmamıştı. Ermeni ma- hallesine nakil imkânı âtideki üç sebepten nagi gay- ri mümkündü: 1 — Tayin olunan zamanda — pakledebilmek mümkün değildi. 2 — Rus zabitlerinin ” müslüma » mahallesinden ayrılması Ermenilerin burada serbest- çe kıtal icra etmelerine müsaade olacaktı. 3 — Rus zabitleri her halde son zamanlarda hiç bir suretle emniyet edemedikleri Ermeni muhitine kendi kendi- lerini düşürmüş olacaklardı. Mevkii müstahkem kad: rosuna dahil olmıyan cebel topçu taburu zabitleri ayni veçbile bu teklifi reddettiler. Nihayet Ermeni- lerin kendi işlerini kendileri görmek mecburiyetinde kalıp kıyam müşevvikleri diyerek bazı güna tevkifat icrasına başladılar. Miralay Morelin şehre top atesi teklifi nazarıdikkatimi celbetmekle maiyetimdeki za- bitlerle içtima akdetmek mecburiyetini - hissettin, Bir gün fasıla ile iki içtima akdettik. Birinci içtimada. Erzurumda mevcut bilümum topçu zabitanile birkaç gündenberi Erzurumda bulunan - iki İngiliz zabiti Miralay Morel, Zinkiyeviç, Duluhanof, Torkom, An- Granik ve doktor Zavarif hazırdı. İngiliz zabitlerinin bu içtimaa davetlerinden biricik maksadımız Rus za- bitlerile Ermeni kumandanı arasındaki münasebeti görmeleri ve Rus zabitlerinin Ermeni vahşetine ne dereceye kadar mümanenta muktedir bulundukları. ni anlayıp birkaç gün sonra avdetlerine meşhudat ve Mütaleatını bir vak'a ile teyit edebilmeleri idi. Çünkü Goğrudan doğruya emrim altında telgraf ve telefon hatlarına malik olmadığımdan yazdığım telgrafların yerlerine verilmediğini müşahede ettiğim ve gerek haber almak suretile muttali olduğum her türlü Er- meni vahşetini bütün fecayille ortaya koydum. Br- meni itaatsizliğinin son dereceyi bulduğunu bizzat ordu kumandanı Odişelidze'nin lisanından işittiğim vak'alarla izah ettim. Bütün bu İzahatımı berveçhiâti. cümlelerle neticelendirdim. Erzurumda kalan bütün Rus zabitleri kendi hay- #iyet ve formalarile Ermeni mezalimini Yayıp ancak Amirlerine itaatle yalnız Rux Yaya hizmet etmek için kaldık. Ve Erzurumda bu. lunduğumuz müddetçe Ermeni vahçet ve rezaleti nihayet veril ve akai takdirde bütün Rus za- bitlerinin terki mevki ederek geri gitmelerine müsa. ade edilmesini srarla talep ettiğimizi bildirdim. Bi den sonra söz alan zabitan da hep benim fikrimi te yit ettiler. Andranik buna verdiği cevapta: Ermeni. ler, Rusyaya son derece minnettar olup büyük Rusya ahalisinin ayrılmaz bir kısmı bulunduklarını ve hali hazırda Rusyaya yardım etmekte takip etmediklerini Ermeni kitali denilen şeyin ası lardanberi Ermeni - Türk arasındaki husumetin n ticesi olmakla beraber bundan sonra hiçbir güna yol. Suzluk vukua gelmemesini temin için bizzat Erzuru. a geldiğini ve eğerçi burada Ermeniler çirip kitalin önünü almağa muvaffak olamazsa bizzat düsi birinci olarak Ersurumu terkedeceğini ifade et (Devamı var) AH Tayyare Şehitleri İhtifali Merasimi Programı Hazırlandı 15.miy pizarlesi günü yağle- Gik Tayyare şehideri Btilal geee ni grogai hatırlarimıgtır Program aşağıda veriyoruz Saat 18 de Fatih Tayyare parkın. a keplamılacaktır. 1 — Merasim geçişine iştirak ede- ceklerin ırasi ve lmleri aşağıdı. ğ 4 £ Maltepe Lisesi ve mizkası, & Z Tümen minkanı, © — Mürettep bir piyade taburu, dd Metasına, © Z Bir polis taburu 1 Z okulr. küm Öğretmen d, İatanbal Kaz tisesi İstanbul Erkek lisesi, Perlevniyal Erkek tzev Cümhuriyet kız esi Veta lit Darüşşafaka iisesi, Hayelye lise İstikiki iesi, Yüce Ükü lizen 2 Merasim şöyle olacaklıri * — Saat 14 e Fatih parkı, Beya: ıt Selimiye, Teksim ve Maçkadan | Allacak toplarla merasim başlar Bunun üzerine merasim kamatarı | olan İstanbul Merkez korautanı, me Tatlini açar ve merasim yerinde bur Tanamları, hava şehitlerini ve tatan hitleri selimlemağa davet eder. yb — Bunu müteakip bir borazan tarafından çalınacak (Ni işareti ö arlse batıları GEnllar ve sbayleri Selâm vaziyeti alır. Siviller, şapka barım çölırtelar. <2N anda Puti parkında, Be yanı; Gelate Külelerinde resmi dar ize ve. mücmeselerde - ve limanda mevcnt gemilerdeki bayraklar, yar Va yavaş yarıya kadar iadirilir $.— Bütün gemiler ve fabrikalar öüktüklerini çalarlar A Herbat ve bülün bakliye ve- Kılaları (framvay, olamobil, arabı.) hürmet için bir dekika dururlar. <<-Bü vaziyet ve ükün'bir de kika devam eder. K— Bit dakikanın Hlgierdi e l ee ŞA ge Cak Illmgl kur (T ipareti üzerine Bayraklar tekrar çekilir. düükler 5.— Hitabeler. Banül müteekip, meraslni iaabal- lindeki tayyare Abidesi önünde a— Orük Bamına baya subiyle verilir. rından, b — Türk hava Kurumuz € — Halk namına şehir den, d — Yüksek okullar namına. Birer zat tarafından Gört hitabe irat edilir. 4 — Hitabelerden sonra 'tem havası çalar. 5 — Matem havasını / müteakip bir subay komutasında bir manga, manevra fişengile üç defa havaya meclisin- uzıka, ma- ateş edecektir. 6 — Bundan sonra - davetiyeliler (Parkın tramvay cihetindeki tretu. varına) geçerler ve merasim geçişi başlar, '7 — Merasim geçişinden sonra me Fasim biter. 8 — Merasim geçişine iştirik e- denler, o sıra ile Beyazıta kadar gi derler ve oradan sonra yerlerine av. der ederler. 9 — Kolordu, Belediye, C. H. Par- tisi ve Türk Hava Kurumu Tayyare Abidesine çelenk koyarlar. Ayrıca arru edenler de çelenk ko- yabilirler. 10 — Davetliler için kıyafet: Ja- ketatay, silindir şapka mecburidir. (Parkın dahili, davetiyelilere tahsis| edilmiştir.) Fransız donanması Cebelitarıktan ayrıldı Londra, 4 (A. A.) — Cebelita- rıktan - bildirildiğine göre, bütün Pransız donanması gark ve garp is- tikametlerinde limandan ayrılmış. lardır. - Pransız harp gemileri ma- nevralar yaptıktan sonra tekrar Ce belitarığa döneceklerdir. Amerlikaya altın akıyor. New-York, 4 (ALA.) — Federfil Reserve Bank'a göre dün Amerika- 'ya 9.46.000 dolar kıymetinde altın gelmiştir. Bunun 9.371.000 i tagilte- | Feden gelmiştir. Asker Köşesi Akdeniz Bir Harbe Sahne Olursa... Tunusa Veya Mısıra Yapılacak Taarruz Ne Netice Verebilir. bir harp patlarsa İtalyan tahtelbahirlerile ” çarpışacak İngiliz zırhlılarından - biri Herhangi / bir — silâhli ihtnâtta yeni İtalya'nın faaliyet — sahasının Akdeniz'de olacağı ve şimalde Ege modern techizata malik, seri hare- kete müktedir iki kolordudan mü- teşekkildir. Bu kara kuvvetlerinin denizile cenupta Tunus ve Mısır'da| yanıbaşında kâfi derecced. ihtir harekâta tevessül edeceği şüphe| yata malik iki yüz kadar tavı götürmez bir keyfiyettir. Bu nokta-| yare - vardır. Fakat Metropol'den dan höreketle, Libya - toprakların dan gerek. Tunus, gerekse Mısır'a 'veya bu memeketlerin ikisine bir. den yapılabilecek bir İtalyan taar- ruzunun bugünkü vaziyette ne gibi bir muvaffakiyet imkânlarına ma- lik olduğu şayanı dikkattir. cuttur. Bu memleketlerden birisine veya | — Bu rakamların tadadından, İtal- her ikisine birden icra edilecek bir | yan kumandanlığı, dahili emniyeti. kara kuvvetlerinin gelmesi ihtima- Ji dalma mevcuttur. Bu suretle ka- Ta küvvetleri cihetinden lâzımge- len faikiyet mevcut olmamasına rağmen hava / küvvetleri bakımın. dan bu faikiyet nazari olarak mev. harekâtın —muvaffak olması / için| ni temin ve Mısır'a karşı müdafan, evvelemirde üç şartın tahakkuku| cenup ve garp tarafındaki - sahra dazımdır: hududlarını garanti için kâfi mik- 1) Mütearrızın rakiplerine karşı Ssürpriz ile harekete geçmesi, 2 — Vasıta faikiyetine harekât başlangıcında malik olunması, tarda kuvvet ayırması halinde, ce- nubi Tunus'a taarruz edebilecek kuvvetler 70 ilâ 80 bin asker mik- tarındadır. - Bugünkü — müdafaanın 3) Elde ettiği kazançların muha- | halihazır vaziyetine göre, bu şekil- fazası, yenilerinin alınması ve ni-| de bir hareket, yüksek bir hava hayet takviye ve techizatın serbest | kuvvetine rağmen ademi muvaffı bir tarzda icrası. İ kayetle neticelenebilecektir. Bugünkü hâdisat ortasında, Lib-/ —— Bu sebepten İtalya'nın daha zi ya'da, İtalyan'lar için bu muvaffa. de Misır cihetine meylettiği düşü- kiyet şartları meveud mudür? — | nülebilir. Zaten birkaç aydanberi Evvelâ sürpriz ile hareket ihti- — " #bya'da ve Tunus hududu yakinin- malini bir tarafa bırakmak 15 müstahkem bir cephe tesisi un- dır, Zira faşist politikası Aka- darının möveudiyeti görülmek. üzerindeki faaliyetleri ile Tum fir ki, bunların Tünüs. karşı: 've Misıir'da endişe - uyandırm andaki Libya'ya dühul noktalarının İtalya'nın askeri tedbirlerine, Lib ya'da yapmış olduğu takviye ameli- yatına, şarkta olduğu kadar garpte de mukabil ihtiyat tedbirleri cevap verdi. Misır, küvvetlerini” hududa anevra - küdretine malik yığdı ve aralarında mevki almak | motörlü kıtalarla yapılacak bu taarı için, Filistin'den İngiliz kuvvetleri | ruz hedefine vüsıl olabilmek istika. çağırıldı. Tunus ta, sahillerini tah-| metini göstermektedir. Tunus cep: kim, müstahkem mevkilerini işgal| hesinde mevcut kuvvetli mukave, eti ihtiyatlarını topladı. O suretle| met hatları bu hududda görünmü: ki Masır arazisine giriş büyük mü-| yor. cadeleler neticesinde vukua gelebi.| — Bu müsald vaziyet, İtalyan kur lir. Buna mukabil Tunus kıtası, de-| mandanlığına, bir ihtilaf başlangıcın nizden ihraç ve karadan tasrruz| da böyle bir taarruza iptidar karar harekâtına karşı daha müessir bir| rını verdirmeğe sevkedebilir ve el mukavemet hattı gösterebilir. — | de edilecek kazançlar da çok ebem. iktısadi — müdafaasının, — Süveyş'e doğru yapılacak bir taarruzun tak- viyesi zmnında yapıldığı da anlaşı: bır. Seri Bu vaziyet karşısında ikinci ih-İ miyetlidir. Bu kazançlar, sevkul. timal mevzuu bahsolur. İtalya, bu| ceyş bakımdan Süveyş kanalının el. şekilde vücude getirilen mukave-| de edilmesi, rakip imparatorluk met hattına tesirli bir taarruz yap- | münakale yollarının kattı, - siyaset mak için zaruri kuvvetlere malik | bakımından da, büyük Britanya'nın midir? Bugünkü vaziyette, ve bu| Arabistan ve İran körlezindeki şark küvvetlerin iki muhtelif cephede| devletlerindeki prestijinin nihayet hareket mecburiyetinden ve ica-| bulması, Hindistan'daki — idarenin bında bu cephelerden birinde mü. kavemete karar - vermiş olsa bile, kara kuvvetleri noktasından menfi bir cevap kendisini - gösterir. İtal yan kuvvetleri halihazırda 120 bin kadardır. Bu askerlerin dörtte biri Kolonyal tipinde muhtelit, dörtte üçü de Avrupa'lı müsademe kuv. vetinden ibarettir. Bu sonuncu kı. #Sım tamamile motörlü, kuvvetli ve, sarsılması ve nihayet maddi nokta- dan da Mısır'ın bütün servet meme balarının İtalyanların eline geçme. sidir. Burada da üçüncü ihtimal kendi- sini ortaya koymaktadır. Böyle bir muvaffaklyetin muvakkat olmama. Si için, askeri kuvvetlerin geri ile temasının / kesilmemesi, Tunus'a (Sonu T incl sayfadar Akdenizdeki Fransız harp gemilerinden biri —