15 Nisan 1939 Tarihli Yeni Sabah Gazetesi Sayfa 5

15 NİSAN 1038 YENISARAN d jj Yazan: R ae — General TARCAN EAZURUM. KURTULUZU Kâzım Karabekir İKTİBAS VE TERCÜME HAKKI MAHFUZDUR Ordudan Gelen Emir Vehip Paşaya Emrin Mahzurlu Ve Tehlikeli Olduğunu Söyledim Mütalealarımı Dinledikten Sonra, Bana Hak | Verdi. Ve Yeni Bir Emir Tebliğ Edeceğini Söyledi D OF PUBLİĞ v CHARLTON BATES BTRÂYER * 4| Mamahatun ve Yeniköyde elimize geçen erzakın Mamahatun grupunun 30 günlük yiyeceğini ve 120 Bünlük te etini temin edeceğini memnuniyetle öğre- nince bu erzaka dayanarak ileriye fazla kıt'a gön- dermek üzere Mamahatun grupuna Sürpiran yerine Sansadan erzak verilmesi emrini verdim. Erzurumu kurtarmak için ordu kumandanının verdiği emri tekrar tekrar mütalea ederek yalnız Mahzurlu değil, hattâ felâketli bile buldum ve kendi Mütaleamı bir daha söylemeği münasip gördüm. 28 şubatta telefonla Vehip Paşaya mütaleaları- anı etraflıca anlattım. Bana hak verdi ve her ikimizin fikirlerini mezcederek yeni bir emir tebliğ edeceğini söyledi. Kumandanın bu âlicenaplığına teşekkür ettim ve bu fırsattanı istifade ile: 'Aşkaleye gelen I. Kafkas kolordusu - süvari alayının (2 bölük) muvakkaten emrime verilerek Karabıyık hanlarında bulunan 200 piyade, 100 sü- vari ve iki toptan mürekkep Ermenilere bir baskın yapmaklığımızı ve bu suretle oradaki ambarları zapt etmekliğimizi,, de ordu kumandanından rica ettim. Buna da muvafakat ettiler. Bu baskın hareketi neti: celeninceye kadar - ikinci bir emirle iş'arı ahire ka- dar kaydile- bu alayı emrime verdiler. 28 şubatta Karabıyık hanlarına bir baskın ya- pıldı. 1 mart sabahı Ermeniler kaçtılar. Karabıyık tarafımızdan işgal olundu. Burada 200 ton tahmia edilen erzak elimize geçti. Bu muvaffakiyet artık yü- zümüzü adamakıllı güldürdü. 9 ncu fırka karargüh bugün Mamahatundan Yeniköye nakletti. 1 Mart günü Orda kumândanı Vehip Paşadan mahrem işaretiyle şu emir geldi (Emir ve raporlar gifreli telgrafla yazılmaktadır) : "1 — Vaziyeti siyasiye arazli birden işgalini icap ettirmektedir. 2 — Alınan haberler hâlen Erzurumda mühim bir Ermeni kuvveti meveut olmadığını - ve Ermeni teşkilâtının ikmalinden evvel seri ve âni bir darbe ile Brzurumu elde etmek mümkün olduğunu göstermek- tedir. Erzurum mevkii müstahkeminin hali bazırile Müdafaasının kemmiyet ve keyfiyeti hakkında süveri muhtelife ile daha fazla ve daha esaslı malümat alı- narak Üç gün sonra yaptırılacak tayyare keşiflerile de alınacak malümatın itmamına çalışılmakla bera. ber en kestirme ve en sarih bir kanaat hasıl etmek üzere Erzuruma karşı kâfi kuvvetle bir koşfi taare Tuzi yaptırmağa karar verdim. Binaenaleyh bu mak- #Sadın asgari bir zamanda tatbik ve icrası için birinet ve ikinci Kafkas kolorduları birer piyade alayı, iki. ğer süvari bölüğü, avcı taburlarını ve alaylar nezdin. Geki ikişer cebel topundan maada birer cebel bat müstevliyenin yası ve avcılarına Heclitterfik ayrıca birer cebel ta. kamı emre âmade kılacaklardır. 3 — Birinci Kafkas kolordusu Yeniköy ve ce- aubi mıntakasında, ikinci Kafkas kolordusu da ken. #i müfzesini Aşkale - Aşağı - Kağderiç #ında topliyacaktır. 4 — Kolordular bu ihzaratın nekadar zamanda biteceğini ve kıtaatın hangi tarihten itibaren emarolu. nan mıntakadan ileriye harekete ümade olabileceğini bana bildirecektir. 5 — Bu emir birinci ve ikinci Kafkas kolordu- Jarı kumandanlıklarına verilmiştir., mıntaka. 2 mart sabahı da şu emir ilâve olundu: . "iki avcı taburunun birleştirilerek ve bir batar. a cebel topçusu ilhak ile Brzurum cemabu istikamc. tinden ihatavf bir surette istihdamının faydalı rüldüğü ve bu halde Eğridağ gimali payelerinden sağ vnahın keşif ve emniyeti maksadile saldırılacak bö- iüklerin en muktedir kızakçılardan terekküp etmesi için ild muallim zabitin kolordu emrine gönderildiği.., Yehip Paşanın, benim ahvale pek mutabik olan Seklifimi tamamile neden kabul etmediklerini anlıya- #aıyordum. İki kolordudan birer alayı vesaire yerine fopluca benim kolordumun bir firkasile bu işi daha €min ve daha da çab n a çabuk yapardım. Her iki kolordunun birer kıt'asından mürekkep bir kuvvetin sevk ve ida, Tesi pek mahturlu olacağı gibi T nel ke irdunun kıt'a Jarı Kop dağını aşıncaya kadar ben bütün kolordu. mu Erzurum karşısına topliyabilirdim. Bundan baş. ka benim kolordumun kıt'alarını Yeniköy ve c bunda toplamak emrolunuyordu. z Kavurma Çukuru - Sakalı Gedik yolu - vaktile Erzurumun tahliyesinde hayli felâketlere sebep ol Muştu, Bu kar yığınları içinde oraya gidecek kıt'ala. Fan İapecl de imkünsızdı. İki avcı taburunu ve batar. p Vanın Rus Ordüsu tarafından içkalini - teshil yan eden Ermenilerin Osmanlı asker- lerine karşı siperlerde müsademeleri 'ya cebel (dağ) topçusunu Erzurum cenubundan gön- dermek te bu bakımdan doğru olamazdı. Ben bu mahzurları yazmış ve telefonla da söyle- miştim. Artık yalnız şunu yapabilirdim: Bütün me- auliyeti üzerime alarak ahvalin icabına göre serbestii hareketimi muhafaza etmek. Çünkü bir felâket halinde maddi, manevi mesu- liyet benimdi. Çünkü ben hâdisenin başındayım, ordu. karargühi ise ilkbahar havası içinde bulunan ve E: zurumdan 300 kilometre harita mesafesi uzak olan Su şebrindedir. Ben karlar içinde hareketi idare ede- ceğim. Ordu karargâhı ise 1hk odada harita başında kalacaktır. Bile bile ve göre göre askerimi dondura- maz ve açlıktan öldüremezdim. Zaptettiğimiz Karabıyık ambarları, benim kol- ordumun Erzurum cephesinde toplanarak orayı bir darbe ile kurtarabilirdi. Bunun için 2 mart sabahı işimi gu suretle sağlama bağladım. 9 uncu fırkanın bütün kuvvetile Yeniköy hava- lisine, 36 ncı fırkanın da kâmilen Erzincanda toplan- ması, 10,5 luk obüs taburunun da Erzincana gelmesi emrini verdim. Bugün sınıf arkadaşım Kadri bey emrindeki 10 uncu fırka da ikinci Kufkas kolordusu emrine hareket etmiş olduğundan artık kolordum iki forkalı kaldı Yaptırdığım arazi istikşafında — Mamahatundan onra karın çokluğundan tekerlekli vasıtalar cadde- den dahi hareket edemiyordu. Cadde dışlarında ya. yalar bile pek güçlükle hareket edebiliyordu. rrtibatımı hemen orduya da bildirdim. Vehip Paşa buna çok kızmış; ayni günde (2 mart) telefonla çıkıştı. "Bu ne iştir. Karabekir? Sansa garbi diye gösterdim. be Şmdi de Erzuruma gidiyorsun. Eline erzak geçtikçe koş. turup duruyorsun, Anlaşıldı: Sana hareket emri ve. Emniyet hati sen Karasuya sürdün; sen Yeniköye atlattın. orayı gösterdim, receğime iaşe emri vermeliyim ki istediğim yerde dürabilesin. Şimdi bir emir tebliğ ediyorum., dedi ve kesti ! Emir de ardından geldi "Kolordunuz. kâmilen Erzincan — ve garbından inşe olunacaktır. Aşkale ve Karabıyık ambarları or du emrindedir. Şimdi ne yapacaktım? Ben Karabıyıkta elde et tiğimiz 200 tonluk erzağa güvenerek emirlerimi ver. ğer ordunun bu son emrini yapmak lâzını gelirse bütün kuvvetlerimi” Kütür köprüsüne kadar geri çekmek lâzım gelecektir. Hareket emirlerinde ahval muayyen olmadığı için emriyakilerle muvaffa. kiyetli ilerlemelere ordu kumandanı da şimdiye ka: dar itiraz etmemişti. Fakat gu "Erzurum taarruzu., meselesinden taban tabana zit fikirlerle işe başladık. (Devamı var) İikinci ve büyük bir antre Bu Sene İzmir Fuarı Çok Güzel Olacak İzmir Belediye Reisi Behçet Uz'un beyanatı izmir, 18 (AA) — Belediye re- di Dr. Behcet Üz, İzmirin imar iş deri, hlmanın tevsi 've 'makli yeniden yapılması mütasavver mühim. işler Ve bu sene fusrda vücuda getirilen Yenilikler hakkında Anadolı ağansı: 'a aşağıdaki malümatı vermiştir. fenirtn kmar İşleti yangın mabar sında ve yanmamış kısımlarda ol. 'mak üzere İki noktadan ilerlemekte. Gir. 178 hektarlık yangın sahası son Sekiz sene sarfında serfedilen büyük kayect neticeri mevc imar piloma öce bi gö kemen küanön ioaar od miş vaziyettedir. Bu saha içinde 430 bin metre murabbalık” kültür park ve tikbir enternazyotlü foarı vücdn| getirilmiş, bir çok asfalt, beton, par- he yöl ve kanalimazyon açılmıç, yüz. hinlerce ağuç, dükilmiştir. Yangçın ea İhanında aöt konforu hat apartıman İve evlerden mürekkep yeni mahal ler vücuda gelmiştir. Şehrin yanma ' kazımlarında her sene biras da ha geniş bir gekilde ve tamir tarzın. Öü deveni ölen fanliyete' b yıldan 'sonra daha şümullü bir mecra vere- bileceğiz. Şebrin heyeti umumiyesine lt imtez: pilam “bazırlamakla möy, gulüz. Bu plânın tanziminden sonra| tarihi ve iktisadi büyük bir kıymet tasıyan gehrimizde çok esaslı bir - İmar fasliyeti meydana. getirilebile Gök ve İzmirin emsalsiz. güzellikleri| bütün şaşmüniyle meydana çikacak. tir. B iesainin yamı başında Şehir, İmedlisince geçen devrede kabul ei den beş senelik İmar meeni progra mamızı da - zikretmek lüzımdır.. On mülyon liralık mühtelit imar işini d tiva cilen b pecgranı mllküm naav! İzalarından otobüs işletmesi, gar İsantral, mezbahanın tevsi ve ikmali, havacun fabeikmanın uslakı, gibi I: lerin mübim bir kısmına başladık. İBir kızmına da başlamak üzereyir. Teşebbüs ettiğimiz bu işlerden bi İatem daha lk tesislerinden itihbaren İbelediyemize oldukça mühim bir va- İridat temin ettiklerinden programın İkundan sonraki sahasına emniyetle| devam edebileceğiz. Naf Vekileti İzmir ticaret limanının Alsancak ci İhetine nakledilmesi işini - tetkik ct İmektedir. İzmirde daha müsait bir İyerde modern bir ticaret limanı vü cuda getirilmesi yalız İzmir gehri için değil bütün Ege hinterlandı için İsüptesiz çok faydalı olacaktır. Ha len yapmakta olduğumuz ve en mü İhimlerini yukarıda söylediğim işler. den başka ekmek fabrikası ve bir &i l0 vücuda getirilmesi, süt fabrikamı ve belediye sarayı yapılması işlerini İtetkik etmekteyiz. Nafta Vekâletinin izmir elektrik ve su şirketlerini mü- bayaa ederek - belediyemize devret. imesi hakkındaki - temennilerimizin hakında hakikat mevkime çıkacağı 'm Üümit etmekteyiz. Mutat veçhile 20 agustosta açılacak olan fuar b İzrlıklarına hararetle devam etmek. | teyiz. Bu önl dekumuncu defa açıa: İcak olan lamir enternasyonal fuarı | ha geçen yıllardan çok fazla rağbet gösterilmektedir. Bu sene yeniden bir çok ecnebi devletlerin - resmen fuarımıza iştirak etmekte oldukları | gibi yabancı ve yerli firmalar adedi /de geçen senelerden çok fazladır. | Fuarda başlıca yenilikler olarak bü. yük sergi sarayı, 2500 kişilik anfi- | tentr, nebatat bahçesi, kültür ve zi. Taat müzeleri, tenis kortları ve da. ha bir çok tesisat vücuda getirilmek tedir. Fuarın elektrik tertibatı, ağaç İve ciçek bahçeleri, Luna park tarzın daki oyun yerleri zenginleştrilmek. tedir. Hayvanat bahçesi herkesin a. lükasını çekecek bir şekilde ve yeni hayvanlarla tevsi edilmiştir. Basma hane tarafındaki 9 eylül meydamına aha yap: | İtarmaktayız. Bu antrenin üst katın. 'da güzel bir gazino restoran buluna. caktır. Ziyaretçileri eğlendirmek |. İçin mühtelif sürprizler hazırlıyoruz. Her halde 1989 İzmir enternasyonal fuarı geçen yıllardan daha çok üs- 'tün bir gekilde meydana çıkacak ve 19 veriş ve eğlence bakımından iş tirak ve siyaret edenleri — memnun bırakacaktır. Neşriyat Kongresi Ve Okutma Meselesi İstanbulun Bazı Kenar Semtlerin- de Okumaya Karşı Olan Müthiş Lâkaytliği Bilir misiniz? Neşriyat kongres muayı, kitabı köylere kadar sokmaya ve bunları, oralarda dahi bol bol ve doya doya, okumayı temine çalışacakmış. Bu, çok yerinde, çok iyi, çok fay- dalı teşebbüse karşı hangi eli kalem tutan sevinmez acaba? Öyle saniyorum ki bu teşebbüs, biraz da sıkı kında en uzak bir vilâyetin, en köşel bucağındaki, artık okuy ak demektir. Tabii, böyle bir köyün” okuması| Yazan: Osman Cemal KAYGILI Bazeteyi, mec | 'tâ en uzak, en Bunlardan — ben öylelerini tanı- vım ki, halleri, tavırları, kılıkları, kayafetleri, konuşuşları cihetinden bunlar sosyete adamıdırlar, balola- Ta, süvarelere, cemiyetlere, ziyafet- lere giderler. Muaşeret adaplarını iyice vakıftırlar. Hattâ çatra patra, yahyt bir hayli de yabancı dillerden. birini bilirler. Fakat bunların da bil medikleri bir şey varsa o da gazete ve kitap okumaktır. Hattâ bunların bazıları, gazete ve kitaba öyle yan gözlerle bakarlar ki bunlarla fazla uğraşanlara, yani gazete, mecmua, tutulacak olursa ya- €n assiz bir köy bile,| demek, “hemen doğrudan doğruya| kitap gibi şeyleri dikkatlice okuyanı ve birdenbire Korneyi, Şekspiri, Hâ-| lara birer hımbıl, birer Allahlık der, midi, Göteyi, Bodleri, İpseni, Kone| / geçerler. Hamsonu, Anatol Fransı, — Dasto- | İstanbulda hayli okur yazar ta- yevskiyi, Yakup - Kadriyi, Aleksi | Kımından olup ta: Kareli, — Halide —Edibi Jorj döl * — Gazete okumak ne aamandır. Hameli” Cokumak — demök — değil-| âdetim değil!.. Yıllar var ki elime dir. Fakat, iş ki o, bir. kerecik o-| Büzete filân aldığım yok!.. Edebiyat kumaya, kitaba alışsın; onun sonu artık çorap söküğü gibi kendiliğin- den gelir. Geçende © meshur: "Yazık oldu Süleyman efendiye!,. Mısraının en gönüllü ve en büyük| meddah ve sitayiskârı Nurullah A-| aç bir yazısında çocukların bol bol| roman okumalarını ve bunların, ne romanı olursa olsün mutlaka çocu- Za faydalı olacağından bâhsediyor.| dü. Ben, okadar ileriye gidemiyece- çocuğun ne romanı olur-| Sa olsun, eline geçeni okuması, bel- ki ileride onun, okuduğu romanlar- daki gayet bayağı, aşağılık kahra- manlardan her hangi birini taklit et esine sebep olur. Fakat, ne roma-| ni olursa olsun değil de çocuğa, köy ğim. Zire mi? Aman, aman, aman.... Böyle martavallar, benden irak olsun!.. Diye sözde bir çeşit ukalalık gös- terişi yapanlardan ise burada uzun uzadıya bahse hiç hacet yok: Gelelim gimdi bir başka çeşit - kumuyan tiplere: İstanbul / tarafındaki — tramvay, duraklarından birinin etrafı came- kânlı genişçe bir tanesi vardır. ki bunun içinde zavallı bir malül kü- gük bir yerceğiz tutmuş, oracıkta gazete, mecmua, risale ve tek tük kitaplar satar ve Tanrının günü sa- bah, akşanı buraya, bir düzüneden eksik olmamak üzere delikanlı biri- | kir. Bunların işi, gücü salt duvarlar a asılı sinema yıldızları ile futbel- cuları filân seyretmektir... Ve işte & © kadar! Tüye kendi anlıyacağı dil ve mevzula | iyi, faydak, güzel masallar, hikâye- || D Âylar var ki, ne olur, bu okur, ler, romanlar bir kere tattırılacak | Yâzar delikanlılardan birisini de ora. olursa sonraları o, yükseklerini, mükemmellerini kendiliğinden ara-| yıp okumağa Hanyayı, Kovyayı, yani şu yusyu. yarlak ve kar lamağa başlar. Gel gelelim, / bizim şu koskoca- man ve eskidenberi yazarlar diyarı tanınan Istanbula: Bilmem amma, bu gün bu kos-| koca ve eskidenberi okur yazarlar diyarı tanınan İstanbul, bana öyle Beliyor ki nüfusuna nisbetle, yurdun. içinde en az okuyan yerlerden biri-| dir. Hele bu İstanbulun kenar semt- derinin okum başka vilâyetlerin up uzak ve p 1s- sız köylerinden pek te, yahut hiç te| farkı yoktur. kalksın, gelsin benimle birlikte, onu Kötüreyim şehrin kenar semtlerinin | gazetesiz, mecmuasız, kitapsız her hangi bir mahallesine... Orada çağ:- | ralım beş n de bu beş on kişi, büsbütün mürek-| Z kep yalamamış cinsten, yani hiç -| dan bir tek mecmua, bir tek risale, bir tek gazete alırken görsem! ime kânı yok, onlar, salt oraya birikip sadece ve dakikalarca o resimleri Süzer ve o resimlere dair ayakta mü Rakaşalar yapar, sonra da ayni mü- nakaşalar ve kaba kaba teşbihler, istiarelerle caddeyi tutarlar. “Anıma diyeceksiniz ki: — Ya bunların, oradan bir mee- Mua, bir gazete, bir brogür almağa paraları yoksa? Onu, gelin de siz benim gecelik takkeme anlatın! O dediğim yerden kaba kaba teş. kir ayrılıp caddeyi tutanlar, doğ- Tuca soluğu, zahiren şatafatlı, fakat esasta pek kötü, pek pestenkarlini o. lan sinema filminin karşısında alır. lar, İşte bunlardan dolayıdır. ki ku- rulacak Neşriyat kongresi okuma ve okutma cihetinden Istanbulu as- Ja ihmal etmemeli ve hattâ en göz önünde tutmalıdır. Osman Cemal Kaygılı bunların daha daha derinlerini, âoba başlar ve böylelikle de)| yanoz dipli dünyayı an- meşhür ökür yazma / cihetinden, İnanmiyan, bir gün kişi karşımıza... Hem | likbahar tarifeleri gele- kuma, yazma - bilmiyen takımda | Gek hafta tatbik ediliyor değil de biraz 'den olsun. Ve bunlara soralım, ba- | kalım: — istanbulda günde kaç gazete| çıkar ve bunların kaçı sabah, kaçı| akşam gazetesidir. ları nedir: Şirketi Hayriyenin ilk bahar ta- rifelerinin — tatbiki bir hafta daha İ geri birakılmıştır. Buna sebep tark felerde yeniden bazı değişiklikler yan pilması zaruretidir. Yeni tarife an. cak gelecek pazardan itibaren tat- | bik edilecektir. Bu tarihe kadar şir ket bugünden itibaren tarife harici ilâve seferler yapacaktır. okur, yazar kimseler- bunların fiyat- damlar, bu e basit u, dürüst bir cevap verebilirlerse aşkolsun! Belediya” İoşkilâtındı Ve yine ayni adamlara soralım: |— yeni, değişiklikler. lerinizde sizin kaç kitabı. | — istanbul Belediyesi harita şube« niz vardır? #inin heyeti — fenniyeden ayrılarak Alacağımız cevap, hiç şüphesiz | İmar Müdürlüğüne raptı kararlaştı. guduür rılmıştır. Ne kitab soruyorsunuz? Biz | mektep çocuğu miyız ki evlerimizde | kitabımız olacak? Hele bu dediğim yerlerdeki ka dınlar arasında, yılda bir defa bi olsun bir ta miyen pek çok kadın ” olduğu bunların hiç €n ufak bir fikir kırıntısı bile yok- bulun sözde geçinen kimselerinden bir çoklarına Prostun plânı tekemmül ettikten sonra istimlâk —müdürlüğü de ay ni müdürlüğe raptolunacaktır. —— Yurdda 35 Milyon — Türk ne büyük Kuvvet ve sasdet kayna. #idir. Çocuk Esirgeme teşkilâ. tini yardımınızla küvvetlendir. mek bu saadeti bir batında te min etmeğe kâfidir. İk gazete yüzü gör. gibi birinde kitap namına adi, bu günkü İstan-| —— Çocuk Erirgeme Kurumu Genel )kur yazar görünen ve| —— Merkesi ———