21 Aralık 1940 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 5

Münevverlerimiz Namık Kemal hakkır.- a ne düşünüyorlar? Üniversite Rektörü Cemil Bilsel, Edebiyat Fakültesi Dekanı Hâmid Ongunsu, Fakülte profesörlerinden Ahmed Caferoğlu ve Nihad Tarlan'ın Büyük Sair hakkındaki fikirleri... Yazan: Büyük şairin ölümünden sonra onun eserlerini okuyan, şiirlerin- de terennüm etüği duyguya vükıf olan muhtelif devir şairleri, edip- İkri, münevverler; onun hakkmda eserler vücude getirmiş, ondaki memleket sevgisini bu eserlerile canlandırmağa çalışmışlardır. Na- mık Kemâli, muhtelif bakımlardan tetkik ve tahill eden münevverle- rin eserleri bugün kütüphaneleri- Mizi doldurmaktadır. Nesiller bu eserlerden onun hakkında söylemr miş sözlerden faydalanmakta ve büyük şairin karakteri, edebi sah- Bugün, Namık Kemâlin doğumu- Bün yüzüncü yı mü Münasebetile, memleke' Tinmiş münevverlerinin ve edebi- Yatçılarımızım fikirlerini de alma- Yt uygun bulduk, mleketin en büyük ilim müles- #esesinin başında bulunan değer- li ünlyersite rektörü Bay Cemil Bilsel Namık Kemâl hakkındaki duyuşlarını şöyle anlattı: Namık Kemâl bazlinkti neslin ide- ale bağlılığı yolunda kuvvetli örnektir “— Namik Ke mâl ben yaşta e- lanlayın, doğru ve iyi yazma kudre- ti ve hürriyeti seövme kabiliyeti üzerinde en bir yük tesiri yapan değerli edibimiz- dir, Riya ve müda- haneden — uzak idealine bağlı ve bu ideal uğrunda devrin'n her kuvvetine kargı du- rabilmiş idealist — vatanperver ve mütefekkirimizdir, Bu hassası yal- nız bizlm neslimizin değil; bugün- kü neslin de ideale — bağlılığı yor İunda kuyvetli örneklerdendir.,, Edebiyat fakültesi dekanı Hâ- mid Ongunsu da Namık Kemâli bir tarihçi profesör gözüyle şöy- le tahlil ediyor: O, modern devlet telâkkilerini kavramış bir ferttir “Namık Kemâli, ben, bir — tarihçi zihhiyetile düşün- mek isterim. Bu sebeple — Namik deniyetinin an'a- nelertne uygun olarak — islâm ca- mnlasma — candan bağlı gayretler ve fedakâr bir ünimet ferdi oldu- Bu kadar on dokuzuncu asır telâk- lerine muvafık olarık. modern devlet ve millet mefhumusu da kavramağa — başlamış bir millet ferdidir. Bu itibarla Namık Ke Mal, islâm! gayretle milli hamiyet Ve vatanperverliği nefsinde topla- Müş, iki âlemi temsil eden hami- yet zincirinin intikal ifade eden dikkate şayan bir halkasmı teşkil ©der. Bundan dolayı kendisine tanzimatın, milli hükimiyet dev resini hazırlryan, fikir adamları a- Tasında yer ayırmak lâzım gelir, h(*.e Namık Kemâl, bu şahsiyotile- dir ki yeni nesiller üzerinde mü- rebbi Vazifesini görmüş, Beciyesi- nin metâneti dolayısile hakikaten mücssir olmuştur,, Hasan Bedreddin Ülgen hak yvermek pek yerinde olur, Çünkü tanzimat hareketlerini tet- kik edenler Namık Kemâlin bura- da yeni fikirleri, inkılâpçılığı ka- bul ettiğini gördüler, Türk dili profesörü Ahmet Ca- fer oğlu da Namık Kemal hakkın. dak; düşüncelerini sorduğum xa - man bana ketdi duyuşlarını göyle anlattı: Namık Kemâl türkçtilük cere- yanımın en başındadır, Ş — — Namık Kemâ! Erzincan. da türkçülük oe reyanmın en ba- şındadır. Bu iş- de onun büyük tesiri vardır. Er- zincanda — Türk Mmektepleri ya- sak olluğu za- manda, iki sınıflı iptidal — mektep- Jerde çocuklara milliyet cereyanı- nı vatan sevgisini, bilhassa Türki- yeye karşı olan sevgiyi derinleş - tirmek için Namık Kemâlin gitr. leri, bestelenmiş ve marş — olarak talebeye — öğretilmiştir. Yirminci narın başlangtemnda Erzincanda ye- tişen şairlerin bir çoğunun gerek mevruu itibarile gerek edebiyat ka. bt itibarile Namık Kemâli taklit eden bir çok Özlü şairler — bulum- muştur. Hattâ Namik Kemdâle kar- gt olan hemiyet o kadar ileri gö- türülmüştü ki, Erzincanda Satirih edebiyatımın üstadı sayılan Sabır; Namrk Kemâl! gürlerini Namık Kemâle nazire yaparak Azeri Türk. lerinin kusurlarını göstererek dert lerine ağlamıştır. Menelk Namik Kemâldeki: Amâlimiz, Mistyli Sabri de: Amklimiz, efkârımiz Wayi va- tandır. Kinü garorti hırs bize bize ruhu bedendir. Efal yok anacak — işimliz lâfi da- handır Dünyada hiz esarette bütün kün biz Kafkaslılarız yel keseriz. nam alırız. Bundan başka Namık Kemâlin vatan sevgisini aysen okuyan A- zeri gairi Hâdi olmuştur. Bu zat tamamen Namik Kemâlin bir tak- lididir, Hurufat ıslahı mesolesinde Namık Kemâl; vaktile bu yolda çalışan Mirzafethan Ahmed zade. ye cevap vermekle 60—70 yıl ev- vel Türk dünyasmın büyük bir ih- tiysemr da — karşılamıştır. Bugün hile Namık Kemüây Erzincanda en çok sevilmiş şairlerden biridir. Bence Namık Kemll; memleke- te samimiyetle bağlı bir şahsiyet olmuş, çalıştığı sahada bunu kendi- sine ideal ittihas etmistir. Namık Kemal, Türkiyede kendi — vatanmı oökgarken ve onun hürriyetine calı. hşırken hariçte kalan Türkler için unutulmaz bir misal teşkil etmiş- tir.,, Bay Ahmet Cafer oğlundan son« ra edebivat fakültesi profesörle - rinden Ali Nihat Tarlanı da ziya- ret ettim, kendimi Namık Kemâl hakkında — üniveriitede — vereceği söylevini hazırlamakla — mesguldü. Ürstat; © kadar sistematik bir şa- kilde çalışıyordu ki eidden hayran oldum. Masa üzerinde dizilmiş çe git çeşit zaflar mevcuttu. Bunla - Hâmlâ — Ongunsu'nun fikirlerine tm hürriyette Namık Kemflin bir NAMIK KEMAL Sesin ki etmiş itab kızıl karanlıklara, b Namık Kemâl'in babası Mustaja Asım Bey hususiyotine ait notlar movcuttu. Kendisine fikirlerini sorduğum za * man bana düşüncelerini şöyle izab etti: Biz Namık Kemâli her sahada bir kül olarak kabul ediyoruz “— Namik Ke mâl, ancak hürri- yet ve vatan mef humlarının en be. liğ bir şairi ol- mak, hayatını bu mücadeleye ha& retmek — itibarile ve feragatine büyük kıymet veren gençlik, bundan evvel bir kaç de- fa bu muazzam şahsiyetin ruhani- yeti etrafında toplanmıştı. Gençli- ğin bu vatanperverlik — ve fazllete kıymet, bizi çok — savindi- rocok bir hâdisedir. Cumhuriyet hülkümetiniA, gençliğin bü heysen- Bmr teşvik ederek bu ihtifali ümi- versite konferans salonundan halk evlerine, ve dershanelere teşmili büvük bir şükrana Hiyıktır. O; bütün fikri ve ruhi faaliye tini hürriyet ve vatan gibi iki mu: kaddes umde etrafında teksif et- tiği için belki faaliyetlerinin diğer sahalarında kAfi bir. kudret gös- terememiştir. Fakat Kemâli biz bir kül olarak aİryor ve bu külün muhteşem Âbidesi önünde eğilmek garuretini hiasodiyoruz. Türk milleti kendine hizmet ©- denlere dajma şükran ve minnet- tarlıkla mukabele etmiştir.., Profesörlerimizin Namık Kemâl Bakkmımdaki bu duyusları ve sözle rile büyük gair cumhuriyet Türki- yesinde hakiki krymetini — bulmuz ve kendinr lüzam olan yer verilmiş olduğunu Huharla görüyoruz.,, eli t Namık Kemalin — Magosa kali sinde hapsec ' liği zindan Dort çekenler yolunda ışık oldu varlığın, Gözünde para, ikbal çamurdan birer yığın Sanatın © füsunkâr teline bağladığın Rüyan ile ömründe kışlar döndü bahara,.. Zindan, ölüm korkusu fanfler için gerek Edebiyat tarihi üzerinde yazılmış yazılardan ba aati Namik Kemalin kaç yaşında divan sahibi oldu gunu bir tereddüd noktaaı halinde Bilhassa Namık Kemale dair başlı ecer yazmış olan Doktor Rıza Nur, yecek kadar yüksek bulur, Tanülemin Mahmud Kemal olmuştür bu tereddütleri giderecek ı oluyor. Ve görülüyor. ki Namık Kamal filvaki Sofya dan 17—18 yaşında bir genç olarak gelirken eltnde di vanımın müvesini gelirmiş olduğu gibi değerli müdek. kik Bay Âli Türkgeldi'nin burada teşhir için verdile- isri ikinci bir defter de Namık Keraalin tam bir divan sahibi olduğunun Azami haddini ifade eden bir kaydı ibtiva etmektedir. Bu dafterin sonunda T Zilhilece 1281 tarihi vardır. Ve bu tarih lstinsah tarihi olarak dahi İi AU Tamık Kemâl (İnkıâp müze vekttüphanesinde açılan: Nanık Kemal ser- Yazan: Şüküfe Nihâl | Çocukluğumuzda onu — babaları mizdan bir eösane kuhramanı gibi | dinlerdik. Evde söylenen şarkılarda, glir- lerde hep onun sesi gürlerdi... Yeni bir din kitabı gibi, döşe- me tahtalart —arasma gizlenerok elden ele dolaşan el yazımı kitap- ların ona ait olduğunu sezer; bü- yüklerin heyecanlı konuşmaları a- rasında hep onun hoybetli adını du- yardık.,, ve: *Top patlazın, ateşleri etrafa saçılsın. Dünyada, ne bulduk ki ölümden ne kaçılsın; , “Altı da bir, üstü de hirdir yerin, Arg yiğitler vatan imdadına!. ikbalini — hep pâymal ettim, terki — eviâdü iyal ettim, Tmuzzaaken — Vatandan taflsal ettim, Sebatu azme hâil bir deni dünya mı kalmıştır.,, Ripehrin — bahtını, Hamiyyet mesleğinde Hayatımdan “Kemll'in Seng-l kabri — kalmadıyas nemı kalmıştır... gibi, vatan lirizmini en samimi bir şekilde aksettiren şiirler ve bazı. a1 bestelenmiş — masralarla — çocuk ruhumuzun — kahramanlık — heyo- canımnı, ihtiyacını tatmin ederkon, bir gün, bütün vartığımızın ondaki Mealin ve feragatin alevile kav- rulduğunu gördük. Artık vatan sever olmamak, va- tan için can vermenin en büyük zevk olduğuna inanmamak ka- bil mi? Bugün çocuklarımıza büyük a- tanm ve İnönünün aştıkları des- tani kahramanlık çahikalarını gös- terirken, bundan elli bu kadar yıl evvel yaşamış bir Türk kahrama nmın da, o tepeleri aydınlatacak bir ışıkla flk yola çıkan yolcu oldu- ğunu öğretmek, borcu! Büyüklerimiz ne kadar tarihimiz o kadar şeref » Namık Kemâlden Doymadı. gözlerimiz — kan ile ol sun doysun, ağlıyadursun, — analar saç yolmun, Yüzümüz yerde sürünsün, başı muz taş olsun, Vatanım bağrına düşman dayadı hançerini, Yok imiş kurtaracak bahtı kara Babâlar Namık Kemalin 17 Bu noktayı en kati olsrak halleden büyük Ustad « Kendilerinin bu. gü İnkılab Müzesindeki Bergide teşbir için lütfettik- leri vesika heni sergiye en DÜyük kıymeti vermiş, hem vesikayı ortaya | meti haizdir.,, —VAKIT 2i BİRİNCİKİNUN 1010 Namık Kemal'in bir manzumesi kaydetmişlerdir. başına büyük bir Açağıya &lın yaşında olgun bir şâir gözreli almış olması rivayeti karşısında, bu divanda görülen şilrlerin — birtakımını 2530 yaşından aşağı bir zamanda vücuda gelirilemi: koymuş Baklettiğimiz manzume işle yür. 26 yaşından evvel yapılan bu müânzume iİn Kılâber Kemâlin yüreği çırpınmaktadır. kabul olunsa Namık Kemalin bütüa bu eserleri yirmi boş yaşına kadar söylemiş olduğuna bizi —inandırır. bu deflerden Horkesin ta'n eyleyen kâlü-yi istidadına Kârgüh | fıtratın tariz eder üstadıma! Neş'e-i devletle nolsun fahrım, ey mest-l gurur Sen mikin bâdi bu bezm-i âlemin icadma? İhtiraz et rişe-i âyincl sadpâreden, Değme ehl 1 irtdsârm hütir.i nüşüdma. Görmesin imdad, yarab, rahmetinden tü ebod, Sarf-i makdur etmeyen hemcinsinin imdadına, 'T ki lerâ-yi teğvündür temeddünden murad, Farzolur mlâhı her cem'iyyetin, ofradıma, Etmeyen ifnâ vücüdün, eylemez ihyâ-yi mülk, Hodperestidir sebeb her devletin berbâdına. Eyledi sermaye-! İzzeli seğdet zilleti Lânet olsun âlemin tavri oefü-mütüdna, Büls| şekva bize hüzni wmumidir, Kemdl, Kendi derdim gönlümün billâh gelmer yüdma, aa öaame eaRar di ÜĞ üa Na gisinde neler var? Büyük vatanperver şair Na- mık Kemalin, doğumunun 100 üncü yıldönümü, bugün yurdun her yanında törenle anılacak, &. serleri, memlekete ettiği hizmet ler birer birer anlatılacak ve o nun ruhu kadirşinas Türk genç- liği tarafından kendine lâyık olan ihtiramla taziz — edilecek. tir. Hayatı, memlekete — yaptığı hizmelleri anılırken, onun ede- biyat sahasına — vermiş olduğu, bugün elimizde mevcut eserleri- ni ihtiva eden bir sergi de ter. tip edilmiştir. Namık Kemal sergi Şehir ve İnkılâp vesikaları müzesinin seyyar sergi salonunda — hazır” lanmıştır. Sergi bugün açıla- caktır. Okuyucularımıza sergi hak. kında bir fikir verebilmek Ümi- diyle sergiyi bir gün evvelinden ziyaret etlik. Kısa bir zamanda hazırlanan, bu sergi bir varlığı gösteriyor. Sergi salonunda büyük bir faaliyet var, levhalar takılıyor, eamekânlara kitaplar yerleştiri. liyor, müze müdürü Semsettin Güneren ile Selim Nüzhet Ger- çek bu işlere nezaret ediyorlar. Direktöre yaklaştım: — Kolay gelsin üstad! De, Beni görünce selâm verdi — Pek kolay değil, dedi. Ba: kalım neler elde edeceğiz! Elindeki Tasviri Efkâr gaze- tesini tanzim etmekle meşguldü. Bay Şetnsettin: — Namık Kemalin vefatmı haber veren gazeteyi artyoruz. Vefat tarihi gazetelere bir kaç gün sonra geçmişti. Habe. ri vı*'wn gağetede yazılan yazır yı bulmak ist uz, Bu sahifeyi | ayrmı bir came'cüinda teşhir ede- ceğiz. Oldukça tarihi bir. kıy. Direktör sergi hak öY İlk yedi camekânda yeni eriyle basılmış Na- mık Kemalin kendi eşerleri ve Namık Kemal hakkında yazıl. miş eserler, garp dilinde ona ait yazılan eserler. 17 camekânda da Namık Kemale ait vesikalar, yazı yazdığı ve idare ettiği en: zeteler, makaleleri, — hatıraları, divanı ve edebi eserleri, piyes- maderini! ...- Yüksel ki yerin bu yer değildir, Dünyaya geliş hüner değildir. leri, romanm'arı, tarihi, tenkitle- ri, mektupları, hakkında yazıl - mış yazılar, vefatını haber ve - rwrıı)ug-ınıelpr bulunmaktadır. varlara da bir çok fotog. raflar, doğum ve ölüm tarihleri- ne ait afişler ve mühtelif giir- leri konmuştur... Şimdi camekânlardaki eserle. ri gözden geçirelim: .» Salonda birinci camekânda büyük şairin “Vatan veya Si> listire piyesi, Zavallı Çocuk, Rü- ya,, eserleri bulunuyor. Bu bü. yük camekân da gönül öyle ar- Zu ederdi ki, Namik Kemalin eserleriyle dolsun. Fakat bura - da ancak karşımıza üç eser İkinci camekânda, — muhtolif 'Türk şairlerinin Namık Kemal hakkında yazdıkları şiirleri ve Yyazdarı bulunuyor. Bunların arasında en eskilerinden en ye. nilerine kadar var, 8 ve 4 Üncü camekânlarda; Namik Kemalin — hayatına ait, Maarif Vekâletinin — neşrettiği diğer ediplerin yazdıkları eser 5, 6 ve 7 inci ecamokânlarda; Namık Komalin İbret gazetesi ve o gazetede yazmış “Oldüğu makaleler göze çarpmaktadır. 8 inci camekânda; — Namık Kemal hakkında — almanca ve Fransızca dilleriyle yazılmış & Berler... Bundan sonraki camekânlar. da da sırasiyle salnameler, kan" di el yazısını gösteren mektup- lar var. Bu mektupların ara. sında bilhassa pederine yazdığı bir iki nümune göze ÇArpıyor. Diğer bir camekânda Avrupa da çıkardığı gazete ve mecmua lar ve yazdığı yazılar - sıralan- maktadır. Ulüm, İvret, Sadakat, Gayret gibi gazeteleriyle Basiret Mmec. mMuası, 1292 de Vakıt ve İttihad gazetelerine yazmış olduğu ya> ziları muhtevi matbu gazeteler. 11 inci camekânda — Namık Kemalin muhtelif — gazetelerde yazmış olduğu makalelerin ki- tap geklinde intişar etmiş olan. ları... 12 inci camekânda; — kendisi- nin kullandığı kalemi, horkası, kahve fincanı ve hatıra defte- 13 üncü camekânda; divanı.. Divanmdan kendi el yazısiyle yazılmış iki sahife, n 14 üncü camekünda: Yine ti. yatro eserleri var. B nierm arssında; Kara Belâ, Akif Bey, piyesleri bulunuyor. 15 inci camekânda; romanlar rı, ve fransızcaya tercüme edil- miş İntibah romanının bir -nüs. hası.. 16 mcı camekânda da; tarihi Cevdet Paşanm yazdığı mektu” ba verdis cevap, müuhtelif mektupları... 17 inci eamekânda:; bugün Namık Kemal hakkmda muh- telif gazetelerin yazacağı yazı- ların teşhirine ayrılmıştır. . * $ Namık — Kemalin eserlerini toplama, aynı zamanda teshir etme bakımımdan İnkılâp müze- Bize kadar erişti gökleri Yyara yara; Millet şehitlerinin olsa da bahtı kara, Gömmez van tarih topraktan bir merara.. Hangi güneş karartr karanlıktan Ürkerek ? Aslâ boşa çıkmadı kemal, verdiğin emek Yanardağlar tutuştu ardında sıra sırn, sinin tertip etmiş olduğu sergi cidden kayda ııyı'*':—m İleride, büyük şairin e87 ve ona ait vĞıikı?:r büyük bir itina ile araştırılıp torlanacak- tır. Bu araştırmanın yapılması. na da İnkılâp müzesinin Namık Kemal sergisi vesile - olmuştur, diyebiliriz. ia Ol Değil gu viranenin değmez saltanatmı, Teptin yedi kat göğün güneş dolu bahtmı; Bir çelikten zincire vurup büyük Ahdmı Sürükledin kanınla boyadığın yollara... Gözünden kan olarak akdı milletin derdi Saray onlarm olsun. sana zindan yeterdi; Muztarip gönüllerin tahtı en güzel yendi Yaşryan varlığını o mabetlerde ara,.. e Şüküfe NIhâl İnklâp Müzesinde N a m 1 k Kemale ait eserlerin teşhir edil. i görünüş | diği salondan bir