25 Nisan 1939 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 6

Günün hâdiseleri Askeri bahisler; Akdenizde yapılacak Bir harp ingiliz - Fransız donanmas Umumi harbe ve bu harp bittik ten sonra tâ 1935 senesine kadar Akdenizde hâkim olan devlet İn- gütere ve dolayısile Fransa idi , Habeşistan harbi 1935 senesinde oldu. Bu harbin İtalyanlar tara . fından kazanılması Akdenizde bü yük tahavvüllere sebebiyet ver- di. Siyasi ve istrateji muvazenesi bozuldu, İtalya hükümeti umumi harp sonunda müttefikleri tarafından iğfal edildiği iddiasile ortaya çık ta ve bir müstemleke imparator luğu kurmak üzere ileriye atıldı. İtalyanların bu ileri atılışına İn gilizler süküt etti, Milletler Ce * miyeti vasıtasile 50 hükümeti bir staya getirerek İtalyaya karşı testi tedbirler aldı. Fakat bu tej- birler müessir olmadığından bir müddet sonra kaldırıldı. Buna karşı Roma . Berlin mihveri te « şekkül etti, Habeşistan harbi s- ralarında İngiliz donanmas: bir harbe tamamile hazır değildi. Kaybedilecek bir tek harp gemisi İngilizleri çok düşündürüyordu. Bu donanma, Habeşistan harbi devam ederken Malta adasından çıktı ve İtalyan tayyarelerinden çekindiği için, tam dört ay İsken. deriye ile Hayfa ve civarında do" laşıp durdu. İtalyan nakliye ge - mileri “bü donanmanın yanından geçerek Kızridenize çıkıyor ve İ- talyan somalisine gitmek üzere müstahkem mevki olan Adenden Hind Okyanusuna, varıyordu. Fransızların Akdenizde Tulon ve Bizertada muazzam limanları var. dı ve cenupla şimal Afrikasında İngiliz - Fransız donan ması Mihver donanması- na faiktir Son siyasi hâdiseler üzerine In- giliz Başvekili Mister Nevil Çem. berlayn'nin nutku ve Ruzveltiu 1 mihver donanmasına faiktır da Fransızları çök düşündürecek bir vaziyet yaratmıştır, Büyük devletlerin Akdenizdek: vaziyet ve hava kuvvetli de niz kuvvetlerini, öslerini gözönü ne getirecek olursak açık olarak görürüz ki garbi Akdeniz havzası eski hâkimleri için karanlık ufuk. larla doludur. Cebelüttarık boğa- zının karşı sahildeki komşusunun hâkimiyetinde müstahkem Scuta üssü vardır. Bu üs Cebelüttarıkın korkunç bir rakibidir. Seutaya 1s- panyolların yerleştirdiği uzun çap b toplarla Cebelüttarıkı dövmek zor bir iş değildir. Nefsi Cebelüt. tarıktan başka o Hinterlandı için daha farla inkişaf imkânı kalma mıştır, Çünkü Hinterland İspan . yolların elindedir. Balear adaları hava kuvetleri . nin çok mükemmel bir üssüdür Mayorkada Palma, Minyorkada Makon #wevkileri müstahkem bi - rer mevkidir. Oran, Cezayir ve Bizertadan Marsilya ve Tolona sevkedilen Fransız askerleri bu müstahkem mevkilerinin civar” dan geçmek © mecbüriyetindedir. Marsilya ile Tolon ve Bizertayı Fransızlar hava ve deniz küvvet. lerine sığmacak mükemmel birer askeri Üş haline getirmişlerdir. Fakat, bir İtalyan Fransız harbi wukubulacak olursa Korsika ada“ İtalyan tehdidi altına girecek» tir. Marsilya ile Tolon ve civarı da şimali İtalyan hava kuvvetleri nin tehdidi altına girecektir, Bizerta karadan ve sahilden çok modern vasıtalarla tahkim ve tec. hiz edilmiştir. Maamafih, İtalyan kuvvetli kava ve kara orduları bu- mesajını müteakip bütün & gözler |larm Sardunyadaki Kaçliari ve Si Tunuyordu. Maamafih, Fransızlar bu esnada askeri ağırlıklarını Ak.| denizde toplıyamazdı, Çünkü, Ren boyundaki Alman askerleri silâh omuzda bekliyordu. Berlin » Ro- ma mibveri teşekül etmişti, Bu mihver sayesindedir, ki İtalyan Afrika fütühatını tamamladı ve Akdenizde serbest hareket imkâ - nın: elde etti. İspanya ihtilâli Habeşistan harbi henüz bitmişti ki ispanya ihtilâli başladı. General Frankonun İspanya devletinin i . daresini ele alması Akdeniz me- selesini yeni bir safhaya getirdi. Bittahi, Frankonun galebesile Ro! ma , Berlin mihveri çok kuvvet - lendi, Akdenizin garp havzası mihverin nüfuzu altına girdi. Çün kü garbi Akdeniz sahillerinin 1400 kilometresi İspanyanın 550 kilometresi de Fransanın idaresi altındadır. Arnavutluğun İtalyan ordula * ri tarafından işgalinden sonrâ > Adiryatik denizi kapatılmış olu - yor. Akdenizin bu cihetinde as . keri bakımdan husule gelen bu değişiklik çok mühimdir. Çünkü Otranto sahillerine ağır bir kapak taşı yerleştirilerek (o İngilizlerle Fransızlara Adriyatiği geçmek im kânı bırakılmamıştır. İtalyanlar Valonada muhakkak #ürette bir üssü bahri meydana getirecek ve Brindizi ile Sazenodaki üslerinde yardımile Adriyatik icabında ka - patılabilecektir. General Franko ne yapacak General Franko Italya ve Al - manyanm yardrmile muvaflak ol. du. Onlarm bu yardınma minnet le mukabele edeceği tabiidir. Nite kim Roma - Berlin mihverine ilti- hak edecek vaziyet almıştır. Fran konun galebesi Pirene hududun . Alman filosunun Akdenizde yapa- cağı manevralara döndü. Maama. fih Alman manevraları hakkında henüz kat'i bir söz söylenmemek- tedir, : Rayş hükümetinin Alman do - nanmasmın ilkbahar manevraları- cilyadaki Trapani üsleri Bizertay: tehdit edecektir. | İtalyanlar Pantelaryanın taşlık” larmda yeni bir hava üssü mey. İdana getirdi. Bu suretle Lampe - İduzada meydana getirdikleri tesi sat ile Tunusa giden Fransız yo. | Duff Kooper İngilterenin sabık donanma na zmı Duff Kooper İngilterenin son üç hafta zarfındaki harici ve da - hili siyasetini ve bu meyanda Ro . ma . Berlin mihverinin Avrupada i emellerini kendi zaviyesinden söyle mütalâa etmektedir: Yine yeni bir hâdise ile karş: - laştık ve Hitler gibi Mussolini ile de dostane ve geniş rabitalar yap- manın mümkün olamıyacağmı bir kere daha anladık., Mütekabil itimat o olmadıkça, karşımızdakinin iyi emelleri bu * lunmadıkça ne dostluk ne de sul- ha imkân yoktur. Müsyö Mussolini sözünün kıy. metsiz olduğunu isbat etti, Müsyö Mussolini bir sene evvel yapılan İngiliz . İtalyan anlaşmasını öyle tü neticelere vardı ki, Hitle - rin Münih anlaşması hilâfma yap- mış olduğu hareketleri gölgede bıraktı. Müslümanların ibadet günü o * lan cuma günü yapılan Arnavut - Ve ae Yeri Tre er | | İ Berlin . Roma mihverinin Ma- caristan, Yügoslavya ve Bulgaris nı Akdenizde İspanya açıklarında | unu hava ve denizden ka içİtan gibi müttefikler araması ve yapması hakkında vermiş olduğu karar, bu donanma hakkında kati ve müsbet bir malümat edinilme. sine yardım edecektir. İngiltere mahafili İspanyanın cenup ve şi * maâlindeki, yani Pirene mıntakasi. le Cebelüttarıktaki askeri hare - ketleri pek yakından takip etmek tedir. Bu münasebetle İngiliz matbu - vetlerile, İtalyan donanmasını ve Almanların Akdenizde manevra da bulunan kuvvetlerini mukayese etmektedir. Fransız İngiliz deniz kuvvetleri şu gemilerden müteşekkildir: Beheri vasati olarak (30,000) ton ağırlığında dört zırbir.. İki tane (22,000) tonluk zırhir, iki tayyarr gemisi, iki tane saf Tesk dokuz tane hafif kru - vazör, altmış dört tane torpido, kırk sekiz denizaltı gemisi, sekiz torpil atıcı gemi ve altı adet mo - tör. Diğer taraftan mihver donan - masinn kuvveti de şudur; atı, Fransız - İngiliz deniz kuv .! istiyeceklerdir, | Malta adası da tayyare dafii top İlarile çok mükemel bir şekilde İtahkim edilmiştir. İtalyanlar Mal İtaya karşı Mesina ve Tarantoyu İtahkim etmiştir. Fakat, Malta ile İtalyan mevkileri boy ölçüşecek bir hakle değildir. İngilizler 1936 senesinden iti - baren Kıbrıs adasma çok büyük ehemmiyet vermeğe başladı. Bu . rada meydana getirilen askeri te- sat ve tahiimat ile, İskenderiye İye, Hayfa ve Süveyşteki üsler sa İyesinde İngiliz donanması kend evinde gibi serbest bir halde bulu nabilecektir. İngilizler bu dört üsse ehem - İmiyet vermekle Musul ve Iraktan İ gelen ve merkezi Hayfa limanda olan petrol .borularını korumak pve emniyet altına almak istemiş- tir, İ Bütün bu hazırlıklardan sonra lakla gelen sual şudur: İngiltere İlmparatorluğu Hindistana gider ve imparatorluğun şahdamarı © . lan Akdeniz yolunun İtalyanların İki tane yirmi üç bin tonluk|tehdidi altında bulunmasına ve bu zırhlı, on bin tonluk üç tane zırh. | tekilidin herkesten bir parça daha W kruvazör, yedi tane saffıharp | arttırılmasına * tahammül “edecek kruvazörü, on “ekiz hafif kruva- zör, eli dokuz torpido, yüz on $e iz denizaltı gemisi, yetiniş tane torpil atrcı gemi ve ayrıca elli mo. tör. Bu rakamlar Akdenizdeki In - midir?.. Derhal verilecek “hay ya medeniyetinin bildikleri için İtalyanların ham lelerine bir taraftan sükütla mu * kabele ederken, diğer taraftas cevap olacaktır. İngilizler, dün giliz - Fransız donanmasının mih.İmüthiş hazırlıklar yapıyor. İngil İver donanmasına kat kat faik ol- İduğunu göstermektedir. İtere zengindir. Ucu bucağı olm yan koca imparatorluk ne yapıp mahvolacağını | -| yapacak, jitalyanın Balkan antantmı dağıt » İmak istemesi, Bulgaristanm da 1913 deki hudutları verilmedikçe İBalkan Antantına o girmiyeceğini bildirmesi bütün gözleri bir müd- İdet için Bulgaristan üzerine çevir jdi.. Bulgaristanın içinde bulundu * ğu müşkül vaziyeti yakından tet- kik eden hir Fransiz gazetesi ge- rek Bulgar meclisinde geçen gü » rültüleri, gerekse Bulgar Kralının şahsi tereddödünü şöyle hulâsa etmektedir Bulgaristan hangi tarafa mey « letmek lâzım geldiğini bir türlü kestirememektedir. Dobrucayı ve Makedonyanm bir kısmını yeniden elde etmek, Ege denizinde bir ti- man kazanmak gerçi ilk nazanda çekicidir. Fakat 1914 - 1918 harbi nİ unutmayan bir kısım halk AJ - manyaya bağlanmanın ne kadar tehlikeli olduğunu hissetmekte ve bir karar verememektedir. Geçen perşembe günü toplanan Bulgar meclisi bu düşünceleri çok güzel bir sekilde aktettirmiştir. Aym günkü içtimada hariciye vekili Almanyanın Çekoslovak, t. talyanların da Arnavutluk hâdi seleri hakkında izahat vererek, hü İkümetin harici siyasetini bildir - işti Akdeniz hâkimiyetin: başkalarına vermiyecektir. Nasıl vermiyecek, harple mi? Yahut si. yasetle mi?.. Yakın istikbal bu günkü nesle bunu da gösterecek - tir. Avrupa ve ingiltere — YAZAN: Ingiltere sabık daki harekâtından çok daha kö tüdür. Yakın tarihlerde birçok misa - lini görmüş olduğumuz kuvvet si yasetinin mevkii fiile konması ve birçok sathi mazeretler ile dikta - törlerin vermeği âdet edindikleri yalancı teminat da artık efkârı & mumiyeye tesir etmez oldu. Fakat şimdi muhakkak ki, bir kimse çıkıp da Arnavutların öte- denberi bütün varlıklarile İtalyan lar ile teşrikimesai etmek iste - diklerini ve İtalyanın bu hareketi nin Avrupada son bir adım olaca. ğını iddia edemez. MUKAVEMET SİYASETİ Artık daha uzun müddet hâ - dişelere kör kalmiş mazeret gö » türmez, ve diktatörlere meyyal © lanlar - ki bunlar güneş karşısın. da kar mesabesindedirler ve kime inanmak Jâzırmgeldiğinde şüpheli, dirler - Attık bütün dünyayı açık- ça tehdit eden tehlikeyi görmeli - dirler. Almanya ve İtalya şimdiki reis. lerinin idaresinde bütün Avrupa: ya hâkim olmak emelindedir. E. ğer diktatörlerin bu fikrini kabul eden et ve kemikten yapılmış bir insan mevcutsa hiç vakıt kaybet - meden kendini bir akliye mütehas pa PAYAYRDE EİHİKEDEŞİ ENER Bulgaristan ve Berlin Roma mihveri Bir Fransız gazetesi yakın komşumuzu vaziyetini nasıl tahlil ediyor . teker teker Muhalif mebuslar söz alarak hükümetin siyasetine şildetle hücum etmişlerdir. Bulgaristanın sabık Paris seli” ri Müsyö Staynof söz alarak, ya- kında bir Bulgar heyetinin Berli. ni ziyaretine ne gibi bir mecburi, yetin âmil olduğunu ve Bulgarista nın da Çekoslovakya veya Arna - vutluğun âkıbetine uğramıyaca - ğını kimin temin edeceğini sor - muştur, Müsyö Staynoldan sonra söz a. lan mebus Sakharof şiddetle hü kümete hücum ederek, Köseiva - nofu Avrupada yalnızca dikta - törlerin hâkim olduğunu millete (inandermak istemekle itkam et » *miştir, DUFF KOOPER donanma nazırı Bugünkü vaziyete göre, Britanya iki türlü siyaset Wi f sındadır; Tazyikı kabul veya kâvemet.. Birincisi büyük yanın ortadan kalkması, istiki” tamamen - kaybetmesi de: Bu vaziyete göte hiç şi lim etmek lâzımılır, Nitekim terenin mukavemet siyasetini * bul ettiği de meydandadır. vekil beyanatımda Polonyanım” mamiyetine tecavüz edilmesi! lâ müsaade edemiyeceğini bp mekle bu siyasetini tebarüz miş değil midir? Birçok felâketler. ile bazı saadetlerin de geldiği Geçen üç aydanberi Avrupayf riten feci vakalar son üç b zarfında çok mesut hâdi busulüne sebep verdi. Bu İngiltere bütün fırkaları hes olarak bir harici siyaset plânı mek imkânın: buldu. İngili$ eti tehlike karşısında biriö daha çok yaklaştı, bağlandı” Şimdi vazife bu bağlı Mümkün olan meyvaları als” mektedir, Demiri tavunda dövmek ve manın yoları bir an evvel KO£ mek lâzımdır. Şimdiye kadar #89 1 Tarimeme ve Toplantı ekseri mebusların nutsuzluğu neticesinde gürül Je nihayet bulmuştur. Bulgar Kralının şüpheleri Bütün bu hâdiseler Kral BO endişeye düşürmektedir. Kral “e, başındanberi sarayında birçok İği, tişareler yapmaktadır. Kral Boris, nazi usullerini beğenmese dahi, ailevi vasif. dolayısile mecburen İtalyaya SÖR etmektedir. (Malümdur ki b karışı, Victor Emanucl'in kız! Bulgar Kralı Italyan - AV, anlaşmasına girildiği takdirde garlarla mihver emelleri uğ Balkanlar da gönüllü asker v8# tne gireceklerini takdir et N dir. 7 Maamafih İtalyan - Alman laşmasımın kendilerine bahşe'İğp haklar da oldukça çazip gör“üp mektedir, Fakat kralın birçok yi p Bâşvekli ve Bulgaristanın B€ğ, sefirinin fikrinde olmadıklari Krala vaziyetin vahametini ) mekte ve: “Bir kere daha | taya düşmüş olan Bulgarista” daha mahvoluyordu.,, Demektedirler. Bugün Kralla vaziyeti mür şa eden kimselerin arkasmöf ordunun büyük 'bir İkramı bul, maktadır. Birçok zabitler, Bulgar ©'*âl harbiye reisi olan nazi aley' e General Peef'in katli mesele nutmadıkları gibi, Almanya” dl 7: İktisadi menfaatler karşıbi da milli varlıklarına el wza* na da razı olmamaktadırlar.