18 Mart 1934 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 7

MPa tara 3 üncü sayıfada) Agustos ayı İngiliz | filosunun boğazda tahaşşut devri olmuştu. Bu zamanda İngiliz donanmasınm boğaz civarına bıraktığı nöbet ve tarassut gemileri o kadar çoğal- | muştı, ki bu vaziyete artık, “ablo ka,, dan başka bir ad verilemez - di. 23 Eylül 1915 te İngiliz gemile- rinin arasında Fransız gemileri Golua, Süfren, Böve, oŞarlmany zırhlıları ve bilâhare gelen diğer © üç zırhlı ile 6 hafif O kruvazör, 7 torpido ve 6 deniz altı gemisinden mürekkep filo idi. sayısız denilebilecek (derecede çok düşman gemisi birikmiş bulu- nuyordu. Dritnavt (o ve zırhlıdan torpil gemilerine, ufak yelkenli- İere varıncıya (kadar her türlüsü mevcuttu. Boğaza civar adalardan her hangi birinin limanma bakıl- sa Amerika ve Avrupanın en işlek İimanlarma benzetebilirdi. Harp başladığı zaman e başladığı zaman Çanak- bulunan İngiliz gemileri: En zn tapa 28 bin ton, en küçüğü 12 bin ton hacminde olmak üzere 1 zırhlı, 3 hattı harp kruvszörü, 1 Dritnavt, 5 kruvazör, hacimleri 6 bin tonla 4 bin mütehalif ol- mak üzere 9 hafif (o kruvazör, hattı harp filosundan hariç 6 ha- fif kruvazör, Z torpido gambotu, 23 torpido muhribi, 17 ufak torpi- do, 11 tahtelbahir, 30 torpil ara- ma gemisi, 34 nakliye gemisi, 1 balon gemisi... Fransız filosu: En büyüğü 23 bin ton, en küçü- ğü 9 binton hacminde olmak ü. | zere, 10 zırhlı, 4800 tonluk bir zırhlı kruvazör, 11 bin tonluk bir kruvazör ve ayrıca iki kruvazör... Muavin gemilerde: 4 hafif kru- vazör, İl tayyare gemisi, 11 tor- pido muhribi, 9 ufak (torpido, 7 deniz altı gemisi, 25 mayn arama gemisi, - balon gemisi, 14 nakliye gemisi. 21 Teşrinevel 915te Bu siretle boğaz o civarmda toplandıktan sonra 21 teşrinlev - vel 1915 günü şafakla bersber 18 parçalık bir düşman © filosunun boğaza yaklaştığı görüldü. O gün saat 6,55 te amiral (o bayrağını ta- tıyan İngiliz hattı harp gemisinin 12000 metreden ilk ateşi açması üzerine dört zırhlı birden methal istihkâmlarmı seri yaylimlerle a- teş altına aldılar. İngilizler | boğazın (o Rumeli Fransızlar da Anadolu O sahilini hedef tutmuşlardı. Çanakkalede | muharebe bu suretle başladı, kanlı (o bir şekilde devam etti o ve nihayet 18 mart 1915 günü zafer (Türklere nasip oldu. 18 Mart sabahı 18 mart sabahı erkenden keşfe Şıkan bir tayyaremiz Bozca ada civarmda 15 (İngiliz, 4 Fransız zırhlısı ile 3 kruvazör ve omüte- âddit torpido ve tahrip gemileri- hin boğaza doğru hareket hazır « liğında bulunduğu haber verildi. de görülmeğe başlamıştı. Bunlar | Bir müddet sonra boğaz önünde Dardanos bataryasmı ” Ganakkalerle 5. 18 Mart vir Bugün bütün dünya tarihinde eşsiz zaferlerden birinin on dokuzuncu yıldönümüdür ... O m————. | talarınm raporlariyle bir kat da-|la kapatılmış bulunuyordu. Bu| rini son şiddete çıkarmışlar, ü - i ha ehemmiyet ve ciddiyet peyda etti. (o Bütün vazifedarlar, uyku- i suz geçen gecelerin yorgunluğunu hissetmeksizin, her şeyi hazırlan- mış olan sevgili toplarının başına büyük © bir itimetla geçtiler. İs- tihkâmların içinde büyük bir fa- | aliyet vardı. Sabah saat 8,30 da daima tor- | pidolarla tarassut edilen boğaz | methalinin gerisinde 8zırhliyle bir kruvzörün bulunduğu anlaşıldı | Deniz pek sakin, gök yüzü berrak ; ve İekesizdi ve bu hal düşman le- | bine sayrlabilirdi. aliyet görülüyor, bir çok torpido- lar, sağa sola, ileri geri koşuyor, tahrip ve nakliye gemileri ,tahli- siye ve hastahane vapurları mu - harebe sahasına doğru yaklaşıyor, geri hizmetine mahsus olan hat üzerindeki yerlerini tutuyorlardı . Saat 10,30 da dördü geride ol- mak üzere 10 zırhlı ve müteaddit torpidolardan mürekkep iki kuv- vetki filo boğaza doğru ilerliyor- du. Bu iki büyük © grup en önde Triyomf sistemi bir zırhlı, bunu takiben sıra ile Agamemnun, Lord Nelson, Kvin Elizabet, İnfleksi- bel, Prens Corç zırhlıları ve bun - ların gerisinde de 5 torpido bu- lunmak üzere heybetli birer kale | gibi teker teker Seddülbahir hiza- sindan görünerek methal önünde Kumkaleye doğru bir hat teşkil ettikten sonra sola (döndüler ve birinci hatta bulunan 6 zırhlı bo - ğazdan içeri girmeğe başladı. Bi- rinci grup gemiler boğaza girer - ken dağılıyorlar, her biri bombar- dıman yerindeki mevzilerine doğ- ru ilerliyorlardı. hilini, Svitşor zırhlısı da Anadolu sahilini n takip ediyor, Kvin Elizabet Agamemnon, Lord Nelson, İnfleksibel'den mürekkep olan en kuvvetli gemiler de boğa- zın orta Yolunu takip ederek saffı harp teşkil ediyorlardı. e Bir kaç torpidonun, bilhassa merkezdeki . | Dritnavtların etrafında, mütema - diyen devrederek bu (gemileri torpillere karşı korumağa çalıştık- ları görülüyordu. Ateş ateş üstüne 11,15 te Sviftşor — zırhlısı ilk mermisini Halileli sırtlarına attı; | İntepe grupundan mukabele gör- dü. 11,40 te İnfleksibl o Rumeli Mecidiye tabiyesime doğru, Kvin Elizabet te Anadolu (Mecidiye istihkâmr civarına ateşe başladı - | lar. Beş dakika sonra Çanakkale Beş dakika sonra Çanakkale şeb- rine Kvin Elizabetten ateş açılmış şehirde yangın yapılmıştı. Prens Corç zırhlısı Rumeli sahi» | | Fransız saatte 7,5santimetrelikten 38,Isan timetreliğe kadar 310 düşman to- pu boğaz bataryalarımızı dövüyor- du. Manzara hakikaten korkunçtu. Yer, gök top gürültülerinden in- liyor, boğaz yamaçlarında yer yer yangınlar, alevler çıkarak gök yü- züne doğru toprak sütunları yük- seliyordu. filosuna hücum işareti İngiliz baş âmirali bu bombar- | dımanın bataryalarımız üzerinde haricinde İmrozdan | Kâfi derecede hasar yaptığına ka- Bozenadaya kadar büyük bir fa- | mat getirdiğinden saat 1 de Fran- sız filosuna hücum işareti verildi. Bu işaretle 18 mart muharebesinin ikinci safhası da başlamış oldu. Bu ikinci safha düşman filosunun | ricatını başlangıç oluyordu. Fransız filosu, bilhassa Rumeli sahilini takip eden Şarlmany o ve Golua zırhlıları pek cüretkârane hücum ediyorlardı. Bu esnada ü- çüncü ihtiyat zırhlıları o grupuda Yenişehir önüden boğaza doğru i- lerlemiye başlamışlardı. Artık muharebe yeni inkişaf e- den vaziyetlerle şiddet ve dehşetin son derecesine girmişti. Bir'grup Halileli sırtlarının ilerisine geçmiş Rumeli sahilini takiben ilerliyor, diğer bir grup iv hatlara yaklaşmı ya çalışıyor, üçüncü filo da med- hale giriyordu. Tayyareler istih- kâmların halini anlamak üzere ke- şif uçuşları yapıyorlar, mayn ta- rama gemileri büyük bir faaliyet gösteriyorlardı. Vaziyet, düşmanın ©son kozunu oynamakta olduğunu sarahatle gösteriyordu. Yanlardan ilerliyen Fransız ge- mileri, ateş altına almak inkânı hasıl olunca derhal bataryalarımız tarafından şiddetli bir ateşle ihata olundular. Bilhassa Hamidiye, Me tidiye istihkâmlariyle Baykuş ve Dordanus bataryalarımızın ateşle- ri Fransız zırhlıları üzerinde te - merküz etmişti. & Ateşin şiddet ve kesafeti oderece artmıştı ki münfe rit atımları ayırmak kabil olmak- sızın yalnız korkunç ve kesilmiyen bir uğultu kulakları parçalıyordu. Boğazın eğrile büğrüle (Oakan denizini kıvrım kıvrım kucaklı - yan sahillerin yeşil renkli yamaç- larından denize doğru bir ateş tu- fanı yağıyordu. Vaziyet her iki taraf için de müş küldü. Düşman bir çok man'alar- la kapalı, kahraman bir milletin bekçiliğini yaptığı boğazm geçe- cek, bir avuç kahraman Türk ise dünyanın en zengin ve muntazam iki filosuna, maddeten pek çok olan tefevvukuna ve mevcut müş» külâta rağmen meydan okuyacak- tı. Burada yalnız maddi vasrta- 11,55 de Lord Nelson, Agamem- | lar değil, iki tarafın manevi kuv- non, dritnavtları Kilidübahir gru- | vet ve seciyeleri de karşılaşıyor - bu tabiyelerini Sviftşör zırhlısı da | du ve şüphesiz ki son söz Türk ru- başladılar. Saat 12 de ikinci Fransız zırh- hları grupu, birinci İngiliz grupu- dövmeğe | hunun yüksek fedakârlığındaydı. Rumeli sahilinde Golva ve Şarl- manı, Anadolu sahilinde Buve Süfren boğazın oen dar mahal - nun gerisinde, ikinci hattı teşkil. İon lir yeklanyoc ve biLMeki etmişlerdi. çüncü grup zırhlılar da saffı har- be girmişlerdi. Buve batırılıyor Fransız hücum zırhlıları, bil- hassa Buve, cüretle (o Dardanusa doğru ilerliyordu. Civar batırya- larımız ve bütün muharebe esna- sında büyük bir fedakârirk göste- ren Dardanus bataryası Buveyi göz açtırmıyacak seri ateşleriyle ihata etmişti. Artık Buve mermi sağnağı altında muntazam hücum» larmı bırakmış, ileri geri manev- ralıra başlamıştı. Bu sırada nfleksible bir mermi isabet etmiş ve zırhlı (o gerilemiye başlamıştı. Merkez ve bilhassa Rumeli istihkâmlarımız kesif düş- man ateşi altmdaydı. Düşman mer > VAN, i | » yi 18 MART IS — Adliye Yangını 100 Kişi dinlendi ! | (Baş tarafı 1 inci sayıfamızda) * söylememekte, gayet ketum dav- ranmaktadırlar. Evvelce yazıldığı gibi, (heyet bir taraftan adliye sarayında yan- gın tehlikesine karşı önceden ne gibi tedbirler alındığmı, bu ted- birlerin kâfi olup olmadığını, bir taraftan da yangın sırasmda sön- dürme ve içerdeki dosyaları kur- tarma işinin lâzım (geldiği gibi yapılıp yapılmadığını araştırmış- tr. Bu tahkikat esnasında bir çok kişinin ifadesi alınmıştı. İki cihet- ten ifadeleri alınanların yüz kişi- den fazla olduğu tahmin ediliyor. Yangında hariçten seyirci sıfatiy - le hazır bulunan o şahitler, hayli kabarık bir yekün tutuyor, l Kocaelindeki muhakeme İstintak hâkimliğince © yapılan tahkikat neticesinde tedbirsizlik mileri düştükleri sahalar üzerinde | ve dikkatsizlik göstererek yangı » derin çukurlar açıyorlar, yüksek toprak sütunları çıkarıyorlar, her tarafı duman bulutları içine boğu- yorlardı. Top sedalarınm arasın- da bir saniyelik bir fasıla bile bul- mak mümkün değildi, Zırhlılar ilerledikçe ateşlerimiz altında daha fazla eziliyorlardı: Erenköy önüde bir torpido muhri- bi, sonra bir taharri gemisi batı- rıldr. Anadolu Mecidiye tabyesi tara- fından ateşe alman Bave zırhlısın- müştü. Sonra gemiden hafif bir duman yükseldi ve zırhlı yan tara- Mevkut fa yattı. Bir buçuk dakika sonra | Tevfik Bey, suçluların avukatları Buve batmış, bordasında on daki: ka zarfında on isabet görülen Süf- ren zırhlısı da Buvenin yerini tut- mak üzere ilerlerken 24 santimet- relik bir mermi cephaneliklerin - den birini tutuşturmuş, gemiyi — harebeden hariç bırakmıştı. Go- lua zırhlısı bir merminin açtığı delikten giren suları tulumbalarla boşaltamadığından ricat (etmiş, Tavşan adasında güç halle karaya oturtulmuştu. Bütün © gemilerde âteş hafiflemişti. Köin Elizabet- le Nelson ve Ağamemnundan baş- kası ateşi kesmişler, harp hattında karşılık başlamıştı, Fransız zırh- lılarmdan yalnız Şarlmany az ha-| gır. sarla kendini kurtarabilmişti. Ricat ve firar! na sebep oldukları neticesine varı- lanlar ve haklarmda muhakeme kararı verilenler aleyhindeki da- vaya, yarın Koceli ağır ceza mah- kemesinde bakılacaktır. Vestiyer Etem, kapıcı zım mümeyyizi Tevfik Bey aley- hindeki bu davanın yarınki mu- N Andi odabaşı Mehmet Efendilerle esad hakeme celsesi, ikinci celsedir. Bu celsede şahitler dinlenilecektir. Kendilerine muhakemece celpna» me çıkarılan şahitler, otuz üç kişi» dir. Mühim bir kısmına (o tebliğat yapılmıştır. f bulunmıyan mümeyyiz ve şahitler, yarın sabahki trenle İzmite gideceklerdir. £ Şahitlerin yarınki celsede hazır bulunup bu- lunamıyacağı belli değildir. Kocaeli ağır ceza mahkemesi, evvelce İstanbul © müddetumumi muavinliğinde bulunan Bursa müddeiumumisi Cemil Beyinde, Bursa mahkemesinde istinabe yo- liyle dinlenilmesine, şahit olarak kendisinden bazı cihetlerin 60 rulmasına karar verilmişti. Dai - renin yangınından evvelki zama- nına âit tertibat ve teşkilâtile alâ- kadar olan bu istinabeye gelen ce- vap ta yarmki celsede okunacak- i Ankaz arasında araştırma Adliye sarayı enkazı arasmda © Fransız filosu saat 2.de ricat| ki araştırmıya dün devam olun- emrini almış, kaçıyordu. Bu filonun yerine gelen başka bir filo da biraz sonra aynı akibe- te uğramıştı. İnfleksibil | zırhlısı yarı batmış bir hale gelmşiti. İr- rezistibil zırhlısı Oo duman içinde kalmış, yan tarafına yatmıştı. Suların aknıtısını kapılmıştı. Oşin zırhlısı da sancak tarafına yatmıştı. İngiliz amirali bu gemilere de ricat emrini verdi. Akşam saat beşte ise düşman filosunun kısmı küllisi ricat emrini almış bulunuyordu. © Yalnız 18 mart gününde İngi- liz donanmasmdan 15 bin ve 12 bin 950 top hacimlarında İrrezis- tibi zırhlılariyle 4 torpido muhri- bi; Fransız filosundan 12030 top- luk Buve zırhlısı batmıştır. Kara harpleri © Denizde bu mağlübiyeti tadan İ muş, muhtelif yerler kazılmıştır. İ Bu işin hafta içinde daha geniş bir & sahada ve daha şümullü bir şekil- de yapılabilmesi için bazırlanıl - - maktadır. Yangında en üst katta Bakım i duğ u ve yandığı mevzuu bahis o- lan odacı Mehmet efendinin iske- İetinin de şümullü şekilde yapıla» cak araştırmada meydana çıkaca- ğı zannediliyor. ma—————— — “| ker çıkararak boğuzı kara yolun » dan zaptetmiye çalışmış ve bura” da da, o vakit oradaki kara kuv- vetlerine kumanda eden büyük re- isimizGazi Mustafa Kemal Hz.nin önünde, sısasile birçok feci mağ- lübiyetlere uğrıyarak Çanakkaleyi almak sevdasındın kat'i | surette vazgeçmiye mecbur olmuştu. i Düşmanın denizdeki mağlübi- yetlerini tamamlıyan bu son şahe- ser zafer, hiç şüphesiz tarihteki en büyük zaferlerden birisi olarak in | l -) | , : -