23 Haziran 1933 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 10

—ı0 — VAKIT 23 Haziran 193 Iktısat Konferansın daTü Dünya iktısadı ve iktısadi buhran hakkındaki * fikirlerimiz KA sl Tahdidatın bugünkü halinin i - damesi ise buhranm izalesine de - gil, temadisine sebep olarak kala- caktır. Milletler siyasi ve iktisadi hudutları arkasma çekildikçe eko - konomi mondial zayıflıyacak ve yaşamak için hariçten iptidaf mad. de ve eşya ithal etmek mecburiye- tinde bulunan milletlerin srkmtısı azami hadde gelecektir. Çok şükür ki devletler arasın » da bir rejiyonalizm cereyanı baş göstermektedir.Ümit ederim ki, bu rejiyonalizm anlaşmalar bir gün bütün devletlerin anlaşması için bir hazırlık, bir mukaddeme olsun. Biz beşeriyetin kurtulmasını u- mumi anlaşmanın imkânsızlığı i * çinde bu rejiyonal itilâflarda bulu yoruz. Baltık denizi, Şimal denizi etra- | fındaki milletler bu itilâf imkân -. larını araştırırken, en eski mede - niyetlerin tecelli ve inkişafına mü- sait şartları ve imkânları sinesinde saklamış olan Akdeniz milletleri bu yolda anlaşmak imkânmi bula» miyacaklar mı?. Acaba Akdeniz havzasında da, ırki kabiliyetleri, milli servetleri, mahsulât ve mamu Jâtile yekdiğerinin noksanmiı ik - mal ve itmam edecek surette yara: tılmış milletler ve memleketler yok mudur?. Bununla beraber tabii kanunlar ne olursa olsun, memlekette umu- mi hayatı ucuzlatmalıyız.Bu da devletin doğrudan doğruya veya kendi himayesindeki teşekküllerin yardımile olur. Kapitalden, toprak tan, el emeğinden âzami randıman almak, istihsal masraflarını düşür- mek, kooperatif müesseselerile is » tihsali istihlâke yaklaştırarak ara- daki vasıtaları kaldırmak ile olar. Asayiş mevzuunda devlet nasıl ak- tif bir rol almışsa, iktısat mevzuun da da ayni rolü alması, ayni aksi- yonu ifa etmesi lâzımdır. Memle - kette tesis edilmiş olan inhisarlar şüphesiz bu mevzudaki tasarrufun neticeleridir. Fakat bizde monopoller sadece mali gayelerle kurulmuş cihazlar » dır. İnhisarlardan beklediğimiz fayda vergi cibayetidir; / halbuki devlat kapitalizminde inbisardan beklenen iktisadi birçok 6saslı va- zifeler vardır. Mevcut olan ve ati- de tesis edilecek olan monopolla - ra iktisadi vazifeleri tahmil etme - liyiz. Kaldı ki monopolları vergi cibayet sistemi olarak (kullanmak ve bütçenin mühim bir varidat ye- künlmu sadece bu birkaç kalemlik monopollara tahmil etmek asla mu vafık olmaz. Bir taraftan bu, ka - çakçılığı arttırır, ve devletin başı - na büyük bir masraf kapısı açar, memlekette kuvvei maneviyeyi bo zar, monopola dahil eşya kıymeti- ni nispetsiz pahalrlaştıracağı için halkı sistemin aleyhtarı yapar. Mo nöpol pahalı ucuz satmak, milli mahsulâtım himaye ve inkişaf ça - çelerini temin için bir imkân olma- tedir. Monopollarla beraber umumi vergi sistemimizi bu günkü iktısa-! diyatın icabatına telif etmek zaru- | reti vardır; vergiler memleketin| iktasadt inkişafına engel olmamalı, bilâkis bu inkişafı tahrik, teşvik ve nüne alınmak suretile vergi usulle- : rimiz istihsal cephesinden ve zira- at cephesinden bir revizyona tabi| olmalıdır. ! Memleket dahilinde sosyal bir! iktısat siyasetini yukardaki maru | zatla hulâsa edebildiğimizi kabul | edersek harice karşı nasyonal ol - mak prensipine geçebiliriz. .». 5 Dünya krizinin bu günkü hali - ni, esbap ve âmillerini kısa ve sü * ratle dahi olsa gözden geçirmiş ol- duğumuz için bu krizin bertaraf edilmesi ve tabii halin iadesi için milletler ailesile birlikte (düşün - mek, verilecek müşterek kararla - ra iştirak etmek vazifemizdir; u - mumi krizin indifama çalişmak vazifemiz olduğu gibi bizatihi men faatimizdir de. Ancak dünya krizinin hali, ne- ticesi ne olursa olsun biz evvelâ kendi mevcudiyetimizi korumak, milli varliğmiza temas eden da - vaları halletmek mecburiyetinde « yiz. Milli varlığımıza zarar ver - memek şartiledir ki milletler aile - sinin müşterek dertlerinin ve da - valarının halline ve bunun halli i- çin tatbiki lâzımgelen O tedbirlere iştirak edebiliriz. Başka suretle ha. reket edecek başka bir devlet mev. cut olacağını, yani milli menfaat - larının teminini doğrudan doğru - ya beynelmilel kararların tatbik: dan bekliyecek milletler buluna - İ cağmı zannetmiyoruz. Burası böy le olunca nasyonal fikirlerle ha - reket eden devlet mümessillerinin buhranı esasından halledecek ve - ya mehmâimken teskin eyliyecek enternasyonal kararlara nasıl vâsıl olacağı kestirilemez. Buhranın kalkması için iktısadi nazım ro - lünü ifa eden fiat mekanizmasının serbest işlemesi lâzrmdır. Bu, güm rük himaye duvarlarının yıkılma » sı, döviz mürakabesi, koritenjan, takas gibi (tarif differentiel) gibi tahdidatın kalkması, (etalon or) a avdet edilmesi, siyasi borçlardan sarfınazar olunması ve saire de - mektir. Acaba kabili tatbik midir? Böyle bir liberalizm kabili tatbik midir?. Böyle bir İibearlizm kabi- li tatbik dahi olsa bunun zaruri neticesini ve akibetini göze aldır - mıya cesaret edecek o bulunacak mı?. Cihan iktisadi harekâtına kar şi vazolunan tahdidat kapakları - nın açılması ile husule gelecek o - lan tufanın mevcut iktısat müesse- sesini yıkmasına veya tahrip etme- sine müsaade olunacak mı7. “Dünya iktisat konferansı, ha zırlık komisyonunda, zirai buhran hakkında, Ziraat Vekâleti Fen mü şaviri Mehmet Ali Tayyar Bey ta rafından yapılan izah. 16-Şubat-1933 Buhranı bir kere de münhasıran zirai noktai nazardan mütalea ede rek muhterem heyete kısaca arzet meği faydalı buluyoruz. Dünya zirai buhranı Bir buçuk asırlık bir mazi zar - fında umumi denecek mahiyette başlıca üç zirai buhran kaydede - biliriz. Bunların birincisi Napole- on devri muharebelerinin, ikin - cisi yeni zirai memleketlerin inki- şaf ve demiryolu devirlerinin üçün buhranlardır. Her birinin başlıca karakteristiği Surproduction ve bu nun ekseriya tevlit ettiği satın al - ma kabiliyetinin azalmasıdır. Napoleon devrinde ordularm mübrem ibtiyacatı ve Blocus Con- tinental tesirile umumiyet itibarile zirai mahsulât yukarda izah edil - diği veçhile çoğaldı. Fiatlar düş - tü, Buhran 1825 senesinden 1830 senesine kadar devam etti. Borçla rım, vergilerin te'cili gibi tedbirler fayda verdi. Fakat bilhassa iZraat sahasındaki teknik terakkiyat sa - yesinde maliyet fiatlarının indiri mesi, vaziyetin düzelmesi hususun da başlıca âmil oldu. Yün fiatlarmın yüksek olması koyun cinslerinin ıslahına saik ol- du. Umumiyet itibarile hayvanat teksir ve Ziraat usulleri de ıslah e- dilerek çiftçiler İngilizlerin High Farming diye tavsif ettikleri ve takriben elli sene süren refah dev- resine nail olabildiler. 870 senesinde hububat: fiatları tekrar düşmeğe başladı. Bu fiat su kutunun sebebi Cemabhiri Mütte - hidei Amerikadaki dahili harpler- den sönrâ ziraatin inkişafı, keza Kanada, Arjantin ve Avustralya - hın zirai faaliyetinin artmasıdır. Ayni zamanda Rusyada demiryo - lu inşaatı neticesi olarak mühim hububat mntakalarının düny2 pi- yasasına mahsulât arzetmesi gibi “Surtproduction,, u tevlit etmiş o < lan âmillerdir. Surproduction ile refah ve nü - fusun artması arasında gene nis - betsizlik olduğundan tabiatile fiat lar düşmüştür. O zamanlar elde mevcut olan vesait Süt, et, tereyağı gibi hayva ni mahsulâtın uzun müdet muhafa za ve yahut nakline müsait olma - dığı için bilhassa hububat gibi ko* Jay muhafaza ve nakledilebilen mahsullerin fiatı çok düşmüştür, İngilterede buğday fiatları yüzde 50 den Fazla diğer zirai mahsulle- rin fiatları da bir kaç sene zarfın- da tedricen düştü. 1875 1900 se - neleri arasmda paranın kıymeti yükseldi. Bunun neticesi gene bil hassa İngilterede yarı yarıya indi. Buna mukabil diğer mezruat, ça- yırlar ve hayvanatla azrarı telâfi etmek hususundaki tedbirler akim kaldı, Britanya adalarında ziraat tamamile (Extensif) bir mahiyet kesbetmek istidadını gösterdi. Er- kek ziraat amelelerinin miktarı 1871 de bir bucuk milyon iken 1911 de 0,8 milyona indi. Diğer Avrupa memleketlerinin kısmı a - zamı, himayeci bir gümrük siya - seti ve bilhassa ziraat usullerinin ıslahı ve hayvanatın teksiri saye * | sinde bu felâketin şiddetinden kıs | men kurtulabildiler. 1900 senesinden 1914 se- sine kadar dünya ziraat vaziyeti 19 uncu asrın 2 inci umumi zi - rai buhranı 20 inci asrın ilk sene - İleri zarfında yavaş yavaş zail ol - muştur. İngilteredehububat fiatları 1891- 1900 senelerine nisbeten yüzde 20 derecesinde yükselmişti. Çiftçilik- le iştigal edenlerin sayısı artmağa ve ziraatta bir refah başlamıştı. Soğutma tekniği henüz tatbik e- himaye stmelidir. Bu gaye, göz ö -| cüsü de umumi harbin tevlit ettiği | dilmiyordu. Bundan istifade edil rkiye Istanbul, Galata, seyyahin şubesi ve Üeyoğiu merkezleri sındâ motosikletle telgraf ve beş kiloya küdar mektup # kapalı zarf usulile münakasaya vazedilmiştir. Münakasa cumartesi günü saat 14 te yapılacaktır. istiyenlerin şarto# / görmek için her gün Başmüdürlük kalemine ve münakasağ tirak için de kapalı ve memhur teklifname ve teklif edece" bedelin “ 7/5 nisbetinde teminatı muvakkate akçe veya © mektubu ile yukarda yah gün ve saatte başmüdürlükte şekkil komisyona müracaatları ilân olunur. Miktarı 22000 3500 1009 400 1000 400 a 500 500 10000 3000 Kilo * Istanbul Posta meğe başlandığı zaman Cenubi A- merikadan ve Avusturalyadan ya- pılan et ihracatı takriben iki büçuk misline baliğ olmuştur. (1900 / 04 — 275000 ton, 1909/ 13 — 605000 ton). Fakat bu tezayüt serbest ticaret memleketi olan İngilterede dahi et fiatlarını tazyik etmemiştir . Çünkü istihlâk ona göre artmış - tır. Avrupa sanayi memleketlerinin satın alma kabiliyetlerinin artma” sı diğer taraftan ucuz ve kolay şartlarla yeni beidelerin açılması imkanın #efkadiycu hububat fiatlarının yükselmesin' intaç et * miştir. Şimali Amerikadan dünya piya- sasına yapılan ihracat azalıyor, Rüsya, Kanada ve Arjantinin ih » racatı ihtiyacı tatmin edemiyor - du. Artık muayyen bir sahadan faz'a mahsul almak mecburiyeti başgöstermişti. Bu cihet ise, esaslı bir teknik inkılâba sebebiyet vere- cek bir âmil olmadıkça, : ziraatin (intensif) leşmesi ile kabildi. Bu da ancak mahsulât fiatlarının yük selmesi ile mümkün olabilirdi. Bu sayede ziraat âlemine gene bir re- fah devresi açılmıştı. Umumi harp Umumi harp dünyanın zirai dü- zenini tarümar «1f, İttifak devlet- leri aşağı y karı m vasara al'nsı alınmış bir kale vaziyetine düştü- ler. Rusya, Karadeniz ve Baltık de nizinin okapanmasile & ihracatçı memleketler sırasından ayrıldı. Diğer Avrupa . memleketlerine hububat sevki hususatı gemi ha - <imlerinin kifayetsizliği yüzünden müşkülâta uğradı. Harp dolayısi - Istanbul Evkaf Müdürlüğü Guraba hastanesine lüzumu olan yukarda yazılı on , erzak ayrı ayrı aleni münakasaya konmuştur. Talip olanlar 5. raiti anlamak ve nümüuneleri görmek üzere her gün levazım resine ve ihale günü olan Temmuzun birinci cumartesi günü * at on dörtte idare encümenine müracaatları. Yeni Tarih Her sınıf tarih kitabının hulâsası Tarih imtihanını vermek isteyenlere lüzumlu bir rehb (00 kuruş fiatla Istanbulda Kanaat Kütüphanesinde satılır” Başmüdüriyetinden Istanbul Paket Postahanesinde yaptırılması mukarrer inE, | irmi gün müddetle aleni münakasaya vazolunmuştur, Mü 28-6 933 tarihinde icra kılınacağından taliplerin 366 liralık minatı muvakkatelerini hâmilen mezkür tarihte saat 14 de müdüriyelle müteşekkil komisyona ve şartnamesini gönder” için tabrirat kalemine müracaat eylemeleri. ——— Istanbul Posta T. T. v” Başmüdürlüğündenii s13 ilânları Yeşil sebze Sodeyağı Ua Nişasta Kuru özüm Kuru kayısı Kuru fasulye Nohut Patates Soğan (2616 v i deyi : 12607) dünya piyasası üç kısma Evvelce Rusyadan gelen b yerine mümkün mertebe di racalçı ve bilhassa şimali Am. memleketleri kaim oluyordü- leşmiş Amerika hükümetleri © racatını da ihyaya gayret ©“ lardı. Çünkü vesaiti nakliyeği lığı hasebile daha uzun mesö” yani Cenubi Amerika ve A' ralyadan et nakli ihtiyaca t© edemiyordu. Velhasıl artmi$ ihtiyaç güçlükle tatmin edi! yordu. Bu hal zirai mahsulâk larının yükselmesini intaç ©” tifak devletlerinin azami /X yasetile, zirai istihsalâtı teşvii lunu takip ediyorlardı. Parti metinin sukutu zirai mabsu atlarını müteessir etmemişti” yüzden ve borçlarla sair ti lerin eski kıymetler üzerind diye edilmesi hasebile ziraat yük kazanç fırsatları bahse Mütarekeyi müteakıp sen& ihtilâl hasebile Rusya bir kak Ni için hububat ihraç i ziyette değildi. Diğer şarki *€ , kezi Avrupa memleketleri d€ hili siyasetleri icabı olarak ları zirai reformlar dola ni vaziyette idiler, Bu iti 1 kezi Avrupanın kıtlıktan #9 ahalisi Outre mer ihracetşi ” leketler için çok kârlı bir ” teşkil ediyordu. Bü sebepleri, İ senesine kadar yükse! stlar, 1920 senesinde merika hükümetlerinin amelesini tadil 1923 senesine kadür bilhassa uzak çiftçileri zarardide ( | deri * geküt edi)