11 Kasım 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 8

——8 — VAKIT 11 Teşrinsani 1931 - Asya'da Harp Var! Japonya Çinde ne arıyor? Bakalim bu Akvam ne Gösterecek? işe Cemiyeti suret Fransa, İngiltere ile japony'anın arasını bozmak istiyor... Acaba Briyan bu işi yapabilecek mi? Birkaç gündenberi Çin - Ja- pon meselesinin fevkalâde ehem- miyetli bir safhaya girdiğine dalr muhtelif siyaset merkezle- rinden gelen telgraflar neşredi- yoruz. Hakikaten Mançuri kıtası hem yeni, hem eski dünyayı, hem garp, hem şark memleketlerini candan alâkadar eden hadisele- re sahne olmaktadır. Bu hadiselerin başlangıcı şu- dür: Japonyanın nüfusu mütema- diyen artıyor. Bir senede artan nüfusun miktarı en aşağı bir milyonu buluyor. Japon adaları bu - nlifusu artık besliyemiyor. Nüfus ihracatı için yeni toprak- lar lâzımdır. Diğer taraftan Ja- ponya uzak şark memleketlerinin ingilteresidir. (Sanayi itibarile fevkalâde inkişaf etmiştir. Ayni Zâmahda “cihan iktisâdi buhra- nından müteessirdir. Bu itibarla son zamanlarda Japon ihracat ticareti Avrupa ve Amerika ma- mulâtına karşı hatta bizim mem- leketimizde bile damping yapma- ğa mecbur olmuştur. Fakat şayanı dikkattir ki Ja pon sanayi ve ticareti butarzda müşkülâta Omaruz bulunmakta iken “Çinliler arasında milli his- ler artıyordu, Japonyanın (Man- çuri) kıtası üzerinde evvelce mu- ahedelere istinaden elde etmiş olduğu imtiyazlar aleyhinde ha- reketler başlamış, gün geçtikçe Japonyanın Mançuri kıtasındaki mevkii tehlikeli bir şekil almıştı. Onun için Japonya Mançuri me- selesini halletmek için fırsat kol- tuyordu. Ve nihâyet fırsatı bu defa buldu. Bu fırsat Avrupa ve Amerikadaki umumi vaziyeti si- yasiye ile Çinlilerin Mançurideki bazı Japon askerlerine karşı yap- ukları tecavüzlerdir. Japonya umumi vaziyeti Mançuri mesele- sinin kendi lehine bâlli için en müsait bir şekilde gördü, Çin milliyetperverleri tarafından ih- das edilen bazi hadiseleri vesile yaparak bu kıt'ayı filen askeii işgal altına aldı, Japonyanın maksadı Mançuri kıt'ası üzerine sevkettiği askerleri bir işgal kuvveti mahiyetinde göstermemektir. Bu işgale Man- çuride muahedelere müstenit bazı haklarımı müdafaa için alelâde bir zabıta tedbiri manzarası vermektir. Bu arada Çin hükü- meti ile müzakere kapısı açmak, müzakereyi uzatmak, fili olarak vaziyete bir kerre hâkim olduktan sonra meselenin kat'i şekilde ballini zamana brakmaktır. Halbuki Çinliler Japonyanın kendileri için Mançuride kurduğu tuzağa düşmek istemeyerek doğ- rudan doğruya Cemiyeti akvama müracaat ettiler. (o Japonyanm Mançuride ( yaptığı Oharekâtın cemiyeti akvam misakı ile Briyan- Kelloğ misakına bir darbe teşkil ettiğini söylediler. Hülâsa Japon- larm Mançuriyi tahliye etmele- rinde ısrar ettiler, Cemiyeti akvam meclisinin bu müracaat karşısında iptida aldı- ğı vaziyet malümdur. Japonya Cemiyeti akvamın daimi azala- rından biridir. Aynı zamanda in- İ giltere ile şarkta an'anevi bir dostluğu ve ittifakı vardır. Da- vada hukuki vaziyeti zayıf gö- rülmektedir. Diğer taraftan Çin de Cemiyeti akvam azasından- dır. Onun için meclis azası bu meseleye vaz'ıyet etmezden evvel Çin ile Japonya arasında doğru- dan doğruya görüşülmesine ta- raftar oldular. Fakat Çin buna muvafakat etmedi. İsrar etti, Sonra bütün dünyanın gözü ö- nünde Cemiyeti âkvam meclisi- nin böyle bir meseleye vaz'ıyet etmekten çekinmesi mevcudiye- tini inkâr etmek olacaktı. Bu gibi mutalealara binaen Cemi- yeti akvam Mançuri meselesini ele almağa mecbur oldu. Bunun- la beraber Çin - Jappn mesele- sinin müzakeresinde alâkadar 0- lan Amerika da meselenin tetki- ki hususuna iştirak için davet edildi, Amerika bu daveti kabul etti. Murahhaslarını gönderdi. Bunun üzerine Cemiyeti akvam meclisinde Çin murahhasları ile Japon murahhasları arasında &- leni bir muhakeme cereyan etti. Her iki taraf noktai nazarlarını söyledi. Şikâyetler ve müdafaa- lar dermeyan edildi, Sonra mec- lis kararını verdi. Bu muhakemeye dair matbu- ala akseden malümatta en ziya” de nazarı dikkati celbeden cihet şu idi: Çin mürahhısları Cemi- yeli akvam meclisinin kararını bilâ kaydüşart kabul ettiği hal- de Japonya ihtirazi kayıtlar der- meyan etti. Bilhassa Mançurinin Japon askerlerinden tahliyesinin ne zaman hibayet (bulacağı hakkında sarıh bir tarih tesbit etmekten çekindi. o Japonyanın bu tarzdaki bareketi “Mançuriyi tahliye edemem. ,, suretinde tef- sir edildi. Bunun üzerine cemiyet akvam meclisi son hüküm ve kararını tebliğ etti. Bu kararın esası : Japonyanın Mançuriyi 16 Teşrinisaniye kadar tahliyesin- den ibaret idi. Etmediği taktirde yeniden toplanacak olan Cemi- yeti akvanı meclisi Japonya bak- Iktisadi buhran Japonyayı da sarsmıştır. Mallarına pazar bula- mazsa Japonya iktisaden malh- volmağa mahkümdur! Aksayı şark sularını dolduran Amerikan dirit- notlarından birinin baş tarötlerini görüyor musunuz? ikinci resimde Japon mikadosu Çin'e sevkedilen kıtaatı teftiş ediyor. Solda baştaki kafs Ruslara taraftar olan Çin Jeneralına sittir. öbür'adam, Japon Milli bankasının müdürüdür. Şemada 1928 senesine nazaran bankanın altın deposunun 250 milyon azaldığı anlaşıl" maktadır. Bu sukut ihracatın azlığından ve istoklarını eritmek İçin Japonyanın yaptığı ucuz satışlardan tevellüt etmiştir. işte bunun içindir k kında zecri tetbirler alacaktı, Her halde verdiği tahliye kara» rını Japonyaya kabul ettirmeğe çalışacaktı, Mes'ele bu safhadaiken tabii herkes 16 teşrinisani tarihini bek- lemiyebaşladı, Acaba Japonya ne yapacaktı? Mançuriyi tahliye ede- cek mi, yoksa etmiyecek miidi? etmediği taktirde Cemiyeti ak- vam meclisi nasıl bir tavır ve va- ziyet alacaktı? Bu suretle bu iş Cemiyeti akvam içinde bir hay- siyet meselesi şeklini almış oldu. Fakat efkârı umumiye bu in- tizar devresinde bulunurken şark- tan gelen haberler fikirleri tes- kin edecek bir şekilde olmadı. Japonların Mançuriyi tahliye et- mek şöyle dursun, yeniden ye- niye bazı şehirler işgal ettikleri duyuldu. Ayni zamanda Çinliler ile Japonlar arasında mevcut olan ufak tefek müsademeler, ileri karakol hareketleri büyük muharebe manzarasını aldı. Muh- telif taraflarda yüzlerce adam maktul ve mecruh oldu. Bunlardan başka büyük mun- | tazam Çin ve Japon kuyvetleri arasında vukubulan müsademe- ler gittikçe Rus nüfuz mıntâka- sına yaklaşıyordu. Görülüyordu ki Cemiyeti ak- vam meclisi Mançuri meselesi hakkında kararını verdikten son- ra meselenin vehameti eksilmi- yor, bilâkis artıyordu, Bunun için Cemiyet akvam nammâa M. Bri- yan hem Japonya, hem de Çine tebligat yaptı. Harekâtı askeri- yenin derhal tatil edilmesini . bil- dirdi. Fakat bu habere yine Ja- ponya tarafından verilen cevabın kâfi olmadığı anlaşılıyor. Onun için Cemiyeti akvam meclisinin fevkalâde içtima ederek derhal Japonya aleyhinde kararlar ala- | cağı hakkında telgraf haberleri geliyor. Son bir iki gün içinde bu ha- berlerden bahseden bazı ecnebi gazeteler Briyanın Japonya ile Çin karşısında aldığı vaziyetin tamamile bitarafane olmadığını kapalı bir ifade ile yazdılar. A- cabt Briyan bir siyaset oyunu mu yapıyor, diye zihinlere şüphe ge- tirdiler. Bu noktai nazardan meselenin en mühim ciheti, Cömiyeti ak- vamın kararile bü kararın tatbi- kinin Japonya - ingiltere müna- sebatında yapacağı tesirdir. Bazı Japon gazeteleri, Cemi- yeti akyam meclisinde ingiltere. nin Japonya davasını müdafaa etmediğinden şikâyet ettiler. “Bu meselenin varacağı netice, ingil- tere ile Japonya arasındaki an anevi dostluğa nihayet verecek!, dediler, Eğer hakikaten Mançuri meselesi böyle mühim bir netice verirse 'bunda Btiyanın “büyük İ kabul ettiği İ mecburiyetleri Japonya Çin'e saldırıyor. bir volü olduğuna hükmolunacak” tır, Briyan, Cemiyeti akvam ve bu cemiyette dahil bir uzüv ok mak sıfatile ingiltereyi, Mançuri meselesinde Japonyaya karşı çı” karmak suretile, Japon gazete” lerinin dediği gibi, ingiltere ile Japonya arasında uzak şarkt# an'anevi dostluğu ve ittifakı boz” muş sayılacaktır, Mehmet Asım Mançurideki askeri hareketler Cenevre,9 (A.A.)—Çin. hükü- meti M, Briandın 6 teşrinisani tarihli notasına cevap olarak gönderdiği bir telgrafta Japon” yanın Cemiyeti akvam meclisiniB karar suretindeki ve mükellefiyet” leri nazarı itibara almıyarak a8“ keri hareketlerde devam ettiği” ni bilmiştir. Tokyo. hükümeti de aynı 00 taya cevaben gönderdiği birtek gralta bu yakınlarda cereyan © den müsademelere ilk önce Çin lilerin girişmiş olduklarını beya” ettikten sonra askeri hareketle” rin mümkün olduğu kadar tab” didi için * Japon © askerleri ku” mandanlığına 6 teşrinisanide €* | mir vermiş olduğunu ehemiyele kaydetmiştir.