31 Temmuz 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 5

KT gi RE A0 EVRAKA ARM A MRI Yazan : H.M S. Nakleden * Hauteclocsve Haşmetpenahın casusları — 1». Sidney Relli hatıratını şöyle anlatıyor: iğ Köşebaşında duran Letonyalı nö- etçi; — Geç, yoldaş Relinski, dedi. Geçtim. Nöbetçi pasaportla Tri muayene bile etmedi. Beni tani Yordu. Ben Çekada Relinski yoldaş Meraklı bir hatır Enver paşa kızıyor! (Üst tarafı 1 inci sayıfada) istemiş, “vaziyetin nezaketi mevkiiniz de kalmanızı müciptir, böyle daha müfit olursunuz!,, diyerek atlatmışlar, vatanın menaftini hırsa feda eylemiş- ler. Fakat farkında değiller ki onlar kendi kendilerini atlatmışlar o tasav- vur ettiği bir şeyi yapmağa karar verirse bütün meyanii bertaraf ede rek, hayalını esirgemiyerek yapar. Siz onu iyice tanrmazsınız. O pek Imiş olduğunu işittik. 5 Arkadaşımın süruruna payan yoktu. İlk işim © bu fırkanın nizamı har- bine bakmak oldu. Bir de ne göreyim kâğıt üzerinde diğer fırkalardan da- ha süslü basılmış olan bu fırka kuvvet M bir kıt'a zihabını verdi ise de kuv- vel umumiyesini gözden (geçirdiğim zaman anka kuşu gibi mevhum bir frka olduğunu anlamakta hiçbir müş külât çekmedim. Mevcutları dolgun, — VAKIT 31 Temmuz 1931 — Âdil B. Davet üzerine derhal Ankaraya gitti Maliye teftiş heyti reisi ve borsa komiser vekili Âdil Bey maliye vekâ leti tarafından müstacel bir telgraf Ia Ankaraya davet edilmiştir. Adil Bey bunun üzerine dünkü öğ le trenile Ankaraya hareket etmiştir. Adil Beyden maliye müfettişleri ta rafmdan şehrimizde yapılan teftişler dolayısile maliye vekâletine gönderi- len rapor ve Alman bankalarının kon sorsiyomdaki vaziyetleri hakkında iza hat ve malümat alınacağı bahsedilmek i : İdim. o Halbuki başkalarına ayni mu ğ €sliha ve teçhizatı mükemmel ve mun| yüksek bir şahsiyettir. Amele yapılmıyordu. Hepsinin evrakı tetkik ediliyor ve o alelekser o bunlar noksan olduğu için, yarısından faz Jası Butirki hapishanelerine sevkedi- Diyordu. Tverski eaddesine geldim. Cadde Yapayalnız, metruk ve pislikle dolu idi. Ogün Moskovada hava güzel- di. Tam bir yaz günü idi. Güneşin şiddetli hararetinden kur| tulmak bir zevk © olacaktı. 3 numa: Yanın önüne gelince, durdum, dönüp baktım. Kimse beni | takip etmiyor. du, hemen eve girdim ve merdivenle! Tİ çıktım. Evde çıt o bile yoktu. Bir yaban- €ı, orasını Oo bomboş zânmedebilirdi. Halbuki iki yüzden fazla apartıman vardı. Ve hepsi de dolu idi. Bir kapmın önünde durdum, din ledim. İçerden hiçbir ses gelmiyordu. "Tekrar etrafrma bakındım kimse yoktu. Kapıyı vurdum, aralandı ve bir baş gözüktü: — Sen misin Dağmara? — Ben, Konstantin. Bir zincir şıkırtısı. Kapı Girdim. o Kapr üstüme kapandı 0.5 Moskovada ismim, Konstantin idi ve bir ingiliz tüccarı olarak tanınıyor! dum. © Petrogradda Levanten tüccar! Mösyö Massino diye o şöhretim vardı. Ayni zamanda çeka memurlarından Relinski yoldaş da ben idim. Şeflerim, beni, Lenin ile Troçki! min maksatlarını öğrenmek üzere gön sanli O zamanlar Rusya, yaya, bir alman sefiri bile gelmişti. İtilâf kuvvetleri, Rusyanın yine ken di saflarına girmesini, aksi takdirde Almanyaya tahakküm edemiyecekleri ni düşünüyorlardı. Bolşevik rüesası Moskova İle Petrozrada çekilmişler di, ve bu şehirler tahkim edilmitsi. Ec nebi sefaretleri de hakikatte bu şehir» lerde esir idiler. Fakat pek samimi ah baplarımdan (oG.. tesadüfen (Petro &ratta oturuyordu. Bu dostum âlim, fazıl ve çok kuvvetli bir karakter sa hibi idi. o Bundan başka (çok güzel bir kütüphanesi vardı. Bolşevik rüe sasından Brueviç de, onun gibi ki: tap meraklısı idi. Brueviç dostum la münasebata girdi ve kendisinden birkaç kitap satın almak istedi. Dos tum'da Moskovaya giderken beni be açıldı. İkendilerine kim maaş veri: AL tetmek. gibi olmasın ama, hayli nafiz kat “katiyetle bir: şeyde söylemiyor tazam fırkalarla (o aylardanberi faik düşman ordularına karşı harbedil diği halde bu netice elde edilememiş iken o böyle topal ve hatta meflüç bir fırka ile bu kadar yüksek bir mu- zafferiyete nail olmak adimülikân İzannettim ve bu andan itibaren bu kötürüm fırka ve onun kudretli ku- mandanile pek yakından alâkadar ol- mağa başladım. Ve bu fırkaya müteal Hik bütün muharreratı okuyarak ic- raalını takip ettim. Cüz'i bir müd. det zarfında makamatı askeriye nez dinde haiz olduğu nüfuz veitibar sayesinde (o firkanın zabitan, efrat, hayvanat ve esliha ve teçhizattan olan noksanlarmı akıl © erdirilmiyecek bir surette (temin ettiğini ve hiç yoktan p yaratıp dirildiği, bu fırkayı süratle Evvelce dairede ancak (iki defa) yeiçtirerek diğer || fırkalara faik görebildiğim Mustafa Kemal O BeYİNİyir hale soktuğunu kemali hayretle bitmez tükenmez menkibelerini arkada) öz yendim. şımdan işittiğim zaman bende pek bü- Nisan o1991 tarihinde itilâf der- yük bir alâka uyandırdı ve ei Gelibolu şibihceziresine ve Arı Meşrutiyetin ilânmdaki fevkalâ 'de hidematı, İttihat ve terakki cemi. yetindeki ocür'etkâr ye makbul mesa isi, Sİ mart İsyanda hareket ordusu erkânı harbiye riyasetindeki kiyaseti, Balkan harbinde Bulayır kolordusu. Sidney Relli ve zevcesi muvaffakıyatı hep onun fevkalâdeliği-! — Rusya eski vaziyetini iktisap etİmin birer delilidir!., melidir, bunun için her türlü çarele Arkadaşım susut, re baş vurulmalıdır. Çanakkalede akan kan dereleri; Fakat hangi çarelere? Rus askerİni haritada kırmızı | ile çizilmiş olan leri bütün ( cepheleri birakarak kaçılTürk kıtaatmın seyrü harekâtına uy- yorlardı. Tabii hayat durmuştu. Soİgun ( nddederek teçesürürnden saçla; kaklarda yalnız o tembeller ve vesika rı dikilmişti. Aralık olan kapıyı ar ile erzâk almak için sıra bekliyenleri kadaşımın o başına bir felâket gel yn Ticarethaneler bankalar kapaİmemesi | için srkıca kapadım. Çalış Firari ordulardan hizmet eden sa. 9 dece Letonyalı efrat idi, o Letonyalı. lar bolşevik değillerdi. e Sadece aylık la tutulmuş askerlerdi. o Bunun için rse, ona hiz met ediyorlardı. İşte ben de, Mosko- vaya hâkim olabilmek için Letonyalı askerlere daha fazla para vererek mali yetime almak ve mukabil bir ihtilal pek tatlı bir intiba bıraktı. burnuna kuvayı külliye (ihraç eyle Çok geçmeden Mustafa Kemal Be-İğikleri zaman, karşılarında — hiçbir) yin o arkadaşları cehennemi bei mes'uliyetten çekinmiyen ve teşebbüsü yapmak İstiyord de düşmanla çarpışırken ç kendisinin) sahsisile harekete gelen bu kahraman iy Ded Sofyada kalmasını ve harekâtı harbi- kumandanı fırkasile beraber bulmuş. »... p yeyi yalnız harita üzerinde takiPjar, (o Arıburnuna ve daha sonra Ana Moskova halkının büyük bir ekse- İfartaya sevkeyledikleri Kiçner ordu. riyetini beyaz Ruslar teşkil ediyorlar ft dışarı göndererek kuvvetli bir Po annın, Avustralya ve Nevzelantlıla dı. Maamafih bunlardan ekserisi . lonyalı şivesile; AES yaptıkları taarruzlar ve akura ai YL gm w — Bl. dedi, tanmadınızİ ye hücumlar o akamete mahküm ka- DE e VE EYİ iş larak (yalçın kayalarda yapışıp kal suretle partiye girdim ve kendimi me Ge'onu yabaner bulmuyordu. Fa- alemi İşte Mustafa Kemal Bey (Gazi Hazretleri) bu firka ile beni memar oldum. Gözlerimi ve kuldu. Nihüyet reis #hlattrt dört açıyordum. Adamla rım, Leninin en gizli müzakereleri ile tir, Butirki kalelerinde olan biteni bana yetiştiriyorlardı. Miralay Fridenin ordu erkânıhar- ” Tâha: — Varşovada müstantik Orlofu ha) yaptığı O mühtelif taaruz ve mukabil amıyor musunuz? taarruzlar neticesinde 12 kânunuevel G. derhal casusluk işlerinde ih-igın te düşmanı bütün Gelibolu $i- nasıl olmuş reisi olabilmişti. iştir. biyesinde büyük bir mevkii vardı. Bül Orlof demi gi hayrete düşüren bu azim tün Arkanjel, Denikin ve Kolçak — Relliyi görmek için Moskovayâ|muvaffakiyet | üzerine başkumandan- cephelerinin tebliğleri ondan geçiyor.| gideceğinizi biliyorum. Fukat seyahatllık karargâhının ve hükümdarla hü du. Ordu emirleri, askeri plânlar ve için © herkese miisaâde yoktur. Buyu)kümetin Anadolu cihetine geçmesinden gizli evrak onun elinde idi ve ekseriya) unuz. size “Şu müstadenameyi veri sarfmazar edildi. ny aaylanı: İp 9 A Seyahat milddetinee benimle Mustafa Kemal Beyin (Gazi Haz kadarlar okumadan bile £ Londranın|teşriki mesai etmiş bir adam sıfatile|retleri) Çanakkaledeki bu azim zaferi- bundan (haberi oluyordu. Çünkü Fri kendinizi takdim © edeceksiniz. Şim-İnin milletin . intibahımı açtığını. ve de hesimındanermildl. dilik © güle güle, dönünce gelip beni orduda zabitah ye efradın kalplerin Dostum G.. beni Moskovaya getir-| görünüz. de ebedi. bir ihtiram mevkii tuttu- dikten sonra Petrograda döndü. Bİr| © Orlof da benim adamlarımdan biJğunu gören büyük zevat kuşkulan- gün kendisini çekaya davet ettiler velrisi idi Bu suretle seyahat meselesi mAği başladılar. derhal çeka reisinin yanına götürül- İni de halletmiş (oluyorduk. Yavaş (oOOsırada başkumandan vekilinin Ça dü. yavaş her tarafta adamlarım vaziye.|nakkale seyahatinde arkadaşımla be; Odaya girer girmez reis kendini'te hâkim oluyorlardı. raber refakat ( ediyorduk. (& Avdette raber götürdü. Bu seyahat için Brue viç o imzalı bir pasaportumuz vard. Bu suretle Moskovaya girebilmiştim. Şeflerim ba takdim etti: eylemesini muvafık görmiyerek 15-Seyrisefainin bir vapurunda öğle ye- — Vençeslav Orloski, rarı üzerine Tekirdağ civarında bü-İmeğini yedikten sonra (zaferin esbap Sonra, yanında çalışan istenogra- lunan o 19 fırkaya tayin eğik ye oavamilini Enver paşadan dinliyor ve bis re. emrine verilen diğer kıtantla tisas sahibi olan reisi tanımıştı. Fakat hihceziresini (o tahliye etmeğe mecbur tedir, Diğer taraftan aldığımız mâlüma ta göre Adil Beyin riyasetindeki mü fettişler tarafından şehrimizde muhte Vr dairelerde yapilan teftişat mühim bir safhaya girmiş ve bir idarede mü him bazı yolsuzluklar ve sulistimaller görülmüştür. Bakırköy malmüdürlüğündeki ihti. 1âs tahkikatı da buradaki sulistimalin 110 bin lirayı geçtiğini göstermiştir. m — Muallimlerin tekaütlüğü Muallimler birliği reisi Hamit B. tarafından, ilk mektep hoca- larının tekaütlüğü hakkında An- karada yapılan teşebbüsat müs- pet netice vermiştir. Maarif vekâleti, ilk mektep muallimleri için bunların istik- ballerini tamamile temin edecek bir lâyiha hazırlamış ve başve- kâlete göndermiştir. Başvekâlet lâyihayi tetkik €- decek ve meclisin teşrinisani devresine yetiştirecektir. uk. Enver paşa bu zafei her nedense hakiki (sahibine malet- mek istemeyip (ikinci, hatta üçüncü derecede âmil — olmuş bir iki kuman dana bahş ve atfeyliyordu. o Arkada- şm dikenler üzerinde oturmuş gibi kımıldanıyor (o ve yalnız Türk mille tinin değil o ecnebilerin dahi tebcil et- tiği o bir kahramanın isminin zikredil memesinden muğber (olarak yüzü renkten renge giriyordu. Etvarile bir şey söylemek istediğini -enlatıyorsa da yutkunmasile buna cesaret edeme- diğini hissettiriyordu. o Arkadaşımın nefsine olan bu azim hakimiyeti, ru humda bir inkılâp hasıl ederek hissi- yatımın bir an evvel patlak overme- sine sebep oldu. — Paşam Mustafa Kemal Bey de fe na İdare etmedi. Düşmanı kendine İmünkat etmekle harbe hâkim oldu. Ve İdiğer kumandanların o muvaffakıyet lerini de temin eyledi, Dedim, sözümü bitirdiğim zaman birdenbire başkumandan vekilinin ga İzaplı nazarının beni sardığını ve artık İdevam etmemek lâzimgeldiğini anladım isede ok yaymdan çıkmış oldu. Kahvesini içmeden salondan (o çekildi. Ben de dona kaldım. İstanbula varm caya kadar benimle hiç temas etmedi, Lâzım gelen hususatı diğer (o zabitlere emretti. Artık tekaüde sevkim yaver arkadaşlarımca muhakkak görülüyor- Onların sakınarak girmesi, daha; | ZYUYU sevecen şafazak... 5 dehlizden salona şöyle bir arter Emma Eduardovna ve Zocya on. vap verdi — Pek iyi... pek iyi. Şu tarafta kül Kızlar çukura düşünce ... —23— Çeviren : M.Gayur nazar fırlatması, bildiğe tesadüf etiları susturmak için bütün talâkatleri-İçük salona buyurunuz mösyöler... Çok mekten çekinmeleri, Ve bölen bahşişini sarfediyorlardı. Vanka bir sandallalâ.. ne içkisi verelim? yalnız benedik Yazan : Aleksandr Kuprin verdikten © sonra çikip gitmeleri kapıya üzerinde rahatça uyukluyordu. Ba)tinimiz var, Size ondan takdim edelim Lihonin O kapıyı iterek ısrar etti; — Rica ederim... rica ederim.. efen- dimiz.. lükfen.. Ve bir nedim gibi zarafetle iğilerek müderris muavinine yol verdi. — Fakat efendim. © burası adeta, bir batakhane... Trepelde kadınlar da- ha güzeldirler.. Ramzes, Yarçenkonun © arkasm. dan yürüyordu. o Soğukça güldü: — Çok alâ.. çok alâ Yarçenke.. Bu İyi hisleri muhafaza edelim. İki me teliklik hir ekmek çalmış olan bir het. bahtı mahküm edelim. Fakat başkala Tinm parasını keyif ve zevk uğruna feda eden banka müdürüne esbabı mu haffefe bulalım. Yarçenko hiddetini teskine çalışa. Tak cevap verdi: — Affedersiniz anlamadım... maa- mafih büna ne.. Bir de öyle olsun, Lihonin arkadaşlarına yol vererek dedi ki; — Zaten bu ev birçok tarihi hadi. selerle meşhurdur... Arkadaşlar! su esler için en iyi en dürüst hareket yelir şr önüne iğilmiş, iki uzun bacağı di- vaplıkların üzerinden nice talebe neslildi. — Böylelerini hürmetle ye (efendi-İzi o üzerine konmuş, elleri kuru ke bizi temaşa ediyor. Şunu da bilinizimiz) diyerek selâmlardı. mik dizleri etrafına bağlanmıştı. ki bir müktesep hak olarak talebe bur Bu sebepten dolayı Yarçenkonun Kızlar talebeden birkaçını hemen raya yarım tarife İle girer. Öyle değil| pardesüsünü çıkârırken sert bir tavır|tanıyarak onları karşılamağa koştu. mi vatandaş Simeon? la Lihonine cevap verdi: lar: ön kalabalık grup halinde| © — Ben vatandaş değilim. ki — Tamara bak kocan Volodenka en müşterilerden hoşlanmazdı. Böyİyım. a *İceldi nunda muhakkak bir skan| O Lihonin kapıcının önünde zarafet) (O Niyura eiddi Petroskinin boynuna dı, Bundan başka tale-İle iğilerek (o mukabele etti; asılarak bağırdı: ayrıca bir nefret besler.) © — Bundan dolayı Sizi tebrik etmekl | — Oh! Benimki de gelmiş. bonjur di. Onların anlaşılmaz lisanı, şakayalle müşerrefim. Mişenka. Çoktandır gözükmüyorsun.. olan hevesleri, dalgınlıkları, dinsiz. Salon dolu idi. Dansı bitirmiş 0- Seni görmediğime ne kadar sıkılıyor. likleri, nlzamı mevzua karşı daimi İlan mağaza çırakları damları yas) dum. Âiri. yanları önü köpürtüyordu. Bir gün)ynda oturuyorlardı. Yüzleri kıpkırı) Yarçenko etrafma üzgün : nü. Besaribya meydanında kazaklar, kalmızı idi Omendilleri ile terlerini si zarlar atıyordu. Emma Eduardovnaya saplar ve balıkçılar talebeyi katliam et)liyorlardı. Btraflarında (bir boğucujdedi ki: miş bunu gören Simeon bundan son|teke kokusu yayılıyordu. e “Haren- — Bize şey lâzım. Yani hususi derece memnun olmuştu. Katliam olalde Miçka,, Tle arkadaşı “muhasip,, bir)bir kabine... kırmızı şarap ve kahve ge cağımı haber alır almaz bir arabaya Aİlmermer masaya karşılıklı oturarak dir|tirtiniz.. Ne lâzım bilirsiniz... i lamış (ve iştirak etmek için döğüşme/seklerini dayamışlar (o enselerine kü-|Yarçenko zarif giyinişi ve ağır tayır. sahasına koşmuştu. çük silleler indirilen adamların titrek'ları ile hizmetçiler Üzerinde tesir İcra Simeon yalnız cidâl,İsesi ile beraberce şarkı söylemeğe ça-lederdi. Emma Eduardovna bir U eski gel le gelenler #0: dal çıkarırlar: be hakkında yaşlıca, dem hoşlanırdı.|lışıyorlardı: hibi kimseleri sirk beygiri gibi başını sallıyarak ce- Pek alâ.. Matmazellerin gelme. müsaade eder misiniz? Yarçenko lâkayt bir tavırla şu sözleri söyledi: — Eğer mutlaka lâzımsa!, Matmazeller biribirini takiben ma- vi fenerli gri kadife mobilyalı küçük salona biribiri peşinden girdiler. Her biri girdikçe mekteplilerden bilmedik lerine ciddi bir tavırla el uzafıyorlar ve kısaca isimlerini mırıldanıyorlardı: “Manka, Katka, Liyupka,, sonra de likanlıların dizlerine oturarak kolları nı boyunlarına sardılar ve adetleri veçhile dilenmeğe başladılar: — Ah benim mini mini mekteplim, ine kadar da hoşsunuz.. Bana bir por- takal ısmarlar mısınız? ! — Volotka ne olursun bana şeker jleme alsana,, i — Benim canım çikolata istiyor. Cokey kılıklı Vera müderris mun. vininin dizlerine tırmanmış ona kandı rıcı bir tavırla söylüyordu: (Bitmedi) mi? sine