21 Kasım 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 6

e —6 — VAKTT 21 Teşrinsani 1930 | Terakkiperverlik dirilebilir mi? Vatana maza rrat getirdiği kanaatile hükümetçe kapatılan bir fırkaya hayat vermeğe imkân yoktur Bir iki gündenberi Istanbul ga- zetelerinde Refet Paşanm $ow zamanlarda Ankaraya yaptığı seyahat Üzerinde baz: ihtimaller- den bahsolunmakta ve paşanın eski Terakkiperver fırkasını ihya etmeğe uğraştığı söylenmektedir” > Refet Paşa siyasi hayata av- det etmiyeceğini kat'iyen söyle- ii dikten sonra artık böyle bir ta- © savvurun omevcut : # “görüldüğü iç olamıyacağı bedihidir. Diğer taraftan Terakkiperver « dırkanın yeniden ihyasına ihtimal vermek gariptir. Çünkü bu firka Serbes fırkanın son zamanda yaptığı gibi kendi kendisini fes- hetmemiş, takındığı vaziyet, hü- kümet tarafından memleketin yüksek -menfeatlerine muhalif in kapatılmıştır. ... Gazi Hazretleri tarihi. nutük- larında bu firkanin neden kapa- tıldığını şu sözlerile izah buyur- ” muşlardı: çoittihaz ettiği “Terakki, ve “Cüm- « Jarile'inkişaf etmiştir. Bu fırka- Şeyh Eyüp nezdinde wkâtibi mes'ulleri, fırkanın nizam- ? © mamesini pi İ & a. , “Efendiler, Yeni fırka, unvan huriyet,, namlarınin zıddı tam- nin rüesası, hakikaten mürtecilere ümit ve kuvvet vermiştir. Buna misal olarak arzedeyim; Ergani- de, usatın. valiliğini kabul eden maslup. Kadri, Şeyh Saide yaz- dığı bir mektupta: “Millet Mec- isinde, Kura Bekir Kâzim paşanın fırkası, ahkâmı şeriyeye riayetkâr ve dindardır. Bize müzaberet edeceklerine şüphe etmem. Hatta bulunan getirmiştir... Şeyh Eyüpte, muhakemesi sira- Refet Paşa ortaya atılan diyor. | “sında “dini kurtaracak yeğâne mn teşkil ettiği fırka olup, ah- kâmı şeriyeye riayet edileceğinin fırka nizamnamesinde İlân edil diğini,, söylemiştir. Efendiler; * “Terakki perver,, ve “Cümhuriyet,, kelimelerini kullanarak, bize ve münevveranı © millete karşı din bayrağını giz- “lemek © memlekette Oümumi tedbirinde irtica ve isyan yapmak için, dahil ve ha- riçte tertipler ve teşvikler Yap- makla meşgul olknların meycu- diyetinden bi haber farzoluna- | bilirler mi? Yeni fırkaya dahil olanların, tekmil azası mevzu- bahis olmasa bile, dini mevaidi, muvaffakiyet için müessir âmil kabul eden ve buna dair for- mülü nizamnamelerine ithal eden kimseler, memlekete müteveccih, şahislarımıza sui kastlerdeh bi haber kabul edilemezler! Isyanın vukuundan aylarca mukaddem, memleketin şürasın- da burasında, yapılan hafi içti” malardan, ve “Cemiyeti hafiyei islâmiye,, teşkilâtından, İstanbul- da nakşıbendi meşayihinin yap- tığı içtimada, ibzar edilecek kı- yama müzaheret vadedildiğin- den ve nihayet milli hudutları- mizm haricinde bulunup Şark isyanını tabrik edenlerin beyan- namelerinde Kâzım Kara Bekir paşanın fırkasından ümit ile ba- hsolunduğundan haberdar olma- dıklarını farzedelim. Fakat, Fethi bey hükümeti zamanında, bizzat Fethi bey vasıtasile, kendilerine fırkalarının muzır ve isyan ve irticaa müşevvik vaz'ı ve mahiyette “olduğu bildirildiği zaman olsun; fırkanın, Kâzım Kara Bekir paşa- | bulunanlar, | şayiayı tekzip ediyor ' yacaktır. Bu arada Beogradski Refet Pş. hakikati mütalea ve müşahede etmeleri lâzım gelmez miydi? Hü- | kümetin ve benim, pek hâlisane olarak bu ihtaratımızdan sonra olsun, hakikati anlamaları ve ona | göre hareket eylemeleri icap ederdi. Onlar, bilâkis, bu defada “efkâr ve itikadatı diniyeye ria- yetkârız.,, Kılişesini, büsbütün aksi mânada tefsire kalktılar, Güya, malüm formül ile, nazar- larında her dinin ve her din sa- likinin efkâr ve itikadatınsi ria- yetkâr olduğunu ifade etmek... Geniş hürriyetperver olduklarını anlatmak istiyorlarmış. Efendiler; bu tarzı harekete dürüst, samimi denemez Politika âleminde, bir çok ©- yunlar görülür, Fakat, mukaddes bir metkürenin, tetellisi * olan Cüniburiyeti idareye, asri “hare- kete karşı cehil ve taassüp've her nevi hüsuimet ayağa kalktığı zaman bilhassa Terakkiperver ve <cümhuriyetçi “olanların “ yeri, hakiki terakki vc cümhuriyetçi i olanların yanıdır; yoksa mürte- cilerin ümit ve faaliyet menbaı olan saf değil... Ne oldu? hükümet ve meclis, ! fevkalâde tedbirler almağa lüzum gördü.. Takriri sükün kanununu çıkardı, İstiklâl mahkemelerini İaaliyete geçirdi Ordunun sekiz, dokuz, seferber: fırkasını, uzun müddet tedibata hasretti. “Te rakkıperver Cümhuriyet fırkası,, denilen muzır teşekkülü. siyasiyi seddetti.,, Bu beyanattan anlaşıldığı veç- bile bu fırka memlekete mazarrat getirdiği için kapatılmış ve men- suplarından bir kısmı meşum sui kast meselelerinde (methaldar oldukları için idam olunmuşlardır. Bu şekilde kapatılmış olan bir teşekkülün (tekrar dirilmesine imkân vermek fazla olur... Bununla beraber Refet paşanın son Ankara ziyaretinde bu ta- savvuru ileriye. sürdüğü teyit olunuyor, Refet paşa ile teması olan bazı zevat, paşanın böyle bir teşeb- büste bulunmadığını söylemişlerdir. Refet paşa dün kendisini gö- ren bir muharririmize şu sözleri lemiştir. > Ae hususi bir iş için ittim. Hiç bir fırka ile alâkadar değilim, Bu haber doğru değildir. Bir banka kapandı Paris 19 (AA) — Tempe gazetesi- nin yazdığına göre İyondaki Despevre- ux bankasının gişelerini kapamış ve mu- #melâtini muvakkaten tatil eylemiş ol- duğunu yazmaktadır. v Mezkür barikâpin madubatnın bir milyon 800 bin Frank“ oldoğu"Ye “3im- metinin, karşılıksız olmak üzere & mi- yona biliğ bülunduğu Göylenmektedir. İ Beogradski Ayın27sinde şeh- rimizde bulunacak Yugoslavya şampiyonu Beog- radski takımının üç maç için bu 7 sinde Si ie yazmıştık. Bu takımı şeh- ize getiren Fenerbahçe; Be- | şiktaş kombinezonu nihai muva- fakat cevabını telgrafla Belgrada bildirmiştir. -Beogradski takımı evvelâ Praga Keş orada Slavya ile iki maç yaptıktan son- ra anilan doğruca şehrimize gelecektir. Yuğoslüvya : şampi- yonu ilk maçını ayın 28 inci gü- | nü Fenerbahçeye karşı oynaya- caktır. Pazar günü Beşiktaş çr- kacak, müteakip Cumaâda ya Fener revanş yapacak, yabüt ta Fener - Beşiktaş mubteliti oyni- ile Galatasarayın da yapması muhtemeldir. Sofya mübhteliti Sofya mubhtelitinin şehrimizde Istanbul muhteliti ile temsili ma- | hiyette bir maç yapması etra- fındaki teşebbüsler müsbet bir netice vermek Üzeredir. Bulgar federasyonu teması ka- bul ettiğini bildirmiştir. Bulgar takımı Kânunuevvelin 12, ve 14 ünde iki maç oynıyacaktır. Bugünkü boks Bu akşam saat 18 de Beyoğ- landa Galatasaray © salonunda boks müsabakası yapılacaktır. | Altı çift karşılaşmanın hemen hepsi de zevkle seyredilecek' bir kıymettedir. Maçlar şunlardır : Saranga ile Celâl, Yorgos ile Anastasof, Alfonsla İbrahim, Maksla Andon, Rupenle Şadan, bir maç i Hasanla. Pamaitis, e Müsabaka- lara herkesin kolaylıkla gelme- | ai temmin için Hatlar 25 ve 50 kuruş :olarak- tesbit edilmiştir. iv Ya bu sözler .. PETER st taralı ( inci sayılamızda mi? serbes fırkadan aylarca evvel gene bu kalem sahibi kendi ayarında adam- ların kendi kafasındaki yazılarını oku-| ya okuya kanıksamamışlar midi? da- ha ne hürriyeti istiyorlar? bundan öte- si hürriyeti boğan bir hürriyettir. bir fırkalı cümhüriyet olmaz diye serbes fırka adı etrafında türlü sahtekârlıkla topladıkları kalabalık, ertesi gün kah-| jrolsun halk fırkası demeğe ve bu kuş beyinliler de onları körüklemeğe başla- madılar mı? işte onların İstediği hürri- yet, bu “hürriyeti. boğan hürriyettir. doğrudur: bu hürriyet düşmanı hürri- yet öldü ve onu öldüren cümhuriyettir; serbes fırkayı da öldüren kendileri... ... fakat bu efendiler bu herzelerile ken- dilerine ettikleri hakaretten müteessir! ölmeyabilirler; fethi bey cekildi ise işte İben varım! demekten kendilerini alıko- yün kim? efkârı umumiyeyi temsil sah- tekârlığına devam edecek derecede ei- retkâr olan bu adamları milletin büyük- lüğüne olsun hürmet edecek kadar saygılı olmak mecburiyetinde değil midirler? bugün nerede bir beyinsiz baş bir taşa vurulmuşsa o taş kendi hak- sızlıkları, kendi kabiliyetsizlikleri, mil- letçe beğenilecek her hasiseden mahru. miyetleridir; ve ilâve edelim, hain ol- dukları için korkaklıklarıdır. onlar yokladılar, anladılar ki bu memlekette bulanik sudâ balık avla. mak ftrsatı hâlâ gelmemiştir ve gelri- yecektir; bu günkü matem onun ak$i- dir. milletin asil çocukları, burada bütün temiz işlerin hürriyetine sahiptir; ifti. ra etmeden, iftiraları hakikat farzet meden, iş başındaki insanların da iyi yapmak için çırpınır birer fert olduğu- nu düşünerek istediklerini yazıyorlar, söylüyorlar, ve bir hareketi beyenmiyor! Tarsa “ben olsam şöyle yapardım !,, diye biliyorlar. hatta bakmız, serbes fırka var mr yok mu, ona bakmadan “burada hürriyet Yok,, diyebilecek kadar bu hü- kümetin hürriyetinden İstifade ediyor- lar... acaba daha ne istiyorlar?... uenaB b-, ş Tegdnmaergi : hakkı tarık | | lışmaktadır. Macar - Türk siyasi ! dir. Kont Apponyi, başvekilin | selâmlamış ve Türkiye ile müna- Buharinin beyannamesi ! rını tasvip ettiğini bildirmektedir. İçki kâçıran tayyareler' ' rikaya kaçak olarak içki ithal | fHarici faberler : Kont Betlenin seyahati Macar penil ii takdir edildi Budapeeşt, 19 (A.A) — Baş- | vekil Kont Betlen, meb'usan hariciye encümeninde Türk: Ma- car dostluk münasebatı hakkın- da pek hararetli sözler söyle- miştir. Başvekil, seyahatinin #i- yasi ehemmiyetinden başka: ikti- sadi ehemmiyetini de ihmal et- memek lâzım geldiğini beyan eylemiştir. e Yeniden o canlanan Türkiye mütezayit bir kudretle | iktisadi hayatının. inkişafına dostluğu — iktisadi O mukarenet yolunu ihzar eylemektedir. Budapeşte, 19 (A. A.) — Meb'- usan meclisinin hariciye encüme- nide muvafık ve muhalif bütün meb'uslar başvekilin Ankara ve Berlin seyahatini tasvip etmişler- Ankara seyahatini memnuniyetle sebatın yalnız siyasi noktai na- zarda değil, ıktisadi moktai na- zardan da inkişafındaki ehemmi- | yeti kayit ve işaret eylemiştir. | Muahedelerin . tadili meselesine | gelince, . bu hususta nikbinlik mevşimsizdir. Tahdidi teslihat meselesinde tekmil milletleri tes- lihatmı terketmesi talep edilme» lidir. Aksi taktirde, evvelce silâhını terketmiş olan milletler hareket- lerinde yeniden serbestilerini ik- tisap edeceklerdir. Kont Betlen iktisadi buhranın ancak Ameri- kanın iştirakile halledilebileteği- ne dair olan Kont Apponyinin mütaleatına iştirak etmiştir. Mu- hayyel tadil bloku meselesi hak- kında Kont Betlen, Ankaraya veya diğer ecnebi memleketlere | olan seyahatinin herhangi bir blok ihdasile alâkadar olduğunu yeniden ve kat'i olarak tekzip edilmesi luzumunu beyan eyle- miştir. Moskova, 19 (A.A.) — Buha- rin neşrettiği bir beyannamede; sâğ cenaha temayül etmekle ha- ta ettiğini itiraf eylemekte ve komünist fırkasının son kararla- Buharin, sanayiciler sui kasti | hakkında da sui kastçıların mer. hamctsizce cezalandırılması lâzım geldiğini beyan etmektedir. Do-x uçuyor Bordeaux, 20 (A.A) — Do-X tayyaresi saat 10/10 da La Go- rogne istikametinde © havalan- mıştır. Detroit, 19 (A.A.) — Kana- dadan ve müttehidei Amerika- nın bazı uzak noktalarından Ame- eden ve bu husus için 30 tayya- re kullanan: gayet kuvvetli iki teşkilât meydana çıkarılmıştır. Her biri 40 düzüne şişe naklede- bilen 12 tayyare müsadere edil- miştir, Batan gemi Nev- York, 19 (A.A) — Oyi- dia vapuru yavaş yavaş batmak ve tayfası tahlisiye sandallarına binmekte olduğu sırada Mauli- tania vapuru vak'a mahalline gelmiştir. o Firtmaya © rağmen ! Maulitania O vapuru (batmakta | olan geminin 10 tayfasile kap- it ' rülecek esasi fikirlerden İ yoma faaliyet getirecek bir İ şünür ve korur olarak her“ tanın zevcesini gemiye almağf muvaffak olmuştur. ihimayei etfal kongresi Vashington, 19 (A.A)— Reisi | cumhur M, Hoover. riyaseticüm" hur sarayında < bıfzıssihhas ve himayei etfal kongresinin küşat resmini icrâ etmiştir. Amerika nın her tarafından gelmiş olan 2,500 murahhas hazır bulu makta idi. Prens “Ottonun rüştü Meüksel (9 (A.A) — Kont Hunyaf di, kont Sigray ve kort Szoruki ile Me” ca? kıraliyetçileri mümessik OM. Zi yatın Steenyackerzeel şarosunda Prem$ Öttonün sinni rüşte vusulü, münasebeti yapılacak mile. hizir bulunmak üzere, bu şlerdir. ARAŞ Hayırlı teşebbüsümüz > mm ara mmm mere (üst tarafı birinei sayıfada? Umumi, kongre toplanıncay# ikadar geçecek olan kırk gün zarfın” da niçin diğer sporlar üzerirde emaslar yapılmasın niçin sporun noktasında samimi bir ardeşlik havası içinde berabere: çalışıl masın, Biz sporcuları barıştır#” lm derken böyle iam * kâmil «bir. -itilâf “düşünüyoruz Aradaki prensip ihtilâfları, fede” © rasiyonlardan hesap sotma V* hesap verme meseleleri Ankar toplanacak umumi kongrede göl şülür, Bunları idare etmek bak” ; kını kimse kimseden. alams” i Yalnız bugün “bunlar Istan sporu için umumi bir anlaşmâ! mani olmamalıdır.” p Umumi kongreyi asıl mesi” sine mevzu olacak meselelerde” uzaklaştıracak menşeleri ki mahalli ihtilâflar eğer burs halledilip kapatılmak mümkü* halledilmelidir. Kongre” gidecek İstanbul mürah federasyonun o gelecek senel&” rine verilecek direktiflerin, ko” gre kararına muallâk duran yük spor meselelerinin müzak”” resinde önayak olmak sureti kendilerinden beklenilen yüksek vazifeyi yerine getirmelidir. merhaleye varıncaya kadar, ib tilâfların ne kadarı burada hall€” dilebilir, oraya Istanbuldan gölü değik şahıslardan doğan ihtilâf si ne kadar eksiltilebilirse o Kad?” spora hizmet edilebilir kapi tindeyiz. Zannediyoruz ki “ iyı ikimi; lnız 9! buriyet refikimiz de yalı ge vakkat hal tarzı istiyorsa ön fazlasını, istemediğinden 9* ümit edemediğinden olacaktı”, Bugünkü — içtiman (o gele“ sporcularımızın daha cer dö daha fazla sporun kendisini yet i ceY geli ise, edeceklerini ove bu ; almak için imkân ipi itilâfperverlik gösterecekle'i umuyoruz. Bü ümidimizin yarı" çıkmayacağı kanaatindeyi# karilerimize “çok sevinilecek. in ticeler bildireceğimizi © edebiliriz. , gtiği Her iki tarafın da itimat © bal zevattan mürekkep bir sta e mıntakası, o umumi konğ! 2 kadar sporcuları - ama ape futbolcuları değil -.bötün çal cuları bir bayrak altında ; tıracak” bir teşekkül. İşt€ bunu istiyoruz. '