15 Eylül 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 2
w— 2 — VAKIT 15 Eylül 1930 Niçin liberal değiliz ? Liberalizm, ngilterede geçmiş bir dev-! rin rakipsiz tefevvukunu ifade eder | Fethi Bey, bir fırka yaptı, adını, “Serbest Cümhuriyet Fırkası, koydu. İder, bir proğram neşretti, Bu progr ramda devletin iktisadi işlere el wzat-(line girdiğini görürsünüz. Gelin sizinle! mıyacağını vadetti, İnhisarların kaldı.İbiraz Liberalizmin tarihine doğru çıka» rılacağını yer yer dolaşıp nutuklarlajlım: Anlattı. Bütün bunlardan anlıyoruz ki) © “Liberalizm, havada bir mefhum Fethi B., Türkiyede Zibera/ mektebinİmücerret bir fikir cereyanı değildir. hayran bir talebesidir. Liberalizm, İngilterede tabil bir hadise Gerçi, arasıra liderin sözlerinde 59-|olarak meydana çıkmış ve tekâmülünü! #a, sola doğru metler ve cezirler gÜZE| yaptıktan sonra tetenek bir hale gele çarpiyorsa da Fırka umumi temayül rak yerini daha yeni ikkbsat cereyan- leri ile regini, şeklini, emellerini ortayallarma terketmiştir. #tmiş ve kendisine lizrm olan unsura) pagiterenini XVELI inci asırdaki iki rı etrafına e tısadi ve coğrafi şartlarını düşününüz: Britanya kara Avrupasından evvel feo-| bir kuş bakışı bakın, Ziberelizmin ne- reden çıkıp, nerede şahlandığını ve ne rede ihtiyar ve köhne bir cereyan hari vaziyeti itibarile Liberal olamuz. 2) Kendi iktısadi ve içtimai bünye- sinin teşekkülü itibarile liberal ola- maz. Devletçi olmıya mecburdur, * * » da İngiliz derebeyelerinin kökleri kesil mişti. Denizle tabii hudutları çevrildi. Zi için müdafaa masrafı ve askerlik! için sarledeceği büyük yekünları tasar- i raf ediyordu. Feodalite kuvvetli olma- Dünya cereyanları devletleri müte madiyen devleğtirmiye doğra çekip | cagl olamıyordu. Bunun br metemsi #yrmektir. Tarihin cereyanına şöyle oldu. Avrupa küçük, küçük ve birbirile a mem de belediye |ücadele eden hükümetler halinde mü- şinden ia ete idi» ye a. İlemadi harp içinde Avrupanm serme. caktır. Intihabat bir hafta, on pir a biriken N daha gün kadar devam edecektir, 2 rip Ka Belediye intihabı “ şehrin ve şehirlilerin en mühim işlerinden birini teşkil eder. Hepimizin bu intihaba onun ehemmiyetile mü- tenasip bir alâka göstermemiz lâzımdır. Bu itibarla belediye intihabımda herkes mutlaka re- yini kullanmalıdır. İntihap günü gelince Cümhuriyet Halk Fırka- sınm namzetlerinin isimlerini ga- zetelerde okuyup öğreneceksiniz. Bunların hepsi münevver, kıy- metli, ellerinden iş gelir, çalış- kan kimselerdir. C. H. Fırkam Gazi Hazretlerinin birkaç gün &vwvel neşretmiş olduğumuz mek- tuplarında tekrar ve teyit bu- yurdukları gibi Anadolu ibtilâli- Bİ yapıp memleketi kurtaran & Müdafaai Hukuk cemiyetinin mevlâdudur ve Gazi Hz. daima ve ber zaman C. H. Fırkasının başındadır. hire doğru akm etti: Fabrika sanayii ilerlemişti. Hatta bu asrın başlangıcın-! vardı. Kanallardan, nehirlerden istifa-| de ediliyordu. Hatti bu iş 1669 da başlamıştı İlk defa sanayie su kuvvetini tatbik mek İngiltereye nasip oldu. 1790 da ber| har kuvveti su kuvvetinin yerine geçti. Bu tekâmül hakkında bir fikir vermek için bir kaç misal: 1808 de Lankaşayirde. 22 fı 1840 senesinde fabrika mevcudu 5 bine| çıkmıştı. Bu vaziyet İngiltereye hariç te rakip bırakmadı. Ve Britanya ada larmın yalnız smai bir atölye halini ai. na bir aym ancak 14 günü kifayet et cereyanmın ortaya çıkmkasma (sebep) oldu. Bu cereyan Liberal iktısat cereyan idi ve dilini Adam Smitte buldu. Adam Memleketi kurtaran ve onun iyiliğine çalışanlar C. H. Fırka- sındadır, her intihapta olduğu gi belediye intihabatında da İkımızın reylerini C. H. namzetlerine vereceği tabii ve muhakkaktır, Gazi Hz, nin fırkalar bakkın- daki açık mektupları tabettirile- rek Halk fırkası tarafından şeh- rin her tarafına asılmıştır. Halk, yer yer toplanarak bu mektubu okuyup Gazi Hz. nin daima Halk fırkasının başında olduğunu bir kere daha öğrenmiştir. VAKIT in tefrrkasıı vd ALA. El al e DE, MUHARRIRI: SELAHATTIN ENİS bugün üzerini ısırgan ve baldı- | anlamıyordu. Semtteki komşula- Çünkü rekabetten korkmuyordu. gümrükelrini serbestçe açmıya du. Hariçten gelen gıdaları isçi yevmiyesini yükseltmemek ve Iiyet fiatları arttırmamak İçin... 52. — TA al az A, ranların tutmuş olduğu şu yan- | rın hayatlarının, iç yüzleri avlu- gın barabesinden başka harpten | nun içindeki çizgiler kadar ken- evelki senelere ve güzel yuvası- | disine ayan olduğu halde onların sına aitte bir tek mütekkâsı | cümlesini kendisine yabancı bu- > yoktu, luyordu. Yalınız ruhunun aşina Mihrap ve mabedini kaybe olduğu insanlar, mahallenin ço- miş, ufukları kumlarla çerçeve- | cukları idi. Onlar; derin ve şa- li nihayetsiz bir çölün ortasında | mil bir muhabbetle sevmesine yolunu şaşırmış derbeder bir | rağmen bazan ruhunun içinde seyyahtan farksızdı. Her gece | onlara karşı garip bir husumet pençerelerinden ziya, musiki, | hissi duyuyordu. Onların ekseri- kahkaha, neş'e taşan semaya baş | ya babalarının, yahut annelerinin kaldırmış şu muazzam binaların, | yanında yürüdüklerini gördükçe nazarında boş ve metruk taş oğlu küçük Turhan hatırlıyor, yığınlarından farkı yoktu. ve kendi kendisine: “Ne olur, Bu binaların içindeki adamlar, | oğlum, sende benimle beraber ona başkâ bir âleme mensup | olaydın... , Diye düşünüyordu. insanlar gibi geliyordu. Orilarla | © Ne olurdu, birden bir mucize konuşmasına rağmen Jisanlarını ! oğlunu ve karısını karşısına çı- nazaran daha az ehemmiyeti olan çe mesi İngilterede pek tabil bir iktısat Bu nazariye İngilterenin o zamanki Iktisadi! hayatına uygun bir fikir cihazı halini aldı. Felsefi fikirlerle Burjuva- zinin ifadesi oldu. Liberalizme göre devlet ancak bir jan hukuku, ferdin hukuku hesabına tah-i dit edilmiştir. Fransada iberalizm, Fransız burjuvazisinin inkişafı ile bir Mkte kendini göstermi Fransada İngilterede olduğu ribi mu- aâmmer olamaz. Almanyada Mberal ce- reyan ancak 1871 den sonra canlanmak ister.... Fakat sermayenin merkezleşmesi liberal sistemi kendi kendine atalete mahküm etmiştir. Tröst ve karteller artık serbest rekabete göre flat tayini- ne imkân brrakmıyorlar, Büyük sermâye temerküzleri bir ne- vi iktısadi feodalite teşkil etti, Hatta haydutlar imparatorluğu halini aldı. Meselâ Almanya kömür kartellerine manyadaki çelik istihsalâtınm 9 95 i bu grupun elinde idi. Amerikanm (500) milyon dalarla teşekkül etmiş olan şe- ker tröstü dehhaş bir şeydir. Harpten sonra bu büyük sermaye hareketleri milli sermayeleri de kendi hesaplarma istismara başlamışlardır. Yani yeni yeni sermaye müstemlike- İleri zaptma (başlamışlardır. — İşte Hiberalizmin (eserleri! rine: istiyenler kendi sistemleri- göstermek nin muvaffak olması için Türkiye bur- javazisinin XVITI inci asırdaki İngilte- asır burjurazilere göstermekte isbat et İmalıdırlar. Böyle bir davaya kediler bile güler, bugün böyle bir ihtimal kim. senin aklma gelmez. Bilâkis Türkiye çıkarmak demek » bügün için belki ca) bir gey gözükebilir, fakat . Türk İmüstahsilini tamıamile yalnız başma bt- rakmak demektir. Daha doğrusu köy- dişleri arasma bırakmak demektir. iş unsuru olarak hayata girerken Türk müstemlike unsuru haline koymak de. mektir, nm ortadan kaldırılmasını istemekte! başımıza sardığı öyle işler var ki Tür. idi. İngiltere gümrüklerini açabilirdiİkiyede milli bir iktısat hareketi yabancılığını hissederdi. Akşam saatlerinde koca semt boşalır, tenhalaşırdı. Zira bu ——— yy (TELGRAF HABERLERİ | Ankara namzetleri! darmadan ibarettir ve cemiyetin) o Tesbit edildi. ikide hanım namzet var Ankara, 12 (Telefon) — H. F, iye başlar. Fakat| Ankara Şehir meclisi için namzet- lerini tesbit etmiştir. Bunlar ara- sında iki de hanım namzet var- dır. Bunlardan birisi Cebelibere- ket meb'usu Naci Pş.nın refika- sı Makbule Naci, diğeri Biga meb'usu Ziya Gevher Beyin re- fikası Melâhat Gevher Hanım- lardır. Bursa valisi Megölde halk ile musaha- belerde bulundu. İnegöl, 14 (Vakıt) — Vali Fa- tin bey bügün buraya gelerek memurin ve halkla menfi propa- gandilar hakkında bir musahabe yaptı, samiler üzerinde iyi bir tesir bıraktı Hamdi Yarın şehrimize vekilimiz (Moskovaya (gitmek Üzere yarınki ekspresle İstan bula hareket edecektir. Dönün- ceye kadar kendisine Maliye vekili vekâlet edecektir. İnegölde yeni fırka Inegöl, 14 ( Vakıt) — Burada Serbest fırka teşkilâtına memur İzmirde incir, üzüm kuruş ile 37 kuruş arasındı 9764 çuval incir satılmıştır. Yunanistanda zelzeleler Atina, 14. (A.A) — Atina rasatane- sindeki sizmograf aleti, 1? eylüldenberi 16 zelzele kaydetmiştir. Kotent havali sinde vukubulan zelzeleler bilhassa şid- detli olmuştur. Birçok köyler büyük bar sarı uğramıştır. Henüz tafsilâ? alınma- mıştır. Bir intihar Paris, 1, (A.A) — İsilyan sefaretş. nesi memurlarından bir İtnlyan #efaretmme binasında beynine bir kurşun sıkarak in- M. Venizelos dönüyor Cenevre 13. (A.A) — M. Schober saat, herkesin evine döndüğü yeğine kalabalık köşesi, küçük bakkal dükkanı idi o Burada alelekser, ellörinde yüzdirhem- lik, yarım okkalık gazyağı şişe- leri, yahut küçüklüğüne rağmen evlerinin ufak tefek öte berile- rini babalarınm yorgun olarak diği, analarının mutbakta ça- tığı bu saatlerde sıkıştırılmış beş on kuruşla ya- hut koltuklarının altına verilmiş borç opusulalarile (bakkaldan tedarik ederler ve orada sıra er. Mahallede bir tek Rum olma- dığı halde maballenin iki bakka- hda rumdu. Bu dükkânlar yıllardanberi bulundukları köşe iki bakkal da eyi kazanıyorlar fakat Oka ı östermi- yorlardı. ya Hariciye vekilimiz. Bir tahrikçi İzmirde tevkif olundu İzmir, 14 ( Vakıt ) — Sabık nahiye müdürlerinden ve sabıkalı olduğu söylenen Niyazi isminde bir şahıs istatyümde halkı gü- rültüye teşvik ettiğinden tevkif. olundu, pr Denizlililer Uydurma haberleri tekzip ediyorlar Ankara, 14 (Telefon) — De- nizliden bütün cemiyetler ve 28 mahalle ihtiyar heyetleri namına birçok imzalarla alınan bir tek grafta halkın ekseriyetle serbest fırkaya iltihak ettiği haberi şid- detle tekzip ediliyor. Celâl Sahir B. Ankara, 14 (Telefon) — Zon guldak meb'usu Celâl Sahir B. Fransız sefiri ve Italyan masla- hatgüzari Istanbula hareket et- tiler. çok merkezileşti. Sermaye köyden şe-|lim Türkiyede liberalizmin tezahürle| muvasalat edecek Ankara, 14 (Telefon)— Hariciye | Dün küçük bir tenezzüh edilen Sadık zade Nuri Bey | dünden itibaren faaliyetine b. İ izi ii ile M. Venizelos, memleketlerine avdet | mıştır, etmek üzere Cenevre'den ayrılmışlardır. | mezarlıkları ziyaret günüdür. Gazi Hz. yaptılar Gazi Hz. dün sarayda hususi dairelerinde (meşgul olmuşlar, akşam saat beşte motörle Boğaz içinde bir tenezzüh yapmışlardır. Borsacılar Evrak adliyeden zabıtaya iade olundu Borsa baritinde kambiyo tw İ tasından haklarında takibat ya- İzmir, 10 (A.A) — Bugün 18 ile 49 | pılanların evrakı adliyeye gönde- kuruş arasında 5f9f çuval üzüm ve 8 | rilmişti. Müddei umumilik, tet- kikat neticesinde tahkikatın tev- sii, bazı noksan cihetlerin ikmali için evrakı zabıtaya iade etmiş- tir. Ekmek ve Francela fiyatları Istanbul Belediye riyasetinden: Eylölün on altıncı Salı gününden itibaren ekmek dokuz buçuk kuruş ve francela on beş guruş on paradır. Ermenilerin yortusu Dün Ermenilerin İstavroz yortusu idi, Bu münâsebetle kiliselerde ruhani ayinler yapıl- bugünde (Ermenilerin Hele Yuvan usta, yalınız bak- kallıkla iktifa etmiyor, üstelik rehin mukabilinde para ikraz ediyor, maaş cüzdanları kırıyordu. Emin olduklarına veresiye ver- mekte tereddüt etmiyor, hatta bazı hesap temizlemek istiyen müşterilerin, hesaplarım tamamen tasfiye (etmek (istemelerine rağmen; — Biraz maya bulunsun, sizin için de, bizim içinde, bereket ve uğurdur... Diyerek borç defterinde aşa- rat veya miatlı bir rakam bıra» kıyordu. Zira onun - nazarında borç borçu beslerdi. Bu mütareke günlerinde bile bakkal Yuvan usta zevahirile osmanlılığını muhafaza ediyor: — Biz Osmanlıyır... Doğrudur. Maamafih mahalle- liye, verilen bu teminat, onu gizliden gizliye patrikhaneye pa“ ra, Yunan ordusuna iane. ver mekten menetmivordu. Kendi ys (Bitmedi) xakabe: heyetinin müsaadesi ol “” madan müamele yaptıkları toki“
