29 Temmuz 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 2

2 — VAKIT 29 Temmuz 1930 Maliye vekilimiz Dün şehrimize gelen Saracoğlu Şükrü 'B. gayet mühim beyanatta bulundu Mali siyasetimiz vergileri arttırmak değil hafifletmek yolundadır Maliye (vekili © Saracoğlu “ Şükrü B. dünkü ekspesrle An- karadan şehrimize gelmiş ve Haydarpaşa istasyonunda vilâyet erkânile maliye ve inhisarlar rüesası tarafından karşılanmıştır, Mumaileyh Haydar (o paşadan Sayyat motörile Istanbula geç- miş ve Tokatliyan otelinden bir “ müddet istirahat ettikted sonra — akşam Reisicümhur Hz.ne arzı tazimat etmek üzere Yalovaya Şükrü B. dün Pendikte kendi- sini karşılayan bir muharririmizin , muhtelif suallerine cevaben ga- is yet mühim beyanatta bulunmuş di mali vaziyetimizle bütün mali işler hakkında şu izahatı ver- miştir: hangi bir istikraz o meselesile alâkadar olduğu (O hakkmdaki > şayialar doğru değildir. Oraya daha ziyade istirahat için gidi- yorum. Maamafih memleketimin o mali ve iktisadi inkişafının te- mini için mühim tedbirler alındı- Ni şu günlerde Avrupada bu- maklığımdan bilistifade Maliye , vekâletine ait bazı işler için alâ- kadarlarla temasta bulunmam mümkündür. iv Devlet Bankası İu “sene için en mühim teşeb- imizden'biri de Devlet banka- dır. Banka bir ay sonra yani be- m Avrupadan avdetimi müteakip bi o tesis edilecek ve ayık bir mesaiden sonra da aksiyon kay- dine başlanacaktır. Ee Bankanın umum müdürlüğüne kimin tayin > edileceği şimdiden kestirilemez. Fakat bu ecnebi oolmıyacak- İN A binalarda hiç sağlâm cam bırak- “ mamıştır. Fırtına dairelerdeki kâ- ve defterleri darma dağınık bir İe getirmiş, kiremitler birer kâ- Zıt parçası gibi havada uçmuş, dük kepenkleri yerlerinden kop- muştur, Mülhakattaki tahribat ta L imdir. Bundan başka Sârağiçi ve Adâ- İçini müthiş bir su basmiştır. Bu #rada müteahhit Kasım Efendinin a »bası hayvanlarile havaya uç: nuş, 15 yaşlarında iki çocuk ha- “vadan düşen bir taş altında kala- rak parça parça ölmüşlardır. Selimiye camii kubbesinin kur- unları da uçmuştur. Üç şerifeli ramiin minaresinden düşen bir â- i kubbede bir metrelik bir delik , diğer bir minare âlemi de dikiş yurduna düşmüş ve binayı harap etmiştir. Askeri dairenin ba- , caları tamamen uçmuş, damınm bir kısmı da çökmüştür. Şehrin şi- şimali garbi taraflarındaki sebze bahçelerinde mahsulât ta- en mahvolmuş, yeni imaret . civarında hanim ve demetleri sel götürmüştür. Kasırga esnasın- > da iki defn da zelzele hissedilmiş, ew yere gömülü küpler dışarı © — Hasarat yekünu yarım milyon Tira tahmin eliliyor. © En ziyade felâkete uğrıyan yer “ler şehrin fakir mahalleleri olan © Kıyık, Kuşane, İmaretane tarafla” ir. Kasırga durunca her tarafa polisler dağılarak asayişin bozul-! mamasına çalışmışlar, yollara yı- lan ağaçlar ve diğer döküntüler temizlenmiştir. © — Kasırga esnasında elektrik kab- İosu bozulduğu için şehir oİrkta kalmıştır. — Avrupaya seyahatimin her a *98)| banka teşekkül ettikten son- ra kendisi arzu ederse muame- lâtı için mütehassıs getirebile- cektir. Düvunu umumive Mali vaziyetimiz hakkında tet- kikat yapan M. Rist henüz ra- porunu vermemiştir, Düyunu u- mumiye meselelerinin er geç müsbet şekilde halledileceğine kanaatim vardır. Gayri mübedillere tevzlet Bu yaz, gayri mübadillere bono verecektik. Fakat, son itilâf, buna musakkafatıda ilâve etti. Musak- kafatın kıymeti henüz tayin edil mediğinden bu bonoları vermek i imkânsızdı. Mukavele alâkadar- ları müsavi vaziyete koyduğun- dan kanunda bak sahipleri mü- savi vaziyete tabi kılınmışlardır. Onun için birini diğerine ter- cih etmek doğru değildir. Mu. sakkafatın takdiri kıymeti hitam bulur bulmaz bonolar verilecek ve Istanbul haricinde bulunan Yunan emvali, firarilerden kalan mallar bilmüzayede satılacaktır. Bu emvalin kıymetinin-10 mil- yon liradan dün olmaması lâzım gelir. Musakkafatın takdiri kıymeti için benim < düşündüğüm çare alâkadarlardan ve devlet mümes- sillerinden mürekkep maliye ve- kâletine merbut bir komisyon teşkilidir. Komisyon musakkafatın bu- lunduğu şehirleri dolaşacaktır. Bu iş nisbeten kolay olduğun- dan az bir zamanda bitecektir. Teksüt kanunu Vekâletimiz halen geçen ve bu yıl 6. M. M.sinden çıkmış olan müteaddit kanunların tat- bikile meşgudür. Bunlardan te- Er hasına girmiştir. Bu kanunun birkaç sene sonra bizi götüre- ceği yer tekaüt dul ve yetim maaşı alanların adedini çok ten- zil edecek, fakat aldıkları para miktarını geçinebilecek bir hale ifrağ edecektir. Yeni kanunun en bariz siması, verilen paranin miktarını çoğaltmak, vefat ve saire dolayısile intikalin önüne geçmektir. Bundan maada yüz kuruştan daha az maaş alanların on seneli- ğini vermek suretile tekaüt ka- İ nunile alâkalarını kesmek husu- sundaki kanun! salâhiyet şimdi- ika sn kli ES Mİİ ŞE. il Maliye vekili Şükrü B. Ha; ye kadar Istanbulda ve Türki- yenin bir iki şehrinde t atbik edilmiştir. Bu seneden itibaren bunu memleketin her tarafında tatbike karar verdik ve ilk baş- langıç olmak üzre 30 kuruştan aşağı olan 10 seneliklerin veril- mesini mölhakata tamimen bil- dirdik. Hükümet'n borçları Cümhuriyet bir taraftan ya- ışadığı senelerin tehahüt tediyele- rini tam bir intizam dahilinde temin ederken diğer taraftan maziden intikal eden borçlara lâkayt kalması (bittabi tecviz edilemezdi. Dahilde yegâne mun- tazam borcumuz olan istikrazı dahili faiz ve hisse tediyatını şsşmayan bir intizamla ödüye- ruz. Milli hükümete ait ve istik- lâl muharebelerinden mütevellit borçlar da ödenmiştir. Bunlar ara- sında ödenmemiş kalanlarla sakıt hükümetten müdevver emanet hesaplarında mukayyet borçlar içinde kanun mucibince mal me- murluklarına yapılan müracaat- lerdan 3746 sı bir komisyon ta- rafından tetkik edildi. Ve bum lardan 2449 w için bir milyon yüz on bin liralık borcun hakiki ol. d kabul olundu. pala yevm komisyon mesaisine devam etmekte we iki üç ay içinde işin arkasının alınacağı muhakkak © görülmektedir. Bu #ene bu gibi düyunun ödenmesi için bütçeye 775000 lira tahsi- sat konulmuştur. Bir taraftan bu tetkikat devam ederken diğer taraftan 500 liradan aşa- ğı alacak sahiplerinin matlupla- rının tamamen tesviyesine baş- lanmıştır. Bunlar da iki sene zar) fında bitecektir, Mahsup kanunu ve deyin ilmühaberjeri Mahsubu umumi kanunu alâ- kadarların müracaatı Üzerine bir sene daha temdit edildi. Tah- minimize nazaran elde pek az deyin ilmühaberi kalmıştır. Bun- ların da kâmilen mahsubunun icra edileceği ve hazinenin deyin ilmühaberleri mukabili (ayrıca bono vermeğe ' lüzum bisset- miyeceği Ümit ediliyor. Tütün kanunu Bu sene içinde çıkardığımız mühim kanunlardan biriside tü- tün inhisarının ve ziratinin isti nat ettiği mevzuatı halk lehine rinde onunla alâkadar olanlar cağı kanaatindeyiz. Yunanlıların tütün zer'iyatımızın tahdidi hak- kındaki teklifinden (haberdar değilim. Kambiyo meselesi Geçen sene kambiyo meselesi hakkında aldığımız kararlar ve B.M. M. nin çıkardığı kanun, matlup neticeyi temin etmiştir. | muhtelif sahadaki meşguliyetleri- dadır. Umumi kambiyo vaziyeti filen ve ruhan emniyetli bir yola geçtikçe bizde o şimdiye yavaş yavaş hafifleterek mem normal bir vaziyetin içine girebileceğimize eminiz. Banka- lar komisyonu geçenlerde kam- biyoya ait bir rapor gönderdi. Bunu okuduktan sonra çok fai- deli buldum, ve borsa konsor- siyom erkânına teşekkür ettim raporu neşredeceğiz. Kambiyonun tarsin ve tah- kimi için de bütçemizin bazı mas- raf fasıllarında yapmış olduğu» muz. 5,000,000 lirayı mütecaviz bir tasarrufu kâmilen istihsal ve iktisadi işlerimize Bundan mada her devlet şubesi dahilden temini mümküm olan masrafı behemehal dahili emtiaya hasretmek (O mecburiyetindedir. Elyevm işlemkte olan bütçemizin sadece müdafaa ve nafıa vekâ- letlerinin döviz sarfı fasıllarında bulunan 4 milyon lirayı müteca- viz bir meblâğ vekiller heyetinin kararile dahili emtiaya tahsis kılınmıştır, Fakat demir trâversin yerine âhşap travers ikamesi bunun haricindedir. Vergiler arttırılmayacak, indirilecektir. Geçen sene de söylediğim gi- bi mevcut vergilerimizin nisbe- tini ve adedini arttırmak mev- zuubahis değildir. Bilâkis bun- dan sonra bu vergiler üzerinde bazı rötuşlar papmak ve onları tarzı cibayetinde görülen inki- şaf nisbetinde en ağırlarından başlayarak hafifleştirmek yoluna getirmek, mali politikamızın esas- larmı teşkil eder. Netekim geçen sene bazı mevaddımızın ihracı dolayısile tâbi oldukları muamele vergilerini ilga ettik, İstihlâk vegisini baştan aşağı tadille çek hafiflettik. Bu hafifletmeğe rağ- men diyedilirim ki tatbikin daha iki ilk ayında aldığımız netice eski kanunun verdiği neticeden daha mesuttur. Önümüzdeki senelerde de ta- rife o kanunumuzun © gümrükte vereceği inkişaf ile başta kazanç, musakkafat, oktruva © vergileri olmak üzre bir takım vergileri- mizde tâdilât ve tahfifat rötuş- ları yapacağımızı ümit ediyorum. Sanayiden müamele vergisinin | kaldırılması hakkında yapılan müracaatları da tetkik etmekte- yim. Umumi mali veziyetimiz Cümhuriyet bütçelerinde bu güne kadar takip ettiğimiz siya- set şudur: Gerek devlet nakten tediye etsin, gerek ayniyat versin, ge- rek mevkuf tutsun ve hatta sadece irat ve mahsup etmekten ibaret bulunsun, bütün bu işlerin ihtiva ettiği kıymetleri rakam- landırarak hepsini bütçelerimizin çerçivesi içine almak yolunda yürümek : İşte bunun içindir ki vergilerden tahsil ettiğimiz mik- hakkıda da çok menfaatli ola- | Elyevm hükümet bu neticeyi | le tahkim ve tarsin etmek yolun-| kadar olduğu gibi bu kuyudatı | tema- | ilâve ettik. | genişleten tütün kanunudur. Bu ; tarla bülçemizin varidat kısım- kanunun ibracat mahsulümüz üze-| larındkki yekünlar arasında das imi bir fark kalmıştır. Bu hususta size umum mali vaziyet hakkında izalıat vererek hakikati tanitmak isterim. Ay- niyat ve saire mahsubatından mütevellit rakamlar hâriç olmak üzre 929 mali senesinin vergi ve inbisarlar (otahakkukatı yekünu 218,912,149 lıradır. Bu rakam 928 de 216 927 de de 207 mil- yon lira idi. Yalnız şurasını işa“ ret edeyim ki bunlar telgrafla alınan rakamlardır. Hesabı kat'i- lere gelince umumi tahakkukat bütçe muhammenatini © tecavüz eder. Kezalik telgrafla alınan malümata göre 929 da tahsilât yekünu 209 milyon, 928 de ayni rakam 212 milyon idi. Fakat bu sene © varidatıttız içinde 4000000 lirayı mütecaviz bir. para tutan emvali metruke- nin maliye hesabına devredik miş olması ve fenerler idareğinin 2,5 milyon liralık varidatının bu seneye alınması keyfiyetleri nazarı itibara alınırsa telgrafla gelen miktarların Oodahi bir sene evvelkini oOmütecaviz (o olduğu görülür. 929 mali senesine ait tahsilât yekünu bu seneye ait hesabı kat'i ancak üç ay sonra ikmal edile- eeğine göre bu rakamla kalacak değildir. Netekim geçen sene telğraf ve hesabı kat'i arasında takriben 10 milyon liralık bir fazlalık görülmüştür. Vergilerimiz Vasıtasız vergilerimizden mu- sakkafat erazi, kazanç, sayımda 928 senesi tahsilâtına göre 29 senesinde, 6 milyon liralık bir fazla vardır. Içinde bulunduğumuz senede bunun daha fazla olacağını ümit »» ediyorum. Çünkü sadece ağnam tahriratı 500 bin baştan fazla bir miktar. tayin etmiştir. Bu altı milyon biralık fazlalıkla ge- çen sene tevhidi küsurat kanu- nunun bu vergilerin o matrah nisbetlerinde vücude getirdiği tadilât ile munzam kesirlerin ver- gilerin asıllarile birleştirilmesi- nin tesiri olmakla beraber me- murların maaşından kesilmekte olan kazanç vergisinin bu s€- ne kaldırılmış olmasına rig- men kanunların yapıldığı sırada edilen hesap ve tahminlerin üs- tünde bir fazlalık görülmüştür. Aynı sene zarfında gümrük istih- lâk, şeker petrol varidatı da art- mış 928 de 63 küsur milyon iken 929 da 64 milyon 677 bin liraya çıkmıştır. İnhisarlar Başlıca inhisarlarımızdan olan tütün, müskirat, tuz ve kibrit inhisarlarından (928 senesinde alınan hasılat 24 milyon 907 bin lira olduğu binde 929 da 40 milyon 254 bin liraya çıkmıştır. Posta veridatı szeliyor Posta ve telgraf varidatında tenakus vardır, telsiz aidatı art- maktadır. Hülâsa Maliyenin tabil varidat” larını teşkil eden gerek vasıtalı gerek vasıtasız vergilerde mah- sus bir inkişaf devam etmekte- dir. Umumi yekünda azami nis- bette ayni inkişafın hissedilme- mesi maliyenin normal varida- tından addedilmesi lâzım gelmi- yen mülga vergiler bakayasında vaki tahsilât ile emlâk satışları, tekaüt aidatı gibi vergilerm te- nakusundandır.,, Saracoğlu Şükrü B. Perşembe günü Loyit vapurlarından birile evvelâ Italyaya sonra İsviçreye gidecektir.