25 Nisan 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 2
—2 — VAKTIT 725 Nisan 1Y3U Heydar Rifat B. davasının Ankarada rüyetine başlandı Rifat B. davasının: Ankarada “ rüyetine Başlandı ( Ost tarah birinci sayıfamızda Adliye Vekilinin müdafaa ve- kili Sadettin Ferit B. muhake- meye Ankarada bakılabileceğini söyledi. Salâhattin B. tahkikat mes'elesinde Haydar Rifat Be- yin ifadesinin gayri varit oldu- ğunu serdetti. Vasfi Raşit Bey: — Reis B., mağdur mevkiin- de olan biziz, o değil, dedi. Haydar Rifat B. müdahale etti. Vasfi Raşit B. Haydar Rifat Beye doğru dönerek cevap ve rice, Haydar, Rifat B. : — Bana değil oraya söyle- iniz, dedi , dedi. Reis de Va Raşit Beye « usule dair söz söyleyiniz. » ihtarında bu- ha Raşit B. Adliye Veki- İinin, muhakemesinin Ankara'da esinde bir tesiri yoktur da müdafaada bulundu. Salâhattin B. de « Mahmut Esat B. mahkeme huzurunda Adliye Vekili değil, alelâde bir vatandaştır» dedi. Müteakiben Haydar Rifat Beyin O Reisicumhur Hr. lerine önderdiği mektuplar okundu. Üaydik Rifat Bey: « Bunlar ihbarname değildir. ihbarnameler mes'ul makamlara valilere & kaymakam, (nahiye müdürlerine (gönderilir. cümhur memur ve mes'ul değil- dir. Bahusus o mektuplar kendi büylik şahsiyetine hitaben gön- derilmıştir, diyerek Reisicümha- | run vaziyetini tahlil etti. Heyeteti hâkime müzakereye çekildi. Yarım saat sonra ma- | kamlarına avdetle kararı okudu- lar. Kararda salâbiyet mes'ele- | sinde Ankara mahkemesinin sa- lâhiyeti derkâr bulunduğundan, hazırlık (o tahkikatının o mecburi olmamakla beraber ağır ceza işlerine taallüku muhakkak ol ! duğu dermeyan ediliyordu. Haydar Rifat Bey müdafaa- | sna başladı: — Adliye vekili #tira ve hakaret davası açtı. Ben de bilmukabele kendisini dava ettim. Kanunen bunların tevhidi mecburidir. Adliye veki- Ki aleyhimde Jâflar söylemiştir. Arkadaşları bulunan Dahiliye ve anti vekillerile Vasfi Raşit, zat İşleri müdürü Cevdet beyler buna şahittir. Onları da buraya ge Hakkımı “arıyaca- verdi : istediniz de ver- mes'eleyi tahkik kararı tebliğ etti. e e medik mi? Mahkeme etti. Reis Banda maznunun Mahmut Esat | B. aleyhine davalar ikame ey- ledi. söylediği, diğer dava- ber lerimi talep ettiği zikredilerek bu davalar henüz mahkemece malüm olmadığı ve böyle istidalar mevcut olduğu takdirde bilâhare de tevhidi kabil olduğunu, fakat şimdilik tevhit talebinin nazarı itibara alınmamasına Okarar münderiçti. Haydar Rifat B. hemen ce- vap verdi : Efendim, davası henüz biz- ce malâm değildir diyorsunuz. Halbuki evrak burada mevcut- tur. Numarasını söyliyorum. Bi- naenaleyh tevhidi kabildir. Da- vaya muhakkak Mahmut Esat B. de gelmelidir, dedi. Tam bu sirada Adliye Vekili | di > l , İddianame mahkemeye geldi. okundu. Haydar Rifat Bey: « — Son tahkikatın açılmasına şimdi muttali oldum. Fakat ka- nunen evvelâ itirazları dinliye- Reisi- | aleyhime | verildiği | yeceksiniz. Sonra muhakemey& bakacaksınız ,, dedi. Heyet müs zakere etti, Ve “ maznun-ta- rafından itiraz olunamaz. Mar- nunun bu talebi reddedilmiştir.,, mealindeki karar okundu. İ Müddei adliye Vekili Mahmut Esat B. söz alarak beyanatta bu- lundu : « — Muhterem Reis Bey dedi, Hâkim çağırınca huzurusa çıkılır. Türk demokrasisinde bu bir âdettir. Bütün İcra Vekillerinin mahkemeye © nasıl icabet &ttik- lerini biliriz. Haksız yere başı dara gelenler hâkime giderler. Başvekil de Obir Oo mahkemeye gitmiş, bir vatandaş aleyhine dava açmıştı. O vatandaş beraet etti, Avukat olan bu vatandaş- tan da ben davacıyım. Sadsce şahsıma ait olsaydı bü iş için Cümhuriyet hâkimlerine müra- caat etmezdim. Bunu bir tenez- zül sayarım.» Haydar Rifat B. atıldı: “— Tecavüz ediyorlar. Bunu aynen kendilerine iade“ ediyo- rum» dedi. Vekil devam etti: “ — Ben buraya bu avukat B. için gelmedim. Bana, seni Türk hâkimi çağırıyor, dediler. Onun için geldim. Bu zat bana vazife ve salâhiyetlerine tecavüz | ederek Türk hâkimlerine teca- vüz ettiğimi, Kadriye H. mese- | lesinde, Gaziye garezimden do- layı Kadriye H.ım beraetine çalıştığımı isnat etti, Ben Mah- mut Esat, bu inkılâbın fasilasız 10 yılında çalışan ben, “büyük inkılâpçıya karşı sui kastçılarla berabermişim. Bu kat'iyen varit olamaz,,. Vekil B. Kadriye: H.'ın mücrimiyeki-—içimmmask ga ıştığını ve bu mesainin safhatı- nı uzun boylu izah ve tafsil ede- rek dedi: “ — Muhbirin gözleri karar- mış, ne söylediğini bilmiyor. » Haydar Rifat B. ayağa kal i karak: — Reis B, bana hakaret edi- yor, susturunuz, dedi. — Gözleri kararmış dimek hakaret değildir. Adliye Vekili irtişa ve Hikmet B. meselelerine dair uzun tafsilât vererek Haydar Rifat Beyin Türk hâkimlerine haksız yere tecavüz ettiğini anlattı ve: — Haydar Rifat Bey bana Jan Basadi tahliye ettirdiğimi söyledi. Ne ile isbat ediyor? diye sordu: Haydar Rifat Bey: — Şimdi görürsun ne ile is- bat edeceğimi... dedi. Ve ilâve etti: Adliye Vekilinin oküduğu- nu evve'ce hazırladığı belli. Kendisi zaten mahkemeye hazır- ladığı nutku okumak: için geldi. Ona haber vermiye de İüzüm yoktur, Mahmut Esat Bey son söz olarak dedi ki: — Bu emaneti ele alanların cesetleri yere gelebilir. Fakat | aletleri asla. Haydar Rifat B. | gazeteciler “irtişa meselesinde | bir şey yoktur,, dediklerinden | mahkemeye verildiklerini söylü- yor. Teşkilâtı esasiyeden bah- sediyor. Halkuki kendisinin teş- | kilâl esasiyeden haberi varmı? | Haydar Rifat Bey cevap ver- | —Evet.. Herkesten fazla. Hele zatı âlinizden çok daha fazla... Vekil bu ihbaratın da asılsız olduğunu, İstanbul U gazeteleri | davasının Bursaya nakli İstanbul müddeiumümisinin — talebi. ve temyizin o kararile - olduğunu söyledi. Vekil burada dedi ki: —Ben temyizede mi müdahale ettim? Bunuda mı söyliyecekler? Methiyeleri beni teşvik için yaz- ge söyliyorlar, teşekkür ede- a Rifat B. cavap verdi: — Estağfurullah... (Samiin ara* sında a oldu.) Vekil B. devam etti: — Şimdi sizden bir - çobanın istediği hakkı istiyorum. Benide bir çoban farzedebilirsiniz Haydar Rifat Bey: — Zaten başka türlü olmaz ki.. Dedi, Vekilin sözü bitti. Vekil Sa- lâhattin B. reise dedi ki: — Efendim, müekkilim git- mek istiyorlar. Haydar rifat Bey : — Benim cevaplarımı da bek- lemiye tahammül etmesini iste- im. Dedi, rim, Adliye Vekili gitti. Evrakı sübutiyenin okunma- sına başlandı. arasında Gazi Hz. ine 4, Adliye Vekiline müteaddit mektup vardı. e okundu. Vekilin müdafii Salâ- İ hattin Bey; — Gazi Hz. ine yazılan iki mektup arasında iftira cürmünü teşkil eden hakaret ve sövme cürümlerini de ihtiva eden muh- tıralar var, Bunlar doğrudan doğruya Çünkü > Reisicümhur da mes'ul bir şahsiyettir, dedi. Ve Reisi- cümhurun mes'ul mevkide oldu- ğunu uzun uzadıya izah etti, Muhtıralarda « karaman va birer . ihbarnamedir. | yunu », askerden ka el etek öpüyordu, ahmut | Esat beyi kimse sevmez,, fıkra- ları var. Mahmut Esat beyi kim- se > sevmiyebilir. Fakat küfür doğru değildir. Selâhattin B., Haydar Rifat beyin yazdığı bir medih mektu- bunu okudu ve: — İşte, dedi, 340 da Haydar Rifatın Mahmut Esadı, işte şim- diki Nahmüut Esadı... Haydar Rifat B. cevap verdi: — Temenni etmişim, olmamış, Öyle bir şey söylemiş olsam Sadettin Ferit B. mektupların ihbarname ve jurnal ma- ol: dair uzun beyanatta bulundu. Diğer vekil Vasfi Raşit bey : — Hadar Rifat B. yalnız Ad- liye Vekiline hâkaret etmedi, ayni zamanda bir de e Me istedi. diyerek Kadriye H. | selesinden bahsetti, Haydar Ri fat — H. bir hemişirem- dir. Kendisini asla tanımam bi- le. Onun mahkümiyetinden de- gil vekilin davalara olan mü- ahalelerinden (bahsettim. Bu meyanda Kadriye H. davasıda | vardı. Vekil bunu reklâm olsun diye yapıyor. Vasfi Raşit B. yüksek sesle ve hiddetle söz söylüyordu ; Reis ihtar etti: — Bu kadar hiddete lüzum yok efendim. Arkadaşlarınız ne güzel söylediler. Siz de sükü- netle söyleyiniz. Vasfi - Raşit B. - Milran ve Puankarenin Haydar Rifat Beyce | birer işçi telâkki edildiğini söy- ledi. Haydar Rifat Bey : — Muhakkak, değildir. göre- lim bu fıkrayı.. Dedi ve Adliye Adliye eillinin vekillrinden | Vekilinin nutkunu tahlil etti: — Evet, hâkim çağırınca hu- Zuruna çıkılır. Bu bir mütcarife- dir. Bunda bir fevkalâdelik yok. Mahkemeye gelmemek (Vekil Beyin hakları mıdır ? Buraya ge- işlerini fevkalâde bir şey ad- detmek hâkimlere hürmetsizlik- tr. Nitekim diğer arkadaşını da buraya iç Başvekil Pş. Hz.nin dava ettiği vatandaş beraet etmedi. Pş, Hiz. o vatan- daşım kendi hocası olduğunu öğrenerek davadan vazgeçmiş- tir. Vekilin sözleri hilâftır. Reis burada Haydar Rifat Beye ibtar etti: — Bu kadar bağırmayınız! — Vekili taklit Göhelz' istedim de ondan efendim. İftira ettimse vekilin şahsıma, tehdit ettimse vekilin hsına ya Türk bilimine kaz kat” e hare- kette bulunmadım. Vekilin söz- leri evvelden hazırlanmıştı. hilâf- tır. Vekil B. sözlerinde mütema- diyen mubbir Haydar Rifat B., muhbir Avukat B. dediler. Bir şikâyet için kime yaza- caktım? Elbette büyüklere yaza- caktım. Ben Kadriye H. dava- sna da müdahale © olduğunu söyledim.,, Ve gazeteciler davasının Bur- saya ne sevaikle nakledildiğini sorarak Gazi Hz.ine yazdığı fıkrayı okudu. Üzerinde israrar etti: —Efendim. Adliye İstanbulda çok fenadır. 20 günde tebligat e Sri Tahkikat hâ- imleri mes'elesi de ayni vazi- i ğini söyledi. yettedir. Onları bu hale koyan | bu adamdır.» Gene Kadriye H. işine intikal | etti Vekilin nasıl müdahale ve Hikmet B. üzerinde ne derece tazyikat yaptığım söyledi; son olurak Adliye başmüfettişi- nin imzasile gelen ve gayet sudan bir suali ihtiva eden fıkrayı okudu: «— Güya Kadriye H. tahki- katı yapılırken Hikmet B, Kad- riye Hanıma «ensemde bir sivilce var, bakın bir kere bu nedir?» de de Bunu da sual — m Beye sormuşla!... yorumuz ya, Vekil ne Hye ğını bilmiyor. Sudan suallerle hâkimleri rahatsız ediyor.» Sonra irtişa meselesine geçti: — Kanun daima raşileri daha hafif, fakat mürteşileri daha fazla tecziye etmiştir. İşte bu vaziyette bir çok raşi edilmiştir, fakat ortada mürteşi yok. Ve hâlâ da yoktur. Raşi- bu. suretle et ete | i icra kanunu, tevkif | ler celp olmadan, ihzar olmadan, | cürmü meşhut olmadan tutul- dular. Sonra bihakkın tahl ye edilmediler o“ Bunları ne diye tevkif ediyorsun ?,, dediğimiz için biz fena olduk. Biz kanu- nu müdafaa ettik ve ediyoruz. Peraj an birisinin karısını ziya- ret ediyor. Yemek yeniyor. Ad- | liye Vekili de . davet ediyor. Adliye Vekili kadına'bir gazete için dava etmesini tavsiye edi- yor ye vekilinin kim olduğunu | soruyor, Haydar Rifat B. oldu- ğunu anlayınca sahibinin Anka- | ra'da bulunduğu sırada o gaze- te idarehanesini ziyaret ederek gazete tahrir heyetini ayrı ayrı taltif ve tatyip ediyor. Vekil B. elbette mahkemeye gelecektir. Ben kendisine “ sui kastçılarla o beraber bulundun,, demedim. Efkâr (Oumumiyeyi kazanmak için şimdi böyle di- yor. Elbette o da mahkemeye düşebilir ve mahküm da olabilir. Vekil B., Hikmet B. hakkın. "ta bir vekili maz- | ŞE m birçok şikâyetler uzun müddet muamele yıp sakladığını söyledi. muameleye koymamış? a siz bunda kabahat etmiştir. Ben hâkimler tesir alti” kalıyorlar, dedim. Adliye Veli line müdahale ediyorsun, müdahaleleri kes. dedim. da burada suikast habe vardı. Davaların sonu biç şey çıkmıyordu. Bunların nin sebebi Mahmut Esat Beydi Asıl kendisi sui kastçıların kastını yapıyor. Nâzım Bey meselesine geline” Ben İstidayi İstanbul mü umumiliğine hitaben yal gönderdim. Müstantiki ettim, kanunsuz hareket dedim. Vakit geçikti diye deiumumilikten almacılar. resi değiştirerek 7 inci tikliğe yazdılar. Onun Vekili olmakla bir insan beni mahküm etmek Bana küfür edemez. bunu Adliye Vekili Te bana nasıl küfür edebilir ? Reis ; (İ — Bu kadar söylemeyiniz — Reis B. eğer bana in bulunsaydınız ben de dim. İhtarda bulunurken pe nın en mukaddes adamı Duz, Adliye Vakili irtişa mazdif” larınm kefaletle tahliye oi Evet efendim, de biliyorum. Hapisaneyi d “ efendim, ben emir ve dim. Kefalet (akçesi verefi ken i tahliye etmediler mi? ,, dediği hepsi avni veçhile paz Jak Basattan lerinden onar bin lira alandı Vekil B. gazetecilerden derken “ bu memleketin ranıni telvis -eden neşriyatta w | lanmuşlardır ,, dedi. yi ben Edirnede iken 340 li borçtan mevkuftur dedim. yl icra kanunu çok yanlıştır. Y. icrasının iflâsı vi İ nunidir. Bunlar duyulmalıdır- 5 kısa yoldan fenalıklarn © alınmalıdır. Haydar Rifat Beyin den sopra celseye hitam vef” Muhakeme cumartesi günü (10) a kalmıştır. Adliye Vek'li - Haydar Beyin muhakemesini dinli üzerinde (heyecanlı bir bırakmıştur. Herkes celsesini sabırısızlıkla bekli Haydar Rifat beyin i isicümhur Hz. gönderdiği bii mektubun medi | Ey büyü adam! Mahmut Esat beyi vi ven bulunabilir. A olarak asla Bu sevş pis bazanda temizce a koyunu sevme şeydir. Yarın vekâletten mesi lâzım gelse kendisin? dım edeceğime şüphe Çünkü nazarımda hâlâ ikinci senesinde askerlikte” tulmak için polis komisef vini olmak için el ayak ve nihayet Maarif nav”! Şükrünün verdiği Avrupaya sile Fak mut efendidir. (Faki tatbikatına yakından ( Devamı 4üncü #8
