14 Ekim 1929 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

gi'lerede kalacak olan ilyarderler Nasıl zengin oldular? SE Km Roçiltler Maliyeci, yalnız maliyeci lr m a Roçilt, kendi poliçelerine diğer bir bankanın poliçeleri kadar rağbet etmiyen İngiliz han- kası direktorunu kendisine tarziye vermeğe mecbur elimişti Bir gün evvel bir okka ekmeğe) satılan esham altın pahasma sa- tılmağa başlsdı. eRoçilte sefer esnasındaki” zahmetini fazlasile Ödetmişti. Rivayete bakılırsa bu bir gün zarfında Borsada bir milyon ingiliz üresı yani yirmi beş milyon altın frank kazanmıştır. Napoleon devri nihayet bit Mmişti, Harpten sarsılmış olan hükümetler mali vrziyetlerini ıslaha başladılar. Maamalih müttefikler galebe calmış olmakla beraber bütçe- Terinin muvazenesi bozulmuştu. Prusyanın vaziyeti harbi umu mid n sonra Alman imparator- İtlğunun mali vaziyetini andır Yordu. Umuru maliyenin ıslahı için ccnebiden mühim bir istik. raz asti icap ediyordu. Böyle bir muzzzam muamele. Yi yezine hilama erdirebilccek sirrafi müessese oLondraz daki tRoçilte bankası idi. Bu banka Amerika harbi esnasında da bir çok munvenette bulunmuştu, Fakat «Roçilt» boşa kürek çekecek takımdan mı 2 Faiz imikları yüksek olmakla beraber halk kaydolunmakta istical gös- termiyerdu. Yüzde beş Frânsiz #ilikrizı borsada 70 den yuka- ft çikmiyerdu. Prusyadan başka Avusturya, Prusya ve Fransada yeni islikrazlarda bulunmak is- tiyorlardı. tereddüt etmedi. #krazmı te'ep olunan on milyon talerie deği hatta yirmi milyon talerle kapatmak dinde hulundu. Yalnız. işin yalnız kendisine tevdilmi ve mal memmurlarıma — mürakabasından oüaf tutulmasını istiyordu. Prusya hükümetine yüzde altmış ihraç bakkı veriyordu. Yani Prusjr bükümeti her tev.li etiği yüz İalerlik sehim mukabilinde eRo- çiltsten yetmiş tâler alacastı, 4Berlin» hükümeti bu teklifi biraz fahiş bulân. Heyeti vükelâ Berlin banker- lerini tazyik etti. Bunlar «Ro- çilte inkinden daha müsait şe raitle on beş milyonluk bir istikraz deruhte ettiler. Bu mu- kabil teklif | tesirini * gös terdi. «Natan Roçilte Prusya maliye tezareti ile uzun müna- kaşalardan sonra yüzde 72 ye ihraç etmeğe muvafakat eyledi: Filhakika mesele kararlaştık- dan sonra «Roçilte muameleyi savsakladı. Tediyatı icrada sür- at göstermiyordu. Böylece pi raya muhtaç devletleri avucu iğinde tutuyor ve kendilerine sik sik ağır tekliflerde bulunu- “ Natan Roçilt ,, in umuru maliyedeki ehliyeti yalmız istik- rez akdetmek istiyen devletlere karşı değildi. Ayni zamanda “İngiliz o piyasasınm o sermaye kuvvetini harici istikrazlar için Kullanıyordu . Londrada bütün memleketlerle muamelâta giri gilir ve ecnebi esbamına kiymet verilir. Fakat küçük ve asl sermayedarlar ber şeye rağmen kuponları nakten tesviye edil miyen istikrazlara karşı bir mevi ademi emniyet beslerler. “Roçilt,, bu müşkülâtin önü- De geçmiye muvaffak oldu. İn- esham dilmek- te ve kuponları Londrada tes viye olunmakta idi, Kendi pi- yasaya o çıkardığı etti. Bir sukut vukuunda ziyanı kendi kesesine olduğundan €$- hamın yüksek piyasasını himaye €ylemekte idi. Bu suretle elle- rinde eshamı bulunduranların serveti temin olunuyordu. “Roçilt,, bu suretle bir İngi- liz Sermayedarınn asla para vermiyeceği . istikrazları © bile tedavül etirmeğe © muvaffak oluyor. Brezilya hükümetinin ve sarayının bankeri olyor; fakat İspanya ve Amerika” ce- nubideki kadim İspanyol imüs- temlekitinn karşı son derece yatkâr davranıyor. Şirketlerin çıkardıkları esha- ma âsla müdahale etmiyor ve 1825 de şirketlerden bir çoği- vun baltığı sırada nakit piya- sasında mevkiini muhafıza edi- yor. Piyasada hâkimi mutlak. tır. İngiliz banbasına bile mu- avenelte bulunuyor . Aynı zamanda İngiliz ih cet bankası ile ecnebi hükü- metlere nüfuzunu tanıtiyor. Harici şereilete, hürmet gör- meğe düşkün değildir. Ecnebi hükümdarların ver: dikleri nişanları taşımıyor. 1822de Austurya İmpara- kar- torunun “kendisine” ve deşlerine di ünvanım bile mühimsemiyor. Altı sene sonra Roçilt uilesi irsen müntekil asalete maz. hâr olumuştur. yegâne sfatile hürmet olmaktır. Bu. nokui nazardan kendisinin © ikinci derevede tutulduğunu» bis <decek olursa hemen kudre- tini tanıtmak © çarelerine te vesül ediyor, z İngiliz bankası Onu bir rantye , addetmiyerek onun Poliçelerine diğer bir banka- min poliçeleri kadar rağbet etmiyecek olmuştu. O vakıt Notanın maliyeçi drzusU mazharı Poliçe yerine kavanini naküye verdi. Bankanın siyaseti. ma- Miyasine müşkülât — çıkardı. Nihayet bankanın direktörü bir tarziye mektubu gönder. miye mecbur oldu. Bir de işin aksi tarah ol duğunu da unutmıyalım; bu muvaffakiyetlere, bu zelerle- Te, müazzam serveüne rağ- men Natan Roçili ömrünün sonuna kadar bahtiyar ola. madı, Pederi ve *irankfürt, taki kardeşi karar cömert değildi. Sebebi hasislikten ziyade kor- kalığı idi. Herkese karşı çe- kingen bir tavır takınırdı. Kendisi ile bütün görüşen. ler insafsız, sözünden dün. mez, samimiyet nedir bilmez, erasira gülünç bir söz söylemekle" beraber kendisi gülmez bir adam” ol. duğunu tasdik ederlerdi. Ma-. emalih bütün Roçiltler gibi oda aile ocağına merbuttu. “Natan, yaş itibarile ailenin üçüncü evlâdı iken, malt vâ- ziyetinin yüksekliği sayesinde silenin reisi mevkiini tut Muştu. istikrazların piyasasını da fanzimi derilile ve şenlik ç unutamam, Bundan tak- fibeği bir sene evvel, Ankarada hukuk talebesinden © iki Azer- Daycanlı arkadaşım telâşla oda- Ma girmiş ve gözleri sulanarak bana heyecanla: Ak Babada “Meşhedi,, adi ile yazılan Ya- zleri okuyor musunuz ? diye sormuşlardı. Ben bu aziz kardeşlerimin ne demek istiyeceklerini” eyice anlamıştım. Onlar Ak Babanın meşliedisi gibi konuşan, fakat karakter itibarile Meşhiediye hiç benzemiyen canlı ve idea- list Türklerdi. “Evet, dedim, okuyorum “e ben de. sizin kadar bu “hale müleestirim. Ne yepalim? Er- zurum civarında sizin gibi ko- müşan Türklere Meşhedi demek aklımıza gelmiyor, Bakat hu- dudun hemen öbür. tarafında ayni kadan olan ve ayni dil ile konuşan kardeşlerinizi İran- ilardan ayırt ödememekliğimiz Türk çoğratiyasının - ve “Türk tarihinin mekteplerimizde iste nilen şekilde okunmamasından ileri geliyor. Biz Türkler bu: cehaletin çök cezasını çekük ve çeki- yoruz. Bunda çok eski ida- relerin dahlü tesiri olduğu gibi Meğrutiyetçilerin bile azçok dablü tesiri vardır. Fakat görüyorsunuz — bu Türkler yavaş yavaş benliğini müdrik oluyorlar. Milliyetimizi idrak hususunda düne nazaran ne büyük farklar olduğunu siz İer de götüyorsünuz seninim. Dün, din meselesi “öne sürülerek Şit olan Türklere Acem ve İranlı diyorduk. Bu günkü Jâyik Türkiye, bu müna- sebetsizliğin — bilfil © önüne geçmiştir. Bugün hangi din ve mezhepde olursak olalım, hepimize Türk, denmektedir. Medeni milletlerin hı de: tabii olan bu - talâkinin, bizde henüz istenilen - şekil. de tecelli edememesi, dedi- Bim. gibi, mazinin hatası yü- Zündendir. Bu hatanın bir- denbire zail olamamasını da, insaf ile fdüşünecek olursak, tabit bulmağa çalışmalıyız. Beni © sükünetle dinliyen arkadaşlarım, © zaman hiç unutamıyacağım Şu psikolejik tahlil ile sözlerimi kesmiş lerdi: lersa hakikaten, deli olurmuş! sözünde ince bir nükte giz- Hidir. Bu nükteyi biz milli. yet meselesine de teşmil ede- biliriz. Acemler, Azerbaycan Türklerine mili mektep aç mıyorlar, ve her vesile ile onlara: Siz İranlısınız ve Acemsi- niz, hududa yakın olduğu: ölan “Natan, tm zamahın. dü ölmek talililiğine : mazhar oldu. Henüz 59 yaşında idi. 1856 da “Frankfurt, a yapuğı bir sefer esnasında vefat etti. Bu sırada “Roçilt, &ilesi bütün © Avrupada “cn yüksek mevkii çişgal ediyor- du. Servetleri sonraki sene- lerde o tezayüt eti. Fakat birer birer söndüler. Sırası ile Napolideki Şeri Roçilt Viyanadaki Salomon Roçilt, Frankfurütaki Anselm Roçil ve nihayet 1868 de Pariste- teki Roçilt ölüp gitti. Bun- arım her biri son senele- rinde zemanı hazır icabatına boyun. eğdiler, Bankalar âruk obükömet ensesinde -geçinmiyorlar ve hükümet onlardan borç alı yor. Atuk bu devrede » te- bakhüm, lardu değil kâşiflerde ibda edenlerde, ocak tüttürenlerle vagon yürütenlerdedir. Milliyetimize hürmet li “Insana kirk gün deli der; parası, çok olan EEUBEURNEEEAEM, DUZ İçin Türkçe konuşursu- nuz! Diyorlar ve cahil halki kandırmiya çalışiyotlar. Halk gözünü bu tarafa çeviriyor; ve bu taraftan da biz kendilerine, tezyifkâr bir lisanlk — Siz* meşhedisiniz! Türk değilsiniz! Acemsiniz! diyerek bağırıyoruz. Zavalh halk evvelâ bir şüpbe devri geçiriyor. ve bundan sonra şüphesi zail olarak; Ben hakikaten Türk değilim, İranlıyim ve binaen- sleyh Acemiml Diyor, ve ru- ban © tarafa Aaramızda yaşıyan binlerce İranlı Türkün ruhay Acem kalması © münhasiren: bizim kabahatimizdir. Milliyetini “müdrik Azer. baycanlı münevverler üzerin de bu sözlerin tesisi, ancak teessür uyandırmakla. “kalı. yor. Halbuki © halk arasında Vet ' aynen; söylediğimiz gibidir, Biz. Türk münevverlerinin memlektimizde vatandâşları- miz arasında miliyet Şuuru- Du uyandırmak hususunda çektiğimiz müşkülât yukürda- ki” psiklojik “mesele ile çok alâkadârdir. Binaenaleyh “bizim © Ağa- beğimiz olan Türkiye Türklerinden istediğimiz ye- güne şey Türkiye (o hudu du haricinde yaşayan bütün Türklere hürmet etmek on- ları Zorla başka miletler züm- resine sokmamaktır...,, Aradan uzun zaman geç mişti. Geçen gün birinci teşri nin yedici günü Ak Baba da gene Meşhedi namile gördü- üm bir yazıda: ““Aptestane işareti sizin İranda yok mu? ,, gibi, sakil ve soğuk bir cünile gördüğüm bu yazıları okuyan bütün Azerbaycanlı kardeşleri- min tecisürünü tahayyül ettiğim zama ağıracık derec:de mü- teissir olmuştum. Türk münevverlerinden ve muharrirlerinlen, .müliyetimize karşı dahı hürmetkir olisala- rwi dalep etinek, bilmem ki saygısızlık mıdır? Dr. Helit Fikret ii BEREZE EEE SALAR öle iç , İhsan Sami ğ Bakteri: taburatuvarı gi Pek ik: kan» tahlilâğ, Cvaserman teamülü) kKüreyvat tadadı, tifo ve ısıtma | hasta - lıkları teşhisi, İdrar, “ balgam, cerabit tahlilün, Ültra mikros kobi ile frengi taharrisi, kan çıbanlafı — ve ergenlik için hüsüst Kşılir. süteine muaye nesi yapılır. Divanyolunda SularMahmut türbesikarşısında telefonİs, 081 Haeittrenınrariaazmaneeaamnağ İstanbul yah mektepleri ma- Bayaa komisyonu reisliğinden: Ortaköyde Gazipaşa, Balmum- cuda Dumlupınar, o Yıldızda Hakimiyetimilliye yatt mek- teplerinin 930 senesi mayı sımim sofiuna kadar ihtiyaçları olup 12,26 ağustos 929 ta rihlerinde ihale “edilemeyen ekmek tekrar kapalı zarf usu- meylediyor. Wle münakasaya konulmuş. tur, 241 9 perşembe gü nü; saat 15 te Ortaköyde Gazipaşa kız şehir yatı mek- tebinde müteşekkil mubayan komisyonundı ihalesi yapıla» caktır, ESEMESMSSEMADEESEZER ZETEEEE ENEZ, Felemenk Babrısefit Bankası Merkezi AMSTERDAM Sermayesi; - 1,125,000,000 İhtiyar akçesk 3,000,000 “İstanbul merkezi: Gala Karaköy palasta İstanbul © şubesi: Yeni postahane ittisalinde Ala- lemci han, Oller türlü Banka müameldn icra ve kasalar icar olunur. Fuat E b uaf |), imi TÜntarafı Birinet sayfamızdadır 7 Berlinde güzel bir Türk kulübü vardır. Sefirimiz Ke- malettin Sami paşa ve re- fikaları hanımefendinin de- lâletlerile Berlinde Türkiye Himayei etfalinin bir mer- kezi de tesis edilmiştir ki burası bize maddi yardım- lar yaptığı kadar Almanya- daki Himayei etfal müesse- satının manevi yardımlarını da temin edecektir. Onla- rın neşriyatını ve mesai şekillerini muntazaman bi- ze bildirecektir. Bürükseldeki salon Berlindeki tötkikatımı bi- tirdikten sonra Bürükselde açılmış olan çocuk salonu sergisinin küşadı resminde bulundum. Küşadı o Maarif nazırı yaptı. Bu, salonda tertip edilen Türk- paviyonu (Hi- mayei. etfal cemiyetimizin) hemen bütün. züvvarının takdiratını kazandı. Maarif hazır tekrar tekrar takdi- rat ve tebrikâtını izhar etti. Burada, Maarif vekâ- leti namına tahsilde bulu- nan genç kızlarımız pavi- yonda vazife deruhte ede- rek bülün - ziyaretçilere Türkiy& Himayei etfalinin şekil ve mesai tarzı hak- kında mevcut levha ve resimler üzerinde izahat verdiler. Bu suretle çok kıymetli hizmetlerde bu- lundular. Türkiye Himayei etfal cemiyetinin bu muvaffaki- yetlerini teshil ve temin e- den kiymetli yardımlarını- za bu vesile ile de şükran borclarımızı ödemeyi vazife addederim, Şunu da ilâve ederim ki Türkiye cümhu- riyetinin uzak memleket- lerde in'ikâsları ve Türkler hakkında © gösterilen mu- habbetin derecesi her Tür- kün göğsünü ; iftiharla ka- bartacak derecededir. — Bu seyahatiniz ve müşahadeleriniz o üzerine memleketimizde de tatbik n baz £ tasavvurlarınız var mıdır? “— Bu son seyahatimiz- de gördüklerimi o Amerika seyahatinde de görmüştüm, Ayrılan şeyler kısmen tarz ve mesai şekli üzerindedir. Esaslar bir: Memleketimizde de tat- bik: edilecek tabii birçok şeyler vardır. Yalnız bu tatbik bütçe meselesi oldu- ğu için tedrici olacaktır. — Kongre neye karar ver- di? — Kongre müspet bir karar vermedi. Maksat esa- sen meycut terbiye usulle- ri etrafında münakaşalar, mukayeseler yapmaktı, Bun- larle meşgul olundu. Fuat beyin hasbıhal es- nasında vördiği malümat © memleketlerde çocuk ba- kımının derecesini, buna verilen — ehemmiyeti, belâ- getle gösteriyordu. Meselâ nüfusu 4 milyona varmıyon Danimarkada tam (256) çocuk müessesesi vardır. Yalnız bebeklere mahsus olan bu müesseselerin 229u himayei etfal cemiyetlerine, üst tarafı da hükümete ait bulunuyor ve hükümet bu- ralara alınan çocukları i en mühim masraflarını deruhte ediyor. Çocuk vafiyatma karşı üczdele eden t Sinemalar , 0000000000 405096006 MORİS ŞÖVALYE 2E Kaş Parisli şarkını filminde 49000900600099569 » 0 sösterilecek olan g nülarile sinema * bir fi 9000400000004 Kadıköy Hilâl tiyatrosunda! Komik Cevdet beyin sahneye intisabının üçüncü senei devri- yesi şerefine teşrinevvelin 16nci çarşamba akşamı (Kızıl Sultan) THânende Hafız Almet Bey ve | 647 heyeti ve komik Dümbüllü İsmail Efendinin iştiraki je Şehzadebaş Millet Uyalrosunda Ba akşam Naşit Bey, Şevki ve Fabri Beyler (Uatm çerak) Konum yeni dansları ayrıca sinemada gece Ger Dumerg Parise döndü Paris, (AA) — Reisi- | cümhur M. Dumerg Parise avdet etmiştir, Vaktın ma bulmaca Dünkü © bulmacamızı meydana çıkarabilirsiniz. tatbik ederek üç beş dakika OVAMGUBUN 1 — Eskinin eksi (4), mina reden okunan şey (4) 2 — Törpü (3), derviş bas tonu (3) 3 — Rusyada meşhur nehir (4), anlayış (4) 4 — Bir meşve (5) 5 — Yılan (3) © — Yakında (5) 7 — Fazla (4), önün aksi (4) 8 — Daviş bastonu (3, saçsız baş (3) 9 — Feryat (4), hisar (4) memleketler İsveç, Norveç ve Danimarkadır. Almanya henüz bu dereceye çıkama- mıştır. i Berlindeki Himayci etfal cemiyetinin tam (12) mil- yon azası vardır. Bizde (| ise bütün hayır cemiyet- fi lerinin azası henüz ( 50 ) bini ancak dolduruyor. Fuat Beyin müşahedele- rine göre İsveç, Norveç ve Danimarka yalnız bu cihet- te değil her hususta mes- tut ve müreffah bir man- zara gösteriyorlar. Meselâ buralarda küçük büyük hiç | bir dilenciye tesadüf dile- mediği gibi içtimai sigor- taya ( hayat €nmevaler Teshir eder. ? ELHAMRA sinevasınDAa işbu filmi VESTERN ELEKTRİK alınmış tamamen sözlü, şarkılı ve dani halledemedinizse * bu halledilmiş şekle bakarak yeni bulmacamızın Bunun için aşağıdaki Cezbeder Önümüzdeki çarşami” akşamından itibare” | ilk defa olarak lndir, *0* 3,30 da her cumartesi şamları için fintlarda İt yapılmıştır. meşgul olmanız kâfidi 1 — Eskinin aksi (4), reden okunan şey (4) 2 — Törpü (3), derviş © mu (3) i to: bir | 3 — Rüsyada meşhur nehir (4), anlayış (4) 4 — Bir meyve (5) 5 — Yılan (3) © — Yakında (5) 7 — Fazla (4), önün 8 Derviş bastonu (3) baş (3) 0 — Feryat (4), hisar | i il Pazartesi | Namaz valdilğri (8) rr Aya Yat bet j 6,10 1,00 1,07 17, 1403 li