26 Eylül 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 6

rd Mİ 0g va ULUS 26.9-1157 Profesör Bayan Afet'in kurultaydaki mühim tezi (Başı 1, inci sayfadi ni nu mey az O vasıta. dan Ben min zuumla, bu nok- taları araş ak İçin söz almış bulu yı ğum başlangıç ler i nlr beyliği çok müteva- zi yerini aldr! bü; k ve kuvvetlenebilmek ( istidadını en çok gösteriyor. 3 üncü astım sonunda iki me- ai harabesi üze amel bi: ee Gi ndaki muvaffakıyetle Anadolu a e li devri dü asır hare e 5 700 yıl önce 1237 tarihi Selçuk hüküm- diyet olarak 1300 € yacaktır. Fakat şarktan gelen yeni £ ai tL hanilerin zebunu olarak. Her şeyden evel şunu eni nadolu yi arınm za! dan itibaren tür! i lu yar al ii ine ra ye 1010 tarihi. 'ürklerin Anadolu ka MR islâ rine lela larımı gösterir. manlı devleti bu ezeli türk yurdunda kökünü salmakla bahtiyar- dır. Bu devletin üzerinde BEER en yn li le de bu etnik ozemi ar, > grafi durumu osmanlı beyliğine büyümek fırsatını veriyor, Avri adım atış, orada ilerlemek için bir va â eri e orada kendi ır! kaşlar e beraberce yeni bi- m) o tün imparatorluklar gibi büyüme, yük - selme devirleri.ve onları takib eden bir inhitat devrini yaşar. li taksimi imi kanunu, 0s- — İmparatorluğun kurulması 1299 yük ni emriyle gerine 1453 - — Tevakkı e we ricat 1579 - 1792. — İnhitat 1792 - 1919. i Mimi > unvanını İstan- olu tarihinin en n tam ii yollardaki kamalı 9 e eş n kun imara ilm de en küçük, e yi bala at memi neleri yerleri nizam- Zi tesbit etmektedir. Türi e 1 içtim yı içtimat muavenet türk milletinin en üzel karakterlerinden birini tebarüz et- tirir. Os devrinde dahi bu halin hasletleri hususi vakıflara aid arşivdeki istatistiklerde gö: İki Ordunun ve donat kuruluşu ve miş muayyen e ei göre Sez kilâtlanmıştı. Hacb vesaiki ve tekni şark ve akn bütün devletlerine faikti. Türk tersanelerinde ya; Venedik gemileri 1599 - 1016 ii arasında Venedik- bir kısmını Türkiye ter- iz k dı ei bir misal vermiş ol rın kökünü teşkil > ni ya os - lerinde en verimli “bir ENİ idi dedir. Maarif inkişafı zamanın (ihtiyaçlarına görünüyordu. ler iL bir mekteb sırda iplartarlk top - ii EE gezmiş olan mektebe tesadüf etmiş yahı, her köyde ve iptidai maarifin türkler arasında gari memleektleriyle mukayese edemiyccek derecede yayılmış olmasını büyük bir hayretle karşılamıştı. Bizim ai iz dahi b tatistiklerde me esseselerinin bi gösteren a ühil rir. Ancak o o asır mx aid in is- rmi: ve çevreyi aşaçak eaAfekiela 'yetişme « sine eek Ss ıkmıştır. edebiyai ve Türk e islâm Z w- ni e EM sli ki rak ır. O tarihinden ve as - kik eklerinden bahseder. “Tür - e sanatı, idare m ile iş dd eş eder. Ve on mekle bahtiyardır. iü Coğraf: yü ilmi pin crm im paratorluğuntn da varisi olmuştu. p il ğ leti den Yavı lim Mısırın fatihi | tini in ob içinde yaşatmak için dünya - oldu. “1sı7” m KeAğI ni aartorluk | nınen bal mimarlık e yer z di üzel sa osmanlı iparatorluğunu teoirtik e patlirn ilerlemiyen ve Avrupa eserleri. devlet yaptı Mi değişmez. metinleriyle nazari bur oldular. “min ederek on altıncı asırda el i Yuk Ml üzerindi agi da vardır. Resim ve heykeltraş- lık din m menettiği bu sanat- Jar sn dehaların kalı üzerinde yi İdare sistemi, Avrupanın feodalite e haya- tı yaşayan mevcudiyetlerine yeni bir örnek verecek tarzda ortaya çıkımış- gi Fakat bu asırda Buropani rönesans milletine şey kaybettirmiştir. “Elon teşkilâtı Ekonomi teşkilâtı on altıncı asra ka- tr. eeeamiyet diz bir aa ” tipi gi smanlı impaı ki yükselten teren | hususta os: er DE iyi işleyen mani: devleti orta zaman garb devletle- yacına tekabül eder bi halde idi, On be- | rinden büsbütün farklıdır. Onun eko - yi, ş on altmcı a, ise devletin | nomi hayatında devletin yüksek eliyle siyasi inki: er yürümüş, ge- tanzimi vardır. Ziraat devletin iç ve dış nişlemiş, kuvvetlenmiş ve yeni - ihtiyaçlarına > merkezden idare edi- larm mühim hareketlerinden biri olmuş- | lir bir halı a devlet tipinin Avı kavli Her yerdi li iskelelerde ne gi- leri osmanlılarda ilk örneğini bulmuştur. | bi ve ne mikdar ubat et, meyva, beşinci asrm ilk ya Ana- | mahı yağ ve saire gibi maddeler dolu ve Rumelinde seyahat etmiş olan | geleceği onların nakliye t: 1 rb se, ları Osmanlı a iye afları darı ve e ii mn yet e söyl tn lere rın rimi arttı mından çok fayda- hr idi. Sani aya İm bir haldedir. Her bı, hususi teş- kili yer Mi ve ME e lar yn uğu ni ara uygun hareket meğe mecbur kalırdı. g 5 & » g di Re BE 5 a m z iç ve m ve devletin hakimiyeti ve e indedir. On altıner asırda pa iz tic; ei münasebet iz bir yer almı ei orga aha on beşinci a- sırda osmanlı devletinin takib ettiği Ş R A üyük eli İli ole İspanyadan çok e e olduğunu itiraf etmekte- ” eatik'den başlıyarak Kanuni Süley- dir. ın yedinci 1! iki tatbikatı develtin inkır rındaki kapitülasyonlardan far- mi edelerin tetkikinden” çık: ile an il Li fih kuri iyi teşkilâtı ari fena netice- r doğürabilenleri de BE olmu: B 1 br osmanlı devletinin kuruluş ve seliş devtindeki kültür hayatı yi mile etinin, e e Ledi let yem ve yüksek İderecilerini udretli mevcudi- yet olar Bir e bu kültür yüksekliği- dir ki ona büyük, geniş ülkeleri idare sek taliini El Eğer o kültü. ında zamanımın iğ deresinde olmamış tin tü e en il r devlet ismi ve ye- aile; çe di luğu verilir a, Afrika kıtalarında murabbar altı ayol bak smanlı imparat niş- en osmi tor! ii ğu on altıncı asrın büyük bir siyasi ve Yürtlkel meeadiyi tidir. 3 tarihi ona Viyana kapı- larında öğe e adımı geri aldırır. Acaba bu a Mi ar yetsizlik midir? hatası stratejik veya bir çek yanim mi dı keri hayatta olabilen hâ- Bun ae ger asıl mühim olan bu uvaffakıyetsizliği de bazırlıyan y- m hayatın gidişidir. Osma: paratorluğu 1683 - 1792, tarihleri ara- nda geriye olan adımlarını çok sık. ırmıştır, zahirde askeri boz- gunluklarla kaydedilir. Fakat bizim tarihte araştıracağımız asıl başka si bebler vardır. 0 mış ve on yedinci asır! rda daj beb zik bozgunluklara e oL lunan ölümü evlet adamı olan Sokullu. emmiyetli bir sarsıntı yapmıştı. Hü- dar mevkiinde olan üçüncü Murad, muhtelif esir er altında rak ka- nunli z ve zararlı değişik- zamanındadır likler yapmış ve onun ki devletin sağlam bünyesinde inkiraz mikropları belirmiye başlamıştır. yi e nk evir an yıl süren çöküntü emarelerini ortadan rmak teşeb- e ii Hiçe derebeyleri zuhur ediyor! al zaai teşkilâ âtı olan yeniçeri ocağı uştu. Bu sıra: unun bozulmasında en büyük âmil. r 1699 Karlofça muahedesi on sekizin- ci asrın, osmanlı imparatorluğu için or- ta Avrupadaki yerleşmesini sökmekte- dir. ütün on sekizinci asırda devleti resin ıslahat yapılma: darenin kuvve etlenmesi, Va nun e olu- nur bir ordu vücuda getirilmesi, mali- yenin tanzimi, denizde ticaret ve kud- retin tesisi için hiç bir ciddi hareket Devlet idaresi bocalıyor evlet idaresi ordusunun entrikacı glüb ve cahil kumandan- tadır. vu şart de ruslarla dikle ve Av yim Mora harbla- rı, Ti; harbi, tekrar Avusturya ği ya harbı, ik a ile 'n fası- lasız otuz fazla süren eltisi e Bu sefe; ii osmanlı gem za- ruri olarak kabul etmeğe ve düşmanın inisyativine tâbi olarak pala mec- ur olduğu eN Bu asrın so; osmanlı ordu larının mütemadi mayer asker- lik sahasında ıslahat yapılması fikir- Terini uyandırd ahat üncü Selim 1792 ne hak: amlı halini uaztmanın ve bu su- retle in ez ihtiyacından aha makul düşeceğini ileri srmn ir ar içinde esaslı teklif yapan yoktur. Bütün iğ b vi erleri sa; , 18 'ndüstrinin ortaya e bir derili. Siyasette, Ml vi az yordu. Rusya g: ii alar al Katade- Fransa ihtilâli ve Napo a m i i da on sekizinci asır nihayeti iinde i rüyoruz. ? Din, siyasete âlet olmuştu nere öl bir hanedanı, di pan içinde is ke ici in şmanların eni ve ei | smar ri ali İ Si ei Ri oynuyorlardı. ul Vakıa bu asırda bazı isyan hare” lerini tarih kaydeder. Fakat Isınlar ö#” | ima harici tesir altında ve asla milleti hakiki Sin yacının karşılığı olarak wi mecelle gibi ie şeriattan almasi y ardı. gi devleti, bu kararsızlık, idaresizlik © önel içindedir. Bu m imparat0f” imsa onu Yöp ili Şti ili isy. Ri ve harici 1 ir imparatorluk arazisinde yeni ye çıkmasına sebeb devletlerin ortaya ştur, Parçalanan imparatorluk gi Toprakları dağılan ve yar osmanlı un iy P, Da a Yemen, leti, Msır, Bingazi, Trablusgarb. me Arnavudl Bulgaristan. Yugoslavya, Macari' manya, Cenubi Gi Uran? Kırım, Karaya A ai Türki Hul netice olarak va & dinci asrın sonunda Ül $E rüyoruz Gi rinde saymak bir ii oluyor letin sgm, ie pe hâdise cemiyetin tel Nİ kanuni yaf zıd yürüye ıncı asırda A' Bi üstün olan türk osmanlı varlığı İM, | x İmaj paratorluğu ise filen Tuna £ ö- Gi çekilmişti. Dünyada yenilik hareketi On dokuzuncu asır başında osmanlı devletini, kapısında Sv ii A- vusturya o imparatorluğu, vrupada duğu gibi mı dini çeke kayı dırlar. ve milletlerin genç V£ birlerden başka bir şey değildir. ler kendi tekâmül kaideleri içinde din gidişine uymakta canlı bir me. i m olmak iktdarındadırlar. İS** 4 manlı devleti kültü er saf” rünün (Sonu 7. inci ek