25 Ağustos 1936 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 5

ULUS SAYEL ,25 AĞUSTOS 1936_5#1 -. A Bakanımızın (Başı 1. inci <ayfada) Erkek - kadın birliğine bir işarel k inkilâbının vt Aşa- u erkek've kadın şaret dt olmuş- eterlik makam- rasında bölün- Bu seçim tür türk rejiminin kurduğ birliğini gösteren bir İ tur, Asbaşkanlık ve sekr ları, bayanlarla baylar & müş oldu. . Türk inkilâbının her veçhesinde olk— duğu gibi dil hareketlerinde de t:;“. kadınına yer verilmesindeki ince di vi türk k:ıdı.nlığmm kumltğy'ı saygısr bir kat daha yükseltmiştir. “Bu kürsü, önünde aleş yakılan bir mih rabdır.” İkinci noktaya aid sözlerim asbaş- kanı bulunduğum Türk Tarih kurumu. &dına olacaktır. Sayın kurultay hatırlar: Bundan dört yıl önce ilk dil'kı_ım.lta- Yında türk taı:ih kurumu dcmışt.ı ki: & Zamanımızda yaşamak isteyen Milletler, tarihlerine ve tarihlerini her Şeyde yaşatan dillerine sağlam sarılır- lar. Dil bilgisi tarihin &n u'zak. en kas- Tanlık köşelerini aydınlatır.! Türk îrih kur)ı'ımu ikinci kurulta- Yyında da şunu demişti: & Bu kürsü, önünde ateş bir mihrabdır.., Güneş, türkün sembolü Arkadaşlar, a Asırlık işleri yıllara sıgğı:an :ü.ık İnkılâbr, kendi mihrabının bıı'nt gü - Neş olduğunu bulmuştur. 'Tarih yol:u; luğunda, güneşin ilham izlerine en çoO! biz türkler tesadüf ediyoruz. Türk 1r- / kı kültürünü öyle bir yerde kurdu. ı:ı' Orada güneş ona 'en verimli ııııın.mrıır k Yurddan ayrılmağa mecbur oıııı:ıe ei Şin kılavuzluğundan istifade Mipei Doğu ve batı illerine yaylldll“-m iüh 2İş ülkelerde yüksek warlıkların « 'g“i.knlanm bn;kğâllîun“ z yurdumuz ÂAnado w“y:“ran cedlerimiz Etiler de eşi sembolize ettiler. Onu gi Nm inceliklerinde ınevz:n ::dı z Türk Tarih Kurum ü Yük'te yaptığı hafriyatta w::mh:ıu : lan muhtelif güneş kursları, İ katin inkâr kabul etmez vesika ea dandır. Elimizde bulunan tun:ı:nmıe_ Pilmiş bu güneş sembolü kut he rin en eski devirlerine ı_l:tır. l türlü höndesi şekillerle süslü ı'ıa yşlra güneş kursları türk fikir ve Sati” PU bolü olarak tarihimizde ÖN çe alacaktır. Türk tarihi, türk TEK B tak müsbet ilim belgeleriyle ea Tür kdili bunlardan €n önemhâe' Bugünkü ilim dünyas? :ğ.î?ı" vök ırk için esas kabul etmiyen *Ü . 0 . değildir. Bu esas belki Mu:ı enağ $in doğru olabilir. Fakat t yakılan n ilk kül- İki aydın âbide bu 'Türk tarihi varlığını Ve V dünyadaki yıygmhğlm türk dili kinlikle liğini bilhassa çok Açık bir k;' tarih ku- / göstermektedir. Bu itibarla türi HD » Tumu türk dil kurumunun kenC L Fılmaz eşidir. Bu iki kurum, p eden iki aydın âbidedir. Tmı: “""mrk dili kurumunun kuf“ıujımı yi oldu- te . Ve onun ılııâ:;ı t:ı:h wmdın da ilmi ve- Fimler almasını diler. Bize her hususta gü! Atatürkün zekâ ışıkları zimle eğilirim. Dil kurumunun iki varlığın eş olan büyük karşısında tâ> yıul k gmeasti T Bundan sonra türk dil k.urumıı: D sekreteri B. İbrabim Necmi Dilmen - Tümuüun iki senelik ç';hgnıı_ Ş kudu. Bu raporda türk ve dünya dilleri ar e edildikten sonra kurumun mı:: Dağş larnım çalışma neticeleri anuh:yıiofıi;ler Genci sekreter başka M rdAyA hakkımda da izahlar verdilten NEZ Namık Ör« | yıldız, yıldırım, yalav da olduğu gibi, kurumunun — genel ı:uı'ı-nı'ı)'d;ıııı;ı ç s yayın direktöl'“; ga;’ yhi“ Pektaş (öğ- | bundan yıldız kelimesi isim olarak a- kanlıktan, Kamutaydan Ve ÖL ee D kün (aat A Zitmi Çöğrete. | Tınmıştır. - Bir çok kabile isimlerinin rın hepsinin üstünde rek | tetmen), Bay Edirne saylavı). | bu süretle alındığı tesbit edilmiştir.. den gördüğü yardımları men), geref Aykut PT A Va a A Ka lerini şöyle W D d Di lll a -nltl”l af . gy;—pııw Büyük Öndere saygı ve şükran « — Bu büyük günde aramızda bulu- zi sevinçlere garkeden büyük önderin yüce katmf en denn saygı ve şükranlarımı, hepimizin, butı.!n kurultayın, bütün türklüğün en derin saygı Ve şükranlarını, bir daha, bir da- ha, bir daha sunarım.” Komisyonların seçimi Başkan yarım saat kadar istirahat verdi ve saat 16.30 da yeniden toplanıl- d - 'e : ; İlk iş, Kurultaya ait mesaly! netice- ç tdari ko> 4 ört teknik ve Üç idari lendirecek döl oldu. İbrahim Nec- nan yürekledmi i ni mrq:;:ıüye gelerek kolaylıkla ob- :lık üzere bir namzedler listesini hazır- ladığını söyledi. İttifakla seçilen bu namzedler şunlardır: Güneş - Dil teorisi ve dil karşı- laştırmaları komisyonuna: Prof, Abdülkadir lnın. (kurum l:: uzmanı), AB0p Düaçarı(ıngılı_'z:c :n. fesörü), Ahmed Cevad İlmrc (gı:aıaüni_ le saylav), Ananostopulos (î;rmww vyersitesi filoloji protadrü), fes;j BĞ rini (İstanbl üniversitesi Eıxo :uh"- den), Ercümend Ekrem Iıl: (ııııa KT rir), Bn. Esma Nayman (Seyhan ; hîoın vı), Dr. Gieze, Hacı Gıhlcuşlm ARai kova üniversitesi şark tarihi upro a ü), Hasan Cemil çımbel__(Tutk tar) lrı“ur:ımıl başkanı), profesör Hasan Rf' şid Tankut (Maraş saylavı), profesör Hilarie dö Barenton (ıâ_um'elog). Hü- seyin Namık Orkun (ö_gretmen), uı::; fesör İbrahim Necmi Dilmen _(B Hakkı Cendey (emekli (mmuhar- sör; Mehmed Ali prof. Meşçaninof Z isi üyelerinden), ıw“'ll?iü:üph&nr esi şark kısmı ŞE- (S0fya © hinra pektlş . (MAlatya bayla: B. Muzaffer Muhiddin Dalkılıç “):nıu:rir) prof. Naim Onat (Kony'ı l ). pr'of. Nemeth (Budapeşte üni- ll i felsefe fakültesi dekanı), prof. im Ali Dilerme (Erzurum saylavı), £. Samoiloviç (sovyef birliği ülüm P:d'ımîıi üyelerinden), Sir Denisson Z (Londra şark dilleri okulu direk- LAj f Ziya (Eskişehir say- p o. Yusu: :İ))'pîı Zayonçkovski (Varşova'üni , versitesi profesörü). : Gramer - sentaks komisyonuna ü i İtay İ retmen), Besim A K::h;’ıl'ıly(l:sl). Emin Dalkılıç, Fâ- ı(:uı Dalkilıç Çİstanbul saylavı), Fazıl hmed Aykaç (Elâziz saylavı), Hakkı ;ulı ( ), Hıfzi Tevfik (Boğaz- ici Hsesi Girektörü), M: Behçet Yazar ;îiğreum")ı Yahya Saim Ozanoğlu (öğ- çetmen), Lügat ve filoloji komisyonuna Ali Canib Yöntem (Ordu saylavı), an Behice Köprülü (öğretmen), P- öprülü (Kars saylavı), Hasan saylavı), Hasan Feh- (Kültür kitab sBa- ŞA Tugekeörü), İzzet Ulvi Aykurt lavı), Kâzim Nami Duru (m'.:ıyylıvı). Prof. Ragıp Hulusi ;ıdem (İstanbul üniversitesi profesör- terinden), Reşat Nuri Güntekin (Kül- tür Enspektörü.. Terimler komisyonuna Dr. Âki! Muhtar (Profesör), Avni Ref)k.(mdh' kurulu üyelerinden), Ba- yan Dr, Fatma Memik (m llyıı'ı) General Fuat Erdem (Harb akadimisi 1), Halil Vedat (Kültür ba- Kemal Cenap (me..ı:;, niz (Seyhan saylavı), Re Ğîî..mâm ı(ıylı_n). Yaşar (Manisa saylavı), h Önergeler ve dilergeler Bay K rof. Fuat Ali Yücel (İzmir oNnuNa Faik Reşid Unat Kültür Bakanlığı Tüzüğ komisyonuna Prof. Cemil Bilsel (Üniversite rek- törü), İhsan Sungu (Kültür Kurulu başkanı,) İsmail Müştak Mayakon (Sürt saylavı), Bayan Nakiye Elgün (Erzurum saylavı), Dr. Şükrü Şenozan (Kastamonu saylavı). —- ' | A S T, D. K. Genel Sekreteri B. İb Necmi Dilmen Büdce komisyonunu Ali Rıza (Mardin ıtylıvı). l;ıeyâ: Benal Arıman (İzmir saylavı), | Ahmed (İst, Şehir kurulu uydennşe:), Salâh Cimcoz (İstanbul saylavı), Tah- sin Berk (Elâziz saylavı)- B. Yusuf Ziya Özerin tezi rahim okunmasına Bundan sonra İlk okunan tez profesöi Yusut hülâsası şudur: zere aitti Tezin Iiı:x%!:ıu“ yakıcı yeya koruyuc wetleri karşısında bin türlü heyecan duymamak kabil degildir. Tabiatın ye- gâne illeti, kudreti güneştir. Güı'ıeıhı mahzı hayat olduğunu anlamak için u- zun düşünceler yapmağa, uzun illetler aramağa lüzum yoktur. O her zaman, her yerde kendisini gösterir ve hissettirir, Baharın yaratıcı güneşi, yerin sinesin- den yeni bir âlem doğurur. — Çiçekler renk ve kokularını ondan alırlar. Kuş- larm neşesini veren odur, bağlarda, or- manlarda, denizlerde bütün mahlukata aşk ve tevalüt hissini veren, onlara ha- yatın sevinç Ve neşesini tattıran odur. İskoçyalı Tindelin dediği gibi “bizler güneşin evlâtlarıyız.” u küv- Güneş - Dil teorisinin açtığı “yeni ufuklar Beşeriyet tufuliyet devrini bitirip te müşahede ve tefekkür çağlarına vasıl olduğu ve düşüncelerini başka birine de anlatmak ihtiyacını duyduğu vakit onun dil vasıtasının güneş olduğuna şüphe etmemelidir. Güneş - Dil teorisi- nin dil menşei hakkında açtığı — vasi ve hududsuz ufuk yeni bir âlemdir ki dillerin esrar perdelerini tamamen kal- _Uçünoü Dil Kurultayı Büyük Önderin huzuru ve Kültür. bir nutku ile din Dolmabahçede açıldı Türk kavmi yaratan ve türeten bir kud- ret sıfatiyle güneşe tapınmışlar, Güneş kültünü kurmuşlardır. Güneş ibadetinin yalnız türklere mahsus bir telâkki ve ibadet olarak kal- dığı zannedilmemelidir. Göçlerle dün- yanın dört tarafına yayılan türkler bu ibadet ve telakkileri dünyanın her ta» «rafına götürmüşlerdir. Hind - Avrüpal ve sgemantik denilen kavimlerin bütün Tanrı isimleri türkçe kelimelerden ve türkçe güneş ve nur ifade eden kelime- lerden ilbarettir. Eski kavimlerde güneş mabudu ve güneş kültü Uatlarda, Asurilerde « ilk - kelime- Si dogrud/an doğruya Allah demekti ki güneşin Allah, yani haliki mükevvenat olması fikrindendi. - Bunun idiogram şekli anlatılmıştır. - Bu kültün İzleri, Suriye ve Mezopotamyada yalnız (il) kelimesinden ibaretdeğildir. Türkçe di- ğer kelimelerde güneş mabudunu gös- teren ilâh isimleri bulmuştur. Sümer- lerde ve Mezopotamyada, türkçe bel: bâl sözü de, güneş tanrısı idi, (Od) ke- limesi de Sümerlerde (uti) şeklinde güneşi-ifade eden bir mabud mısırlıla- rın (Atan), finikelilerin (Adum), İs - kandinavyalıların (Odin), Jermenlerin (Vodan) 1 hep güneş mabudunü ifade etmiştir. Muhtelif kavimlerde — güneş mabudü ve güneş kültü - yukardaki gi- bi - tetkik ve kavmin güneş hakkında- ki telakkisi gösterilmiştir. Güneşin ilimler ve dil. üzerindeki tesiri : Güneş yalnız dinin ve felsefenin e- sası olmuş değil, beşerin er büyük mev- hibesi olan ulümun da esası, gayri mad- di ve içtimat fikirlerin ezcümle hak â- dâlet fikrinin de menbar olmuştur. Sa- nat ta güneşin tesiri altında doğmuş- tur. Beşeri kültür üzerinde bu kadar mü- him rol yapan güneşin insanlar ârasın- - da anlayış ve anlaşış vasıtası olan dil | üzerinde de ayni tesiri ve ayni rolü yıpî mış olması gayet tabif görülmek lâzım gelir. Binaenaleyh güneş - dil teorisinin de güneşe bu kadar ezeli surette mer- but olan türk ilmi telekkiyatının bir e« seri olarak meydana konmuş olması if- tihara lâyiktir. Kurultaya gelen telgraflar Bundan sonra başkan şu sözleri söy- ledi: “—Arkadaşlar vakit oldukça ilerledi, Şimdi intihab buyurlan komisyon azâla- rının yekdiğerini tanımağa ihtiyaçları vardır. Ayni zamanda başkan İntihabı ve sekreter intihabı vardır. Onun için tez- lerin okunmasını burada bırakıryorum, 'Yalnız muhtelif yerlerden gelen telgraf- lar vardır. Tensib buyurursanız şimdi burada okuyacağım. — dırarak âlemşumul bir sistemi kurmuştur. Ben burada bu nazariyeye müstenid bir dil tezi değil, güneşin be- şeriyette dini ve felsefi fikirlerin de nasıl esasını ve dünya medeniyetinin â- mili olduğunu anlatmak isterim. Eski türkler ve Güneş 'Türkler tefekkür devresinin en ipti- dat safhalarmda güneşin çocukları ol- duklarına, güneşten doğduklarına inan- FU ı“.,,mgı-iııi güneste isnat ettiler. we güneşin türlü vasıflarını ve hallerini ve daha sonra nurdan ve ısıktan kabile isimleri almışlardır. Bu isimler bize gü- neş ibadetinin ilk menşeini göstermek- tedir. Güneşten alınıma eski isimler . Bu isimler arasında (kar), (koyaş), (köyük), (güne$), (Bün), (kun), (çoğ- “du), (çovat), (kapşak) ... ilâ. gibi isim- ler bilhassa şayanı dikkattir. Bunların her biri güneşin bir türlü vasıflarından almmış isimlerdir. Meselâ türkçede dir ki arapça (key) kelimesi de budur. Güneşin yakıcılık vasıfındandır ki (ko- isimleri alınmıştır. Türkçede * (İlyıl), (yal), sözü nur ve ülev manasınadır ki Bu telgraflar şunlardır : Üniversite Rektöründen İstanbul, Dolmabahçe sarayı, üçüncü Trük Di Kurultayı Başkanlığına İstanbul - Beyazıt Dil araştırmalarında karanlıkları sıyıracak bir buluşla bütün türk dili dünyasına doğan güneşin onur verici aydınlıklarında açılan kurültaya İstan- bul Üniversitesinin saygılarını ve ba- şarı dileklerini ulaştırır yurdu — taşan verimler dilerim. Üniversite Rektörü C. Bilsel, Ankara Tarih, Dil, Coğrafya Fakültesind Dolmabahçe Sarayı, üçüncü Türk Dil Kurultayı Başkanlığına Ankara Tarih, Dil, Cografya Fakül- tesi türk dili üzerindeki araştırmala « riyle medeniyet kaynağı olan büyük türk arkının en eski tarihini ve bütün ilim dünyasını aydınlatan türk dili tet- kik cemiyetinin üçüncü — kurultayına sonsuz başarrlar diler ve derin sevgi ve şaygılarımı sunarım, Ankara, Tarih, Dil, Coğgtafya Dekanı: Muzalfer Göker Sovyetler Birliği Fen Akademisinden Böovyetler ittihadı fen akademisi Pa Türkiye Cumüriyeti üçüneti dil kuml—'î tayını selâmlar ve çalışmalarının tami — bir. muvaffakiyetle candan diler, v Cuümur Reisi Kamâl Atatürk'ün idas — resi altında, dilcilik teorilerinin dilin — teşekkülü ile münasebettar bulunan sas —— hasında kemali cesaretle yeni yollar ve- n orijinal fikirler takib eden türk dili ku —— Tüumüu bütün terakkiseverlerin lempatiqvly:: lerini celbetmektedir. < B Kurultayın, iki dost devlet olan — Türkiye ve Sovyet Sosyalist şüraları ü ittihadı arasındaki ilmi münasebetles — Tin kuvvetlenmesine her halde yardım — edeceğini ümid ederiz. ı Akademi Başkant Komarof neticelenmesini — Daimi Sekreter — Goörbunof — -i (Bu telgrafın okunması, sürekli alı — kışlara yol âçmıştır.) ..: Finlandiya türkleri birliğinden — Dil Kurultayı Başkanlığına i İstanbul - Dolmabahçe — Helsingfors — Ulu kurtarıcının yol başçılığile açık — :ğ- lan kurultayı kutlâr, türk ulusuna gü- — venç diler ve bu güven ile de derin say — gilarımızı sunarız. k Finlandiya Türkleri Birliği Bu telgraflara başkanlıkça müna « — sib cevablar verilmesi kararlaştırıldı —» ve yarın saat 14 de toplanılmak — Üüzere — içtimaa son verildi. — © ——0 T. D. K. nm daveti N 'N D. K. Genel Sekreterliği, kürül. — tay komisyonlarına seçilmiş olan zat ları yarın sabah saat 10 da Dolmabah- — çe sarayında toplantıya davet etmiştir. — Altınordu toplantısı K Ankaranın en eski kulübü olan Al- tınordu İdman yurdu senelik kongre » — sini eveli gün Hacıbayramdaki bina- sında yapmış bu toplantıda T, S. K, Ankara bölge başkanı B. Ziya Ateş de bölge namıma hazır bulunmuştur, Bir- çok samimi münakaşalar olmuş ve ku- — lüp yasasında bazı tadiller yapılmış » — tır. Büyüklere kongrenin hıiııılı:t'ırılfi arzetmeğe karar veren umumi heyet e — son idare heyeti seçimini yapmış w aşağıdaki zatları seçmiştir. — — -Birinci reis B. Tahsin Kayaalp Be — lediye reis muavini, ikinci reis B. Der, — ve muallim Behçet Belediye doktoru, , azâ B. Nebil C.H. Partisinde, azâ B. — Haydar Nüfus U. Müdürlüğünde, aza —— B. Murat tüccar, aza B. Naci Kültür — Bakanlığında, azâ B. Necdet Ozgüuç — Kültür Bakanlığı levazım memurü., vi -İstanbul Spor Edirne — muhtelitini yendi . Edirne, 24 (A.A.) — Dün İstanbul —— sporla Edirhe muhteltii arasmda yapı- — lan maç 4 » 1 İstanbul spor'un galibiye- — tiyle neticelenmiştir. Maç dolayısiyle ? N İstanbul spor takımı ile Edirne sporcu- — ları ve gençliği arasında çok samimi bir ; kaynaşma olmuş, genç misafirler Edirs — ne'nin muhtelif yerlerini ve bu arada türk * yunan sınırındaki panayırı da n gezmişlerdir. Maç, çok kalabalık bir se- —— yirci kitlesi tarafından heyecan ve alâka — ile takib edilmiştir. — ) * Sovyetler Birliğinde “ Bir genç kız 1000 metre kadın dünya rekorunu kırdı — Moöskova, 24 (AA.) — Tas ajansıs — nın bildirdiğine göre, Moskovada yapı: —— lan hafif atletizm müsabakalarında 19 — yaşında bayan Dusya Vasilieva 1900 — — metreyi 2 dakika 58,4 saniyede koşarak — beynelmilel dünya rekorunu 2,2 saniyo — f"k!' Binir DA S Kat e e Fti rlA PNi DA VW Ç