17 Eylül 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

SAYIFA 2 GA —ı.;!l , Dil bayramı yaklaşırken T.D,A.K. Nasıl çalışıyor? (Başı 1 inci sayfada) ilk şekli verildikten sonra hazırla- nan taslak Ankara'da “Ulus,, ta ve ondan almak suretiyle bütün gazete ve dergilerde çıktı. Bu ba- sışta Iıırhedeı önerge ııunlı. Bir Sami, Muallim Naci ve Salahi lü- gatleri taranılarak — kılavuza gir- memiş, arabca ve farsca sözler de katıldı. Bu son şeklini aldıktan sonra kılavuz, osmanlıca ve türk- çe olarak tam alfabe sırasına kan- du ve baskıya verildi. Kılavuzun osmanlıcadahn türk- çeye olan kısmı basılmıştır. Çok kadar bunun da satışa çıkacağını amuyorum. - — Kılavuzda kaç kelime var, ve bu kelimelerle, konuşma ve ya- zı diline yeni kaç kelime giriyor dersiniz? — Kılavuzda 7500 - 8000 ka- dar kelime vardır. Bu kelimeler le yazı ve konuşma diline kaç ye- ni kelimenin girdiği ezberden söy- lenemez. Fakat, bu 8000 kadar kelime 3 katagoriye ayrılabilir: — Ötedenberi söyleyip yazdı- ğımız sözler... Bunların yazı di- linde arabca ve farsca karşılıkla- rını kullanmakla dile bir şey ka- zandırmış olmıyorduk. Tamtersi kafamızı boş bir kalabalık ile dol- duruyorduk, güneş dediğiniz hal- de, şems, afitab, hurşid yazma- mız ne kadar lüzumsuz ve şaşırtı- cı bir şeydi!. Örnekleri buna gö- LA D k ki bi. Ju'. Herkesin ö!edaıberı bıl:p H landığı bundan sonra da kullana- cağı sözlerdir. 2 — Bu kategoride yeniden &yırpılm türkçe sözler vardır. Bun- şimdiye kadar yabaııa bir söz- belandu- larda yüzde seksen yerindelik var- dır. Şurada kullandığım (zorağ - zaruret) (yerindelik - isabet) söz- leri gibi içlerinde çok sevimli ve çok kolay anlaşılacak karşılıklar çoktur. Bu yeni yapılan kelimeler içinde bir takım önekle yapılmış sözler de vardır. Yad, yantı, as... gibi sözlerle yapılan bu yeni ke- limelerin türk dilinin şivesini hiç de bozmadığını, bozmak - şöyle dursun dile yeni bir tat verdiği duygusundayım. Türk dilinde ön- ek olamaz diyenlere yalnız şunu söylemek isterim: Eski ve ilkin dillerin hiç birin- de önek yoktur. Hattâ Hind - Av- rupa dillerinin ana dili diye bil- ginlerin yaptıkları teorik dilde bile önek görülmiyor. Dil bilgin- leri öneklerin birleşik kelimeler- deki ilk parçanın kaynaşıp küçül- mesiyle meydana geldiğini oybir- liği ile söylerler. Türk dilinde de bırlqılı kelimelerden böyle önek- ler çıkabilmesi çok tabüğdir. 3 — Bu hı!egorule, hırlı Jllı- ne yabancı dillerden lan sözler vardır. Bu bdqordeh sözler dil işinin en can alacak ze geri dönen bütün kelimeleri kılavuza türkçe kökünden diye ol- kaynağı ü dımıp derinleşmedikleri için bu büyük hakikati görememişlerdir. Görenleri almuşsa bile boş bir gu- rur bunu söylemelerine engel ol- Dillerin ilk doğuşuna doğru gerisingeri bakılacak olursa, tabi- iğ ses çıkarma ve sesle duygu an- ldıım mekanizmasının en çok ve en eyi türkçede bulunduğu görü- lür. Tarihten öncenin karanlıkları içinde doğacak olan bu büyük ha- kikatin sırrını ortaya çıkarmak dil davamızda büyük ve bütün dünyaya yaygın bir buluş olacak- tır. Bu buluş ortaya çıkınca yalnız dilimizde kullanılan ve şimdiye kadar yabancı dilden gelmis sanı- lan sözlerin değil, bütün yabancı sanılan dillerin dahi türkçenin zengin varlığından kavnamış ol- duağu meydana çıkacaktır. Ancak böyle bir brrlaş yüksek bir ökeliğin (dehanın) verimi o- — Bittimi üstad? : | — Tamtersi yeni başlıyoruz. Yarın tam bu saatte gel, gene ho- nuşuruz. İbrahim Necmi Dilmen ben yanından çıkarken müdhiş bir bü- rokrat olmuştu. Kâğıdlar imzalı- yor, havaleler yapıyor, ve arkam- dan bağırryordu: — İdarecil'ğimi nasıl buluvor- sun?. Neset Halil ATAY RADYOLAR ANNARA 19.30 . Çocuk saati 1940 . Musiki: Godard: Aubade Gabriel Mari: Cinguantaine Edip Sezen: Violonse! Ulvi Cemal: Piyano 20. —- Kayseri dönüşü 20.15 - Musiki: Beethoven: Ây ışığı sonat. Ferhunde Ulvi: Piyano 20.35 . Transmisyon 20.50 . Haberler İSTANBUL 18.30 Dans musikisi 19. Ses musikisi ve orkestra mu. | sikisi 19.30 Ege caz, 20. — Spor konuşmaları. Sait Çelebi 20.30 Stüdyo orkestrası. 21. — Radyo caz ve tango orkestra- ları. Son haberler . borsalar Şehir tiyatrosu artistlerinden İ. Galip Arcan könuşuyor. Plâk neşriyatı. 21.35 21.50 22.05 î lacaktır. 20 İLKTEŞRİN- PAZAR Genel nüfus sayımı Bunun için herkes yalnız bulunduğu yerde yazıla- lacak ve bir günde bitirilecektir . Sayım vurdumuzun her tarafında aynı günde yapı- ERLER Almanya ve hd Litvanya Nurenberg, 16 (A.A) — B. Hit- ler dünkü toplantıda demiştir ki: Litvanya hadiselerini büyük bir kaygu ile gözetliyoruz. Memel top- rakları Almanyadan barış içinde koparılmıştır. Bu suik T ulusl. İTALYAN - HABEŞ (Başı 1. inci sayıfada) Londra, 16 (A.A.) — Morning Post gazetesine göre, ingiliz bakanlarının, bu hafta içinde bir toplartı yapmaları ve bazı hallerde İngiltere tarafından müna- sib yükenler altına girilmesi meselesi ile orta Avrupada barışı korumak için alı- nacak zorağlı tedbirleri görüşmeleri sosyetesi kanunlaştırmıştır. Ora - lardaki alman elemanı andlaşma - lar bozularak yıllardanberi ezil - ktedir. Bu almanların tek kaba- hatı alman olmalarıdır ve alman kalmak istemeleridir. — Devletlerin Kovnoda yaptıkları girişimler sa » ret kalmıştır. Almanya bu ltadi: lerin gelışımını büyük bir dikk h 1 bulunmaktadır . : Habeşi kaygu Adisababa, 16 (A.A.) — Onbeş gün sonra bitecek olan yağmur mevsiminin sonu burada, hele yabüncı tecim çeven- leri tarafından gitgide artan bir kaygu ile beklenmektedir. Harp başlayınca A- disabaha üzerine yapılacak italyan hava hkücumlarından korkan birçok habeş ve : lar, bahçelerinde siperler ve sı- ve derin bir acı ile takih etmekte- dir. Uhuslar sösyetesi. dikkatini Memelin muhtariyeti — üzerine de çevirinelidir ve bunu buralarda da hadiselerin herkesin esefle karşılı - yatağı bir şekil almadan önce yap- malıdır Yahudilerle almanlar arasında evlenme yapılmasını yasak eden ka- % nun, ayra zamanda, bunlar arasında cinsel münasebeti de yasak etmek. tedir. Bundan başk& bu kanun ge- rekince herhangi bir yabadinin kırk beş yaşından aşağı hizmetçi kadın tutma&sı yasaktır. Kağunun, belittiği cezalar, ön yıl bapise kader gitmektedir. Ga- dece değersiz formalitelerden iba- s malt haç bayrağı veya işareti çe - ken yahudiler dahâ az şiddetli ce- ; zalara çarpılacaktır. ğ î ; İç bakanı B. Frik, Rayştağ tü - züğünü bundan hböyle başkanın o - töritesini üstün kılacak şekilde de- ğiştiril iştir. Baş - kan, gündem görüşmeleti tam öz - gürlük içinde belitecektir. “Havas ajahsı ış:ır;.'kl;'mğ'" dünkü toplantısınin, bir tiyatra sa- lonünda yapıldığımı - ve salonun * projektörlerin ışığı ile parıldayan önerg gümüş işlemeli gamalı Haçlarla süs- lü koyu renk örtülerle kaplanmış bulunduğumu bildirmektedir. Ya - ' kın sokaklar ağız ağıza kalabalık, tribünler son derece dolu idi, Yük. sek işyarlar, gazeteciler ve yaban- cr dipl lar hazır bulunuyorlar - dı. Fransız gazetelerinin yazdıkları Paris, 16 (A.A.) — Bu sabahki Pa ris gazeteleri, Nurenberg'teki nazi kon- gresine büyük bir yer ayırmaktadırlar. Fakat B. Hitler'in söyleviile yeni al - man kanunları çok geç habtr. alındığı için bunlar etrafında fazla du!üw yü. rütülmemektedir. Bununla beraber, bazr diplomatik ya- zıcılar, bu söylevin ve Hu kanunun Ayv. rupa sıyasası üzerindeki genel etkileri sebebiyle bazı imalarda bulunmaktadır- kir. ! : Fiğdro diyor lüt: “ B. Hitler, Litvanıya ve Memel hak- kında şiddetli tabirlet kullanmış, hattâ, “tamiri kabil olmıyacak yakın hareket - ler,, tehdidinde bulunmuştur. İtalyan - babeş buhranınım ilk kötü etkilerinin, Avrupa'nın bu tarafında düyülacağını, çaktanberi tasınlıyorduk, habeş mez '3: si, nereye varacağını hiç kimsenin bile . miyeceği bir hadiseler akıntrsının baş - langrcr olabilir. gmaklar kazmaktadırlar. Röyter ajarısının öğrendiğine göre habeş imparatorunun, bu hafta içinde. çok önemli kararlar alması muhtemet* * Laondra, 16 (A.A.) — Deyli Tlegrat: gazetesi, Kahire aytarının bildirdiğine göre, italyanlar, Trablus'daki kuvvetle- rini somali neferleri ile kuvvetlendir - mekte ve doğu Afrikasına Trabluslu as kerler göndermektedirler. İtalya hükümeti, askerlerini soy » dil itibarile aynı olan düşmanlariyle- karşrlaştırmamak için, bu tarzda hare - ket etmektedir, Misir - Trablus sınırında toplanmıs olan kuvvetler, 20.000 kişi olarak ta sınlanmaktadır. Bundarı baska italy> larım denizden itibaren Jurabuba'ya ka: dar giden 150 millik bir mesafe üzrein- de 3 dikenli tel hattı kurdukları haber verilmektedir .. İtalyanlara karşı Mısır sınırında — hazırlıklar Roma, 16 (A.A.) — İstefani ajan. sından: Curnale Ditalya gazetesi, son : lar kurulü “topl da Misir -, daki Derne göçmenlerirnin tahtiklerine karşsı Trablusgarbta alınacak yeni mü - dafaa tedbirleri dolayısiyle, İngiltere - nin kontrolu arzusuna bağlı olan bazı Masır kurumlarının italyanlara karşı Sünuti tahriklerini diriltmek istedik « lerini söyledikten sonra son defa Mar- sa Mabruk'da ingiliz espektörü hazır olduğu halde Mısır sü bakanının yaptı ğt görüşmeyi kaydederek diyor ki: «Müdafaası pekiştirilecek olan Trab- lusgarb karşı silahlı göçmenler bir şey yapamıyacaklarına göre, Sünusi tah- riklerini ihya eğmek neye yarar İngil- terenin Mısır maskesi altında yarattı- ğt bu tahrikler ancak bu fikri ortaya koyan için tehlikeli olabilir.» İngiliz gemileri Cebelüttarık, 16 (A.A.) — Beş in - gilliı torpidosu ile bir torpil gemisi da- ha gelmiştir. 'Bir haber yalanlanıyar Röma, 16 (AZA:) — Yetkili çeveni- ler Napoli ve Sirküza Himanlarımın * pille kapatıldığı hakkında ingiliz kay- nağından çıkan haberleri yalanlamak - tadırlar, Asamblenin yeni üyelikleri Cenevre, 16 (A.A.) — Asamble da. imf olmryan üyeliklerine 42 reyle Le- histanı, 50 reyle Romanyayı ve 45 rey. le Akuatör'ü seçmiştir. gemileri Cebelüttarık, 16 (A.A.) — Ajaks ve Bu bakımdan, B. Hitle#'in sözleri, bir ihtar gibi çınlamaktadır.,, : Diğer fransız gazetelerinde de, aynı i-ygular ve habeş meselesinin, Avrupa. da güçlükler doğurması korkuları görül. mektedir. ' Pöti Parisiyen gazetesi: —— “Bu afatın önüne geçmek lâzımdır.., başlığı altında yazdığı bir yazıda, ”Av- rupadaki denkleştirici sryasanın yıkıla. cağını ve Stresa kalkınmasının kırıla. cağımı,, söylemeketedir. Pöti Parisiyen söyle yazmaktadır: ”Temenniedelim ki, uluslar sosye. Baçvekület tesi İ yinin:tavsiye ettiği şeyler a- rasında, B. Musolininin delegelerine | Cenevreyi terk »haklı gösterecek bir nokta bulunmasın., k emrini ini İyi niyetlere başvurmak zorağı vardır, çünkü Almanya size bakıyor.., "Avnıpımn durluğu adına felâket getirecek olan ıııîıçm:hklı:dıı ancak ©o faydalanacaktır.,, — Le: Jurnal, İtatyaya itidal uuıye &. derek diyor ki: “Bir sömürge hareketi ıııaıtıilı ve tesadüfe bağlı bir iştir. Bu iş, çok uzun vadeli bir para bağ. lama meselesidir. Bu sömürge hareketi, 'gerlel bir harba sebeb olacak kadar teh- like ile dolu olursa,dâha zordur... ANLAŞMAZLIĞI Fokshound ismindeki irgiliz harb ge. mileri buraya gelmiştir. Başka gemile: beklenıyor Avustralya ingiliz Lmvııü rü hul bir yere harel Malta, 16 (A.A.) — Çarşamba ve perşembe gecesi burada gecc hava ma. nevraları yapılmıştır. B. Lavalin görüşmeleri Cenevre, 16 (A.A.) — B. Laval öğ. leden sonra buraya gelmiş ve BB. Ma- dariaga, Eden ve Aloisi ile görüşmüş. tür. Cebelüttarıkın güney methali kapatıldı. Londra, 16 (A.A.) — Cebelüttarık resmi gazetesi, limanın güney methali. , nin bundan böyle gemilere kapatıldığı- nı bildirmektedir. Londra, 16 (A.A.) — Bu pazar gün- kü ingiliz basmı, B. Musolininin ulus. lâar sosyetesine verdiği cevabı, uluslar soösyetesi tarafından yapılacak her tür. lâ uzlaşma önergelerini kesin olarak reddedici mahiyette görmektedir. Bununla beraber, “Sunday Taymis,, Cenevre aytarından alarak bastığı bir yazısında şöyle diyor: “Burada sanıldığına göre B. Musa- lini, Adua'da, hareketin başlangıcından en fazla üç hafta sonra kazanmayı satı. dığı bir gösteriş galibiyeti ile iktifa edecek ve bu yengi üzerine italyan o. nurunun kor! dan sonra ulusl sosyetesi tarafından barışı yeniden ko- rumak için yapılacak gayretlerin boşa çıkmasına çalışmıyacaktır Maltada tedbirler Londra, 16 (A.A.) — Deyli Telgraf gazetesinin haber verdiğine göre, dün Maltada aşağıdaki 3 buyrultu yıpıhuı. j tır: | h — Halkta kaygu ııyandıncık ya. _umawurıyı&—-- dâr hapis ve 20 liraya kadar parâ ce. zasma çarptırılacaktır. 2. — Malta ilbayı, genel düzene za. rar verecek mahiyette konular üzerinde yazılar yayan gazeteleri ihtarla veya ih. tarsız olarak kapatmak ve ters hareket edenleri 6 aya kadar hapis - ve 100 lira- ya kadar para cezasına çarptırmak yet. 3. — İlbay, ayni zamanda yapılma. sını mevsimsiz gördüğü, yayım ve gaze. telerin Maltaya girmesini yasak edebi- lecektir. ' İngilterenin Mısıra verdiği söz Kahire, 16 (A.A.) — “Elcihad,, ga- zetesinin yazdığına göre, Mısır başba- kanr ile ingiliz üsnomal komiser muavi- ni arasında harb halinde Mısırın duru « mu hatkında yapılan konuşmalar so - nunda, İngiltere, Mısırm haklarından hiç birisine dokunmamayı yükenmi;-'r. İngiliz orunlari, önce Mısır hükümeti » nin iznini almadan Mısır'da hiç bir özel tedbir almıyacaktır. Deyli Meylin bir yazısı Londra, 16 (A.A) — Deyli gazetesi diyor ki: « Fransa ile İngiltere, harbta oldu. ğu gibi, aynı güven ve iyi niyetle ha- reket etmelidirler. Çoktanberi Fransa ile İngiltere arasında savga birliği te- menni ediyoruz, Bu birlik yapılmış ol saydı, bugünkü.duruma kadar gelinme. sine engel olacaktır.» |— ,Diğer taraftan, bu gazete, İngilte « teye sıyasasının dayandığı prensipleri müdafaa edehilecek araçları sağlamak üzere, yükümsel askerlik hizmetinin ih dasmı istemekte, ve bugünkü sıkıntılı durumun İngilterenin zaafından ileri geldiği düşüncesimi ileri sürmektedir. "” Meyi Adisababa, 16 (A.A.) — Memleket içinden yazılan üç bin gönlüllü bugün buraya gelmiştir. İmparator, bunlara karşı bir söylevde bulmmuştur. T Düzenli ordunun talim ve eğitimiyle belçikalr subayların uğraştıklarını bilx diren duyumlar berkitilmemiştir. Belçi- ka subaylarının Adisababa — zabrtasınımı talim ve eğitimi işinde kullanılması için Belçika ve Habeş hükümetleri ır—ııılı - konuşmalar vardır. ,,