15 Eylül 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

lovrupa Mektubu: Avrupanın ortasında yeniden dirilen bir devlet : ÇEKOSLOVAKYA Dr. ORHAN CONKER. 1928 senesinde Çekoslovakya «umuriyetinin onuncu yılı kutlan- mıştı. Bir yıl sonra 1929 da Bo- hemya'nın kuruluşunun 1000 inci yıldönümü idi. Gerçi bugünkü Çe- koslovakya ancak Versay barış masasındaki diplomatlar tarafın- dan sınırları çizilmiş olan bir dev- lettir. Fakat (Bohemya) Avrupa- nın en eski devletlerinden biridir. Prag üniversitesi bundan aşağı yukarı tam 600 yıl önce kurulmuş- tur. Çekoslovakya tarihte büyük ve ileri bir devir yaşadıktan son- ra erkinliğini kaybetmiş ve yaban- €t ülkelerin yönetimi altına gir- miştir. Habsburglar 3 yüz yıl bu mem- leket üzerinde hüküm sürmüşler- dir. Bu zaman içinde dinsel ser- bestlik ortadan kaldırılmış, birçok topraklar yabancı kontlar ve dük- İere dağıtılmıştı. Koskoca — Bo- hemya Habsburgların elinde ga- yet kötü yönetilen bir ilbaylık ol- muştu. Çekoslovak ulusu bundan yüz yıl önce kültür bakımından çok geri bir düzeye düşmüştü. Memlekette bir tek yüksek o- kul bırakılmamıştı. Çek çocukları- nm ana dillerinde bir alfabeleri bile yoktu. Habsburglar sistema- tik bir surette gehirleri almanlaş- tırmağa başlamışlardı. Tabiiğ “ mekteblerde de dergler almanca . da çek erkinliği ilan edilmiş ve biraz sonra toplanan milli meclis çekoslovak devletinin bir cumuri- ce cumur başkanr seçilmiştir. tuluşunu kısaca anlattığımız ye- ni Çekoslovakya cumuriyeti bu- gün 15 milyona varan nüfusiyle Avrupanın dokuzuncu devletidir. Yeni Çekoslovakya tarihsel Bo- hemya, Moravya ve Silezya eya- letlerinden başka Slovakya ve ce- nub karpatlarından katınçtır. Me- sahası 140.446 km.2 dir, Çekoslo- vak milleti çoklukla çiftçi - veya sanatkârdır. 1921 'istatistiklerine göre nüfusun 76 39,6 sı tarımcı, Yo 33,8 i endüstrieldir. Topraklarının darlığına Tağ- men çekoslovak cummuriyeti eko- nomi bakımından Avrupanın en önemli devletlerinden — biridir. Toprak altı zenginlikleri ve beş ülke arasında bulunuşu Çekoslo- vakya'ya arsrulusal ekonomi ala- nında üstün bir yer vermektedir. Çekoslovakyayı doğudan batıya doğru gezenler, balta girmemiş ormanlardan başlıyarak nüfusu K T AY U Çh P eW ço 9 eTT KM EAOCR okutuluyordu. ee YA Çök dili yalnız köylerde konu- | 8ittikçe sıklaşan; üretim şulur olmııığı. Bundan yüz yıl ka- | ları gittikçe modemnleşen yerler dar önce çek milletinin kültürünü | görürler. Çekoslovakya'nın doğu taraflarında hâlâ —ayı avma çık- mâk mümkün olduğu halde batı tarafı Birmingham'r aratmıyacak derecede endüstrileşmiş bulun- maktadır. Sekiz dokuz yüz kilo- metre boyunca dar bir şerid halin- de doğudan batıya doğru uzanmış olan Çekoslovakya tabiğ güzel- likleri bakımından da görülmeğe değer bir memlekettir. Romantik bir gezginin aradığı birçok şeyle- ri burada görmek mümkündür: “Memleketin doğu taraflarında vahşi dağlar, balta girmemiş or- manlar ve esrarengiz delhizler... eski şato harabeleri... tarihiğ kıy- meti yüksek birçok anıtlar.... var- dır, Bütün bunların üstünde insa- nı hayrette bırakan şey yüzlerce yal türlü yabancı yönetimleri altın- da ezilmiş ve fakat ulusal benliği- ni zerre kadar kaybetmemiş olan çek ulusunun gösterdiği yüksek hayatiyettir. * — yeniden canlandırmak için birkaç büyük yurdsever işe giriştiler: Macha dirilmiş olan çek lisanın- da ilk şiirleri yazdı. Palacky mil- letine tarihini tanıttırdı. Dobro- vsky çek dilinin gramer bakımın- dan düzgünleşmesine çalıştı. Bun- gan yetmiş beş yıl önce Prag'da Ük çek tiyatrosu açıldı. Yirmi yıl Gonra da Üüniversitede — yeniden ders verilmeğe başlandı. Bütün xre inci yüz yıl içinde çekler ve gtovuklar hiç olmazsa dillerini ge detmemek için savaştılar. Genel savaşta başlarında ihti- yar filozof Masaryk bulunan bir avuç çekli ülkelerinin erkinliğini b sağlamak için dünyanın dört bir k tarafına yayıldılar. Ve bugünkü & Cekoslovakya denilebilir ki üç a- h damın eseridir. Bunların birincisi ) Müasaryk'tir. Genel savaş'ta mer- f kezi Paris olan bir milli komite teskil edilmiş ve Masaryk bu ko- $ mitenin başına gecmişti. Komite- nin diğer üyeleri Benes isminde- genç bir üniversite profesörü ile general Stefanik idi. Milli ko- ı ) i | mite birçok çekoslovak lejyonla- ee — N teşkil etmiş ve bunlar Fransa- RADYOLAR — Ga, Rusya'da, İtalya'da müttefik- ANNARA Z z aE UAĞ 19.30 . Eğitim saati: Dr. Halil Fikret 1918 yılı haziranında, “milli ko- Fd | mite, müttefiklerce müsatkbel — Çekoslovak hükümeti olarak ta- nınmıştır. Aynı zamanda çekos- 1940 - Musiki. Glazounov: Varissiyo, | lovak lehiv arı da müttefik ordu- lğ:und-; Ulvi :ıul:i;ımıaferi | lardan b'ri olarak sayılmağı 20. —« Devletçiliğin yeni bir — Tanmıştır. gee (Kayseri bez fabrikasının açıl- Ü . M teşrinievel 1918 de Paris'te ması münasebetile. D bir muvakkat çek hükümeti ku- | — 20:15. Musiki: , rulmuş ve bu muvakkat hükiime- Chponi: Polonaise ğ tin başkanı olan Masaryk dört Ulvi Cemal: Piyano K gün sonra çek devletinin erkinli- 2035 , Trensmisyon ğini ilan etmiştir. Bu sırada Avus- 20.50 . Haberler <ecrarcea - 20 İLKTEŞRİN- PAZAR & ; F | Sayım memurları, sayım konirol memurları, bu işle ilgili resmi orunlar, büyük ve küçük işyarlar, sayıma gire- cek bütün yurtdaşlar ve yurtda oturan yabancılar bir tek , ödevle yükümlüdürler : İ n SRU NE BİR EKSİK, NE BİR FAZLA Türk ulusunun sayısını doğru çıkarmak Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü ” e 0 0r AA AM aR A SeLaMLAR AA SA 6 AA AA se ae SA se 46 4646 4a ae ae e turyada da ihtilal çıkmış olduğun- dan, 28 teşrinievel 1918 de Prag'- yet olarak kurulmasma karar ver- miştir. Masaryk hayatı müddetin- Yabancı boyunduruğundan kur- Uluslar sösyetesi (Başı 1. inci sayılsda) lerdir.,, Süel hazırlıklara devam vermiştir: miştir. Eğer İtalya çekilirse lar kurulunun bildiriği burada piyasaya cıkaracaktır. Sünüzderin huzarlığı ri, Libya — Misıt sınırında kuvvetlerinin haber vermektedir --a Üzerine alacaktır. Karar önümüzdeki hafta «r bildiriyor : mektedir; yetesi için faydalıdır. projesi bülmak. içindic."Bü yardım, âr- karerını önümüzdeki halta içinde ver . mek' dilşüncesindedir. Balkan ve küçük anlaşmanın u- luaslar sosyetesine bazlılığı Cenevre, 14 Ç(ALA) — B. Litvinof, söylevinin sonunda iki taraflı paktla- rı tercih eden sıyasal telakkiyi tenkid etmiş ve B. Horun söylevinden doğan kıvancını bildirmiş ve bu söylevin ulus kır sösyetesinin geleceği için bir işaret olduğunu söylemiştir. B. Puric, küçük andlaşma ve B. Maksimoa Balkan anlaşması #dına ulus lar sösyetesine olan bağlılıklarını tek. Tar etmişlerdir. Norveç delegesinin önergesi Cenevre, 14 (A.A.) — Asamblenin altıncı komisyonu, B. Dövaleranın baş. kanlığında toplanmış ve Norveç - dele « gesinin, Nansen ofisi yerine mülteciler için Cenevredeki merkeri bir örgüt ku. rulması hakkındaki önergeyi dinlemiş- tir. Bu projc, 15 üyeden katınç bir tali komiteye verilmiştir. Tali komite, son. va bir rapor hazırIryacaktır İtalya -Habeşistan ve söylemek ödevleri olduğunu kaydetmiş- Berlin radyosu dün gece şu haberi B. Musolini bugünkü kabine toplan. tısında uluslar sosyetesi ve genel sıya- sa durumlarını anlatmış, B. Lavalin söylevini sakinlikle karşıladığımı, e. sen bütün tehdid havaları karşısinda gereken tedbirleri almış olduğunu ve Doğu Afrikasındaki süel hazırlıklara var kuvvetle devam - edileceğini söyle Londra, 14 (A.A.) — İtalyan bakan- sükün ile karşılanmıştır. B Samuel Hor ile B. Laval'in uluslar sosyetesi çerçevesi için. de kollektif güven prentibine bağlılıkla- rını ilân etmeleri durümü büyük bir so- ğuk kanlılıkla derpiş etmeye elveriştidir. Düşünüldüğüne göre İtalya, nihayet Ce- nevre'yi terketmekle bir şey kazanmak. tan ziyade kaybedeceğine kani olacaktır. Româa, 14 (ALA.) — Tarım Bakanı, buğday fatının yükselmesinin önüce geçmek için bir milyön'kental buğdayı bugünkü fiatların dununda bir fiatla yo- ğaltmanlara arzetmeye karar vermiştir. Tarım bakanmın elinde bundan baş ka bir milyon kental buğday daha var- dir, Fiatlarş indirmek için bu stoku da Roma, 14 (A.A) — Bakanlar kuru. lu bildiriğinde mevzuubahs olan ve Lib yalı bazı yerlilerin tahriklerine dair ©- kan haber dolayısiyle italyan gazetele. Sünusi toplanmakta olduğunu »Roma, 1$ (A.A) — Ttalyan gazete - leri, bakanlar kurulunun İtalyanın u - luslar sosyetesini terketmeye karar ver memiş olduğunu telmih — etmektedir. Meclis, bu kararı ancak uluslar sosye- tesi tarafından yapılacak bazı hareket Cenevre, 14 (ALA) — Havas Ajan « Bu hafta içinde yapılan uzlaştırma mesaisinin evrelerini ve gelişimesini itçeliyen Havas, ajansmın özel aytarı bu akgam Cenevrede hakim oları genel hissin şu merkezde olduğunu beyan et En gçok italyan bakanlar kurulunun bu sabahki görüşüleri dolayısiyle uz - Taştırma usulüne devam — etmek gerek her âki taraf için ve gerek uluslar sot. | Uzlaştırmaya uğmqlhm Böyreti, Habeşistana bir yardımda — bulunmak sıulusal olacağından mandası İtalyaya verilecektir. Uluslar sosyetesi konseyi, İngiltere İtalyayı protesto etti nezdinde resmen protesto etmiştir. ki edilmektedir. Lansburi ve barış miştir ki: geçtiğimi ve derhal silahlarını için Cenevreye giderdim.,, yetesine kendi otuntaklarını malıdırlar. Ben, bu politikayı, bu hareketini takip edeceklerdir.., dlandığı Fenlandiya gemileri Tİ hakkında iki hükümet arasında mev. haeredilen bir toplantı yapmıştır. Konsey, B. Madariaga'nın raporu ü. üzerine “aytışmalar sırasında ileri türü- de elverişli bir esat bulunamadığını,, kaydetmiştir. B. Litvinof ve kollektif güven « Sovyet Rutya tarafından tavsiye © » çok istenilmiyen hadiselerin önüne ge- çilmesine yarayacaktı » demiş ve şun. lart ilave etmiştir. « — Eğer elimizde İtalyanın uluş « lar sosyetesi tarafından kabül edilmiş , bir (mütecavizin târifi) maddesinin hü- / kümlerine uyacak şekilde haheşlilerin tecavüzlerini bildiren bir şikâyet olsaydı İtalya yalnız uluslar sosyetesinin tam tüzesini elde etmiş olmakla kalmıyacak, büyük italyan ulusunun aramizda ka zanmış olduğu sempatiye hak etmiş öla- cak idi, K B. Litvinof, sosyeterijn bu “mütecavi. zin tarifi,, meselesine ef atacağı umudu. nu göstermiştir. Bundan sonra uluslar sosyetesti çerçevesi içinde bir Avrupa Sr- gütünün kurulması önergesinde bulun- muştur. B. Litvinof'a göre böyle bir ör- güt çok daha mahdud olan bölgelere mahsus paktların bir araya getirecek olan daha geniş bölge anlaşmasının ku - rulmasınaş yırıyıqiug_ K R. Litvinot, barışın bölünmez oldu - ğunu kollektif güvenliğin zocağlı bulun- Aiğu ve bu güvenliği bölgeler arasında hrylıkh yardım paktları ile sağlamlaş- tırmak Mizım geldiği noktalarında .srar etmiştir. Yeniden giden askerler Cineve, 14 (A.A.) — Asiyetta tüme, nicdtn 70 subay ve 2.000 nefer bugün. vapura bineceklerdir Londra, 14 (A.A.) — Deyli Telgraf gazetesine göre, İngiltere dış bakanlığı Bari telsiz istasyonunun, arabca yayın. da bulunmasını italyan büyük — elçiliği Bu yayın, İngiltere aleyhinde telâk. Londra, 14 (AA) — B. Lansburi, barıştan yata verdiği bir söylevde, de- “— Başbakan olsaydım, ülkemin si. Tahlanma ve savaştan kesin olarak vaz. birak. maya hazır olduğunu ve bütün ulusları bu hareketi takibe çağırdığımı söylemek «Süveyş kanalı, Manış boğazı bunla- Ta benzer geçidlerin arsıulusal bir kon. trola bağlı tutulmak üzere, uluslar sos. yetesine verilmesi gerekeceğini ve bü-! #tün uçak alanlacı hakkında da aynı şe- yin yapılması lazım geldiğini bildirir. dim. Dünya yüzündeki bütün ham mad- deler de arsıulusal bir örgüte verilme- lidir. Hindistan ve Miısır, uluslar tos. seçmek hususunda tam bir üzgenliğe sahib ol- diğer ulusları beklemeden tatbik ederdim. Eğer, İn - Biltere bükümeti emperyalizm ve sa . vaştan vazgeçmek hususunda ilk olarak karar verse, bütün diğer uluslar öonun Büyük harpta İngilterenin kul- Cenevre, 14 (A.A.) — Uluzlar sas. yetesi könseyi, dün akşam, büyük harp. tanberi süren ve bu barpta İngiltere ta- gemtle. cud bulunan anlaşmazlığı incelemeğe len şartlara göre bir çözge tavsiye etme. Cenevre, 14 (ALA) — Uluslar 808 - yetesi asamblesinde bir söylev veren B. Litvinof italyan delegesine — dönerek dilen mütecavizin tarifi maddesi bir * | Akdenize gelen * ). imeiliz filosu (Başı 9. inci sayıfada) kıyılarımızın yakınına — tasıdığı takdirde, tarafımızdan - verileceb cevab daha ağır olacaktır. Ve bu cevab, bu filo gelmezden önce ve rilmiş bulunacaktır.,, Son posta ile gelen Nirist gazetesi, italyan dergisinin betkesine konu yap- tığı, İngilterenin Akdeniz filosunun hareketleri hakkında bir takım haber. ler vermektedir. Bunlara göre filo, n Büstosum yirmi dokuzunda ikinci yaz gezisine çıkmış bulunmaktadırlar Filo bu turunda Portsait, İskenderi ye, Hayfa, Famagusta. Navarin limanla. rına uğrıyacaktır. Filonun amiral gemisi olan Resoluti on Süveyş kanalının ağzımdaki Portsa - ittedir ve eylülün yirmisine kadar ©. rada kalacaktır. Onün hareketinden sonra; dokuz gün kalmak ürere “Revenge zırhlisi oraya geletektir. W L Eylütün 14 Ünden 22 sine kadar he. men bemen bürün dönaamdâ"Navarinde toplanacaktır. , Uluslar sosyetesinin önergesi İtalya tarafından reddedilecek olursa bir ta. kım zecri tedbirler almacağı günün me: selesi olduğuna göre bu geziye ve bu zırkli toplantılarına önem vermek ge. vekmektedir. Yunan sularında italyan gemileri Atina, 14 ÇA.A.) — İtalyanların bir ıuidı—hü'ilımtaüp_ı__ yon burnu civarında demirlemiş bulun. maktadır. Gazeteler, bükümetin Roma: da girgide bulunmasını istemekte, bazı. ları da bu hareketi, Yunanistana karşı bir tehdid olarak görmektedirler. Bulgaristanda rejimi devi Ü döş (Başı I. inci sayıfada) geler bulunyordu. — Gereken — incele meler, yapılar araştırmalar Paris'u yerleşmiş olan bir merkez kemitesiniz Bulgaristanda, Yugoslavya'da ve Yuna» nistan'da bir takım komiteleri idare ct « mekte olduğunu meydana çıkarmıştır. Bulgaristan'daki komitenin merkezi Sofe mintern İle devamlı ilgilerde bulunuyor Ve oradan emir alryor ve para yardım « ları görüyordu. Bulgaristandaki bu ko- brta bir takım tcvkifler yapmış ve bu wunrh—'dııhnhı,._ lıdmmw,h___ ile Aleksandr Martrikof'un da kamitenin çalışmasına faaliyetle katılmış eldukla « r—nımrvdınıçlım.nnıym Dt in. de polis araştırmalarının dolayısile tevkii edilmiş olanları genel savamanlığa tes » lim etmistir . Di — RİRLESİK. DEVLETLER'DE: e D EELELRER TÜ Almanya - Amerika tecim ilgileri Vaşington, 14 (ALA.) — B. Hüul, ga: zetecilere, Almanya'ya karşı tatbik edi. len gümrük ucuzluğunun kaldırılması. nın ÂAmcrika'ya eşit muamele tatbikini Teddeden bir ülkeye yapılan mukabelel bilmisil gösterisi gibi Sayılmaması ge. rektiğini, fakat Almahya'yı her türlü tercihi ortadan kaldırmak ve Amerika ile tecimini geliştirmek üzere şimdiki Kümrük politikasmı değiştirmeğe çağır mak olduğunu söylergiştir. “ General Conson cekiliyor Hayd - Park 14, - Nevyork- (A.A.) — General Conson, dün Cumur başkenı B. Ruzvcİt ile görüştükten sonra bu ay sonunda "Nevyork yardım işleri örzütü, direktörlüğünden çekileceğini söylemiğ- tir. Z ee G ÜN