13 Temmuz 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

SAYIFA 2 Tuz ucuzladıktan sonra | Tuz ve şekerin ucuzlaması cu - muriyetin on ikinci yılını süsleyen iki büyük utkudur. Ulus ekanomi- si, ulus sağlığı ve hayatı bakımın- dan en büyük bir. davayı bütün umut ve tasınların üstünde bir ba- şarı ile kotaran devlet bu iki besle- yici maddesini ucuzlatmakla büd- cesinden 7 milyon liraya yakın bir Tuz, türk köylüsünün pazar - dan aldığı maddeler arasında en Başta gelir: ortalama bir hesabla bir yılda bir insanın yoğalttığı tuz (5) kila olmasına karşı; büyük bir baş hayvan 10; küçük baş hayvan 1,8 kilo tuz harcar. Yeni fiatlardan sonra acaba tuz yoğaltımı nasıl olmalıdır. ki; devlet haznesine tuz satışından gi- ren para azalmasın ve fazla yo - galtımla ucuz satış farkı karşılan- sın...Bu meselede ulusa düşen ödev nedir? Bu yazı; tuzun eski satış şekli- le yeni Hatlardan sonraki duru - mu kıyaslamakta ve bu mesele leri izaha calısmaktadır: Tuz satış Fiatları: Memleket içinde yoğaltılân tuzların tuzlalarda kanuniğ satış flatı, yeni ka- 'nun yürürlüğe girmeden, kilo başına al- ti kuruştu. Memlekct içinde tuzun tışı tekit altında olmadığından, tuzla- lardan alınan tuzlar, tecimer ve esnaf tarafından her tarafta istenildiği gibi satılmaktadır. Yeni tekit yönetgesi tuz satış fiatın. da vurgunculuğa imkân vermemek ve Hatları düzenlemek Üzere yurdun daha Sazla kıyılarında satış ambarları kur- Guğu gibi, demiryolu yönetgeleriyle yaptığı anlaşmalarla istasyon ambarla- rında da bir komisyon karşılığında, tuz satışında bulunmaktadir. Tekit yönetgesi fiatların her yerde bir olması gayesiyle, bütün - kıyıları; Karadeniz bölges, Akdeniz bölgesi a» diyle ayırmış ve bu bölgelerin her bi- rinde fiatları birleştirmiştir. Karadeniz bölgesindeki ambarların satış fiatı kilo başında 7 kuruş, Marmara — bölgesinde 6,90, Akdeniz bölgesinde de 7 kuruş- tur. İstanbulda —ambarlarda satış fiatr 6,75 kuruştur. Bu bölgeler dışında, tokit yönetgesi- nin memleket içinde birçok ambarları vardır. Yönetge ambarları dışındaki öz. gür tuz satışmım fiatları toptan satış- larda 7,05 . 9 arasında, perakende satış- Tarda 7,05 den başlıyarak 12.5 kuruşa kadar çıkmaktadır. Sınır bölgelerinde satış fiatları şöyledir: 1518 numaralı kanun gereğince, kar Şakçılığın önüne geçmek üzere sınırlar- dan tuzlalardan ve ambarlardan, tuzun kanuniğ satış fiatından, mal olma fiatına kadar ucuzlatma mümkün olduğundan yapılan ucuzlatma sonucunda sınır böl - gelerindeki satış fiatları şu durumu al mıştır: Ardahanda 4,40 kuruş; Başkale- de 5.25 kuruş; Derbeziyede 4,5 kuruş; Ercişte $ kuruş; Gevaşta 5,5 kuruş: Kars'ta 4 kuruş: Bitliste, Kâzımpaşada $ kuruş, Midyatta 6 kuruş; Nuseybinde 4,5 kuruş; Resülaynda 4,5 kuruştur. Fatılan tuzların yoğaltım durumları : Yabancı memleketlere satılan 10 - 15 milyon kilo tuzdan başka, Türkiye'de yılda 120 - 128 milyon kile tuz yoğaltıl. dığını anlarız. Genel yoğaltımın ne kadarıı Tarın ne kadarını hayvanların yoğalttığı ve ne kadarınım endüstride kullanıldığı- mı kesin olarak bilmemekteyiz. Yalnız yapılan incelemeler şu sonucu vermek - tedir: A — Ortalama bir hesabla bir insa- nın tüz ihtiyacı yılda beş kilo olduğu söyleniyor. Türkiyenin bugünkü nüfusu- nu 16 milyon sayarsak insanlar tarafın- dan yoğaltılan tuzun yılda 80 milyon ki- Tb olması lâzım gelir. Ancak herkes dü. zenli olarak beş kilo harcıyamıyacağın - dan bu mikdarın 65 - 70 milyon kilo ol - “duğunu kabul etmek daha doğru olur. B — Hayvanlar vergisi için yanılmı& olan kayıdlara göre — 1934 yılında 19.708.706 keci, koyun gibi kücük baş; 7.3R0.816 inek, öklüx gibi büyük bas hay- Yan bulunduğu anlasılmaktadır. Kücük . baş havvanlara zünde (5) gr.: büyük bas insan- hayvanlara da günde 30 gram tuz ve - rilmesi lâzım olduğuna göre bu bir hesab yaparsak, yılda hayvan 116885410 kilo tuz yoğaltmala: kir. ğaltımı 120 . 128 milyon kilo olduğuna göre yalnız hayvanların 116 küsur mil- yan kilo tuz yoğaltmaları! kımdan imkân yoktur. İnsanlarla beraber bütün tuz yo - maddiğ ba Bir çok vilayetlerden gelen haber - lerde tuz yoğaltımının aşağı, yukarı üç buçuk veya dörtte bir mikdarının an - cak hayvanlar tarafından hayvanl: yoğaltıldığı n yoğal - tımının en çok 35 milyon kilo olduğu Bu da, gayet açık ©- anlaşılmasına göre anlaşılmaktadır. larak hayvanlara ihtiyaçtan az tuz ve - anlatmaktadıt. Ancak; rildiğini ay - vanlara eksik tuz verildiği apaçık ol - makla beraber, topraklarımız tuzu bol bir memleket olduğu ve bir çok yerler. duğu ve hele Ortaa - bile de tuzlü su bul nadoluda tüzün toprak — üstünde huğu göz önüne almırsa hayvanlara ihtiyacından çok az tuz verilmediği an- laşılır. Meselâ; hayvanları çok bol © - tan Kars ilinde tuzun 6 kuruştan"3 ku- düşmesine karşırı yoğal le yirmi beş arttığı görülmüştür. 2—E darı da kesin olarak bilinememekte tride kullanılan tüz mik- Hele sepecilikte, bağ nir, zeytin, balık, salamura maddelerde dokumacılıkta, yağ gibi boyacılıkta taz az çok kullanırlmaktadır. İnsanların ve bayvanların yoğalttığı tuz çıkarılır- sa endüstride kullanrlan tuzun 15 - 20 ton olduğu söylenebilir. Tuz fiatlarının indirilmesi şekilleri timizde tuz: kanuni; Menleki tış fiatları yoğaltımın cinsine göre de - gişmemektedir. — İnsanla yiyeceği tuzla hayvanlar için a tuz aynı fi- atla satılmaktadır. Yalnız, yabancı mem leketlere satılan tuzlüu balık, peynir, zeytin için 1518 numaralı ğince kiloda beş kuruş p tedir. Bu suretle verilen prim, mikda- rı 1932 senesinde 28.187 lira, 1933 se » nesinde 39.259 lirayı tutmaktadır ki 800 bin kilo tuzu karşılamaktadır. nün ge verilmek- 'Tuzun satış fiatı üzerinde — öteki memleketlerde, yoğaltımım cinsine gö- re, önemli ayrımlar vardır. Hayvanlar için denatüre edilerek ucuz fiatla tuz verildiği gibi, endüstri için de kontrol altında ucuz tuz satışı vardır. Memle - ketimizde endüstri için daha ucuz tuz verilmesi istekleri yeter derecede geliş- memekle beraber; hayvanlar - için tu - zun kilotnnun 6 kuruştan verilmesi pa- halr olduğu davası kuvvetlidir. Başka memleketlerde; meselâ; İtal- ya ve Avusturyada tuzu denatüre ede - rek ucuz fiatlarla satmak usulü yeritil- mektedir. Tuz sarfiyatının indirilmesi sonuçları Tuz Hatı indirilince; bütün insan - ların yoğaltım mikdarının göze çarpar derecede artması hayvanlara yedirilen tuzda bir artma beklenilir. Bu artma misbeti acaba ne olabilir? Tekit yönetgesinin hayvanı en bol bir bölgede yaptığı deneçlerin sonacu şu olmuştur: Kağızman, Kulp. Oltu, Narman, Sa- iurkaya çevresinde yapılan bu denece göre 1931 yılında bu çevrede tuzun tuz lalardan — satış fiatı (6) kuruş iken, satış tutarı 4.461.580 kilo ve ortalama gelir de 267.693 lira idi. 1933 yılında satış fiatı üç kuruğaindirildiği zaman satış tutarı 5.249.762 kiloya çıkmış ve gelir de 182.308 liraya düşmüştü. Kilo- da artma mikdarı yüzde 17,5 dır. 1935 yılında aynı fiatla satışa devam olun - muş, yoğaltım mikdarı 5.682.347 kiloya çıkmış, yani yüzde 27.3 nisbetinde art- mış gelir de 169289 — lirayı bulmuştur. İi yıl süren bu deneç — üzerine satış mikdarının — daha —çök — artmıyaca- ft ve battâ ikinci genede yapılan wa - tışlardan önemli bir kısmının depo e - dildiği gör önüne almarak, fiatın (3) kuruşta bırakılmasından vazgeçilmiş ve fiat yükseltilmiştir . Hayvanı en çok olan bölgede görü- bekelnemez, Ancak " ULUS 13 YEMMUZ 1935 CUMAm 1 l DİŞ HABERLER Avam kamarasında türlü işler hakkında önemli söylevler Deniz anlaşması ve Fransa Londra, 12 (A.A.) — Sir Samücli Hor dün avam kamarasında ingiliz dış sıyasası hakkında verdiği diyevde, Ta- giltere ile Almanya arasında imzalanan deniz anlaşmasının frantız deniz " kuv- vetlerine büyük harpten önceki —duru- mundan daha üstün ve daha sağlam bir yer sağladığını söylemiştir. Bu anlaş ma, fransız deniz kuvvetlerine a deniz kuvvetlerine göre yüzde 43 dere- Ük vermektedir. Hal- man cesinde bir üstü! buki 1914 yılında fransız filosu ahasn n yüzde 30 nisbetinde daha za- yıf bulanmakta idi filosun dvrupa güvenliği meselesi Sir Samüel Hor bundan sonrâ, Av- rupanın birge sistemi ile ilgili mesele leri incelemiş ve İngiltere hükümetinin ıma saldırışmama edilmiş gör- meği çok istediğini söylemiştir. Almanyayı doğu andlaşması ile T paktını bir an örice iinza İngiliz dış bakanı hele bu anlaşmaları imzaya çağırarak, bu hü- kümetin böyle bir bareketle Avrupa ba- t bir yardımda bu- Doğu imzası, bir tış davasına büyü uş olacağını ki sile Tuna paktın hava andlaşması yapılmasını kolaylaş- tıracaktır. İvusturya meselesi Avusturya Avrupada ekonomi ve strateji bakrmından en önemli bir yer işgal etmekte olduğu: Avusturya- da yapılacak bir değişiklik Avrupa ba- rışını tutan direkleri sarsmış olacak- tır. Bundan dala; ki, egomenlikleri- ni kuvvetlendirmek ve korumak — bakı- lar Avusturya ulüs ve hüküme - tinin yapmalta olduğu gayretlere sah derece ilgi göste İtalyan - habeş anlağmaslığı Sir Samüel Hor, italyan - habeş me- selesini inceliyerek şunları tir: söylemiş- “— İtalnyanın genişleme arzularını her geniş bir tarzda anladık. İngiltere hükümeti habeş hükümetine kargı yaprlan bazı tenkitlerin doğrulu- ğunu kabul etmektedir. Fakat İtalya- nit sömürgelerde genişleme arzusu ile Habeşistana karşı ileri sürdüğü yanılar bir harb için yeter sebebler değildir. ——— len artma nisbeti yüzde 25 olursa bü nisbetin bütün memlekette tutulmasına imkân olmryacağı tabiiğdir. Hayvanı bol olan Karâ ve çevresinde — yapılan yüzde elli ucuzlatmanın bütün Türki - yede yeritilmesi halinde sonucun şöyle olacağı tasınlanabilir: yılda 125 milyon kilo tuz yogaltıl. maktadır. Ambar ve istasyonlardan ge- Tecok az kârı bir tarafa bırakacak olur. sak, bu satıştan 6X125,000,0007,500000 liralık — hamürüt elde — edilmekte » dir. Satış fiatı (3) kuruşa indirilince üç milyon yedi yüz elli bin lira alınacak demektir. Fiyatın indirilmesinden ötü ortalama bir zaman rü yogaltım mıktarı da hesapla yüzde on beş artacağını kabul edersek bu artmadan 562.500 Tirası kar- şılanarak yuvarlak bir hesapla (3) mil yon Hralık bir gelir azlığı meydana gelmektedir. Hükümet tuz satış fiyatını tuzla- larda (6) kuruştan üç kuruşa indirmek önergesinde bulunurken tuzun hayvan- lara yedirilecek cinsini ayırmak İmkâ- vi ölde edilse bile; ucuzlatmanın yalnız hayvan sahiplarine ayrılmasını uygun görmemiş; insan ve hayvan ihtiyacını ayırmaksızın genel ucuzlatma tarafına gitmiştir. Böylelikle tuzun — ucuzlatıl- masından elde edilecek fayda; yalnız hayvan sahiplerine hasredilmemiş bü- tün memleket faydalanmışt! Nüfusumuzdan - üçte iki lası köylü ve hayvan sahibi olduğu ğöz önüne alınırsa; devlet bütçesinden ya- inden far- prlan üç milyon liralık Gözveriliğin 2.5 milyen Hralığına yakmım mıkdarının köy- lüden yana bir ucuzlatma olduğunu söy lemek bir hakikattır. Sir Samüel Hor geçmiş zamanlar- da bu gibi anlaşmazlıkların kotar:ılmış olduğunu ve İtalyayı abloka etmek ve- ya İtalyaya karşı baskı olabilecek her - hangi bir ekonomik tedbir almak üzere İngilterenin Fransadan el birliği iste- diği hakkındaki son yayıntıları yalan- lamış ve “İtalya bizim dostumuzdur !, Fransız - ingiliz dostluğu Bundan sonra Sir Samüel Hor Fran sa ile İngiltereyi biribirine — bağlayan dostluktan uzun uzadıya ve sempati ile bahsetmiş ve İngiltere ile Fransanım 1919 daki andlaşmalardan soravı olan başlıca iki batı devleti olduklarını ha- tırlatarak şunları söylemiştir: "— Bu andlaşmalarda yapılacak bü- tün değişikliklerde İngiltere ile Fran- sanın ilgisi vardır.,, Tn terenin bat tarihli kararın alındığı toplantılar liz diş bakanı Fransa ile İngil- Stresa konferansında ve 3 şu- daki içtem el birliğini hatırlatarak, cs- ki dostlukların yeni dostluklar kurma- ya engel olm kaydetmistir İngiliz - Japon ilgileri Sir Samilel Hor en sonra ingiliz - ja- pon dostluğundan bahsetmiş ve İngilte , bu Ülkenin bütün alanlarda elde büyük ilerlemelerden dolayı duy duğu hayranlığını söyledikten — sonra şunları ilâve etmiştir: “— Kuzay Çinindeki hâdiseler bu dostluğu biraz bulandırmıştı. Fakat u- marım ki bu, geçici bir buluttur. Çin i- le Japonya arasındaki son hâdiselerin büsbütün kotarılması, ingiliz - japon dostluğunun genişlemesine — yardım e- decektir.., Fransız gazeteleri hoşnut Paris, 12 (A.A.) — Sir Samüel Ho- run söylevi bütün gazeteleri hoşmut et- miştir. Pöti Parizyen diyer ki: “Sir Samuel Hor gelecek aylardaki arsrulusal bayatın gelişimi hakkında i- yi tasınlarda bulunmak umudlarını ve- ren realist ve asal bir dil kullandı. İn- giltere 3 şubat tarihli kararların ve Stresanın çerçevesi içine yeniden girie yor, Bu, kuvvet verici bir duyuştur. Sir Samuel Hor, bütün fransızların yüreğinde derin duygular uyandıracak bir şekilde ingiliz . fransız dostluğun- dan bahsetmiştir.,, Maten diyor ki: “Sir Samuel Horun kesin bir şekil- de Almanyayı tutar ve doğu paktlarını imzaya çağırması, fransız hükümetinin görüşlerine iyice uygundur. Bu çağırı Fransada hoşnutlukla karşılanacaktır.,, Hümanite şunları yazıyor? “Sir Samuel Hor barışın bölünmez olduğunu söylemekte haklıdır. Pakat değeri olan şey sözler değil, hareket. lerdir. Bu söylevle ingilizlerin Habeşis- tan mesclesi için üç taraflı bir konfe- ranta daha çabuk varmağı umdukları açıktır. Herhalde bu söylev, Almanya- nın da sıkı bir şekilde ilgili baluncağı sıyasal görüşmelerin yeni açılacak ev- Tesine mutlu bir başlangıçtı Figaro diyor ki; “Kesindir ki bu söylev, havayı ka- tartan bazı bulutları dağıtmağa ve Av- Tupa görüşmelerini doğru yola, yani gerçekten kollektif ve gerçekten yapıcı bir yola götürmeğe vardım edecektir., Fransış diplomatik çevenleri de söylevi iyi karşıladılar Paris, 13 ÇA.A) — Diplomatik çe - venler Sir Samuel Horun söylevini, he Te bu söylevin hava andlaşmasının 5 il- gili devlet arasında yapılması gerektiği hakkındaki kısmını iyi karşılamakta - dırlar. Bu suretle yalnız iki devlet arasın- da yeni bir andlaşma yapılması ihtimali ortadan kalkmış bulunmaktadır. İyi haber alan çevenlerin fiktine gö re; bu husustaki görüşmeler hemen baş İryacaktı b Sir Sarmucl Horun söylevinden İn - Kıral Karol, Prens Pole şölen verdi (Başı 1 ci sayıfada) taraflarındı de olduğunu her samankinden çok isbat etmektedi: yaza b getiren devletler ma ile, ayni olarak kalacaktır.., Ülesko'nun diyevi, Prens Po- gezisi dolayısiyle barı çe- venler tarafından küçlük anlaşma asığ. ya çık kışkırtıeı yankılara son vermektedir. larına uygunsuz olarak or lan —-. General Kondilis B. Musvlini ile görüştü Roma, 12 (ALA.) — General Kondi- lis hareketinden önce B. Musoliniyi görmüş ve kendisile bir saat görüşmüş- tür. Bu görüşmede iki ülkeyi ilgilendik bir iş birliği meseleleri hakkında konuşulmuştur. ren dost laha sıkı Rokfeller ölmemiştir Ankara, 12 (A'A.) — İki gün önce, dünyanın en zengin adamı olun Rokfel- leri öldüren bir telgraf neşretmiştik, H4 kikatte Rokfeller ölmemiş, telgarlı neş- rettiğimiz gün 96 yaşına girmiştir. Telsiz emisyonlarının etkisi altında kalarak çok karışık bir şekilde alınmış olmasından doğan bu yanlışlığı düzeltiriz. —— — parazitlerin gilterenin birge barış sıyasasına arka olmak arzusunda bulunduğu anlaşıl « maktadır. Romadaki yankılar Roma, 12 (A.A) — Bir Samuc! Hos run italyan — habeş anlaşmazlığı halm kındaki diyevi burada İngilterenin İtal yaya karşı daha az sert bir durum al - makta olduğu şeklinde görülmektedi. Resmiğ çevenler, yapılmakta olan görüşmeler dakkında çok sanılı dav » ranmaktadırlar. İngiliz parlmanter çevenlerinin fikirleri Londra, 12 (A.A) — Parlamento çe wenlerine göre Sir Samuel Horun 1906 tarihli ingiliz — fransız — italyan and laşmasından bahsetmesi, — İngilterenin italyan — habeş anlaşmazlığının barış- çıl bir şekilde kotarılmasını sağlıyacali görüşmelere bu andlaşma esasları Üze « rinden girmeğe karar verdiğini açıkça göstermektedir. Aynı çevenler bu ka « rarın Baldvin, Grandi, Avenol, Hor ve Eden arasında yapılan görüşmelerden sonra verildiği fikrindedirler, Bu gö « rüşmeler İngilterenin, şirmdi italyan gö rüşünü daha iyi arlamakta olduğunu isbat eder özde yoralanmaktadır. Londra, 1906 tarihli andlaşmanın herhangi bir kotarma yolu bulmak üze- ve şimdiye kadar hiç esas olarâk gö- rülmediğini kaydetmektedir. B. Edenin diyevi Londra, 12 (A.A.) — B. Eden Avam Kamarasında ingiliz . alman deniz anlaş- masınt savgadıktan sonra hükümetin diplomasi yoliyle, ilgili hükümetlerle, ba- t için bir hava paktı yapmak - meselesi, bu paktın nasıl bir şekil alacağı ve doğu ve Tuna paktlariyle ne gibi ilgileri bu » hnacağı hakkında konuşmalara devam etmekte olduğunu söylemiş ve demiş « tir ki: *— Yapılacak hava paktı - sırasında bir de bir kontrol gekli saptamak gerek- YT Sözü Habeişstana getiren B. Eden, hükümetin kendisine ilişiği olmıyan bir anlaşmazlığa karışmakta olduğu yolun- daki savaları çürütmüş ve ervatasını ulus lar sosyetesine dayandıran hükümetin barışt hozmak tehlikesini gösteren her şeye yakından ilgilendiğini söylemitir. * Dış işler bakanlığı büdeesinin azal « tılması üiçn işci partisi tarafından yapı lan önerge 40 oya karşr 236 oyla redde- dilmiştir.