2 Ocak 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 3

JX 1023 0NASKUDA Yazık olan yıl'arımız cadan mek d osmanlı köklerini gözden, © böyle diyor. lilmiş yıllarına yar aha okula sıralarında lmış ve ayrılma- mış olan rına yığın rallar ve ulma. düşü, aşığsız k oldu doli ek sevinmişler sözler miş dir inlerimizi anınız: uza yirmi dört tar yerleştir yaba- nuk ye uğraşırlardı: emsilei m: arabça: . Bl pta öz dilinizle bir yaprak y azamazdınız. Turuncu kaplı sarf bitigini anlamını bilmeden ezberler, dururdunuz. Bu yirmi dört konuk zotla kafanızın körpe kıvrımları arasına kara çadırlr göçebeler gibi yer- leştirildikten sonra, wrra emsilei mutta- ridelere gelirdi.Bunlarda “on dörder işletirler;sizi gevşemiş, makineye dön- esir- tane idi. Kafanızı boş yakın bir gelecekte dişlisi yatakları bozulmuş dürmek için ellerinden geleni gemezlerdi. Daha neler, neler ögrenmek yükü- mündeydik? müzekker cemiler müennes cemiler içisi, mükesser cemi. let için faraça terkibler, arabça bablar için harca için, gımız beyin fosforu ne ol- muştur, neye yaramıştır? Osmanlı yurddağı oğlu bina o. döner, tekrar okurken batr acunu adımlarını açmış kur, döner, yapı yapıyor, şenlik kuruyordu. Bansile ile bina bitikleri içinde eri- yen genclik usu için bir varsağı yazmak dileğinde olmasak bile bu yürek acısı- geçmek nı anmadan elimizden gelmi Bu günün zim körpe kıvrımlarına kara çadırlı ve mutlu çocukları asığsız yabancı göçebelerin yerleşti- rilme sunuz; Önü. nüzde her gün bir daha kolu, budu güç- lenen bir öz dil diriliyor. Öğünmelisi. miz; kryanmalramız. Ve siz artık saçları ağaran ve ağar- mağa yüz öz dil kuru tutan dünkü — delikanlılar, Taşan dil tak ve geti Atatür veki pü si, ambarına yığdığı için saman altın- dan tüi nlerin pazarı M. N. ARTAM ——— . Çocuk Esirgeme Kurumunun tebrik telgrafnameleri kürumu tarafından brik telgraf kâğ larr sureti hususiyede Viyanada bastı- tılmış çok zarif ve & lac her telgraf Tebrik telgrafınızın bu süslü kâğıtla lüdür. Bu kâğıt. merkezinde bulunur. muhatabınıza verilmesini isterseniz, ar- sunuzu telgraf memuruna — söyleyiniz. Telgraf ücretinden başka veteceğiniz 15 kuruüş maksadınızı in eder. Bu suretle hem çocuk esirg nun bakmakta olduğu kier kir yavruların Lakımna yardım, de telgra zı çektiğiniz zata karşı da Ba yil Biraz. geciken Kar evelki 5 gündenberi durmadan DUYUMLAR, Ankara Radyosu m, Ercümend Behzad, ço - ara Köroğlu masalları anlattı. Ya. 4 uluş masallarının karışık türnür - t özleri, bizim ço- 1 pek de memnun edemiyor . lerine rağmen çok cuklar du sanırım. Arı göyle demiş, kuş arıya g. Parmak çocuk şö le yapmış... sözlerine henüz yürümeğe başlamış bebeklerimiz bile dudak büker.. Bu düşüncelerden ötürüdür ki Köroğlu masallarının bizimlilere daha olağan gö- ve bunların daha merakla iyorüm. böyle karşılık ve: tündüğüne dinlendiklerine ina Sıhhiye Vekâleti saatında trahomdan bahsedildi. Trahom mücadele teşkilatı reisi doktor Bay Nuti Fehmi trahom ba. kımından pek çok faydalı şeyler söyle- miştir. Değerli doktorumuzun bu #öy- lediklerini okurlarımıza ayrıca ve bir yaz halinde sunmak fırsatını gazetemiz ka. çırmıyacaktır. Dün akşam müzik de çok güzel ol- müuştur. Bu akşamın radyo programı şudürt (19.30 dan 21 e kadar) Tayyareci kanuşuyor Müsiki: Vincent d'İndy Debussy — Voiles Piyano: Fechunde Ulvi Dans musikisi Musiki: Paraph Saint Sacns — Le Cygne Dvorak — Humoresgue Gilipo — Valde Vispere Güreviteh — Şarkı Saksofoti: Nihad Esengin Piyano: Ulvi Cemal Haberler Bugünkü Avrupa prog- ramlarından secmeler KONSERLER Saat 17.00 Varşova'da Şuman 21.00 " Şopen BANDO SİGAN MÜZİĞİ Saat 11.00 - Ostrov bando 1500 Varşova marşlar 1900 Hamburg marşlar OPERA ve ÖOPERETLER Saat 1410 Layipçig'de opera parçaları 18.20 » — öperet parçaları 19.30 Budapeştede opera 19.30 20.45 Ştrasburg'da DANS MÜZİĞİ Saat 1600 Vargova 1600 - Frankfort 22185 Varşova Layipçig 23.00 - Ştudgrad 23.05 Brün'de Potpuri “köy falcısı, Varşova Eski çamaşırlarınızı Çocuk Esirgeme Kurumuna veriniz Kış geldi. Kışın soğuğundan ve bu soğuğun getirdiği hastalıklardan yok- suz yurddaşlarımızı korumak — hepimi. zin boynumuza borctur, Bu borcu öde- miş olmak için kullanmadığınız caki çamaşırlarınızı, çocuklarınızın — eakile. rini çocuk esirgeme kur a verinle. yağmağa başladı. Dün Ankara'nın her tarafı bembeyazdı. Y İstanbul plânı İstanbul, 1 (Telefon) — İstanbul plâ- nu projelerini tetkik eden ihtisas komis- yonu tetkik işini bitirmiştir. Jüri bay . ramdan sonra kararını verecektir. Afyon kaçakçıları İstanbul, 1 (Telefon) — Bugün af - yon kaçakçılığı yapan altı kişi cürmü meşhud halinde yakalandı. Bu şebeke ge- çen yıl gene afyon kaçakçılığından 9 a. ya mahküm olmuş ve bir buçuk ay ön- ce kurtulmuştur. Şebeke Kavaklı Ke - mal isminde bir adam tarafından idare edilmektedir. Türk - Yunan takas anlaşması İstanbul, 1 (Telefon) — Türk — yu. nan takas anlaşmasının tatbiklerinde rast lanan güçlükleri tetkik eden Türkofis İs- tanbul şubesi vardığı neticeleri Ankara. ya bildirdi. Yeni liman rılıtım idaresi İstanbul, 1 (Telefon) — Bugün ni kurulan liman ve rıhtım — idaresi işe başladı. Oda meclisini vali bir söyleviyle açacak İstanbul, 1 (Telefon) — Vali yarın Tstanbul Ticaret ve Sanayi Odasında Oda meclisinin ilk toplantısını bir söy- lev ile açacak bundan sonra başkanlık divanı ve idare heyeti seçimi yapılacaktır. Çocuk Esirgeme Kurumunun yeni bir pavyonu Istanbul, 1 (Telefon) — Çocuk Esir. geme kurumunun Bakırköyündeki do - ğumevine eklenen ikinci pavyon cuma günü açılacaktır. HALKEVİNDE SOYADI ALANLAR Hakevi Başkanı Nafi Kansu Güzel sanatlar komitesi başka- ni Faruk Çeçen Dil, tarih, edebiyat başkanı Hıfzı Oguz Köycüler komitesi başkanı Ke- mal Akman İçtimat yardım komitesi başka- nı D. Ragıb Tozun Spor komitesi başkanı Kat Neşriyat komitesi Muhittin İnözü Halkdershaneleri komitesi mu- rahhası Mecdi Kut Güzel sanatlar Hulüsi Karluk Daire memuru Rahmi Atakan Kâtibi Ali Rıza Sagun Sahne memuru Hami Uybadın Ressam Mahmut Uzel Sahne memuru yardımcısı Tay- yar Tomar Kütüphane memuru İhsan Kural komitesi Namık murahhası komitesinden HALKEVİ TEMSİL KOMİTE- SİNDEN: 3 sonkânun 1935 perşembe gü- nü saat 20,30 da “Mavi Yıldırım,, piyesi temsil edilecektir. Gelmek istiyenler bugün saat 17-19 arasında girme kartlarını Halkevinden almalıdırlar. Hava vaziye Zir: Bakanlığı metcoroloji enstitüsünden alınan malümata göre, son 24 saat içinde yurdun Trakya ve Ege alanlarından maa- da yerleri yağışlı geçmiştir. Yağış cenub Anadolu ile Karadeniz kı- yılarında ve Orta Anadolunun orta ve göller havzasında yağmur, başka yerlerde kar şeklindedir. Ankarada evelki akşam başlıyan kar aralıklı olarak bütün gece de- vam etmiştir. Dün sabah Ankara ve çevresinde karın — toprak üze- rindeki kalınlığı 4 santimetreyi bulmuştur. Hava tazyiki Ankara'. da son bir gün içinde beş milimet- re düşmüştür. Düşüklük hâlâ de- vam etmektedir. Orta Anadolu'. nun diğer yerlerinde karın kalın- lığı 1 ilâ 7 santimetre arasındadır. Antalya 13, Adana 9, Beyşehir'de 7, Malatya, Konya 3, Diyarbekir, Sinob, Isparta'da 2 milimetre yağ- mur suyu ölçülmüştür. Orta Ana- dolu'da yağışın tesiriyle hava sü- huneti düne nazaran iki santigrad etrafında yükselmiştir. Yurdda en düşük sühunet Eskişehir, Kars'da sıfırın altında 7, en yüksek sıcak- lık sıfırın üstünde 18 santigrad- dır. Inebolu'da ihracat Tnebolu, 1 (ALA) — İnebolu iskelesi. nin 934 ilkkânun ayında yabancı liman- larına 26700 liralık 219 ton ve türk li- manlarına da 131.000 lira değerinde 991 ton ihracatı olmuştur. Buna karşılık 159100 lira kaymetinde 461 ton ithalat vardır. Denizli'de balo verildi Denizli, 1 (A-A) — Geliri öksüz ço- caklara yardım için Halkevinde parlak bir balo verilmiştir. Bursa'da yılbaşı toplantısı Bursa, 1 (AA) — Yeni yılbaşını u. lusun istek ve ihtiyaçlarına fırsat tutan vali, fırka, kazalar idare heyetleri, bele- diye başkanları, kaymakamlar, furka vi- layet kurumu merkezinde toplanarak dü. #ünüş ve görüş birliği için and içtiler ve 1935 yılının çalışma programmı çizdiler ve yeni yılı kutladılar. Aksaray'da balo Aksaray, 1 (ALA) — Yeni yılın gir- mesinden ötürü öksüz çocukları esirge. me kurumunun anıkladığı balo Uluse - vinde yapılmıştır. Aksarayın duygulu oğulları bu geceyi büyük bir benlik için- de kutlamışlar ve gün doğumuna kadar süren bu toplantıda Atatürk sınırsız sev. wi ve saygılarla anılmıştır .. Açık teşekkür Sevgili annemizin ölümünden Ötürü bizzat veya mektub ve tel- grafla acımızı yürekten paylaşan ve cenazede bulunmakla bize ya- kınlığını gösteren sayım büyükle- re ve arkadaşlara açık teşekkür ve derin saygılarımızı sunarız. Hariciye V. Matbaası — Ulus Matbaası Şeti FEHMİ — İdare Memuru HAMİ AFET Mehmet ALİ SAYIFA 3 Öztürkçe (Şimal) ve (Cenub) karşılığı Dil devrimi bilgi dilimizde de yeni bir çığır açtı. Anlaşılmamazlığı arttı . ran eski yabancı sözlerin öztürker karıı- Ikları bulunmuya başladı. Bir tekem bil gilerin ayrık sözleri onunla uğraşanlar arasında kalabilirse de tarih ve cograf. ya herkes içindir. Bundan dolayı bu ko nu üzerindeki araştırmalar burada pek yersiz sayılmamalıdır. Cografyada ilk karşılığı bulunacık sözler (şark, garp, şimal, cenup) - g'bi cihetlerin adlarıdır. Şimdiye kadar kul- landığımız bu sözler arabcadan alınmış ve okulların yardımiyle ulus arasına da yayılmıştır. Bununla beraber Anadolu - da Gdolaşanlar pek iyi bilirler ki ha'k bunların yerinde başka sözler kullanır. (Cihet) karşılığı yan, bucak, yön ve yüz sözleri vardır. Dört cihet yerine (dört bucak) denildi- ği gibi (ne yana gidiyorsunuz?) (Ne ci- hete gidiyorsunuz?) demektir. Eski türkcede (bölün) sözü de bu. anlamda kullanılmıştır. Orbun yazılarında (tört bölün) diye geçer. Bugünkü dil akışında cihet yerine yön sözü kullanılıyor. Ama bölün de çok güzel. Buna göre (asli ci- hetlere) de baş yönler veya baş - bölün. ler diyebileceğiz. Şark ve garbın karşılığı konmuş gi- bidir. Şark yerine (doğu) sözü yazılp gidiyar. Bundan başka şark karşılığı olarak : gün çıkışı, eski türkcede ong ve ust söz. leri vardır. Avrupa dillerindeki (est) ve Çost) ile (üst) sözü arasında bir ben - zerlik görünmiyor değil, Garp - için de (batı) diyoruz. Bundan başka: gün ini, geru ve asra gibi karşılıklar da — vardır. (As) ve (Asra) aşağı demek olup bu - nunla Avrupa dillerindeki (ouest) ve (west) arasında da bir yakmlık göze çarpmaktadır. Şimal ve cenub için henüz bir kar - şılık bulunmadı. Şimal Arabca sol de - mektir; bir de şimaldon esen yelin adı- dır. Şimal için türkeemizde kuzey veya güzey (gölge yanı) sözünden başka tün (gece), tün ortası, tüney, yildiz ve es . ki türkcede biri sözleri vardır. Biri sö- zü ile bora ve poyraz (şimal rüzgârı) arasında da bir yakınlık olduğu —sandır. Cenub arabcada sadece yan demektir. Arablar sağ demek olan yemin sözünü de bu anlamda kullanırlar. Cenuba kar. şılık olabilecek türkçe sözler arasında: güney, gün ortası, tüş sözü var. Aram- sa daha başkaları da bulunacaktır. Şimdi bu sözler arasında şimal ve cenub için en uygunu bangisi olabilir? Insanlar cihetleri eskiden beri güneşe göre belli etmişlerdir. Ad koyarken de ya güneşi veya sürekli rüzgârları göz önünde bulundurmuşlardır. Eski kurun. darda bu adlar daha ziyade vüzgârlara göre verilmişti. Sümeler cihetleri Iak ovalarında esen rüzgürlarla anlatırlardı. Aşağı yukarı “eyi yel,, şimali “dag yeli, şarkı, “bulut yeli,, cenubu “fartına,, gar- bı gösterirdi. Bizim denizcilerimiz ara . sında da cihetler Marmara - denizindeki sürekli rüzgârlarla ayırt edilirdi. (gün doğusu, poyraz, yıldız, kara yel, batı, lo dos, kıble, keşişleme) sözleri yalnız baş yönleri değil, aradakileri (fericihetleri) de anlatmakta kullanırlardı. Bu yöndemler arasında on eyisi gü » olarak — dilimizde ukardakı resimler güzel Ankara'nın, karde dahae ne kadar güzelleştiğini göstetiyor.