4 Aralık 1935 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 3
—Birinci Kânun 4 «Ulus». un dil yazılarından YATSI — - | atsi, yatmık uyınıık» ve «yok» sözlerinin etimo- | İoji, morfolojı, fonektik bakımından analizi Yatsı | Kelimenin etemolojik şe- kli şudur: () (2 (3) (4) (Ay Hat-bas-ığ) (1) Ayı Köktür. Burada *kuvvet, hareket, Ffan'iyet, anlamlarınadır. (2> At Kökün anlamları- ni temsil eden ona — sahip | olan unsurdur. 5) As; cato temsil ettiği anlamların ol | duükça uzak bir sahaya in- tikalini gösterir ektir. (4) Iğ: Kendinden önceki sözün anlamını tamamlıyan tayin eden ve onu isimlen diren ektir. (Ayalasığ — Yatsıj: Kuv- vet hareket ve fanliyetin | bizden uzaklaştığının ifade sidir; hareketsizlik sükünet bi'dirir Not: | “yalım, rrasında — nüans vardır. “Yaş. sözünden kvvvet hareket. takat mefhumla rınin uzak aştığını anlıyoruz; fakat bunların henüz bitmiş yoktur. Pu işardt ettiğimiz nüansı gös termek- için “yatmak, sö> zünü de analiz edelim: D B CAİ Bi Yatmak: (ay-bat-.m--ak| UY Ay: Köktür. Burada doğrudan doğruya “bitmek, nihayete varmak, kesilmek,, anlamalarındadır. (1) (2) At Burada ektir. Bil diğimiz gibi kökteki mana- nin olmuş - olduğunu bildi rir. (3) »m: Kök olmuş unsurunun “Yataı, ufak ile bir o'duğu anlamı manasının | olduğunu kendinde | teceli ettiren bir unsurdu. — | (4) Ak: Ektir. Sözün an lamını — tamanmlar, eder ve isimlendirir (Yatımak — yatmajı Ku- vvet, | Takat, hureket — faaliyet | bitmiş olma neticesi yapı lan hareketi ifede eder. Not; 2 — “Yatsı, kelime- sinin etimolojik ve semantik| bakımından analizini yapa | Di| Pekarski: Yakut Di'i ı Lüğati layin Dopların bizden rken kökün — işaret ettiği anlamların — kaybolduğunu ve nihayet ke'imenin sükü net ifade ettiğini — kaydet miştik / “Yatsı, *yatışt (4 mak| şeklinde aynı ma- na ile dilimizde kullanılma - ktadır Yatışmak — Sükün bul mak demektir Not 3 *“Yatsı, kelime sinde işaret ettiğimiz — ğibi kuvvet ve takatın mefkudi kelimesi yetini gösteren Türk kelime- lerinden kolayca — hatırlıya- bileceğimiz bir ikisini daha | gösterejim ve bu kelimele- rin etemolojik şeklini “yatsı, kelimesinin etemiolojik şek- liyle alt alta yazalım: CP uz) 3) (4) D Yatsı: Jaye- atek 80 iğ| N Aydaşıklay İ-2d--aşık| HL Aydaş Jay--adA-aşek )| Bu üç kelimenin -kokleri birdir; hepsi de aynı an'am- | dadırlar kuvvet, takat, hare ket Kökten sonraki W — d“t.| ekinin rolünü bildiğimiz gibi, ondan son raki |Vuk & “4.| — ve sön ek olanV.-| ğ “k.)nin da rolleri malüâmdur Şimdi kelimeleri son fo netik — şekilleriyle hm: İzah olundm. Âciz, zai- Mariz, L Yatsı n Ayduık | fülbünye, HI Aydaş — zai | fülbünye .u Uyumak Kelimenin etimolojik sek li şudur: Ho2 Bİ Çay A um H ak| (H Uy: Bitmek tüken mek |hareket, kuvvet, faa- liyet, akıl mefhumları| (2) Um: Kökün mefhumu- nu kendinde ececeli etliren bir unsur. (BP Ak: İşte bu manayı “tamamlıyan muayyen kılan ve isimlendiren ektir (Uymak| — Kuvvet faali- yet, düşünce mefhumlarını kaybetmiş olmak ve yahut uzaklaşıp ALEV KAMÇILARI. ULUSAL ROMAN: 17 YAZAN: MUAMMER GÖZALAN : BiRİNCi BÖLÜM Bir kaç gün sonra koğuş ar | kadeşlerile daha samimi o!- mağa başladı. Burası bir âl emdi. Maddi ve manı vi bir çok yaraların işlediği bu de- rili insanlar a ldu Burada bir çöpçü karısı | bir dilenci ve bir,hanım efe- ndi aynı bayaz gömlek al- tında, aynı siyah renkli kar yolalarda yan yana yatıyor lardı. Hemen hepsi namuslu insanlardı İç'erinde kuru ek meğe katlanarak vücudunu — satmıyan genç ve güzel ka dınlar vardı. Onlar'a arka Onlar da, har halde bir çok şey'er işitmiş olmalılar ki Velkise pek yak'aşmıyor'ar di Daha bir kaç gün geçin ce hastahane bahçesine çıka- cak kadar kendinde kuvvet bulabildi Ufak bir çanı ağa cının dibindeki tahta kane- peye İlişti. O gün, kışa girer" ken tabiatın biraz müsamaha | kâr davrandığı güzel hava - lardan biri idi. Tepede hara- retini kaybetmiş bir. güneş vak bir sıcaklıkla yüzünü ok şuyor, ihtiyar göğnüne ya şamak zevki aşılıyordu Birkaç serçe dalların ara- okuya. | kaybolmuş olması halini ıfa ee eder Ke'imede “uzaklaşıp kay bo’mık, mefhumu sarihtir. Not: | — “Uzaklaşıp ka ybolmak, anlamında aynı ategoriden başka Türk sö zleri de vardır: ı Dij I. — Ayakmak — Gurüp D etmek 3) H —”Uyku IV. — Uyku Hâp 151 V. — Uyuk Hayal hayalet râkit (6) VI Uyunmak — Sakin | olmak (7| VIL — Uyuntu — Faaliye | tten mahrum VNT — Uyur — Nöim (8| Not: 2 Pekarskinin Yakut sözü vardır. Bunu “uğluyt. sörü vardır. Bunu “uğtuyat, | şeklinde de yazar. Kelime nin başındaki kökün “uğ — uy, Oolduğu meydandadır. Bu kök “uyku, kelimesin- deki “uy, un kendisidir. (Uğtuğt, uğtuyt! — Uyu maya yalırmak uyutmak uyumak — imkânın vermek birinin uyumasını — mucip | olmak, ninni söyliyerek uy- | utmak; söndürmek. Uyakma Gurup Hâp (4)| Not: 3 — (|Uyumak| ke'i mesinde kök olan “uy,, işa retinin Yakut dilinde “ah, şekli vardır. Anlama — “dur rmak, birdenbire kesilmek v ., dır. İnsan uyku haline gelince âdeta sersem olur. Yakul'ar bu anlamı ifade için “ah mah, derler ki — bunu da “ahmak, — sersem, kendini ahmaklığa vurma,, an'am larında kullanırlar , Arapça zannolunan “ah- | mak, kelimesinin de orijini budur 2| Radbof. IV. — «Uygur ve Çağalay lehçeleri.: Bu- radaki Kuran lercümesi. BI Çağalay Lüyati 14) Radlof. 1 “Âzeri le- hçesi, 5) Kamusu Türki: Rad lof.I. « Peleül, Altay, Kırgız, Karakırgiz, Şart İehçelerin (6| Ahlerii Kebir: Dinavü Lügal Türk (7) Dinavi Lügat-it Tü rk (8) Turk Dili Lügati sında kovalamaca oynama kla meşgu düler. Onlara gı | pteile, baktı. Bu ufak kuşlar gibi neşeli o'madığına esef etti. Hastahaneden çıkacağı gü- nler yak'aşdıkça içini derin bic sızı kaplıyordu Nereye gidecekti? Tekrar (Çopur Fatma) nın evine dönmeği düşündükçe tarif edilmez bir bulantı hiss ediyordu. Yaşamak ve di dinmek için kuvveti kalma- mıştı. Ölmediğine üzülüyor" du. İbrabimin — bıçağı biraz 1 daha derine işleseydi, bugün | bu mütefessih vücudunu sü- rüklemek tçin hiçbir zahme- te katlanmağa lüzum kalmı- yacaktı. Kendisini kurtaran'ara sonsuz bir hınç besliyordu. Sabah vizitalarında ken- disine nası' olduğunu soran doktora - kindar bir gözle bakardı Bç'ıu.ulıdn cıvıl- | | Manasını tamamlar, anlatır, | Yok Kelimenin etimo'ijik şek'i | D Izl (Ay & ok| P| Ayı — Köktür. klaşmak, bitmek varmak. kesilmek,, *Uza- nihayete (2) Ok: — Ektir. Kökün ifade eder Yok: Düşünülen herhan gi bir süje ve objenin düşü- | nenlerin muhitinden uzakta | olduğunu, hazır bulunmadı ğını ifade — eder bir - şöz- dür. Yok — Mağdum |9) Yokamak — Nihan olmak L1o) Yokatmak — Helâk et mek |(11) Balıkğsı'r* Evkaf z nameyi görmek istiyenlerin 17 12 935 sa'ı günü saat 15 Balıkesir İera menurluğundan: Kanga! oğullarına borçlu Muhtar köyünden süleşma nin bu borcü için tahtı ha cize alınıp arlımaya çıkarı lan Giresun nahiyesinde bir bab hane ve iki parça tar Not Yakut Tehçesinde | konsonlar arasında — daima vükuna gelmekte o'an teba:- dü Terden bir hatırayı kay dettikten sonra, bahıs muv - zularımızdan “yat, “yatmak,, sözüne döneceğiz, Yakut dilinde şu konson lar biribirinin yerini tutar: v -s-c. | *“Sıt, (yat)ı yat. cat, yat mak, uzanmak, “Sattıkalâ: vermek,;mek, “Sıttıktan: şevi yasılık yerine mak. başının altına bir. şey koymak , birine — yastık kullan * Çok malüm ve anlamları her Türk için besbelli olan gu birkaç öz Türkçe kelime nin analizi bize açık olarak gösteriyor ki, Türk di'i. Tü rk dimağının tam teşekkül ve inkişafından sonra düşü- | nülerek kurulmuş akademik sungi bir dil değildir. Türk dili Türk dimağı kadar ta- blidir Türk di i, Türk dima ğı ve jenisi kadar lojiktir, “yüksektir. Türk dilinin en küçük bir morfemi. Türkün | tabiatı tetkikten aldığı en büyük mefhumun ifadestdir (9) Kamusu Tü:kt Hüj Radlof M «Osman di ve Çagatay lehçeleri, » [Ilı İstanbuldaki Uygu'ca dıyan serçelerin sesleri, ona |ilk defa Ömeri düşümnek ih- tiyacını verdi. - Acaba ne yapıyor? Di ye düşündü. Sonra onorunun ağrısına tahammül edemiye- rek çabucak unuttü. Bu si rada bir ses ona sordu: Nası'sınız hanım efen- di? Başını çevirdiği zaman ke- ndisine — operasyon yapan doktoru tanıdı Biraz ilersin de durmuş mütebessim göz- lerle ona bakıyordu. Buna rağmen Belkiş kendisine hi tap edildiğine ihtimal ver. medi Bana mı söylüyorsunuz diye sordu. - Evet hanım efendi si ze töylüyorum. Hanım efendi!.. Bu — söz onu müteessir etti. Yüzü ha- yret ve nefret ifade eden çizgilerle doldu. herhanği ,bir | ladaki sınıf hissesinin birin ci artırması 3 12 935 de ya- , pılmiş ve fakat verilen be del muhammen — kıiymetin şüzde 75 şini bulmadığın dan müşterinin — taahhüdü baki kalmak şartile artırma 18 12.935 çarşamba — günü saat (5 şe bırakı'mıştır. Bun- dan evelki ilânda senevi tertip olarak vergi burcu- nun müşteriye aldiyeli şek- Ünde ilân edilmiş isede ver- gi borcu müşteriye ait ol may.p tapu tescil masrafla- Ti müşleriye ait olduğu tas tihan ve tavzihan ilânı key- fiyet olunur. Kayıp Mühürler Yusuf adlı mührümü kay bettim. Yenisini alacağım- dan eskisinin hükmü yok Mahmudiye köy koopera ( tfiBI numaralı ortak Hüse- yin oğlu Yusuf. Kaybettim. Yenisini çı cağımdan eskisinin hükmü olmadığını ilân ederim. Nar'ır İşıklar köyünden 308 numaralı Bakacak kooperatif ortakların- dan — Yakup oğlu Mehmet $ Hüseyin adlı mühürü mü kaybettim. Yenisini çı: kartacağımdan kayıp olan mühürümün hükmü olmad — Benimle alay ediyor. Diye düşündü. Bayağı bir sürtük olduğu: nu, dostu tarafından bıçak lanarak buraya getirildiğini bildiği halde bana hanım efendi diyor.. Fu ne kalp siz adam öte tarafa çevirdi: Doktor, sözünün cevapsız kaldığını görünce — usulca Belkisin yanına, tahta ka nepenin bir ucuna olurdu, gözleri; bakarken bile uzak âlemlerin boşluğunda erimiş gibi görünen bu genç kadı- nın, gizli bir derdi olduğunu biliyordu, kurbanı olabileceğini çok evelden düşünmüştü, onunla konuşmak için bu fırsatı | kaçırmak istemedi. göm'eğinden ilâç kokuları çıkıyordu - İri gözlük'erinin altında şefkatle parlıyan ma- dairelerine baş vurmaları ilân olunur. $ Mehinel adlı mühürümü onun bir. hayat | Beyaz |- Direktörlüğünden: Edremit kazası içinde bu'unan Yıldırım camii minare- sinin yıktırılması açık eksiltmiye korulmuştur. İstekli bu- | lunanların 13 12 935 cuma günü saat 15 de Edremit Ev. kaf idaresinde müteşekkil komisyona müracaatları. Şart: Edremit ve Balıkesir. Evkaf 4 - 1 - 388 * Balıkesir - Biğadıç Kamunbaylığına bağlı Bekirler kö yü hitabet ciheti boş bulunduğundan istekli bulunanların de Balıkesir vakıflar direk- törlüğündeki komisyona müracaatları ilân olunur. 1 — | Balikesir iora memurluğundan: Bir borçtan dolayı mah- cuz o'up açık artırma ile satılmasına karar — verilen Balıkesir belediye 4? numa- ra ve 934 model altı silin. dirli şevrüle marka bir kam- yon satılığa — çıkarılmıştır. Satış mahalli Balıkesir Aba- bane hanı olup Birinci ar- tırma 18-12 95 tarihine te sadüf eden çarşamba günü saat 10 da başlıyacak ve o gün konu'an pey kiymeti | muhammenenin yüzde yet- miş beşini bulmadığı taktir de talipli taahhü tünden kur- tulmak şartile ikinci artır. | ma 31-12-935 tarıhine tesa- düf eden sa'ı günü saat 10 ha temdit edilecektir. Almak istiyenlerin muayyen günde Abahane hanına gelmeleri iân olunur Gizli cemiyet mınlıı Birutta terkif edildiler Suriye, Lübnan, Filistin, Irak. ve Şarki — Erdenden, ibaret büyük bir Arabistan Iıııpınılmluğıı kurmak için | gizli bir cemiyet teşkil et- mek suçüy'a — Berutta bir gurup tevkif edilmiştir. Ta- hkikat devam olunmakta- Odir. Tevkif edilen'er arasın- da Emir, Esat, Eyuli, » b- dullah, Edip, Abdullah, Kı” braslı, Takiyyeddin sulh, Ze ki, Nakkaş, Antuvan şeha de, Viktor, Esat, Selim Ta- | bere, Esat — Hakim, Ramiz Bedran, Yusuf Aytanı gibi her —mezhep ve cemaatte | mensup bir çok mühim ki- mseler vardır ıiğım ilân ederim. Nar'ı İşıklar köyünden 308 numaralı Bakacak kooperatif ortakların dan Nuri oğlu Hüseyin vi göz'eri, geriye doğru ta ranmış uzün beyaz saçları vardı. Belkis başını çevirdiği za- man göz göze geldiler. Öpe: rotör Kerim Nafiz aynı ok- şayıcı sesle sözüne devam etti: Hiç cevap vermedi. Başını | | — Sizi çok değişmiş gö rüyorum, Gün geçtikçe eyi: leşiyorsunuz, böyle giderse. bir kaç güne kadar hasta- haneyi terk edeceksiniz | Bekis gözlerini yere indir- di. Onun halindeki donukluk dokturu tereddüde düşürmü - ştür — Yoksa sizi rahatsız mı ediyorum? Diye sordu, Evet beyefendi. Ciddi mi söylüyarsu - nuz? »jıl'ı'usvl :
