27 Kasım 1935 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2

SAYFA 2 «Ulus» un dil yazılarından SABAH d). Sabah. sabağ - İl, sabahley, sabağley — İll, sabak: İeyin, sabağleyin » - sözlerinin etimoloji. morfoloji, Tonetik hakımından analizi *Hâlâ gelmedi, dediğimiz zaman “gelmesi eden yürüyüş hareket kuv vet v. &« tamam oldu, fakat gelmedi, manasını kastede- riz. Not (Hal) sözünün “gidiş. hareket, cereyan, mefhum- larında tabiatiyle |zaman| mefhumu vardır. Onun için (hâlâ gelmedi| ifadesini (elân gelmedi|) diye de anlıyabili - riz (Hâlâ) sözünün (h — k) olmasiyle, (Kalığ) (7) şekli de vardır. Manası — “elân, demektir. Türkçede “kaltı |kaldı - kij,, sözü, /zaman| meffhu munu işarel eder. Ka'tı; *O vakit — ki, ne zaman ki, o'duğu vakit va kşâ ki, anlamlarınadır. |8) HÂLEN Kelime, (hâl) sözüne (en| ekinin gelmesiyle vücut bu lmuştur: (- n)eki herhangi bir sahada bulunan — obje, suje veya düşünceyi esas obje veya süjeye yaklaştırır ve o andaki vaziyeti ve za- manı gösterir Burada esas obje |hâl) dir; (a eki bu objeye hariçten bir düşün- cenin temas ve münasebe tinin gösteriyor — ki bunun İfadesi vazilesini, (hâlen| sözü görmektedir. — Meselâ bir kimse size herhangi bir işin yapılması fikrini, için- de bulunduğumuz - vaziyete yani “hâl, inize temas et tirse ve dese ki: *“— Sizbu işi mısiniz?,, Ve siz de: “ — Hâlen böyle bir düşünmiyorum, Derseniz bu demektir ki; Sizin halinize | a| eki ile hariçten bir düşünce yaklaş tırılmıştır; fakat siz bu vazi- yette iken o işi düşünmemiş olduğumuzu ifade ediyorsu - nuz. Not: |Hâl| kelimesine Ara pça İügatjeree türlü mana- lar verilir: 1 — *İş, güç kara balçık uğlancıklar çıkrığı ki onun la yürümek öğretirler, arka şey yükü, (I| 2 — “Her şeydeki vasfı mütegayyir.. dervişlere ârız ©'an keyfiyet, mazi ile mü stakbel arası, (2| 3 — “Şimdiki zaman ve nesnenin oluşu ve bulunuşu, B — “İnsanın mahüveale- yhi olduğu nesne, |4|. Ulâlâ, hâlet, hâlen) söz lerine de “hal cihetiyle - şi mdiıki vakitte olmanın ve bulunmanın sureti v. s, v .) gibi manalar verilmektedir. leh lşîıulıı cr 84' _/ıııır elinleri Paul n KA PZ PUbİ OY CARAPRDRADK Gea ol w styal(»Naci X vavaml HTrestemaniıLüğül v Hl Kanmaxm;u,ın için icap | yapacak | SABAH SABAĞ Kelimenin etemolojik şek U 3) (9 lağ -— as - ab - ah| I () Ağ: Köktür. “güneş, oldukça geniş ve uzak bir — sahayı bu sahada bulunan obejeyi ve süjenin bu obje ile mü - nasebetini gösterir Uzak sahada obeje, kökün *güneş, tir. Süje — güneş'e münasebet Aarlyan “insan. dır. Münasebeti işaret aden haber veren, — müjdeliyen: ifade ettiği | (ağ H as — ağas| süzünün anlamı oluyor; *Parlaklık, beyazlık,, de- mektir. Bu kelime, Yakut Dili Lügatinde aynen (Ağas) şeklinde olarak dedi - gimiz manalardadır. — Yine bu lügatte beyaz,, terimi görülür. |Ağas) mürekkekp sözün de ana kök ile ek, kayna şarak (âs| şek ine girer. Ke ndinden sonra başka — kök veya ekler gelerek kelime büyüdükçe (âs| ın — vokali düşebilir. (3) Ab - ap: Köktür. Bu- rada “hareket, imtidat, uza- ma,, gösterir (Aı) , yani parlak'ığı: uzanıp gözümüze gelmesi anlamiyle tamamlar As - ap — ,s--ap — sap: “Şuağ, rayon (İtrait pui part dun corpş İumineux, demektir; yani güneşten çı kan ince ipliy, tel gibi par lak hat'ar anlamınadır. Not İ: Bundan — alınan mefkumladır ki (sap| sözü ler ifade eder. Meselâ: Sap — (!) ip tel. tar, (|bir sap tref; (J hububat ve çiçek ve sair nebatatın yerde başak veya çiçeğin başladığı yere kadar 0'an düz, ince yeri; (HI| bakanın, kazmanın, süpürgenin sapı da bu (sap| kelimesinden çıkmıştır. (1)| Kurutulmuş, parçalanmış, tiftiklenmil hayvan damar'a- rından yapılmış ipliğe Yaku tçada |sap| denir.|2) Not 2 (Ağas — güneşi haber veren, âs) ın işaret eden müjdeliyen bir ııennııı' olduğunu gördük. Bu habe rin, tşaretin, müjdenin adı na da |(sap| derle: “Tülge kisı — sanata sap buo'ar insan — ruyasında birçok sak görürse başına gelecek bir felâkete İşaret - Ür,. “Bu misalde görü düğü gi bi Jsap| işaret anlamiyle te fsir olunur (3| Haber. işaret, müjde an- lamına — (Sap| Sab - S: m| sözlerindeki (p — —fa), olduğu malümdur. n Kumıılıı Türki y vitptekasskine Yakul Dili Lüsgallslud a r.mı,g ü BI » » ün bulunan | Pekarskinin | “apağas -- bem- I | yar| — fırından, veya soba FK — TÜRKDILİ İklncl Teşrin 27 Şimdi /sabah| sözünün so- nundaki (4) üncü eke ba- kalım: (Sav) ın, (Çav) (5) şekli de vardır. Adana hava'isinde bu an lamda (Sim) seklini kul a- nıyorlar. (©| Not 3: Şuağ manasına ol- an şu kelimeleri allta'ta ya- zalım: Sap: İs - ap| 1 — Çoğ: (e - oğ) (I7) Çoğ: |e 4 oğl 2 - Cuğ: le-- uğ)18) Çuğ: |ç H uğl Şuağ anlamiyle şöhret an- lamı birdir, Şöhret, bir par laklığın yapılması demektir; onun için şöhrete de (sap) n bir şe li olan: 3 — Cap: (e H ap) (9) Çap: (ç -Hap| derler. Bu notta görülüyor ki “şuağ, anlamına olan |sap| ve onun İş. değişimleriy'e aynı olan bir çok sözler bize yabancı de ğildir. (Sap| sözünün, “uağ. ateş, anlamlariyle olan münsse- betini gösterir Pekarskinin Yakut dili lügatinden şu sözlerine bakalım: Sap —— sıy — sapsıy (Te leütçede: sabağ) |!0): üfleye. rek tutuşturmak “Osoh sapsiyar |sap - sı €© dın ateş üfürülüyor, |bıp H irda) — Sapırda — söndürmek (Sap — sır) — Sapsır — ateşi söndürmek için kul'a- nılan bir nevi alet İhtar: (Sap| sözündeki |p| yerine (h. g, k| ve İs| yerine İşç) de katm olabilir: Sabah, Sag Sak, Şak, Çok — çakmak taşiyle ateş çı karmak. “Sağ — ar ümnak — uçan ateş, (11)| (4) Ah: Müstakil mana ta şıyan bir köktür. Yer işaret eder (ak gibi) O halde: Sap -— ah — sabah Gü neşin şuağlarının (saplarının| dağıldığı yer demektir. Şuağların dağıldığı yere, (savak) da derler. İkincisin- Türkçede, birçok ince şey- | J€ esas mefhum su. birindi- sinde (şuağ) dır. Mefhum'ar birtarafa bırakılırsa her iki kelimenin — orijğin kuruluşu | birdir: Sabah Sabak Savak Hulâsa' (SABAH| demek, güneşin ilk şuağlarını b ze gönderdiği, sevk (12) ettiği yer demektir. Vakit mefhu” mu asıl deği'dir. (4) üncü (ah| eki yerine, (h| ile (g) aynı kategeriden olduklarından, (ağ| eki de gelebilir. Kelime bu suretle »SABAĞ, şekline girer; ma nası d.iı.meı U| L_/ı/ıırrn Kuran Ter. cemesi; Uygur Metinleri, Elidrağ Lilisan- il - etrak; Divanü Lüğot it Türk (5) Dibvanı Sultan Velel (6) Derleme (7) Divanü lügalit Türk (8) Rudlof IV “Şor leh Çesi, (9) Büyük Türk lüyali kazan ve Kırın lehçeleri Ör han kitabeleci (10) Bu kç l menin yapılı. şı (sabahı) sakinin aynıdır sonlarında birinin (ğ) di gğerinin (h) bulunuyor - ki | bunlar aynt kalegorldendir. ça ço b. vi | £ | iLiİMiZDEN HAIBIEIRLIEIRII —ii İLİMİZ ÖĞRETMEN KADROSU (Baştarafı birinci sayfada) Dursunbey ikinci okul öğre tmenliğine, Sındırgı — öğret- meni Ziya Sındırgı — İbiller köyü öğretmenliğine, -ındı- rgı birinci okulundan Hay riye Balıkesir Gazi öğret- menliğine, Sındırgı — ikinci okuldan Cavit Sındırgı bir- inci okul öğretmenliğine, Çorum öğretmeni — Tevfik Yüreğir öğretmenliğine, İbi İler başöğretmeni — Hikmet Çorum öğretmenliğine, İbi- Ver öğretmeni Mediha Ço- rum öğretmenliğine, Hami- diye öğretmeni Rasim Altı nova öğretmenliğine, Umurlar öğretmeni — Aziz Güre öğretmenliğine, Erdek Merkez okulu başöğretmeni Basri Erdek Karşıyaka öğ retmen iğine, Erdek - okulu- ndan Ekrem Karşıyaka öğ- retmenliğine, Marmaradan Mesut Altınoluk öğretmen- liğine, Koca Burgaz öğret- meni Ahmet Karşıyaka öğ- retmenliğine, Karşıyaka baş. öğretmeni Recai, Bandırma Kızıksa öğretmenliğine Kar- şyaka öğretmeni — Cemile Kızıksa ögretmetliğine, Ba- ndırma birinci okuldan Rı- dvan :Karşıyaka başöğretm- enliğine, Bandırma — ikinci okuldan Ha'i! Bedit Karam- anköy öğretmenliğine. Bandırma üçüncü oku! öğ- retmeni — Hakkı Balıkesir Alişaüri baş öğretmen iğine, Bandırma üçüncü okul öğ- retmeni Emine Balıkesir Ga zi öğretmenliğine, Bandırma dördüncü okul baş öğretme ni Hakkı Erdek merkez baş öğretmenliğine, Bandır- ma dördüncü okul öğretme ni Emine Bandırma birinci oku! öğretmenliğine, Kızık- sa öğretmeni Rıfkı Darıca öğretmenliğine, Aksakal baş öğretmeni Salur öğretmenli ğine, Aksakaldan — Fikriye Salur okulu öğretmenliğine Un ve zahire fiatları 26 ikınci Teşrin Salı Unlar 72 lik bir Çuval un Kuruş 60 Randımanlı 1025 70 Ş 935 80 b 870 Kırma 500 NOT: Bu - fiatlara muamele | ve buğdayı koruma ver. gisi dahil değildir. Zahire fist'arı beher kilosu: Cııııl Kuruş — Santim Yumuşük bu. 7 125 |) Sert »o 75 Çavdar 4 50 llpa 4 50 Mısır Ş Kum darı 3 Bak a Kepek | öğretmeni niye Büyükdere | menliğine, Hakkı Çon u öğretmenliğine Darıca öğretmeni Kemal Aydıncık birinci okul öğret. menliğine, Aydıncık birinci oku' başöğretmeni Edip Er dek merkez öğretmenliğine, Aydıncık birinci okul öğret- meni Hamdi Aydıncık ikin- ci okul- başöğretmenliğine, Aydıncık birinci okul öğret- meni Feride Vandırma üçün- cü okul öğretmenliğine, Ay- dıncık ikinci okul öğretmeni Süreyya Erdek Marmara öğ- retmenliğine, Aydıncık ikin ci okul öğretmeni Halime Erdek merkez öğretmenliği- ne, Gönen birinci ckul öğ retmeni Şevket Balya Man- cınık öğretmenliğine, Sarıköy| öğretmeni Kadri Kayapa zar köy başöğretmenliğine Alâattin öğrelmeni Kerim Fındık'ı öğrelmen iğine Körpeağaç öğretmeni Hu lüsi Gökçesu öğretmenliğine Edremit Gazi okulu öğret meni Şabap, Edremit Cu muriyet baş öğretmenliğine, Edremit Gazi öğretmeni Ma- cide Balıkesir Gazi — öğret menliğine Edremit İsmetpaşa| öğretmeni Vasfiye Gazi öğ. retmenliğine Zeytinli öğretme ni Ferit Akçakoyun öğret- menliğine, Altınoluk öğret meni Rüştü Altınoluk baş öğretmenliğine, Havran bi- rinci okul baş öğretmeni Zühtü Şekviran öğretmen- liğine, Havran birinci - okul öğretmeni İhsan Edremit Gazi öğretmenliğine, Hav ran birinci okul öğretmeni Ulviye Edremit Gazi öğret: meobliğine, Havran — ikinci okul — öğretmenliğine Ka sım — Örencik öğretmenli ğine, Havran ikinel okul öğretmeni Muhittin Havran birinci okul başöğretmenli- ğine, Havran — ikinci okul öğretmeni Melâhat Bandır.- ma üçüncü oku! öğretmen liğine, Edremit Dereli köyü öğretmeni Sezal — Edremit Kadıköy öğretmenliğine, Küçükdere — öğretmeni M Uğur Kuyuneli öğretmenliği ne, Bürhaniye birinci okul başöğretmeni Nazım Ayva lik İstiklâl — öğretmenliğine, Bürhaniye ikinci okul baş İbrahim Bürha başöğret menliğine, ikinci okul öğ retmeni Mustafa — Elremit Küçük Şapçı öğretmenliğine ikinci okul öğretmeni Güzin Gömeç öğretmenliğine, Gömeç başöğretmeni Saim Ayvalık Bağyüzü baş- öğretmenliğine, Gömeç öğ retmeni Esat Bürhaniye Ka raağaç öğretmenliğine, Gö- meç öğretmeni Reşat Ayva hk Sakarya öğretmenliğine, Gömeç öğretmeni Emine Ayvalık Cumuriyet öğret mevliğine, Bürhaniye Şahin ler okulu öğretmeni Hüseyin | Pe'it başöğretmen'iğine Sü* beylidere öğretmeni Nevzat | Eiremit Güre okulu öğret Hacıhüseyinler öğretmeni Mustafa Bürhani- ye Gömeç öğretmenliğine, Karaağaç başöğretmeni Na. im Ayva'ık Küçükköy baş öğretmenliğine, Karaağaç öğ- retmeni Recep Bürhaniye Karaağaç — öğretmenliğine, Ayvalık Cumuriyet öğret. i meni Hıfzı Alibey öğretme” nliğine, Cumuriyet okulu öğretmeni Ülke Balıkesif Ali Şuüri öğretmenliğine Cumuriyet okulundan Sabi- ha Altınova öğretmenliğ'ne Ayvalık Gazi başöğretmeni Zeynep Sakarya başöğret: menliğine, Gazi okulu — öğ* retmeni Baha Edremit Kü- çükdere öğretmenliğine, Ga- zi öğretmeni Fethi Altınova başöğretmenliğine, Ayvalık İstiklâl okulundan — Rüştü Bürhaniye birinci okul öğr* etmenliğine, İstiklâl — okulu öğretmeni Fazlı Göweç ba- şöğretmenliğine, — Sakarya başöğretmeni Cemil Ayvalık Gazi baş — öğret* menliğine, Küçükköy ba$ öğretmeni Tahir bu okulun öğretmenliğine, Küçükköy öğretmeni Ayşe Bürhaniye Gömeç öğretmenliğine, Bal” ya birinci okul öğretmeni Zeliha Balıkesir Gazi öğret menliğine, Kayalar öğret” meni Yusuf Lıca öğretmen:- liğine, Ali Demirci öğretme- ni Remzi Ergene öğretmen liğine Açık — sıra - bekliyenler den Memduha Şamil Balı- kesir Mithalpaşa öğretmen liğine, Memduha Özkan Ba* hkesir Kayabey öğretmen liğine, Muallâ ve — Fatma Gazi öğretmenliklerine, bu yıl diğer illerden ilimize verilenlerden Osman Sındırgı Gölcük öğretmenli- ğgine, Pakize Bandırma ikin: - ci okul öğretmenliğine, Sü: leyman Edremit Zeytin'i öğ- retmenliğine, İsmiye Ayva: hk Gazi öğretmenliğine, Fa- hrittin Atınova öğretmen liğine, Nedret Balıkesir Ga- zi öğretmenliğine, — Faruk Sitıdırgi birinci okul öğret- menliğine.. Bu yıl öğretmen okulun - dan çıkanlardan: Memduha Ziya, Meliha, Fevziye Balı kesir Gazi öğretmenliklerine Hayriye Ziver Alişuüri öğr- etmenliklerin € smail Hakkı — İvrindi öğretmenliğine, Fahamet Sın- dırgi birinci okul öğretmen- liğine, Leman Sındırğı ikinci okul öğretmen'liğine, Bedri ye Gönen birinci okul öğret- menliğne, Hatice Gönen ikinci okul öğretmenliğine. Sabri Edremit Güre öğret men'iğine, Nizhet- Havran ikinci okul öğretmenliğine eniye Bürhaniye ikinci o- kul öğretmenliğine, Mediha Bürhaniye ikinci okul öğret menliğine, Leman Hazım Ayvalık Cümüriyet — öğret- men'iğine, Meliha — Ayvalık ( Gazi öğretmenliğine, Laika Ayvalık İstiklâl - öğretmen linğine, — Necati — Ayvalık İstiklâl öğretmenliğine, İsmatl Ayvalık Alibey öğre- tmenliğine, Ayvalık İstiklâl okulu öğretmeni Güney Bü- rhantye ikinci okul başöğr- etmen'iğine, İzmir Yıldırım Kemal okulu öğretmeni Mi hriye Ayvalık İstiklâl okulu öğrel nenlliine atanmışlar dır