14 Kasım 1935 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2
SAYFA 2 'r()m(nıı.ı İnsanivara SütVasıtasi- HAK- legeçebilenhastalıklar: HAKİKAT 20-4-934 Uluslararası ve - süteilik kunuıosınm Har iki sözün, etimoloji, SIhhi süt temini hakkındaki mukarreratı Baylari mücüdele Başkanı Hakkı Uzer Süt insan ve hayvanlard- an başka mikropların dahi yaşıyabilme'eri için muhtaç bulundukları bütön mad 'e- leri havi ve memeden çı karken sıcaklık derecesi dahi mikrop hayatına pek uygun bulunduğundan — kendisinde bir. çok Mmikroplar bulu nur İlayvan südünde bulu nabilen mikropların bir ta kımı hususidirler, Kendile rine mahsus hastalıkları ya- parlar ki bu — hastalıklar süt — vaşıtasile insanlara dahi — geçebildikleri — için sağlık bakımından çok de gimlidirler. Başlıcaları aşa- gıdakilerdir: 1 — Tederrüm yani ve- rem hastalığıdır . Bu hasta lığın, daha doğrusu mikro. bunun süt vasıtasile İnsan ve hayvanlara geçebi'diği birçok araştırma ve dene meler neticesinde tahakkuk | etmiştir | Memelerde tederrüm yani verem hastalığı bususile in eklerde çokluk müzmin bi- çiminde meydana geldiğin- den onların içinde teşekkül eden düğümcükler — seriri muayene ile keşf edilmezler Bu sebepten dolayı seriri muayenede sağ'am görünen | bir memede verem afetleri bulunmadığına hükmetmek | doğru değildir. Çünkü böy le bir muayenede memeleri sağlam çıkanlarda hastalığın ilk müzmin belirtileri mey dana çıkmazdan önce me me'erinde yerleşmiş bulun- duğu sütlerin tahlilinden an Taşılmıştır. Verem * mikrobu sütden başka tereyağı, sa- de yağ ve peynir gibi süt den — yapılan — maddelerde dahi — bu'unabi'ip hasta'ık yapmak kabiliyetini uzun ca bir müddet muhafaza edebilir. Süt |65) hararet derece sinde — ve kapalı kaplar içinde 25 dakika usıdı'dı! kta verem mikrobu — ölür. Fakat kapların ağız'arı açık oldıkta sütdeki mik. topların hepsi ölmez. çün- kü- bu ha'de hararet südün her yanına aynt derecede tesir etmediğinden üst kı sımlarındaki miktoplar ha rarelin — tesirinden kurtulup mahvolmazlar Açık kaplarda süt — |7V-80) hararet derece sinde — isidildikta verem mikrobu |5 10) - dakikada ve (90-100) hararet derece- sinde hemen bir dakikada telef olur. Bazı — deneyici |rabinoviç| lere kaymak 85 hâkaret derecesinde — isıdil dıkta içindeki verem mik robu 2 dakikada ölür. - Şap hastalığıdır. Bu hastalıkta meme baş'arınıda teşekkül eden — kabarcıklar, sağma esnasında — sağıcının parmakları tazyiki ile yırtıl dık'arında içerlerinde bulu nup bastalık |Jâmili| Ve bulaşik olan su, süde ka- rışarak anide bulaştırır. İşte /— böyle bir süt lııyı:dı!—ıdıı ' dir içildikte şap hastalığı insan lera dahi geçer. Şap hastalığının süt vası asi & insanlare geçliği bun dan (240) yıl önce yani (1695) de Aklami |Aclami| tarafından isbat edilmişlir Hastalık yaşlı insanlardan ziyade çocuklara bulaşır ve her ne kadear pek nadir ola rak ölümü mucip olur ise de (1898) de biri bir buçuk ve obiri 3 yaşında iki çocuğun şap basi lığına uğramış ha yvanların sütlerinin içilmesile öldüğü mahkeme tahkikatı neticesinde anlaşılmıştır. |P: rof Ricvel| Sap hastalığın- da yalnız süt değil, ondan yapıl.n tereyağı dahi bu'aşık olabilir. Bundan bizde dabi — şap h hayvanların sütleri zabıtası ni dolayı hayvan sağlık zamnamesinin 147 ci mad desi mucibince kaynatıl - madan kullanılmaz ve sa- tlmaz. Şap hastalığının âmili pek dayanık'ı değildir. 70 hararet dere cesinde 10 dakikada ve 1U0 hararet derecesinde derhal ölür. 3 —Şarboan yani dalak has | — Bu hastalığa tu süt derhal Yani kurur ve na talığıdır. tu'an dişilerde kesilir. olarak- meme az mik. tarda süt vermeğe devam eder Manatskov ve Yan sen — gibi bazı göre da'ak — hastalığında memenin içinde dokumasın da küçük — nezifler yani kanamalar meydana geldik- te bu hastalığın mikrobu süde geçebilir. ve Nokar İNocard,| Şşamberlan |Chamberland). Ru (Roux| Fezer (Feser), Rive' (|Rievel), Bolling (Bollingi ve daha bazı deneyicilere göre sütde dalak mikrobu — bulunabi ir busuretlerde istihsal'e deneyicilere ve ve peynir | ııınıiulnıı ve fonetik bakı- mından çözümlenmesi HAK Kelimenin kökü, voka'i düşmüş “h,, dir; yanl (v- h. |I| Kelimenin orijin bünyesin- de bulunan birinci ek, “ağ, düşmüştür. Şimdi kelimenin etimolojik şek'ine baka'ım: DT 121 13) (ah- -ağ-kak). (1) ah: ()) Yüksek, bü- sahip; (li) beyaz, parlaklık temizlik, —asıl, muhakkak, hakikat; (IHI) kuvvet, emek, ücret pay, hisre; (IV) asli unsur. uzuv anlamlarına ge lir (aynı — anlamlara gelen sözleri “ak, “ak-kığ,; “ak Pebtığas: “eğ-Pen, " î—f “iğ-be,, “oğa “ok,. “öğk e-i “öyekeki “üy-ke,; h - üyük.). (?) (2) ağı Kökün yukarda | “Çağatay saydığımız bütün anlamları nı haiz olabilen süje veya objey. gösterir. (3) ak: Manayı tamamlar tayin eder, ifade eder aktir. Şimdi kökün yüksek, bü yük. sahip (1) mefhumlarını kasdediyorsak: Hak— Allah olur Kelimenin beyaz. parlak- lik — temizlik. muhak - kak, hakikal (11) mefhum larını kasdediyorsak; Hak — bu vasıfları haiz olan şey. ol'ur. Doğruluk, gerçek'ik manaları bu mef- humlardan çıkar Kelimenin kuvvet. etmek ücret, pay, hisse lil) mef bumlarını — kastediyorsak; Hak Kuvvet — veya emek mukabili kazanılmış F olan şey demektir. (1) (V.) den masat hangi bir vokaldir, 12) Kamusu Türki: Dili Büyük Türk her. Türk Lügati ve Uygur lehçe Radlof lügati | “Ta- rancı ve Orhan leri,, Kitabeleri; - Divanü şinden|15) gün sonraya kadar | Gğat it Türk. hastalık yapmak kabiliyeti ni muhafaza eyler. Bunun için süt kontrolü tatbikatı bakımından sütde şarbon miktobunun b lunabileceği vi kabul etmek — gerektir. Bu gibi. sötler — insanlarda çok tehlikeli olan çarbon hastalığımn meydana gelme sine vasıta, sebep olabiıldık- lerinden biz dehayvan sağ hk zabıltası nizamnamesinin (163) ncü maddesi mucibin ce imba olunurlar Sifç Fievrethyphoide — Sütde tifo mikrobu dahi bulunabi'ir. Bu mikrop süde sağıcıların e'leri'e süt kap- larının yıkandığı su - ile ve- ya süde ka sinekler — vasıtasile geçer. Tıfo basi'i sütde özellikleri vasıfları değişmeksizin çok miktarda ürüyebilir. — Kay- makta tere yağında ve peynirde dahi 515 gün kadar hastalık yapabilmek kuvvetini muhbafaza — ede bilir. an su veyahut | Sonu var| d | öbje Kelimenin asli unsur, uzuv (IV> mefhumlarını kasdedi yorsak; Hak — bir süje ile yakından vaya alâkalı | bir mana ifade eder. Mese. | Dek, — kelimesinin lâ: *“Bür iş bakkında sizinle görüşmek istiyorum, denil- diği zaman bir işe — dair demektir HAKIKAT Kelimenin etimolojik şek l şuduür: 0) (8 () (4) ;hakak H ik a) | Uygur lehçeleri, | Not: 1 Dikkat olunur, Ihak| sözünün etimo'ojik — şekli | olan: Ç..h H ağ H ak| - ta birinci ek, Jağl. — (hakikat) kelimesinde |ak| — şeklinde meydava çıkıyor; yani Hak (h - ağ -— ak| Hakik — (h 4 ak L ik) (Hakik| sözüne ge'en ron fat): Jhakıkl. yani hak işaret ettiği ————M———— anlam!'arın müsbet bir ha'de | parlak, temiz, eyi Va 2 Parti Ocak kınıılîıinde Yapı lan seçimler, Ayın on birinde başlıyan C H Parti ocak kongreleri in toplantıları devam etm- ektedir İzmirler ocağının yaptığı seçimde İbısın dizicilerin- | ça Küzla, o Gümea NREC kunduracı Muharrem, ürga - | Meh met ocak kurulüna ayrilm - | nct Mehmet, Cumalı ışlardır. Karaoğlan kongresi çok kalabalık olmuş. ocak kur uluna öğretmen Bedri, Av ukat Muhittin, Saraç oğ'u Ahmet, barut bayil ! Cevdet, celep İsmaıl Safa seçilmişlerdir İ Dün gece de Osmaniye, | Aygören ocakları kongre Ülelni — yoğaişlardır htisas- mahkemesi baş sakreteri Bir müddet evel askerli | ğini yapmak Üzere vazife- sinden ayrılmış olan ihtisas | mahkemesi — baş sekreteri | Ekrem Güven bu defa as- | kerliğini bitirerek yeniden | iği başına dönmüştür | mızdan) Ali Raif ve tışlarına Tütün Satıldı. iLiİMiİZDEN HABERLER || i Sındırgıda Tütun Sa- Başlandı. | $ımdiye Kadar 380 Bin Kilo Fiatlar 90 Ku- ruş İle 30 Kuruş Arasındadır. Sındırgı, 13 (Özel aytarı İlçemizde tütün piyasası alçılmış bulunmak tadır. İstanbu'dan Ali ağa oğlu şeriki firması B AlI Zühtü, gelen Amerikan kumpanya- sı, İnhisarlar idaresi, İstan buldan Hüseyin — Sabri ve adını alan kardeşi adlarınada Emin Ka- | | yal külliyetli miktarda tötün | alınaktadırlar. Bugüne ka dar bu — alıcılara — üçyüz seksen — bin — kilo kadar satılmıştır. Tütün — fiatları 30 kuruş Ile 90 kuruş a ıındıdır En 'İdman bolgesı Dün akşam Yeni ıdıııın, mıntakası — merkez heyeli mıntaka reisi B. Feyzi fö- | zenerin riyasetinde toplana rak mühlelif — spor - işleri üzerinde umumi bir görüş me yapmıştır Bir Avcı Keklik Sac.;ma-I sile Birdomuz öldürdü çok tütün alan Ali Zühtü firmasıdır. Sındırgılı'ar piy- asanın açılmasından ve alı mın böylece — hararetli bir şekilde devam etmesinden dolayı sevinç içindedirler. İnhisarlâr idaresi baş ek speri Rakım ile bölge eks- petri Cahit Koyutürk tütün- | cülerin ezilmemesi ve hak sızlığa — uğramamaları için çok — çalışmaktadırlar, direktörlüğü muame'âtını teftiş için mü | fettiş B. Hakkı dün buraya gelmiş ve teftişlerine başla mışlır. Şehrımızde 'Mııkıı heyeti dün toplandı. Bir çocuk yuvası açılması düşünülüyor. Haber aldığımıza — göre henüz ilk okul çağına gir" memiş çocuklar için özel bir çocuk yuvası açılması için - teşebbüse girişilmiştir. Bu okulün — açılması ile İlbayımız B Salim Gündo- ğvn yakından ilgilenmekte: | dirler Kuti Ortamandıra - taraflarında çahlar arasında - yatan Sonbahar bir domuzun kulağına çiftesini dayadı. Ve tetiği çekti. Ortamandıra — korusunda keklik avlamakta olan Etçi oğlu Mustafa sık bir orman- da zağarın titizlenmesinden | şüphe ederek çalılar arasını eyice gözden — geçirince iri bir domuzun — burada yat- makta olduğunu görmüştür Avcı içi keklik avına mahsus olan saçma ile dolu çiftesini | yavaşça domuzun ku ağına olmuş yapılmış bulunduğunu | gösterir. Yeni doğru - olan | asıl okan v s, demektir. Not: 2 — “Hakikatlı, ha kikatsız,, sözlerindeki an'am; bir işi, | bir münasebeti unuütmiyan veya unulan demektir. Noti 3 — Kelime, Arap çada (hakk| suretinde söyle- nir. Bu sözü etimolojik şe kilde ayıralım ve şu şekil- lerle karşı'aştıralım: (, h- ak 4 k, Ü b eE Nİ e ak) L.b ah L ik). Arap ağzında, kelimenin oörijin bünyesinde mevcut o- lan son ekin vokalinin dü- şürü'düğü — görülür. Yoksa sözün sonundaki (k), mana- 817 ve fuzulj olarak Arap'ar tarafından ilâve edilmiş bir batF'değildir. Kelime arıp çaya hemen hemen Türkçe sindeki an amlara alınmış- Bİ (B) Ahterit Kebir Lügati Naci | , dayıyarak tetiği çekmiştir. Domuz adığı yara ile | derhal ölmüştür. Keklik saçmasile bu kadar iri bir domuzun öldürülme sini avcılar hayretle kar. ıılıınıplııdıı Tahrirat 'Kâtiplileri arasında d ği şiklikler, İlimiz tahrirat — kâtipileri arasında bazı değişiklikler yapılmıştır. Durak tahrirat kâtibi İh san. Şevketiye tahrirat kâ tipliğine, Şevketiye tahrirat kâtibi Sayan Refet, Havran tahrirat kâtipliğine, Havran tahrirat kâtibi Ali — Durak kamunu tahrirat kâtipliğine | nakledilmişlerdir. “İskân kâlipleri - arasında İçbakanlıgğınca vilâyet iskân kâtibi İzzet Arvaz ile Eski, şehir iskân kâtibi Bahatti nin nakil ve becayişleri ya pılmışlır. imtihanı kazanan bir genç Şehirimiz öğretmen oku lunun bu yil mezunların. dan Ha'il Osman Ankarada yeni açı'an dil, tarih cograf- ya fakültesi imtihanını ya- tılı olarak kazanmıştır. * cak o'an sonbahar at M koşularının kaydı bugün | sona erİyor, 17 İkinciteşrinde — yapıla koş ularının hazılrıklarına dev” HandıkaP koşuııınn girecek hayvan'â | am edilmektedir rın yazılma işine — ayın 00 ıkı'ıınde son verilmiştir. Di ğcr koşulara iştirak edecek kaydı | bugün akşam sona ermek tedir | Merada Kayunlarını otlatırken döğ: müşler ve parasını almışlar Şamlı kamununa — bağ! Boğaz. köy merası müsteci”” lerinden Balıkesirin Osmani ye mahallesinden Mehme! Alboğlu Ahmet, — bu köy merasında kııyuıılınııı otla' tirken - Toybelen kByDM Hüseyin oğlu Ali ve Mustâ' fa oğlu Halim ve Ahmet tarafından döğüldüğünü V* üzerinde o'an yirmi bt "; ann adındığı iddia etmiş ktah olan hayvanların da tir Suçlular yakalanara kikat başlanmıştır. *
