10 Kasım 1935 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2
YOT TTTT TTTT *UT — mimak - D Pavet de - Covrte smıı 2 — EHEMİYET - MÜHİM Sişığte Törk dilinin atimoloji, morfoloji ve fonatık bakımından çözümlenme metodubu sözleri Türkçe gösteriyor. EKEMİYET Kelimenin etimolojik şekli; P aa 3) Hİ feh-4h-em--iy-et) tir (D eh: Büyüklük yüksek- lik, esas - a, ağ-he, sözle rindeki köklerin aynıdır). (2) em: Kökün anlamını haiz olan süje veya objeyi gösterir. Eh4-em — ehem: Büyük, yüksek etas demek- tir b y) eki sözün lımımlıı, tayin eder |k, g. h gibi| M) et: anlaşılan mananın müspet ve müstakil varlığı nı gösterir. (|Ehemmiyetl: Büyüklüğü, esaslığı müspet olan bir ma- nayı ifade eder Yakutçada, sadece Jeh| birisinin sözlerine ehemiyet vermek kaydetmek anlamı na da kullanılır. Not: — Kelitreyi (ehem- miyet| tarzında telâfluz et- mek fuzu iğ gayret olur. Bu şeklin etimolojisini ara yalım: D i2) Bİ. I Bİ (eh--em-kem-iy-kiy-bet| | P| eh: Kök. | (2) em: Orijininde J(eğl| dir. Eh--eğ -eheğ büyük ekeğ gibi “Eğ, eki, kökün anlamını haiz süje veya ob- (6) | jeyi gösterdi. (3) em: “eheğ, sözünde anlaşılmış olan manayı tek rar kendi üzerine alan bir süje veya obje oldu. Eheğ--em—ehemm ola- cak; -ğe yerine kendinden sonraki 'm, kai.n olacak. '4, iy: yahut 'eğ, eki, sö zün manasını ifade edecek | Ehemmeğ | iy| — ehem de mektir (5) iy: Bundan evelki ekin iolünü yapan aynı ek (6) et: gördüğumüz mana yı veren ek, Hatıra: — Türk sözlerinin kuruluşunda gayet kesin bir tabiğilik ve lojik vardır. Türk gördüğünü ve dü şündügünü anlatmaya kâfi gelecek surette sözleri yarat mıştir. Esas anlamı gösteren köke lüzumunden (fazla ek getirmez. Bozuk — ve kırık şekilde Türk sözleri yaban cı ağızlarda- bu ballere dü - çar olmuşlardır. Kelimelerin | orijin şekillerinin. bozulma- I sında kalıplo kelime yarat- ma usülü de çok tesir et- | miştir i MÜKiM | larına Dal) ** sözleri ile elde edi (BI Pavet de Courteille, | Çağatay lügati IL. İmgek (2) met taap, zah (21 Rad'of | Kazan ye | Baraba Lehçeleri. W İmkek (3) — azap be lâ cefa zahmet. IV. Erek (4 — eziyet mihnet taap zahmet I V Emge (5) — azap | VI Emgek (6; — istirap () em: Köktür. Zahmet azap cefa mihnet v.s- anla mlarını ihtiva eder. (2) üh: (hi kökün an lamını ifade e'en ektir (— gibil. | Em--üh — emüh: Tama- | miyle (emek imek) demek tir. (3: im: (a) eki ke' lmı min manasını muayyelt sahada tesbit ve ifade edu manayı tesahup eder *“Mühim,: Zahmet azap, İ mihnet v.s: gussa (') gam (“) verici sert demektir Mülühaza: gözüldü — kı, | “ehemmiyet, sözü ile mü him sözü ayni kökten değil - dir. birincinin kökü “eh,tir | büyük, yüksek dikkate şa yan esas anlamlarına. İkin cinin kökü “im, dir; zah- met cefa gussa gam anlam- *bu iş ehemdir. dediği zaman işin büyüklüğü anla gı'ır. “Bu iş mühimdir,, dendiği zamon işin çetinliği zahmet cefa gam vericiliği yorucu luğu zorluğu demektir Dikkat nazarına alınmak Tâzımdır ki, bu Türk - keli melerinin her b'ri gayet ori. jinal manalı Türk köklerin den ve onlara lojik bir su rette yapışmış eklerden doğ muşsar, yoksa herhangi bir s#kzün uydurma - kalıplara urulmasından değil beki Türk sözlerinin esaleti unu tularok iş kalıpçılığa dökül - mMüştür. Not: - Mühim ehem olan demek değildir; izah olun- duğu gibi ondan büsbütün başka anlamda bir sözdür. Ehem olan süje veya ob- jeye işaret etmek istenirse Eski Türk ciyalektine gö İ re kelimenin başına (mu), yeni şivemize göre bu «&ö: zünü koyabiliriz: mu -- ehem bu - ehem Punlar kaynaşarak: — me- ı hem, meham; behem (eh-i- lir., Bunların gösterdiği an- lam'lar (mühim) sözünden değil (ehem) sözünden çık mıştır. (4) Türk Dili, Süheyl ve | Nevbahar, Kamusu Türki, Kelimenin etimolojik şek- li: | m o2 Bi em--üh-k-im Not: — (Emsim| kökünün gösterdiği bazı anlamları ta- için şu kelimeleri- | gözden geçirelim: 1 İmek |I| - zahmet meşakkat, | da ayrıca bir “hal, ei İAi e er l sla l Orhon Kitabeleri (5) Radlot I. Uygur me | tinleri (6j Oğuz Destanı, Orhon Kitabeleri DT Ahterâ Kebir (I Lügati Nacit V>*) Kelimenin sonunda ki (A-1) dir ki manaya şümul veriyor Yoksa bura kelime- sini düşünmiye mahal yok $ Şundan bundan | Amerikadan bugüna Avrupaya gelen en büyük | sayfa: | 24 sayfa'ık | 120000 nüsha basmaktadır. | | makinadır. çu 8i 860806 M e cere Fa böyük basım makıııası sveç hükümet merkezin de Stokholm Tidningen adın da tiraji yüz binleri geçen gazete çıkmakladır. Makina- | larını değiştirmeğe karar ver miş olan bu İsveç gazetesi dev kudretinda bir basım makinası — kurdurmaktadır, kadar Saatte 32 hk 9),0J)0 veya Buyılın nobel mükâfetı Viyana gazetelerinde oku- duğumuza göre bu yılın No- bel edebiyat “mükâfatı için | iki kişinin adı geçmektedir. Bun'ardan biri. Fenlandiyalı yazar S lanpa, öbürü de Pol Y;ntıtVa'ııur!ardan biri Ban dirma haltına verilecek Devlet deniz yolları ida- resinin harice yaptıracağı yeni vapurların hazırlıkları bitmiştir. Yeni posta vapurları Üel- çika, İngiliz, firmalarından mürekkep bir guruba veri! miş pazarlık işi de bitirilmiş tir. Bu yapurlar on üç ay son- ra teslim edilecektir. Yap tırılacak olan on iki vapur- ! lardan bir danesi de Bandır- | ma İstanbul hattına ayrıla caktır. Ön iki geminin be- deli on milyon İiradır. Radyo devlet eli ile işle- tilecek Radyoların gümrüksüz gir- meleri hakkında evelce ve- rilmiş olan bir kararla rad yoların köylere yayılmasına | deir hazır'anan proje üzerin- de hükümet muhtelif ban kaların mütalealarını sormuş- tur. Bilhassa iç bakanlığı bu hususta ileriye sürdüğü ve projenin derhal tatbik edil mesi yolundaki mülaleaları ehemmiyet'e karşı'anmıştır. Projeye henüz kali bir şe kil verilmiş olmamakla be- raber radyonun devlet elile işletilmesi zaruri görülmek. tedir. Yeni paralar - hazırladıyor Darphane — direktörlüğü 1,5 ve 10 kuruşlukların ka- lıp'larını hazırlamıştır. Yakın. ' da bunların basılmasına baş- lanacaktır. 3 Asırlık kartallar kaldı- rıliyor, Sovyetler Birliği Mosko vada çarlık devrinden kal. ma ne kadar kartal semho lü varıa hepsini kaldırıyor- lar. Meşhur Kremlin sarayı- nın avlu kapısı üstünde 17 inci asırdanberi duran kar- tal bugünlerde indirilerek yerine Sovyet sembolü olan iki ton ağırlığında bir yı'dız konmuştur. TÜRKDELİ — | | Çakır İnh'sarlar ikinci işya | e T eeT Z LiİMiİZDEN HABERLER sll Z H Ikım-.ı Teşrin 10 i Hükümet Lise Ve ÖğretmenOk- "Konagıon ayda bitirilecek UİU nuün Musameresı Muharrem Haspi fabrika- | sındaki arsaya — kurulacak | hükümet konağının temel | kazma işine devam edilmek- tedir. Konağın hususi muhasebe- | ye ait olan ve ihalesi yapı- lan kısmı on ay içinde biti rilecektir. Adliye ve ye kısımları da bilâh'a ya: | | pılacaktır. İ Konağın yakınında temel alma töreni yapı'acaktır. İnhisar — işyarları arasında yeni at- anmalar Ağunya İnhisarlar direk törü Fehmi Aydın İnhisar- lar baş direktörlüğü yaprak tütün şubesi âmirliğine, Ay- dın İnhisarlar başdirektörlü- ğü vaprak tütün şubesi 'âm- iri İbrahim Ethem de terfi: an Ağunya İnhiserlar direk törlüğüne, Bürhaniye satış Işyarı Osman terfian Göm eç İnhisarlar işyarlığına, Bü rhaniye satış işyarlığına te - rfian Altınova tahrir işyarı Reşat, Ağunya — İnhisarlar I kontrol işyarı İhsan terfian | meli rlığına naklen atanmışlardır. Havran, 9 (Özel ayıarı mızdan) — Havran, diğerli ilbaylık — katının — göster diği aydınlı. izden yürü mekte — her köyde muh tar, misafir. nikâh za odalarını havi heyet ev- ve ec leri çok sıcaklık a yapılma- kta, meydanlar açı'maktadır. Meydanları geniş ve müsait olan köylerde bilhassa Şek- viran köyünde 152 ton alır Karadenize benzer bir havuz yapılmışdır. İnönü köyünde geniş bir fidanlık hazırlanmış ve di kilmek üzere 150 kayası, 40 kiraz, 10 vişne, 40 erik, 40 armut Bursa ziraat fidanlı ğından getittirilmek — üzere teşebbüsata girişilmişdir Köylerde köylü bu günkü kıymetli idareye candan ba: ğ bir vaziyette, işi gücü sü inhisarlar ideresinin Salış- | ve mesgot. dirlik - düzenlik | İan artıyor. Son altı ay içinde inhisar- lar idaresinin satışları umu miyetle arlmıştır. İdare sigara, içki tuz gibi maddcler özerinde faaliyet leri değiştirmek, yeni çeşit ler yapmak, ambalajlorı gü zelleştirmek süretile satışlar- dan istifade etmekte oldu- almiştir. — /yatı mektebi | içinde yaşamağı xevk edin- mişdir. Köylerde evler bem böyaz badanalanmış ve ekserisine muntazam yollar açılmış, bir kısmında ka'dırım döşenmi şdir Köy'erde kültür vaziyeti de günden güne derin bir ilgi | ile ilerlemektedir. Hayranda bayatı qok | Salim n ikerİ 0 Necalibey Lise Ve Öğretmen Okulu Öğretmen okulu ve İisesi talebeleri Cumuriyet bayra- mında verdikleri müsamere programı dün akşam da bir çok çağırılara tekrar edil miştir. Müsamerede İlbayımız B, Gündoğan'a Parti Başkanımız B Lütfi Kırdar da hazır. bulunmuş!'ardır Müsamereye talebe kora sunun ıayledııı Havranda Köycük Yo- 'lunda İlerle | Koylerın Kültür Vazıyetı Eyi- dir. Havran Şarbaylığı Kamun- 'baylıkla Beraber Çok Verimli Bir Şekilde Çalışmaktadır. meler Var. muntazam, hattâ şehir yatı mektepleri kadar yemek va- ziyetleri, okuma üipleri mü kemmel ve öğünmeğe de ğer bir — vaziyettedir. Bu hususta talim heyetinin pek çok gayretleri görülmektedir Havran kamunbayl'ığının il- erlemenin her yolunda gös” terdiği ilgi ve bu alâkaların semeresi her gün Havran çe- vresinde belirmektedir. İstiklâl | rinden dol, | lerdir. Bu kavga marşı ile başlandı. Talebeden Ramazan Gö' kalpın yazdığı Gönü'lü'ülerin türküsü muvaffakiyetle te- — msil edildi. Talebe —korosu tarafın dan avcılar, son gül, tro, gençliğe tahassür, sanda' pa- — rçaları iki perdelik komedi çok alkışlandı. Gençleri muvaffakiyetle: kutlularız YATTAN ALINMIŞ BU BÜYÜKZ MACERA ROMANI PEK YAKINDA TÜRK DİLİJNDE ( OKUYUNUZ!.. £ Çocukların kaygası — ALEV İ KAMÇMARĞ ııııııııı&ıı Cuma günü Mecdiye ma- — hallesinden bakırcı Ahmet oğlu on yaşlarındaki Recep ile yine bu mahalleden Nu — | ri oğlu D1 yaşlarındaki Hüs men birbirile kavga etmif | sonunda ile Hüsmeni bacağından bafifçe yaralar Recep çakı Havran şarbaylığının ka- munbayla - birlikte Havran dahilinde açdığı — iler'eme yolu çok eyidir. Havranın iç caddelerinin temizliği ve |* her vadide faaliyet övülme ğe değer. Havran gençliğinin canlı eserlerinden spor ve temsil var'ıkları sayın fırka başka B Zahirin eksilmiyen yardımlarile (Taaliyette ilerlemektedir. . ve | | Havranda hayvanatı ehli ı' ye — yetişdirilmekdedir. Vu | zümteden — arıcılık ve | tavukculuğa — çok — ehem- | miyet — verilmektedir. 300 | civcıv yetişdirecek — ku luçka ve süzme bal çıka- racak makinalar — tedarik edilmiş, fenni kovanlardan, suni pelek'ndm de istifade edilmektedir. | , dini tutamıyacak kadar ** mıştır. Gebinden parasını almışlar, — Dinkçiler Hamide ve evindeki kadın — lardan Muallâ, Saadet üçü bir olarak Aygören mah lesinden Ulu Feyzi oğlu Mu: stafanın zorla cebindeki p& rasını alıp. sandalye ile d€ başını yardıklarından polisct | tahkikâta bıılınınııur Rezalet çık ı,'ıhnııı Dün — gece — saat sıralarında Karaoğlan mâ” hallesinden tabak — Ahmet oğlu Rifat Dinkçiler mahal: lesinde Emsalin evinde ke? hoş olduğu ve rezalet çıki dığı görülerek yılıılıni. fi tır. e v ğ mahallesinde — çi h
