29 Ekim 1935 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2

Ei.ırrnüriye_t'ilı;hizin On İkinci Yıldönümü.. Sayın Yurttaşlar; büyük bayramı kutlulamak, içten gelenleri söylemek için güzel yazabilmek kabillyetine hiç de iktiyaç yoktur- Çünkü: Bu yüce günü anlatmak değil, anmak bile karşısındakilerin dinleme sabrını kazanmak için yeter. Çünki: Sadece “Cumuriyet, kelimesini telâ - Huz-etmek başlı başına bir kavram, bütün bir. hitabet- tir. Nasıl ki sadece — “Tür- küm, diye bilmek bir güç * ve mutluluksa, “cumuriyet,, ve “cumuriyetçiyim,, demek de o derece kuvvetli ve ge- niş konuşmaktır. Zaten Cu- muriyet prensiplerinin birlik halinde ve yayarak anlatmak için kelimeler be Ceriksiz bir vasıta, di! zaval h bir anlatımdır. Kısalamak gerçekse: “Cumuriyet demek: — Hal- kin egemenliği demektir. “Cumuriyet demek: Hal kin kendisi değil, ta kendi si - demektir. Cumuriyet demek: bir in sanın, kral ondördüncü Lui gibi “Devlet benim, demesi değildir. “Cmuriyet demek: Ulusun her şey benim demesidir. Cumuriyet demek: Dev- letin halkâ dayanması de- mektir. . Cumuriyet demek: Cumu : riyet uğrunda ve yolunda garezsiz ve ivazsiz çalışmak demektir Cmuriyet demek: Ulusun. Mehmetciğini yüce kahra- man olarak düşünmesi de- mektir. Cumuriyet demek: Yasa larin sarsıntısız. — yaşamaşı, faziletin saygida — tutulması demektir El'erinde yasanın ışığı ol. mayan, kafalarında tüzenin eğemenliğini yaşatmayan toplulukların varlıklarımı sü- rüp götüremediklerini lse tariıh bize bar bar bağı rıyor. Türk Cumuriyeti bu . ale- vi tutuşturmuş, tüzenin eğe- menlik köklerini vatan top raklarının derinliklerine sal mıştır. Yasa'arımız olgun ve dolgündur. Yasanın — karşı- sında hiri diğerinin omuzun dan bakan iki saf yoktur. Herkes ayni ve tek sırada el pençe saygı durumun dadır. Çünkü Türk cumuri yelinde yalnız tek ve ön saf vardır. Bu ne gözel bir gö- rünüm, bu ne cana yakın bir. durumdur. Türk devriminin köşe se. dirinde ise halk oturmakta: dır. Bunun içindir. ki Türk u'üsal ekonomisinin dam gâzı tarımdır. Ha'k — ulusal etonomimizin — ciğerleridir. Bundan ötürü ulusa! ekono mimizin o'gulaşması açılmaz halkın nefes almasına bağ lıdır. Bunun içindir min güttüğü dava tenefüsünü daraltan şeyleri ve nefes aldığı havayı kir. leten pislikleri kökünden söküp atmaktır. Bir ulusu aileler vücuda getirir. Aile ise sosyal bir kurumdur. Bu sosyal — ku- rum güçlü olmalıdır. Cu muriyet yaşaları ise bu güç- lüğü yaratmıştır. Zira bugün artık bir lafla: “boş ettim,, gibi boş bir lafla - bir aile yıkılamıyor. Hakimin karşı- sına gitmek haklı olduğunu gerçeklemek lâzımdır. Ayni ailenin çocuklarını bir bir- lerinden üstün “tutmak da bi ildir. derecede hak sahibidir. Mal ve mülkünüze ise — devlet haksız. yere el süremez | Bu davaların yanında ya n başında harf. di!, ki lık ve sosyal devrimler de (| başarılmıştır. Hem de ne acı ve kanlı günlerden son- ra ... Bir Hukuk — Pro- | fesörünün dediği gibi Arsı- |( ulusal Savaştan sonra her- yer yanmış yıkıln ış bir hal dedir. Yer yer âlevler tütü yor, harabeler üzerinde fe || Tâket rüzgâr'ları esiyor. Di yebiliriz ki güneş şimdiye || dek bu derece kanlı — ve âlevli lavhal, üzerine || doğmadı Bu Savaş, iInsanlı İ ğa milyonlarca — kişinin ha yatına mal oldu. Bir evde ya oğlunu kaybetmiş bir ana ya yetim bir — çocuk veya dul kalmış bir kadını var, Bazen bir evde bunla rın üçü de var.,, Türk - vatanının evlerine || de bütün ulus'arın katıldığı | büyük savaştan çıkıldıktan senra aynpi kan'ı ve yokluklar ve yoksulluklar göze çarpiyordu Cumuriyet böyle yangın lar ve harabeler üzerinde Türk ulusunun son damla kanı pahasına — k"rulduğu içindir ki değerine pay'bi. | çilmez. ve yine bunun için: | dir ki cihanda ki — bütün * devrimlerden daha manalı- | dir. Zira onun yalnız ken- | disine benziyen bir yüzü ve bu yüzü gibide ak bir içi vardır. Yarını hesap'amağa | ihtiyacımız yok, Cumuriye tin bugün onüç basan çocu ğu Osmanlı devrinin — eski kafalı ve inanlı yetişmemi; | oluz yaşındaki elemaniyele görüşmek ve yenilmemek gücündedir. Bu çocuk otuz yaşına bastığı zaman sırtını yere getirebileni, Yendisine pes dedirte bileni iş'ıdakla da arasa gene — karşısında bulamiyacaktır Bu günkü onüç yaşındaki çocuğun bu duruma gelme: | sine kadar biz öz cumuriyet çilere rahat geçe uykusu bile haram olsun. Ne mutlu'uk tur ki özerine bu derecede tir tir titrediğimiz cumuri yet çocı ğu hayalinde salta- nat apoletlerinin, Sultanların bol keseden dağıttıkları ati yecerin ve nişanların göre- ceğini yaşatı lan yetişiyor Vatan uğruna kanını akı tan memleket — toprağının her zerresini o ter temiz ka niyle yören ulu yurt sever Mehmetçiğin ruhu da bütün bunları, bu durumları, bu devrimleri mezarında görü- yor, ve duyuyor, Onun iç'n rahat ediyor. Ve yine onun içindir ki akıttığı o ter - te. miz kanını anasının ak — sü- dü gibi helâl ediyor. Çünki duyuyor ki kendisi bir insan için değil, bir insanın sara- yının hudatları için deği!, kızizin ve avralının. namu supu korumak için ö'müştür, Çünkü: yine o ilâhi yerin den güpe gündüz görüyor ki bundan sonra yurdunda ki insanlar ulus için. eğemen lik için bıraktıdı. yakın'arı- nin namusünü korumak için tıpkı kendisi gibi — ölmeği ve katta icabında — kahrol. mağı bile cana minnet sa yarlar. İşte bu fedakârlıklardan ötürü Ulusumuz eğemendir Memleket bayındırlık yolun dadır. Biliyoruz. yapacağı miz daha bir çok işler var 0 Başaracağız. Bu savaşımız- | bün orduları di ve hallâ hiyanel içinde " bulunabilirler. Hatlâ bu | | iklidar sahipleri — şahsi | | menfaatlarını, müslevlile | damarlarınduki asil kan - acıklı |'da — — da bizi rahatsız etmek iste- bilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın — bütün kaleleri zaptedilmiş, bütün lersanelerine giritiniş, bü lılmiş ve memlekelin her köşesi bir- Fiil Işgal edilmiş olabilir. Bülün bu şeraitten daha elim ve daha vahim ol mak Üzere — memlekelin || dahilinde iklidara sahip olanlar gafltel ve dalâlet rin siyasi emellerile tev hit edebilirler. Millet. fa- | kruzarüret içinde harap ve bitlap düşmüş olabilir. || Ey Türk İstikba- linin genci! Bu hava ve şerati içi nde dahi vazifen: Türk istiklâl ve Cumuriyetini || korumaklır! | Muhltaç olduğun küdrel da mevcullur. N KAMÂL ATATÜRK Büyü Günümüz (Üstarafı birinci sayfada) nı dolduran düdük - sesleri, ses veren kayışlar, dönen | 'rümcıu Tr(ıh.ı.ıır;ı hııincınyfı;ı)”. Bugünku Küıtür varı!— HEBT TP gea YA - Şhrimiz ğgımızıCumuriyet Verdi : Koopratifiçittçinin eyi Bi okulu 6602 ye, 6,000 çıkarmıştır. öğretmeni de - 18.606 ya Konakpınar — yatı okullar talebesi yemekle Cumuriyetimiz on iki yıl içersinde her yönde olduğu gibi kültür alanında da ve rimli işler başarmıştır. Yüz- lerce yıl hüküm süren im paratorluk devrinin kültür işlerile cumuriyet devrinin yaplığı ve yarattığı kültür işlerini mukayese edecek olursak aradaki büyüklük kendiliğinden meydana çı- kar İmparatorluğun cumuriyet makineler, başlarını kaldıran. (garesine devrettiği kültür fabrika bacakları.. İşte yerden fışkıran, on iki yılda yeni baştan kuru- lan Türkiye budur. Bu on iki yılın devrimleri yalnız dışımızı değil içimizi de yeni baştan yapıp yu- ğurmuştur. — Kafamızdaki varlığı 3413 okul G0LÜ öğ retmen, ve bütün okullarda 223,274 - talebedir. 1923 yılında: 5062 okul bunların 4849 ilk okul, diğer. leri orta ve yüksek okullar. dır. 12,437 öğretmen, bunun Doğunun geri zihniyetini, ve-| 10,238 zi ilk diğerleri orta, rimsiz kültürünü bu on iki yılın akışı alıp götürdü. Bugün dünden çok ilerdeyiz. Yarın bugünden daha ileri olacağız. îünkü Kamâlizm çığrının tek sesi, tek işareti şudur: İleri!.. Türk ulusu kurtuluş yol- larına da bu sesin, ve bu işaretin ardından çıkmıştı. Büyük gunün sevinçli yıl- dönümünde bu sesi bir kere daha haykıralım: İleri!.. Uçar Gibi — Akıyoruz (Baştarafı birinci sayfada) yalçın kayalarinı — param parça ederek, — kendimite bir yalak kazdık, . Etrafıma bir göz gezdiri- yorum da, ne — eski yatak tan bir iz, nede Osmanlıla | rin kokmus bir. — bakanığa | dönmüş olan durgunluğun- dan bir damla . | Niyagara şellâlesinin, etrafına taştığını düşünün.. Önüne gelen canlıyı, eski: yi dümdüz etmez mı? . Fakat bizim ki; şuurlu bir | | sihri ile büyülü.. Ve bu ©o tuz iki mi'yon büyülü bakış İa açtığımız çığırda, dağ, dal ga demiyerek uçar gibi akı- yoruz Ve bir sel gibi, bir tufan gibi akacağız. . Elimizde, ak — köpüklü ilim, teknik — ve ulusal şuur meşalesi olduğu halde... M. TUĞRUL yen'er olursa Atatürkü ve yekpare Türk Ulusunu kar- şılarında bulacaklardır. Büyük bayramınız —kutlu ve mutlu olsun. Dr. Münib Hayri Ürgübtü Sümerbank Hukükü Mşaviri yüksek okul — öğretmeni, 358,548 talebe bunun 341,941 ilk geri kalanı yüksek ve Yıl Bütce Okul 932 405,220 186 933 470,001 204 934 455700 2.8 Umumi Kütüphaneler Yurtta 102 — kütüphane vardır. Punlara sarfedi'en para 111,119 — liradır. Bu kütüphanelerde 4017,700 yurttaş okumuştur. Bulunan kitap adedi: Program (Baştarafı birinci sayfada) zamın temini Emniyet direk- törlüğüne aittir. Lüzümu ha- linde asker ve jandarmadan yardım görecektir. Fener alayı 28, 29 Gecesi saat 20 de fenar alayı baş'ayacaktır. skerler alaydan korkumu- tanlık bandusile, Mektepler ise Muallim — mektebinden Halkevi bandusile harekete geçerek Hükümet — önünde birleştikten sonra düzgün bir kafile halinde anafarta lar, milli kuvetler caddesini takiben Halkevi önünden geçerek Çocuk — bağçesi ci- varında dagılacakdır . 29 30 Gecesi Halk Par: tisinin bütün örkütleri ve halk kütleleri tarafından fe- ner alayı tertip edilecektir Halkevi bandusile bunlar Parti — önünden hareketle uray, korkomulanlık ve hü kümet önünden geçerek Ka saplar mahallesi yolile Hal kevi önünden ve milli kuv vetler ve Anafartalar cad- desini takiben Patti önüne gelip dıl:'ıı:ıllıt. orta okul talebesidir. 1923 yılında: 5062 Okul, bunun 4849 ilk okul diğerleri — orta ve yüksek okullardır. 12,437Öğretmen, bunun 10,238 zi ilk — diğerleri orta yüksek —okul — öğretmeni, 358,548 talebe ki bunun 41,941 ilk geri ka'anı yüksek, ve orta okul talebesidir. Geçen yıla bu rakkam lardaki yükseliş şöylece gö ze çarpmaktadır 6602 okul; bunun 6345 şi ilk okul, 257 si yüksek ve orta okul 18806 öğretmen bunun 15,123 V!k okul öğretmeni, 3683 orta ve yüksek 656,732 talebe bunun da 591,169 ilk okullara devam eden talebe. dir 65,563 ortave yüksek, Ba'ıkesir ilinin son üç yıl içersinde bütce, mektep, öğ retmen vaziyeti: Öğretmen Talebe 436 16320 | 464 18!61 | 476 20755 | 419,056 dır. Mektep kütüp- hanelerindeki kitaplar: 926,495, bütün Türkiyede 1,38,0237 dir. Kitaplar: Okuma odalarındaki ki taplar: 34,685 dır. Burada okuya- mların adedi bir yılda 57.179 | dır. Şehirlerde 119 köyler- de 659 okuma odası vardır. Ulus okulları: Türk harflerinin kabulün: den sonra açılan ulus okuül: alarından büyük bir vatan daş kütlesi faydalanmıştır. 1,288,000 kadın ve erkek bu okullardan şahadetname almışlardır. Yurddı;ş Cumuriyet bayramımızın | son günü aynı zamanda Ar sıulusal arttırma — günüdür. O gün 18,000,000 Türk bir. biri üzerine 10 kuruş birik | dirseler ve bu parayı "ban bir ira kaya yatırsa'ar o gün milyon sekiz yüz bin toplanır Vurddaş 31 Birinci teşrin Arsıulu sal bir artırma — günüdür Yurtdaş o gün diğer uluslar dan geri kalmamamız için Bankaya azda para yatır. o'sa yardımcısıdır. Cumuriyetimizin lıuıd'l'î verimli eserlerden biri d€ İi ral kıredi koopınn"cdd" Kuruluşları pek yakın 0"_ kooperatiflerin çiftçiye yük faideleri dokunmuşt!” 931 Yılında G1 ortak V© 1837 lira sermaye ile Kuft lan Balıkesir. merkez Zf kredi kooperatifi yıldan Y! Ja yükse'miş ve orta sayısı 127 ye ve tahsil lmiş sermayesi de 1905 raya çıkmıştır. Buna ortak” lara yapılan ikrazatda ki len yüzde on levdlıdl"';' dan toplanan 10374 lira |'f dört senede ortakların *©7 maye ve mevduatlarına tahakkuk ettirilen 2790 llf? faiz ilâve olunursa sermâ 32 bin ikiyüz küsür İirâY? geçer. Bundan başka “": peratifin ayrıca 3295 İifâ dan fazla ihtiyat serma vardır. 4 Ve Kooperatif geçen yıl ıH'_; zat hesabının — baliği 10 bin liraya çıkmış buna KAF şı vadesi gelen nnı!k’s 58 bin 400 İirasını tahi etmiştir. Bu yılda ekim za” manı henüz — geldiği | ortaklarına şimdiden 25 | liraya yakın para dıi“'ı' mıştır. Kooperatif az bir ıııl*"IJ içinde ve ortaklarına 1Hı | olmaksızın mütevazi bir | ftçi bankası haline - gir! tarmıştır. Kooperatifin ink şafı için çok çalışan Zl"'4 Bankası ve direktörü lıl'u Akbaş ile idare meclisi ": aları Başkanı İsmail Hakk! nın, kooperatifi idare direktör M. Ahmet Altuğü” kooperatife — gayret faaliyetleri ve ortakları6! | yakından olan alâkaları #” kâr etmiştir. Bu yıl bu K& rın daha yükseleceği Ü | edilmektedir Kooperatife 100 lira 17 ahhütle giren ve mukabi” linde 100 lira borç alan 9” tak bugün teahüt ettiği " mayenin 85 lirasını Mel". tir. Dört yılda aldığı par* lardan kesilen onar lir yüzde 10 mevduatı da yer” diği sarmayesine ilâve lirse 125 lirası top'anmış lunmaktadır. Gelecek yıl vaziyette bulunan bir teahüdünü tamamen ifa ed erse 150 İiraya yakın parası birikmiş olacaklır" Ortaklarının her ihtiyâ©” nt karşı'amak - için çalışt' | kooperatife ortak olmak re müracaat eden ve ede€ olan çiftçilerin lohul!'""' çift. pulluk ve bütün #f gelen kredeyi derhal aç? ta veen kısa bir. zam” içersinde ihtiyaçlarını tef” etmektedir. arasare- — Yurddaş Türk hiç sayaşda uluslardan geri Arsıulusal artırma günün” de ödevini diğe llk Teşrin 29 — ve tamamen kendisini kıf:: n | alâtlarının tedariki için lâ yan taktirdir. Çılııml'u; j neticesi olarak kooperâ 934 senerinde 1974 HİA kalamt” |