19 Mayıs 1935 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2

Kılavuz için dersler K dE ea Aile Arda Evcimen — Aileperver . Aile kelimesinin eski bir Yakut kökü olduğunu belki henüz bilmiyorsunuz — Fakat kılavüzun (T Kö.) leri izahla- nırken bunu da öğrenecceksiniz, Ancak kelimenin yeni Türk- çe şekli şudur: Ayle. Pek üygünsüz bir — kelime olduğu için türlü kullanma diline geçmiyen silevi sözü içinde ay- lesel diyeceksiniz Ha'ktan bu kelimeyi her vakit bu son Türkçe şeklin. d0 duyardık. ayle! Türkün ağmı böyle yoğurur. Arda da ayle demektir. Onunla dilimiz zenginleşiyor. Yarın ilim terimlerini aradığımızda, onuda — belki fasile yerine koyacağız. Bizim babalarımız evcimen adamlardı. Hiçbiri, soxokta geceye kalmazdı. e$ Akamost— Kısırlık, sonuçsuzluk Akamete uğramak — Sonuçsuz Uğramak, sonuç vermemek kaljmak, sonuçsuzluğa Akameto uğratmak — Sonuçsuz bırakımak, verimsiz bırakmak Akim — Kısır, sonucsuz, verimsiz Akim kulmak— Sonu gelmemek, yarım kulmak, yüz üstü kalmak, suya düşmek Bir osmanlıca kelimenin karşısında bu kadar Türkçe görürseniz, bu kelimenin dilde hiç yerzleşmemiş olduğuna hükmediniz. Dün bütün düşman hücumları akamete uğradı — Dün bütün düşman hücumları sonuçsuz kaldı; sanuçsuzluğa uğradı. Akim kalan bu. haroket — sonu gelmiyen hu “Südü takim etmek sözündeki takien yerino tırmak sözünü kullanabilirsiniz. Takim o demektir. hareket kısırlaş- Aktetmek — Bağıdlamak (Contracter, con clure un ac- t6 publie ou prive) Âkid - Bağırtıcı, bağıtlıyan (contractant) Akd — Bağıd (acte) Hemen aklınıza andlaşmalardaki «tarafeyni âkideyn» sö zü gölecektir. bunu «bağıteılar. » veya «iki bağıtçı taraf» diye karşılıyacaksınız ve bir şey de anlamış olacaksınız. «Evlenme erkekle kadını birleştiren bir bağıldır» s0- zünde bağıt kelimesi akt yerini tutuyor. | Almanlarla Fransızlar arasında son andlaşma, 1918 de Veorsayda bağıtlanmıştır. Jaktedilmiştir.) Bu cümlelerde yeni bir kelime öğreniyorsunuz. Antlaşma — Muahede « 1 Kılavuz abağlanmak» kökünden çok esaslı başka bir kavram ardası üretmiştir. Burada onları tokrar edelim: Tabiiyat, menutiyet Bağın, beğiaç. uyruluk (depen. dance) Tabi, menut, muallâk, vabeste — Bağınlı (depandanı) Tâbi (kılmak, tahtı tabiiyete almak, münkad etmek — Uyrutmak (assujetir) Taâbi (bu anlamda) — Uyruk Tâbi olmak, tebaiyet etmek — Uygamuk Metbu Uyraç Teban — Uyru Gayri tâbi, müstakil — Bağınsız (intependant) orkin Adomi tâbüyet, istiklâl — Yadbağınç (independande), orkinlik. Tabiiyet ve menutiyeti mütekabile — Arsıbağınç ( int- erdependance) Barada ilk dikkat edeceğiniz şey bağlı ile bağınlı ar- asındaki ayrımdır. Bağlı — merbut - boğınlı — tâbi, me- nut "muallâk, vabeste. Bakırköy ilçebaylığı İstanbul İlbaylığına bağlıdır. K_ınun çıkarmak, Kamutayın kabul etmesine bağınlıdır. Kanuşma diline bağlı aynı şeyi anlatabilir. Fukut ayır- mak daha doğrudur. Ş 'ılü?nhul llbı_vlvğıııu bağlı olan Kadıköy - ilçabayl ğının € nın“'"k gelişimi, dalga kıran ve rıhtim yapilmasına ba- Bınlıdır.v İşte side iki Kelimnin ayırd edilmesini kolaylaş. tıran başka bir misall , “İskoçya Tagiltereye tâbidir. cümlesindeki tâbi kelime- sini uyruk ile karşılıyoruz. Tebta demek olan uyru da gene bu kökten geliyor «ÜOsmanlı sultanları, ausırlarca lık ettiler.» Dediğimiz vakit, uyraçın karşıladığını görüyorsunuz. By ü baiyet etmek» diıî BEnieeti S — t Uyruluk Osmanlıca «tebaalik» anlamına «tabiiyet» in karşılığıdır. «Bir devlet, kendi toprağındaki azınlıklardaki iyi uyruluk vasıfları arar!» Fakat bir de dependane karşı- lığı «tabiiyat» verdir ki onu «bağın; bağınço kelimeleri ile karşılıyoruz. , «Hayatı iktisadiyede, milletler arasında, bir gün tabi- İyet ve meluniyeti mütekabile, esası aracaktır.0 — sözünün şöyle çevirebiliriz: «Ekonomik hayatta, uluslar arasında, bir gün arası bağınç esası aranacaktır. » v Biz indeprence sözünü bağınsız ve — erkin diye iz daha iyi ettik. «Müstakil Hicez Araplarına uyroç- | metbu kelimesini | | Alanya ve İngiltere Dajly Herald yazıyor. Almanyanın denizaltı ge- misi inşası kararı burada ha yret değil alâka uyandırmı. ştır. Almanya, Versaille mu- ahedesine — riayot ötmedi. Diğer büyük devletlerin ke- ndi müdafaaları için Tâzım gördükleri bütün — silâhları kendi de edinmek niyetinde- dir. | — Varsailles andlaşmasındaki | haksızlık esasına — açıkça | taraftarlığımızı göstermeksi- | zin, bu şekle ne kadar tev- | ssül etsek bile — Almanyaya silâhlandığından dolayı hüc. üm edilemez Şimdi Avrupanında kabul etmesini isteğimiz — şey bu sistemin kaldırılması ve bü yük bir devletin silâhlanma. sının cebren tahdidine niha- yet vorilmesidir. Böyle bir safha tehlike güçlük ve ko ku ile doludur. Fakat bir kaç zaman için İngiliz devlet ad- amlarının vazifesi Avrupaya fırtınadan sükünete geçmeğe yardım etmek olacağı görü- | lüyor. Almanyanın eyliğini — isti. yenlerin, vazifesi güçleşmiş tir. Lâkin Versailla sistemini hekiki müdafaa edenler vsz iyetine düşmemeliyiz. Bu si stem nihayete ermektedir. Ve kaba bir sistemdir. Ni- | hayete ermesini tesirsiz ka. bul ederek devamı için mü- etdele etmemeliyiz Aynı zamanda dış siyasan” IZ umumi selâmet için kuv- vetli ve metin olmalıdır. Lâ zım geldiği şekilde versajll- es andlaşmasının — moşkük emniyetinin — kaldırılmasına müsaade edersek derhal on- un yerine istilâ arzusu olan devletlere karşı koymağaâ da- yanan umomi lLir müdofaa sisteml yaratmak şarttır. Bu iki nokta İngilterenin sıyasasının en mühim yolla- ri olmalıdır. Bunlar en açık ifadeye muhtaçtırlar. Ve bu- nlardanda görülüyor ki um- umi emniyet kabilae Alman- yada dahil olduğu halde, oğ. er kabil değilse hariç olarak temin edilmelidir. azmemam Fırka Genel | Sekreterliği (Üsttarafi birinci sayfada) er Malatya saylavi Esat Ur- | as Amasya sayları — Cevdet Kerim İncedayı — Sinob ». Nafj Atuf Kansu — Erzurum saylavı Rahmi Apak Tekir dağ saylavı Hasan Ali Yücel İzmir saylavı Necib Alji Kü- çüka Denizli lavı Hüsnü Çakır İzmir say'avı Ali Rıza Brten Mardin saylavı Dr. Fi- kri Tüzer Erzürüm saylavı Salah Yargı Kocaeli oı'ylııvı Tahsin Berk Elaziz saylavı Salâh Cimcoz İstanbul say- Tavı, pek yakın zamanda: geçer. güdülemez ,, Muttak — Saltık Vasıf (T Kö.) Fil — Feğil Ekalliyet Vilâyet Kaza Azınlık İlbaylık İlçebaylık Millet Meclisi — Kamutay — Kavram ın;ıı | —— Mefhum familyası îbım;i:,ıâııhkemelerin istiklali» yerine«bağınsız sayla. vlıkyahakyerlerinin bağınsızlığın sözünü kul'anacağız, isti- klâli milli» nin Türkçesi«ulusal erkinlik» dir bayram yaptılar, Alişuuri, Gazi ve İstiklâl ilk mektepleri dün — ziraat bahçesine giderek orada to pluca bayram yapmışlardır. Mekteplilurin bayramı bir | kısım ailelerin “de ıştirakile güzel olmuştur. — Talebaler muhtelif suretlerle akşama kadar eğlenmişlerdir. Çocuk Esirgeme Kurumu tarafındanda bayrama iş. tirak eden yoksul talebelere | öğle ve akşam iki defa ye- mek verilmiştir. İlk mektepleri - teftiş. İlbaylık içindeki mektepl eri teftiş etmekte olan kül- tür direktörümüz Salim Ata- | lhik son olarak — Sındırgğıya gitmiş ve oradaki mekteple ri teftiş etmiştir. Sıcaklar - başlaı Havalar bir kaç gündür sıcak gitmektedir. Sıcak do- layisile bir kısup ilk mok- teplerle ortamektepler - dün öğleden sonra tatil edilmiş- lerdir. Yeni Başmühendisimiz Sekson lira maaşlı Manisa üçünecü sınıf Nafia başmü- hendisi Hıfzı Muhtar ilbay- lığiımız Nafıa başmühendis- Tiğine tayin edilmiştir. Yeni başmühendisimizin bir kaç güne kadar işinin başına gel- mesi beklenmektedir. Bir sıkhat memuru Sıtma mücadelesi sıhhat memurlarından Recep Gey- ve sihhat — memurluğuna tayin edilmiştir. Bir kız tımiındı kar İorak öldü. Kepsüt nuhiyesinin Egeler köyünden Torahim kızı Sul- tan köy kenarında çalışirken toprağın birdenbire çökmesi üzerine toprak altında ka- lJarak ölmüştür. Zavallı kız on iki yaşındadır Bayazit vilâyetinin adı Ağrı oldu. İçişleri Balıınhgınd.ın vİ- lâyete — bildirildiğine göre, merkezi Karaköse olan Baya- zit vilâyeti adı (Ağrı)ya ve merkezi Bayazit olan Kara. köse kazası adı da - (Doğu Bayazidi) adına çevrilmiştir. | Hüseyin oğlu Saadettin aynı | ştir. Yarzı dili — Ben sıyasa hayatında bağınsızlığı severim, sözü ile, — Arsıulusal sıyasında, ancak, erkin ulusların bükmü Sözü arasındaki ayrımı belirtecektir. “İktisadi hayatta mutlak bir ademi tekjiyet ve metu- niyet siyaseti takib edilemezn cümlesini ise şöyle karşılı- | yacağız: “İktisadi hayatta, sallık bir yadbağınç sıyasası Bu son cümlelerde geçen yeni kelimeler: Y & | çık KENTTE VE VİLÂYTTE Mektepler Sokak ortasın Dön Zimat bahçesine| kanlı bir vakâ- Gevdet adında bir kunduracı bir buçuk yıldan beri l yaşadığı karısını bıçakla ön üç yerinden Yal a bir Dön Balıkesirde kanlı bir vaka olmuştur. Susığırlıklı | Naciye adında , bir kodın bir buçuk yıldanberi ayrı yaşadığı kocası taraf.ndan sokak ortasında on üç ye- | rinden yaralanmıştır. Vaka | şöyle olmuştur: ı Susığırlıklı Naciye ile Bu- rsalı kunduracı Cevdet karı kocadır. Lâkin bir bu. yıldanberi ayrı başarmuktadırlar. Cevdet öt- & | | ey günü Naciyenin oturdu- ğu eve giderek ayrılığa bir son verilmesin! karşıdan ri- ca etmiş ve: - Ahlâksızlıktan vazyeç. ersen tekrar karı koca olur, | birlikte yaşarız Eğer bunda israr ediyorsan nikâhımızı | bozalım, demiştir. Fakat ahlâksızlığa olışan | Naciye ne birleşmeye ne de boşanmaya razı olmamış ve kocasını evinden kapi dışarı Bir günde | Dör vaka karısını yaralıy- an erkek, Cuma günü şarımızda dö. rt vaka olmuştar. — Bunları sırasile yazıyoruz: Selimiye — mahallesinden Mehmet oğlu terzi Kadri sözle — başlıyan kavga sonucunda sağ aya- gıadan bıçakla yaralamıştır. İzmirler mahallesinden maravgoz Kâmil oğlu Has- an mahalle bekç Ahmedi vazife görürken tehkir etmi>, mahalleden Mirzabey — mahallesinden Ramazan oğlu Hasan, Ahm- et oğlu Mustafa aynı maha, alleden şoför kızının evine zorla girmek istemişlerdir. Dinkçiler mahallesinden Ali oğlu Abdullah ile karısı suye arasında çıkan bir ka. vgada Abdullah karısını bı- çakla böğnünden yaralamış- tır. Vakalar hakkında zabıta - | ca tahkikat yapıl.caktadır. —| İçişleri ğ Bakanının Soylevi (Üsttarafı birine sayfada) dilekler — arasında — rayla- rın ilgüsi ve yerlerinin | değiştirilmesi ve - vilâyetler- den alınarak diğer vilüyet | veya kazaya verilmesi husu- sları — vardır. Ancak lüzu- mu kati olmudıkça bu işler- in asılması doğru değild- ir yol parası işi de verg- inin bedersi olup olmama- sıhın değerli bir mevzu olmadığını ve göçmen İevm adedinin andokuz bine vardığını bu- nların Trakyaya yerleşdirildi- ğini bu miktarın elli bine varması mühlemel olduğunu ve çarşaf ve p'çe meselesini de Türk inkilâbının bir es. Ashı ündesi — bulunduğunu onaylanacağını söylemiştir. da atmıştır. Cevdet bü 18 lğn son vermek nrı?uoi' gee akgam üzeri Naciyehi” öyey den — geçmiş — V© ıııl,’ günkü — süzleridi iyt da tekrar etmiştir of kocasına ı,ıı-ldede k:'în' A muş ve çok ağır * ylemiştir. Bu.m.,“ e çılğına dönen Cevdt” " enin üzerine uldırı;l! ndeki keskin kundür kdl:. ğini göğsü, başi, — ç neresi rast geldis? ”d saplıyarak — ahlâksif — Öi tam on üç yerıııdsn!'.ı p: lamıştır. Gevdet KYt İiytei alar içinde yere | sonra koşa koşü | rakoluna gilniı ve (# ti B nllr'kığ. bicağı ile zabıtay* İ olmuştur. it ıl" Naciye de homtf ıl:,',,.ı ba ile hastanoyt BET tedavi altına ıılıl"_"’i g ciyenin hayati teli nmektedir şabekesi yakalılI. Balya, 18 (Muba — İnhisarlar idart$i , rlarile jandarmanın neticoainde Çaki? nde dört kaçakti mıştır. Yenice fer jle hrdââ' —i hmet oğlu Üsm n W köyünden Tok OSML) hali da olan ve bir #00 ĞŞ NE nde çalşıtıklari ınlne-!'w mahkemesine &€ pi bir havan, İki bıçıl.n ak, bir Rus mavze'! bıkalı bir kıçıh:ld’ ir ga B üzere bu gün "_"’- . Saferin | , 'm! nın evinde bir eT 5a muştur. Bııllh"d'lı Elçisi ; | R n kaçakçılar Balıkes? J.::IŞ; | lmişlerdir. 58 Olw' Üsmanın evindö de -iı;ı'lı:-ğ | lf( a g Ankara, 17 *A'“.ıüı £ cumur — Atatüf bul b"’l:;, Çin sefirini 65 ça muşlar — 5"?“: itimatnamesif! miştir. IB MA