17 Mayıs 1935 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2

BAYFA 2 Dil işleri Kılavuz için dersler Aht — And, pakt Birge — Müşterek Özgen, erkin kalmak, bir- ge andımızdır — — Hür ve müstakil kalmak, müşterek ahdımızdir. Balkan paktı, yalnız arsı- balkanik düzen için değil, bütün Avrupa barışı için de esaslı ektelerden biridir. — Balkan paktı, yalnız Balkan- lararası nizamı için değil bü- tün Avrupa — sulhü için de esaslı âmillerden biridir. Bundan başka Osmanlıca aht bir de devir anlamınu gelir: «Yalvaç devrinde — ahtı Ptygamberide» 3le ö 3le Hal (T. Kö.) Ahval — 1- Hal, haller, (circonatances) - İşler (situa. tion, les ehoscs)) 3 . Durum (va- ziyet anlamına) Ahvalü — şerait — İşler, haller (halü vaziyet, zuruf ve ahyal anlamına| Osmanlıca a«Ahval kesbi vehamet ettiv yerine «İşler kötüleşti» Diyoraz. İhtimal, «İşler sarpa sartı» sözü ile, aşağı yukarı, aynı — şeyi söylüyoruz. Ahval kelimesini — bir de vaziyet yerinde kullanıyoruz: «Ahvali şahsiye — Soy- sallık durumu». Burada niçin «Şahsiye» kelimesi ye- rine «soysallık» sözü kulla- nildiğini anlamak — istiyorsu- nuz. Çünkü doğrusu budur. Burada «şahsi» yi Fransızca birde «civil» kelimesi ile çeviriyoruz. «Ahvali sıhhiye» — için de hal böyledir: «ahvali sıhhi- ye — Sağlık durumu.» Osmanlıca aBu ahval ve şörait içinde.» yerine Türk- çe, u hallerde,.» diyebileceğimiz gibi, gene Türkçe, «işler — elverirse » sözünü Osmanlıca «ıhval ve şerait müsait olursa..v/ yer- ite kullanmıktayiz. # e Aid, rıq', dair, müteâllik , İçin, doluyı, ili- ııl, ıli.ıklı. ilişkin. Hzmen hatırınıza - adairej nide» sözü gelecektir. Daire şu şekilde Türkçedir: Dayret Şu halde bu klişeyi kolaylı- kla karşılıyabiliriz: «İliskin olduğau dayre» yahut daha kısa ol rak: aİlişkin dayre!'» — Bu ev kime ajittir? Cümlesindeki «aidw, Tür- kçemizde, kıı.ılınııık bile islemez: «Bu ev kıııııdır’ı Eğer size: «Halk Partisi Genel Sekereteri Recep Pe- ker, yeni program değişkeleri üzerine radyoda bir vardile. diyöEk Başa a K radaki «üzerine» — sözünün «dairo karşılığı — olduğunu anlarsınız, Hak Türkçe olduğuna gö re hakında klişeside işimizi pak kolaylaştıracaktır. «Türkçeye hakkında bir yazıv «Türkçeye — üzerine bir yazı», ikisi de edairsin bir başka türlü karşılığıdır. Kılavuzun bu — kelimeler Sakkındaki misalleri burada 3a cak kadar eyi ve açıktırlar. Hekik Sosyete Cemiyet Sosyete — kelimesinin en eski bir Türk köküne dayan- miış olmasından değeri bü- yüktür. Biz şimdi bu keli- meyi «insan cemiyetleri «ce- miyet » anlamı ile «anonim şitketler» deki aşirket» an- lamında kullanacağız: «Tür- kiye İş Bankası bir anonim sosyetedir!» Şu halde «içtimal» terimi- nin Türkçesi sosyoldır. Cemiyet kelimesinin ken- disinden de Türkçe oluşu bizi «Hilâliahmer cemiyeti» «Dil cemiyeti» aHimayeietful vamiyeti» sözlerindeki cemi- yet sözüne karşılık aramak- tan kurtarıyor: Kızılay cemi- yeti, Dil cemiyeti, — Çocuk esirgeme cemiyeti! * Heyet « 1 - Kurul (mec- ş Ka anlamına| 2. Salgıt |mis- yon anlamına| 3- Salkur (He- yeti murahhasa karşılığı | 4 - Şekil 5 .Kur Heyetile — olduğu gibi, hep birden, takmiyle. Heyeti umumiye — Gen- krul (genel kurul| Murahhas — Delege (dilege) | — İştesize Türkçeleri pek açık ve kolay, osmanlıcaları karma karışık kelime ve klişeler' Şi mdi yeni kelimelerimizi mi. sallere vuralım: Heyeti Vekile dün başvek- il İsmet İnönünün riyasetinde içtima etmiştir —& Bakanlar kurulu, dün: Başbakan İszmet İnönünün başkanlığında top. lanmıştır. Her şirketin bir ida vardır — Her sosy- etenin bir yönetim — kurulu | vardır İş Bankası Heyeti Umum. iyesi yarın içtima edecektir İş Bankası — Genkurülu yarın toplanacaktır. Son günlerde Rusya ve Almanyaya — iki gazeteci- ler heyeti gitti — Son gün- lerde Rusya ve Almanyaya iki gaxeteciler sa'gıtı gitti Fransadan Asyaya bir he. yeti ilmiye gidecektir — F. ransadan Asyaya — bir ilim salgıtı gidecektir. Delege Türkçe olduğuna göre heyeti mürahhasa için delegasyon diyebiliriz. Fakat salkur da pek asil bir Türk | sözüdür: «Cemiyeti akvama giden heyeti » murahhasamız — Uluşlar sosyetesine giden salkurumuz » Heyet-onlamına kur keli- mesini erkânı — harbiyenin Türkçesinde kullandık. Bu kelime Fransızca Corps ve GCour kelimelerini karşılama- ktadır. Onun için divanı mu- hasebata Coürs des Comptes karşılığı anğişkur denmiştir. ozremam İstanbul borsasında İstanbul, 16 (AA) — İs- tanbul borsasının kapanış (fi- atları İngiliz lirası 614 75, dolar 0-7938, frank 12- 045, liret 9 6330, drahmi 83-7068, rayişmark — 1-07 Iey, 78 | Parti ' Kurultayında Üsttarafı birinci sayfada) nde başarılmış olan işlerden bahsetmiştir. ve — bu arada idarenin gereğini İnhısarlar keyfiyet itibarile gezildiği yüksek derece üzerinde bil. hassa tevakkuf ederek — bir taraftan Devlete — bir gelir kayarğı olan bu — idarenin kendisinden beklenen — vazi: feyi ila etmekle — beraber diğer — taraftanda — tütün, üzüm, incir piyasalarında oynadığı vazım rol itibarile memlekat müstahsilleride yaptığı yardımı — anlatmış gümrüklerde yapılan islabatı mücadele neticeleri — bitire- rek sözlerine nihayet veren Ali Rana Tarhanın izahuatını müteakıp — milli müdafaa Bakanlığı hakkındaki dilek- lere geçilmiş ve bu müna- sobetlo Bakan Kazım Özalp demiştir ki Ordumuz en ileri miletle- rin ordularından ayırtlı ol mıyarak son sisten ve tek. nik vesaitle mücihheş bulun maktadır. Kara, — deniz ve hava kuvvetlerimizin teşki lâtı bu günkü ileri askerli- ğın icapları göz önünde tu. tularak milletimizin yüksek kabıliyetleride bize her yön: den üstün bir orduya malik olmak imkânını — vermiştir. (Alkışlar) Öyle bir zamanda bulunuyoruz ki bütün — mil- letlerin savaş vasıtalarını ço- galtmakta ve ordularının varlığını bir birile yarış eder- cesine artırmaktadırlar biz de bu hava içinde pek tabit olarak — hazırlamakta geri kalmıyoruz. Ordumuz gerekli olduğu — vekil bütün haklarımızı ve en — yüksek menfaatlerimizi hakikiyle koruyabilecek hir haldedir bu değerde bulunan - ordu- muzün maddi ve — manevi kuvvetlerine bugünkü ihtiyaç lara uygun bir surette vüsat va inkişaf vermek milli dılevj- mizdir. Bütün ödevi yerine getirmek içindir. Bu uğur. aei da malini, canımı ve a nE aa aa aa S0 MA GS EE A M ee aN Ha aA MENE GA a nana aa ee00 1” ”ı KENTTE VE VİLÂYTTE ı'" Bandırma | Bir Kız Tarafında/ Kaçırılan Erkek!. Odasının — seçimi - Vilâyet tarafından feshedildi. İstifalar dolayısile Bandır- ma ticaret ve sanayi odası seçimi vilâyet — tarafından feshedilerek seçimin yenilen- mesi kaymakamlığa yazıl. mıştır. Bandırma odasının se çimi şa günlerde yenilene- cektir I]ııiııi_[ıı_c_ı'ıındı. Daim? vilayet — encümeni dün ilbayımız B. Salim Gün- doğanın başkanlığında top! anarak hususi — idareye ait işleri görüşmüş ve bu hus uada kararlar vermiştir. Susığırlık Kaymakamı #ırlık kaymakamı Mu. hlis dün şırımıza gelmiştir. Kaymakam birkaç gün şa rımizda kalarak kazasını il gilendiren işler .rinde ilbayımızla görüşecektir — bütün varlığını feda etmekten çe- | kinmediğini göstermiştir. | Bu sayede ordumüzün ken- disine düşen vatani hizmetle- rini her zaman yapabilecek bir halde olduğuna güvene bilirsiniz. Bu yüzden müste- rih olunuz. Alkışlarla karşı- lanan bu sözlerden sonra birçok jmza ile verilen aşa- gıdaki tokrir okunmuştur. Su Bütün ulusunda duygula- rına tercüman olurak parti kurultayımı kahraman, şanlı | ve yiğit Cumuriyet ordusu: na derin ve say; gılarını B nulmasına karar alınmasını ve sayın Bakanı bu - dileği- mizin yerine getirmesini ri ct ederiz, l Bu takrir alkışlar arasın | da jttifakla kabul edilmiş- l tir (Üsttarafi birinci- sayfada) üncüsü jile beraber her kü- çük sanat sahibi, esnaf, ba lıkçı, süngerci her — çalışma kolu kendisine nomal — şart- lar içinde kredi bulabilecek- tir. Emlâk bankasının şim- diki şekline de program do mayenin dar bir mıntakada akar ve irat getirici binala. ra tahsisi yerine geniş mın- depolar, apartımunlar sahip- lerine kredi vermiyerek yur. ddaşı — yuvalamak üstün iş sayılacaktır. (Alkışlar) | — Arkadaşlar, programımızın zaten özünü söyledim. Parti hükümetinin kendisine öne- | sünün topraklandırmak işine de yeni programda yer ve- riyor. Bunun için hususi is- timlâk kanunları yapılmasını göz önünde tutuyoruz, Tabi idir ,ki teşkilâtiesasiye — ka- nunu jcab edarse diğer ka- nunlar buna göre düzeltile. cektir. Şimdiye kadar söyledikle- | rimi birbirine ekleyip Parti simasının bir cephesini gös. teren işlere toptan Bakın ca ulusçu vasfımızın mü- kemmeliyetci yuva — bağı ile toprak bağı ile aileci hü- etimiz birden — görünür, de yurddaş yuv kunmuştuür. Mevcud dar ser- | takada yurddaşa yuva temi. ,| nini gözetiyoruz. Buynk #akar | yıl evel yazılı. programımız mli iş edindiği Türk köylü- | |O zaman şimdikinin yarısın. ! şikâyetler - Devlet Cumurıyet Halk Partisi Kurultaymda Recep hibi olucak, ev sahibi olacak | | Türk — vatandaşı toprağına gahip olacak, ve çiftei topr- aklanacaktır. (Alkışlar) Nihayet bütün bunların yekünu olarak Türk — ulusu ioprnğ.nn. işine, yuvasına bağlı olarak her türlü rüz- gürların ve zararlı - dağıtıcı fikirlerden telkinlerden — ko. runmuüş olacaktır. (Alkışlar) Arkadaşlar yeni program | he şoyde plân ve program istiyor. Bilirsiniz ki bizim bir demiryolu programumnız vardır. Zaman zaman bizim Partimize, hükümetimize ve çalışmalarımıza *hafıf görüş. lü bazı insonlar — tarafından ısnatlar yapıldı. Bundan dört yoktu njzamname vardı. Ana prensibimiz yazılı idi — Biz den önce yazı değil, önce işi zıyı tercih ettik. Demiryol- larına başladık. Devlet bunu kendi varlığına esas edindi. orada şeş- sonra İş kısaca her sonra yazı- dan az olan devlet bütcesi- nin Üçte birini bu işlere ve riyıı;xluk. Bunu yaptığ zaman bü iş — programsız yapılıyor diyenleri biz din- Tedik. Sanayi kalkınmamız için vakit Önca bu iş için yapılmış — olan aynı | mız erişti. kulağımızdadır. ekonomisinde plân Ayaklı köyünde on iki yaşında bir kız sevdiği evİ bir erkeği dağa kaçirdı. Korucu, 16 (Muhabirimiz- | den) — Korucu nahiyesine bağlı Ayaklı köyünde dikk- ate şayan bir hâdise olmuş- tur, Emine adında genç bir kız Yakup adında — sevdiği bir erkeği dağa — kaçırmış ve bu aduma kondi arzüsile bikrimi izale ettirmiştir. Emine on iki yaşında ge- nç bir kozdır. — Yakup isa, bir kaç evlât babası yaşlı | başlı bir adamdır hâdiseye el koyan koıııru Gures takımımız Eskışehır ve Bursaya glde buralarda müsabaka yapa* Mıntaka güreş takımımız biror güreş müsabakası yap mak üzere Eskişehir ve Ba rsa mıntakaları güreş heyet leri tarafından çağırılmıstır. Güreş takımımız yakında Eskişehir ve Bursaya gide- | cek ve bu mıntakaların gu- Dursunbey hağlarında ha? stalık var, Son günlerde Dursunbey bağlarında hastalık çıkmış- | tur. İlbaylık tarım direktörü Hüdai Erkmen Dursunbeye giderek hastalığın ne oldu gunu anladıkdan sonrüa ge- rekli tedbirleri yerinde al- | miştir. Durstinbey hastalığın söylendiği korkulacuk derecede dıgı anla—ıılmnluıdn bağlarındaki kadar olma- yoktur dediler. Arkadaşlar, plân gerçi yaz h çizili bir şeydir ama, büyük'plâ . bü- tün bu ana fikirleri idüre edenlerin ruhundaki, kafa- sındaki büyük enerjinin, bü- yük anlayışın tekâsüf etmiş heyeti mecmuasının halidir [Alkışlır) Yazılı plânları be şeriyet çok görmüştür. Bü- yük ana — plün yozıda ve çizide değildir. Yeni Tür- kiyenin — kurulağu ve do- ğüşü — fikir olarak büyük dimağa düşüp orada — yeni doğan bir yıldız gibi ilk pa- rladığı gündenberi Türkiye- de ne oldu neoluyor, ne ol acaksa bunun hepsi büyük eserin ana plânına, büyük bir anlayışla ve heyecan at- eşi içinde jstikamet verişin- dedir. O plân bütün plânla- ların anâplanıdır. (Alkışlar, var olsun sesleri) Hulâsa bu programda bu plân işini ya- zı tarafından da daha - geniş bir hüle getirıyoruz. Ekono mi gibi bayındırlık, küllür işlerimiz teşkilâtımız. halk terbiyesi teşekküllerimiz, hep plânlaştırılacaktır. Ulusca teşkilâtlanma, ter- hiyosi işlerimiz de plânlana. caktır. Bütün Bü işler görü” lebilen çizgiler halinde, hü kı)nıılm hepimizin müşte: srek kovalayışımızın kolaylaşması için vazuhlu hale getirilece- ktir. Bu plânlanışi inde | yarak nahiyeye g© met jandarma kumandan! A:’u onbaşı her ikisinide !' tirmiştir | Emine karokol kuman » Pekerin 50’ verdiği ifadede oğl“'wdlı kaçırdım bikrimi çt izale ettirdim onun yoktur demiştir. “ Bınine ila Yaküp "":î kumandanlığı tırıf'l'?' e pılan tahkikat a"lk j rlikte Cumuriyet mü iştir mumılıgne qnndofl ea bir SÜ l ! | çek | i lıl' reş takımlaril> kârât tır. Byi bir gure! Selman tarafından yeb e- len güreş uiı_ılm"'n gil işehir. © muvaffakiyet şüphe edilmemek' a| Bandırma tcartve SÜ | yi odası ınütw Bandırma l.ıı'ıreı ıv | yi odası başkâtibi M ı’".- ğ Niğde vilâyoti B9 .00' ne tayin edildiği İ bilr Bakanlığından ilbayl gtipl” dırılmıglıl 0—15 “ılı..:ı!' Jevi: onomi alanında bbüs, umumi te3* ana çizginin caktır. yitik blb) Türkiye, I"“' olduğu glbl z w:ı“' kımdan da bir İ$ . arzodecek hale bırll' Yeni program .W M bu manayı R etmiştir. Arlnılnşl"v kilâtlanmasının ça teşkilatlanm? kirdir. ırİ)pvİ»-l w'h“ .J,İ'”j’ İ varlık ve kü e anlayışım:za gör, S oli v' ,dı“' kıvuuğınd'” dl lld.: ğımiz ve b“'"ın sözden ibaret .'. gl inoadığım!? n: opt teşkilâtının YA ,ııd'w— beraber, gö GP' küyvet 010087 - . pit ü 'Ml irmel metlen Jirm birleşi nışa ve bu 31. aç vardır p Eİ y "7:'_;, bura ::r ::U;_ ginin yavas :“/ 4 cek teşi gt lp