17 Mayıs 1940 Tarihli Tasviri Efkar Gazetesi Sayfa 5

| | O ——— 17 Mayıs 1940 ; MAĞLÜBİYETİN SEBEP- FRANSIZLARIN MEŞHUR LE TEMPS GAZETESİ NORVEÇTEKİ LERİNİ TAHLİL EDER BİR YAZI NEŞRETMİŞ BULUNMAKTADIR. MÜTTEFİKLERİ - MİZİ, KENDİ KENDİLERİNİ TENKİT MAHİYETİNDE GÖRDÜĞÜMÜZ BU YA- ç ZIYI EHEMMİYETİNE BİNAEN DERCEDİYORUZ. Norveçteki Mağlübiyet Harbin ne yolda inkişaf edeceğini önceden tahmin etmek ve bütün ihtimalleri İıesaplamak İâzımdır_mı,-... tekrar Avrupa işlerine karış Yazılarındaki ciddiyet ve vukufile meşbur alan Fransanın «Le Tempsa Bazetesi in Norveçteki a- demi muvaffakiyetleri hakkında şa- yanı dikkat bi Bu mi gerek beynelmilel matbua- retmiş olduğu yazılar haki tavazzuhuna pek te yardım et iğinden Norveç harbinin bu gi gak ikinci derece bir ehemmiyet alı olmasına rağmen- makalenin dikkat yerlerini iktibas etmeği fay- dalı bulduk. Muharrir, Chamberlain'in bu hu - susta vermiş — olduğu mâlümatın - belki de düşmana bazı sırlar ifşa et- memek kaygusu dolayısile vaziyetin tavazzuhuna gayrikâfi bulunduğunu söyledikten ve İngiliz Başvekilinin, ademi muvaffakiyetinin başlıca sebe- binin tayyare meydanlarını ele geçi- zememek ve düşmanın takviye kıta- Atı almasına mâni olamamaktan ileri geldiği hakkındaki sözlerine iştirak ettiğini ileri sürdükten sonra makale-, sine şöyle devam etmektedir: «Dağların her tarafta denize kaydı- ğ garbi — Norveç sahillerinde berri tayyare meydanlarının pek az mik- tarda olacağı şüphesizdir ve bu va- ziyet evvelden belliydi. Üstelik Al- manlar ayni zamanda memleketin başlıca şehirleri olan büyük liman - ları da sürprizle ele geçirince bu mah dud tayyare maydanlarına da - şahib oldular. Bu da evvelden bilinmiyecek bir şey değildi. Binaenaleyh Norveç seferine baş-i kçe, iz mevzuu yok- priz olan bir şey varsa O da, Almanların başlıca münakala| yollarını ve ihraç bareketlerini şidi| detle bombardıman etmiş olmalarıdır. Bununla beraber, denizden kovulan ve karada adedce zayıf olan nee, malik bul |raya ihracına mâni olmaya çalışaca-| lanırken, memleketin bir kısmı işgal! va n ve bunu gayet bariz deliller ve kuv- İngiliz askerleri Norceçte tayyarelerle- müttefik orduların ka- Jemek için icab e-| den tedbirler şlınmış mıydı? Tayya- reye karşı kâfi miktarda hususi ge-| miler kullanılmış mıydı?Fiyordlarda| * elverişli satıhlar bulacağı — şüphesiz bulunan deniz tayyarelerinden kâfi derecede istifade edilmiş miydi? Bir talim terbiye ediliyorlar bilhassa havadan ve -her şeye rağk men- denizden geçtiğini ilâve ediyor ve Chamberlain'ın, Norveçe - fazla miktarda asker ihracının uzun bir hazırlığa mütevakkıf bulunduğu hak- kındaki sözlerine temasla makalesine iyle devam ediyor: «Bu şüphesiz çok doğrudur. Fakat harbin idaresi mes'uliyetini üzerleri- ne almış olanlar uzağı görüp gerek an evvel karaya ihrac hareketi yapa- Nörveçe ve gerekse Avrupanın diğer rak münasip yerlere tayyare dafi ba- taryaları yerleştirmek üzere mümkün yapılmış mıydı? aki malümat bir hayli ek mi Mü- sebeblerden nin havada dün vaziyette bulun- malarıdır.» Muharrir. bundan sonra «Alman kıtalarının seri hareketleri» ne temas, ederek bunların miktarnhakkında sa- rih bir malümat bulunmadığımı, bunal rağmen, bu miktarın fazla olmasına maddeten imkân olm: adığını söyleyor vetli bit mantıkla ispat ederek bilâe, fiyortları işgal edemey lunduğu en küvvetli silâhla -yanı! İhtikârla !_JiınalEIz için yeni tedbirler almıyor Ankara, 16 (Hususi Muhabirimiz- den Telefonla) — Haber - aldığımıza göre Ticaret ve Maliye Vekâletleri ih tikârla mücadele etrafında yeni bazı tedbirler almaktadırlar. Bu arada tacirlerin stok bulundurmaları mec- buriyet altına konmaktadır. Ayrıca bütün maddelerin satış fiyatları tes- bit olunmaktadır. Bu hususta hazırlanan kararname #lâkalı dairelerce tetkik olunmakta dir. Bu süretle toptancı ve peraken- deci tacirlerin ihtikâr yapmaları ta- mamen önlenmektedir. Hazırlanan kararnamede — mühim cezai müeyyideler de vardır. Rumanya ile ticaret müzakereleri ilerliyor YAnkara, 16 (Hususi Muhabirimiz- den Telefonla) — Şehrimize gelen malümata göre bir müddettenberi Holanda ve Belçikada ticaret heyeti- mizle yapılmakta olan müzakereler harp dolayısile inkıtaa uğramıştır. Müzakereler vaziyetin tavazzuhuna kadar geri bınkıl.mııur.v YA Rumanya hükümeti ile bükümeti- miz grasında Bükreşte yapılmakta 0- Jon müzakereler ise müsalt bğr hava içinde devam etmektedir. Yeni anla: ma her iki hükümetin ticaret müba- delelerini çok arttıracaktır. İstanbul İthalât gümrüğü müdür muavinliği Ankara, 16 (Hususi Muhabirimiz- den Telefonla) — İstanbul — ithalât Rümrüğü müdür muavinliğine güm- Tük ve inhisarlar vekâleti müfettişle- Tinden Reşat tayin edilmiştir. Çorum Sıhhat müdürlüğüne sıhhat müfettis- rinden Edip tayin edilmi iktir. Fakat şüphesiz olan bir şey| bir kıt'asına ihrac hareketinin her za-| |man gözönünde bulundurulması 1â-| zım gelen bir ihtimal olduğunu ve bi- naenaleyh böyle bir ameliyeyi yapa- cak mühim deniz ve hava kuvvetle- bulunması icap et- iğini düşünselerdi, bu hazırlığın mü- m bir kısmı evvelden tahakkuk et- İleriyi görmek ve istikbale nüfuz ,%iolıı)m('k müttefik orduları başku- İ beslödiği-hasmane emel|manın hükümdarı olan Beşinci | n İ lesini aumüt aleybimizde öliğ Jmandanlığımındvesaifi meyanına, cb Bunlar hâlâ alacak mesel | zem bir şekilde, dahildir. Yalnız bu şaflar göster: bütün icablarına gee e meyyâl bir harbin meden - karşı sre gelen Alman takviye kıtaatının koymak mümkündür.» Mukaddes Hodgâmlık (Egoisme sacre ) Sözünü kim söylemiştir? Dünkü başmakalemizde İtalya gi -| iyastinden — bahsderken — İtalyanların Cihan Harbinden kalma meşhur bir (Mukaddes Hodgâmlık) tâbirleri ve- ya düsturları olduğu söylenilmişti. Bu tâbir İtalyan Meelisi Mebusa-| nının kürsüsünden söylendiği gün -| İdenberi 0 kadar şöhret kazanmıştır,| ki bugün en maruf (tarihi sözler) gi- bi İngilizce, Fransızca, Almanca, hattâ... İtalyanca hangi kamus veya /ansiklopediyi açsanız onda'bu_ tâbiri alfabe sırasile zikredildiğini görürsü- nüz. Bu kadar şöhret kazanan bu tâbiri İtalyan Başvekili *Mösyö Salandra söylemiştir. Bu zat 1914 senesinde İtalyada kabine teşkiline memur ol - muştu. Başvekillik makamına çıktık ldet sonra Cihan harbi zu e oltuz sene- tan bir hür etti. İtalya o taril denberi ittifakı müselles ile Alman-| ya ve Avusturyaya bağlı idi. İlâm harbi müteakip bu iki devlet İtal - yanın da kendilerile beraber - barbe girmesi için çok uğraştılar, otuz sene zarfında üç defa tecdid edilmiş olan| ittifak ahkâmını hatırlatlılar. rıkaıı Salandra memleketini harbe sürük - |göstermek istemi: sızlar Alp dağlarında, -İtalyanın da muhtemel bir tecavüzüne karşı mu- hafaza ettikleri kolorduları garp cep mak fırsatını buldular, setinin yalnız mukaddes hodgümlık lacak yolda bir mazeret idi, Mösyö Salandra ketini takip - ettiğ bu sözile memle - İ Siyasette tün aksine zuhur etti. Çünkü (mu- kaddes hodgâmlık) tâbiri telâffuz e- buatının diline düştü ve dediğimiz gibi tarihi bir söz mahiyetinde bü -| tün kamuslara geçerek (Ahde hiy net) fülini tavsifte bir alem oldu. Maamafih doğruyu söylemek ikti - za ederse (Mukaddes hodgümlık) yalı nız İtalyan siyasetine hâs bir düstur, lemekten katiyon içtinap etti ve bi-, değildir, belki garp siyasetinin eski -| :emııı;“;:ı:w:?;r =ı:=ı:ı'zı L': HNU t :_’;_':': mal Paşa bu fikir ve-mütalenda idi lan Alman. gedülecina. barın ;ım_!_. harbine girişmiş gibi var kuv- p manyanın askeri kudretine canlarını dişlerine - takarak kani idim. Alman ordusu Avrupada Mösyö Salandrs sarih bir muahe-, ::"':—" =:o:ı börak îa: u:r.:r'ııııı:;d:.ı:bl; (dename hilâfına ilân eylemiş ol D tehliker T bu bitaraflığı zzi :a:::ıel:duı::!" tollileei vasılır. Ba "'ı mi 5 î: ;d ı'v:rd"zm - Merhum Enver Paşa, de © senenin tesrinievvelinin 18 inde bütün istihfaf etmek te hiç DB aa b irad ettiği bir nutukta, (İtalyan siya» değildir. Eğer italya, Amerikanın da Bördüğü telkine tâbi hakhı| karışıp — karışmıyacağı akat iş büsbü- bagünkü safhaları ve ihtimalleri, biz. merh ha Gi Amerika neye Harbe girmiyor? (Başmakaleden devam) Avrupaya karşı, geçen harpten kal- ma böyle çok fena hatıralar vardır. Y . Ondan dotayıdır, ki bu defa zuhur et- dzal : Gı miş olan Avrupa harbinin bilhassa Ük aylarında, Amerika efkârı umu- mağa son derecede aleylitar ldi. Fa- kat şu son bir ay zarfında Amerika efkârında, tedricen mühim tahavvül- iler olmağa başladığını, gerek ajans| haberlerinden, gerek gazetelerin mnaş- | riyatından anlıyoruz. Buna da sebep İçinci Fasıl — Cih |Almanlardır. Almanların bundan tama | evvel, çok âdi bir bahane ile |Danimarkayı işgal etmeleri, hele Nor İveçlilere saldırmaları - Amerikalılar 1 |üzerinde büyük bir tesir yaptı. Ayni m |Almanyanın bu defa da Felemenli ve Hiç talım görmemiş insanlar harp ya |Belçikaya, daha çok insafsızca ve dn-. pamazlar, |ha çok hunrizane saldırması ve bu ç. ihzar içi iki sulhperver memleketin çok mede- 4 ; ni ve mâsum halkını kan — deryaları | tü içinde boğmağa başlaması, Amerika ,, efkârı umumiyesinin teessürünü büs. bütün arttırmış gibi görünüyor. Bu sunda M. Ruzveltin şahsi kanaatleri-| nİn ve irat ettiği kuvvetli nutukların | 'da çok dahli olduğuna şüphe yoktur. Alman taarruz ve tecavüzlerinin bu kadar sıklaşması ve her defasında in. safsızlığı ve merhametsizliği bir kat daha arttırması kurşısında Amerika ten Olanlar ve birinci kısım mütefekkir- husüle — gelen a w::ı“" uM'l'İ.';:M ba Ameri-| ©Ti teşkil edenler bu mülâhazalara| mi |kayı nihayet tokrar harbe ııürükliş'e— İcek midir? Biz henüz bu bapta müs- İbet bir hüküm verilebileceği - kanaa- tinde değiliz. | Bir kere Amerikayı, — müttefikler tehinde harbe sürüklemek istediğine şüphe olmuyan M, Ruzveltin yeniden cümhurreisliğine seçilmesi için daha dört beş ay vardır. İntihap müddeti- nin bitmek üzere olduğu bu aylarda '* ise M. Ruzveltin vaziyeti harbe gir- mek gibi kuvvetli kararlar vermegze müsait değildir. Saniyen Amerika âyanında henüz harp aleyhtarı çal n ( mamışlardır. v a iİmkân birakmıya sayede, Avrüpamın su veya bu kit'ası| — Salisen Amerika efkârı umumiyesi, 79 İmkân bırakm 3 n af Jeyhimizdeki emelle üzrinde, beklenilmedik ve ani inki- gimdiki heyecana rağmen el'an kâfi lî*"_'w Tei bi derecede olgunlaşmamıştır. p Rablan Amerikanın haşında bir de / ** Japonya derdi vardır. japenya, As- N' îlıı—l mevcuttur. W işte bu dört sebepten dolayı Ame- | rikanın hiç olmazsa önümlüzdeki ay-| larda Avrupa barbine müdahalesini |manların altı haftada Fransada kat'i netice istihsaline muktedir. olacağını| teesslir ve heyecanın artması büsu-i ( nmin ettiriyordu İtalyanın henüz sarih değildi. Bazı Balkan hü- kümetlerinin, taraflardan birinin te- Giştirebilirdi. | da Fransada netice, ğine membalarının ve iktisadi kuvvetleri çala, tamamen pasif kelmak | kak r rafın savaş sahası içine tesadüf et - âza Cekseriyettedir. mesi ve bilhassı Çarlık Rusyasının Ali İhsan Sâbis LO ( Eski Birinci Ordu Kumandanı ) Her hakkı ahf Bahriye Nazırı Cemal Paşa Fransız Ve İngiliz Taraftarı Fd Birinci -İ1 Böyle bir vaziyette yeniden ordu- vücuda gelirmek için hazırlan < zabit ve efrad bulunamıyacaktı. Bunları talim ve terbiye in en aşağı allı ay Vâzım- Hele zabit moselesi daha güç - r. İşte buradaki zayıflık Alman ta fdarlarına kuvvet veriyor ve Al - | İngilterenin ve| ittifaklardaki — vaziyetleri zi gözüne girmeleri — vaziyeti de- İşte körü körüne Alman tatafdarı üsteniden Almanyanın altı hafta - istihsal edece - © tarafın galebe| lacağını iddia ediyorlardı. İkinci kısım, üçlü itilâf devletleri man ederek n çokluğuna binaen, onların galebe| ni iddia ediyorlardı Dü tinad etm lu insanlardı. Bizim memleketimizin her iki ta- T bizim bu harpten hariç kalmamı- dü. Rusyanın a Kısım — Cihan Harbi n an harbinin zuhuru ve seferberlik ilânı P £ 6 — meden avdet edince Almanya ne temayül başladı. Maliyı hissötmi 1 Cavid Bey bi kaydüşart Fransa tarafdarı idi, 15 Haziran 191 |Harbiye Nazırı Mahmud Şevket P - şa şehit edilincc Hariciye Nazırı 3 de Sadrazam lan Prens Said Halim Paşa evi Sadrazam veklli olmuş ve sonrâ Sad razam olmuştu; bir senedenberi hü - kümet başında olan bu zatta o za Manıhn icap ettirdiği enerji yoktı Mütarekede Maltada yakından tet- kike vakit bulduğum bu zat şark garp kültürüne - oldukça — vakıf, iyi ansızca ve İngilizce bilir, centil - men bir adamdı , Fakat Enver, Talât, Cemal Paşal gibi adamlara nüfuz geçirebil. otorite tesis edebilecek bir adam d ğildi. Yumuşak adamlar karşısınd horozluk edebilen bu zat, zaptü kolayca gelmiyen, azim hattâ ina sahipleri ve biraz da komiteci ruh « lular karşısında çabuk yumuşuyor du, Kendisine hürmet edilmesini, ken disini saydırmayı, iktidar sandalye « sinde oturup etrafa hükmetmeyi viyordu; fakat şiddetli buhranlar psında Çabuk şaşızıyor ve matamneti ni kaybediyordu. Binatnaleyh ni zak tin tamamen Enver Paşanın tesirine i kaldığını zannediyorum Kendis si Türkçü değil, İslâmcı idi O za - tan Mehmed çok sessiz, — ve öcizdi Ahvali idrüâk ve takdir ile Nazırlarış olmasa, İngil- anı — iltizam en Bitaraf kalsak, harp itildf devletleri galebe oğru olurdu hayetinde *v İyada ve Okyanıs denizile Hint deni- Çalarsa yine Rusya bizim üzerimize ka bir $ey yapacak halde de İzinde hem İngiltereyle — Fransanın, Cu ğ b & ke- Pu selfer de g BŞEğ) bem de Amerikanın başına belâ ke- DU Seler de g silmiştir. Amerika Avrupa işlerine yunduruğunda İkarışırsa Japonyanm o havalide hâki Cemal Paşanın Fransadakı toşebbüs- miyetini büsbütün tesis etmek tehli-Teri akim kalınca merkezi devletler, aktı. Burlar mağlüp olursa lip Almanyanın bo - tık, kçırtulamıyaca yani üçlü ittifak lehine vaziyet a) - maktan ye onlara sokulmaktan baş- ka bir çare bırakmıyordu. Fakat ha- zırlığımız kâfi olmadığından üçlü it- ) gazetesi|tifak lehine vaziyet almakla beraber TESA SNDN e (M'lr- Hal|harbe bilfill girmeyi, bitaraflıktan | buki Amerika harbe girip te Mw'çıkmıyı harbin sonuna veya hiç ol- fiklere müessir yardımda bulunmak m: azsa iki sene sonraya bırakmak lâ- istiyorsa, ne yapıp yapıp bu aylarda Zımdı. İşte üçüncü kısım mütefekkir İgirmesi harp sahnelerinde vukuat, “vetlerile bu kanlı maceraya, M. Rüzveltin de- m: esasından ilham alarak tedvir edile - diği gibi maddi ve manevi bütün kuvlât Paşa, Alman ceğini) söyledi. Bu, (Secaat arzeder-| vetile karışacağından emin o!:ınıı ÖŞ-'iki ay içinde ken...) kavli meşhuruna masadak 0-|le tahmin ediyoruz, ki bir iz'ansızlık kani idiler Halil Bey de yim bülü etmekten çekinir. İşte Amerikanın Avrupa — harbine |â; meselesinin bi ce, bundan ibarettir. Vaktile su mü- masebetsiz (borçları — ödi merika bugün belki harbe iştirak bi le etmişti, memek ) işl | ara; dildiği günden ilibaren, dünya mat- #lmasaydı, öyle zannediyoruz, ki A-İgetiy Harbiye vi ler bu sebeplere istinat edi: l i ü Avrupa 4 yorlardı. K ae T gerllar. Küi Barıbelir ee Hakkı, ve sonradan bir dereceye kadar Ce-| fakat altı haf - çalacağına şüp ve bunlardan| olarak, © za - Nazırı olan Tazi ların muhakkak Ve| Muzaffer olacaklarına! Mebusan Meclisi - Ressi bun r g yelumumiye ikinci r: an henüz Dahiliye » Erkânı har-i Cisi sanisi olan 1z Hakkı bey| ve düşünecelerim ya mulabakat husüle, Enver Paşa ile ve Erkâm umiye birinci reisi olan ordu x Bronzart Paşa ile - görüştüğü zaman Ebüzziya Zade 1 l fotesli bir Alman tarafdari görünen ğ ELİD merhum Hafız Hakkı benim serdet- Krom müstahsillerine kredi veriliyor Ankara, 16 (Hususi) — lükis İtalyanın bitaraflığını ilân ey-İdenberi, fakat böyle bir tâbirle, işi Yon heyeti krom müstahsillerine da. | taraflık ğ iği si - hi, Etibank tarafından avans i İ ilâm o zaman Franlaçığa vurmaksızın, takip ettiği si Ş a G a yaradı. Adetâ badülyasetinin esasını da daima (Mu kır_ vermiştir. — Bu | sanın pek işine u. Çü PüNti ASyiş Di tiğim mütalcalar karşısında bana da hak vererek Alman tarafdarı kal -| makla beraber itidal ile hareketi mu Di irşad edecek - vaziyette değildi.. Kendisini saltanat mevkline getirm olan Enver Paşaya vesair İttihad ve Terakki erkânına: mutavaaltten b 5 kümet erkânıma zahir olan veya Ğ rektif Veren İttihad Ve Terakki kezi umumisi eksriyetle Talât Paşalara tarafdar du; ve bunlara tâbi layı da Sadrazam: tutuyordu. Bunların içinde Rusya aleyhinde harbe girmemiz için Enver Paşa - :şn daha ileri gidenler eksik değil- i. Şu halde hükümet erkânının bir. kısmı Alman — ve bir kısmı Frani tarafdarı gibi görünüyordu; ve bi enaleyh harici politika Htibarile hü kümette tam bir görüş birliği ve â- henk yoktu, Envetin vazife sebebile ternas et - tiği Alman askeri heyeti ve bilh sa bunların reisi Liman Von Sand Paşa, milliyeti hasebile tabif olarak Alman nüfuzunu ve Alman tar hğını çoğaltmağa çabalıyardu, —— Bunların da, Alman xefirile b ber, Enver Paşa üzerinde tesir ika et tiklerini zannediyorum. Enver Paş nın, Almanyanın altı hafta veya ayda kat'i netice istihsal edeceği hak - kındaki kanaati bir çok mebusları parti erkânını da meelüp ediyordu. Bununla beraber vatanını cidden ven ve yalnız onun kalkınmasını ve. yükselmesini istiyen, başka hi şabrf menfaat düşünmiyen her mi nevver Türkün gayesi birdi; yaln takip edilecek yol ve vasıtalarda ihe HİĞE vardı. (Devamı var) H TLGİ Enver ve r görünüyor olduğundan do- S 5 İTİZAR: Dünkü hatıralardaki ikf tertip sehvini okuyucularımızdân ö zür dileyerek tashih ederiz: Birinci sütunun a?t taraftan 12 nel satırında: iddialarımın kljmesinin yan — Koordinas| valık buluyordu. Nazırlar arasında Bahriye Nazırı! ;:şl:ğı folmalarının) suretinde tas - ihi, ğ ğ İkinci sütünun alt |