10 Mayıs 1940 Tarihli Tasviri Efkar Gazetesi Sayfa 5

— —— 10 Mayıs 1940 ARK ALEMEND IRANDA TARAKKI Arabistanda kuvvetli istasyonlar tesis edildikte sonra şimdi de İranın kuvvetli bir İrandaki son terakkiyat Azrımtzın en mühim neşir vasıta- &1 telsiz şark Mem eketlerinde sür atle revaç bulmaktadır. Arabistanı kuvvetli istasyonlar tesis edildikten R tunan / Arasında, modern üsfalt bir otomo- sonra gimdi de İranın merkezi Tah- petrol madenlerinde alâkası bulunan vücude randa kuvvetli bir istasyon getirilmiş ve küşat edi'miştir. Bu istasyondan her gün iki şark dili ye üç te Avrupa lisanı üzere neş-| riyat yapı'mak-adır. Şark dilleri Fa- risi ve Arabidir. Farisi İranın resmi | dili olduğu gibi komşusu Efganistan | da da kullanılmaktadır. Bütün Hin- distan ve Asyadaki şark müslüman- memleketlerinin hepsi Farisiyi baş- hea bir edebi dil olarak ve Arabiyi 'de din lisani geklinde kabul etmiş o!- duklarından Tahranın Farisi nesri - yatı her taraftâ az çok anlaşılacak- tır. Arabi neşriyatı ise şark memle- ket'erinin hepsinde dinleyici - bula - caktir. Bahusus İranın yanıbaşında- ki Arp memleketi Irak halkının yarı- sı Şii olduğundan Tahranın neşriy: tını dikkat'e takip edecek'erdir. Tahran telsiz merkezi Farisi ve Arabi neşriyatı ile bütün şark mem- leketleri arasında anlaşmayı fikri ve hissi sahalarda ilerileteceklir. Tahran telsiz merkezinin kabul et- tiği Üç ecnebi lisandan Rusça, İra nın şimalinde Karadeniz boyunca komşusu Rusyaya nesriyat- yapmak; İngilizce ise cenubi İranda | Köy enstitülerinin açılacağı yerler Ankara,'0 (Hususi) — Manrif Ve- Kâleti tarafından — açılmüsinü kurar verilen köy etistitülerinin nerelerde tesis edileceği tesbit edilmiş bulun- maktadır. Şimdilik 14 vilâyette açılacak olan bu enstitülerin bu'unacağı yörler gu- ralarıdır : zon (Beğikdüzü), Malst dağ), Kayseri (Pazarüren).| Samsun (Havza), Kastamonu (Göl- köy), Eskişehir (Hamidiye . Mahmu diye), Kacaeli (Arifiye), t2mir (Kı- zılçullu), Lüleburgarz (Kepirtepe), Seyhan (Haruniye), İsparta (Gö- nan), Antalya (Aksu), Balıkesir (Sa vaştepe). Lisans ııııılünıkde bir Ankara, 9 (Hususi) Bundan bir müddet evvel - Vekiller Heyetince yerilen bir karar mucibince, - ihtaş maddelerimizden buzıları lisans usu- Jüne tâbi tutulmuştu. Bazı maddı ler üzernde bu usulün tatbiki güm- Tüklerde bazı müşküller dogu.rmak-î tadır. Ezcümle canlı hayvanlar için ko- Bulan kayıtlar meselâ süs köpek- leri sahiplerile birlikte memleketi - mizden çıktıkları esnâda garip mua- melelere sebep olmakta idi. Bunun için memleketimizden — ticaret mak- sadından hariç sebeplerle çıkacak ih raç maddelerinin, . lisang usullerinin değiştirilmesi için - Ticaret Vekâleti Wekiller Heyetine yeni bir kararna- me projesi arzetmiştir. Bu kararnâmede ihraç maddeleri. me konulan İisans usulü kaldırılm: makta, yalnız tatbik şekilleri değiş- tirilmektedir. Bu kararname projesinde madde - dJerden çoğu hakkında ihraç müsaa- desi Vekiller -Heyeti yerine Ticaret Vekâletinden alınacaktır. Dahiliye Vekâletinin tamimi Ankara, 9 (Hususi) — Dahiliye Vekâletine bağlı bazı memurların Ve kâletle alâkası olmıyan kimselere Vekâletteki işlerinden gikâyet ettik. keri anlaşılmış ve memurluk vasfı ile kabili telif olmıyan bu gibi hareket- lerin tekerrür etmemesi için Vekâlet teşkilâtına bir tamim gündermiştir. Tamimde mütevassıtlarla iş gör - | hudutları | y merkezi n dir, değil mi TaİırandaW istasyon vücüde getirilmiştir Yazan ŞARKLI Tagilizlerin istifadesini temin etmek içindir. Almancayı ise İran Avrupaya işittirmek için kabul ot - mişlerdir. İngiliz matbuatı Tahran telsiz merkezini vücude getirenlerin Almanlar o'duğunu kaydederek bu dilin kabulü tabil olduğunu yaziyor. iran bügün kendisini hiçbir taraf- tan âcil bir tehlike karşısında gör mediğinden sıkı ve müstekimane bir bilaraflık siyaseti takip etmektedir. Pu siyasetinin mahiyetinde şüphe bı vakmamak jçin yeni merkezden isti- #ade edecektir. (Tahranda meşredilen hir istastisti- ge göre İranda bu sene ta'ehenin sa- yısı 457,236 —kişiyi bulmuştur, ki 1931 senesinde (55,131) kişi — oldu- guna göre sekiz misli artmış bulunu- yor. Mektep'erin sayısı 612 iken şim |di 4937 ve muallimlerin adedi 3034 iken 13,318 kişi olmuştur. Haccü tahat gidebilmek İçin Asırlardanberi hacıların susuz ve| sıhhi geraiti gayrimüsait çöllerde ve ıklarda deve sırtında yolculuk mak gibi çektikleri mezahim ge- ecek hac mevsiminde bertaraf ola- aktır. ki Bugünkü Mecli ruznamesi Ankara © (Husüsi) — Yarinki Meclis toplantısında, evvelce veril - müş ölan matbust umum müdürlüğü teşkilât kadrosuna ait lâyihanın ge-| ri alınması hakkındaki hükümet tez- keresi okunacaktır. Hükümet, radyo ve matbuat işle-| rini birleştiren yeni bir lâyiha hazır-| ladığı için eski teklifi geri a'makta- dır. Yeni propaganda ve matbuat Jâ yihası hâlen Başvekâlettedir. Yarınki ruznamede, bazı bütçeler: de Mmünakale teklifleri ile hudut ve sahillerle vakıfların teşkilât kadro'a rına ait teklifler vardır. Resmi oto - mobillere dair verilmiş olan lâyiha nan da birinci müzakeresi yapılacak- sesini | * disine tâbi Hicaz “İ —©Arap Suudi bükümeti şimdi ken- ve Nocdülahsada| asrın birçok yeniliklerini ve bu cüm- leden telsiz istasyonları vücude ge tirirken Cidde ile Mekkei Mükerrema İbil yotunu dahi yapmağı düşünmüş- Fakat bu devletin geliri böyle mu azzam bir nafia teşebbüsünü tahak- kuk ettirmeğe kâfi gelmediğinden komşusu diğer Arap devleti Mısır- dan yardım istemişti. Misir hükümeti bu hayır işine iş- *|tirak etmeğe muvafakat etmiş ve şo- sesinin inşası masarifinin kısmı kül lisini kendi hazinesinden — vermeği taahhüt etmiştir. Yolun inşası Mısırda bu gibi bir çok askeri ve ticari yollar yapan müslüman müteahhitlere ihale edil- miştir. İnşaat başlamıştır, Cideden başlıyan ilk kısmının tesviyei türabi- yesi ve temel tabakası İkmal edi'miş, tir. Yolun inşası sekiz ay içinde ta- mamlanacaktır. Bu guretle gelecek hac mevsiminde hariçten deniz yolu, |ile gelecek hacılar atomobil ve - oto- büs gibi modern nakil vesaiti ile Kâ- beye gideceklerdir. Bu yol bittikten sOonra Mekke ile Arafat arasinda şose Yyapılacaktır. M Bu ikinci yolun İnşası 1941 senesi hac mevsiminden sonra başlıyacak- tır. Bu sene mahsul bereketli Ankara, 9 (Husü$f) — Gölen ha- berlerden bu $efe sonbaharda yapıl- mış olan zeriyatın pek iyi yetiştiği iğreni'mektedir. Keza Ziraat Vokü- letinin ilkbahar zeriyatına ait aldı- Öi taporlar da sevinç uyandırıcı bir mahiyet arzediyor. 5 Mahsulün bü sene, geçen yıllara nazaran daha iyi ka'itede ve daha bol olarak alınacağı ümit edilmekte- dir. Türk Maarif Cemiyeti umur £ heyeti Ankara, 9 (A.A.) — Türk Maarif eemiyeti umumi heyet top'antısı ya- tır. rın (bugün) yapılacaktır. SA LANMENNN LN aa aei e ü düNn nn ebünmam aŞi dakeasösi vi baaAaSKNAN nt stümmuamu nnni nn Gazetelerde Tuna komisyonu ” son günlerde sık sık temas edilen bir mevzudur. Bugünkü ajanslarda Tuna komis: yönunun 20 mayıste toplanacağına ve buna İngiltere, Fransa, Rumanya, AT morya ve İtalyanın iştirak edeceği bildiril'yor. Bu havodis tahakkuk e- derse harbin başlemasındanberi ilk defa müttefikler ile düşmanları bo- gazlaşmamak şartile bir masıda kar şılaşacaklar demektir. Tuna nehri ilk defa 1856 da Paris kongresinde beynelmilel bir mesele olarak ileri sürülmüş ve ayni kongre- de de nehrin seyrisefer işleri ve kon trolü bir Avrupa komisyonu, diğeri nehre mücavir devletler komisyonu diye iki teşekküle havele edilmiştir. Bu komisyonlardan yalnız birincisi Barbi Ummiye kadar zaman zaman yapmak imkâmını bulabil. dürmek istiyen memurların cezalan ği Udırilî ürilmektedir. Nöyyi, Sen Jennfıı | Harpten sonra y Ç UB MAi Tuna Komisyonu Ne İş Görür ve Versay muahedelerile komizyon ekrar teşekkül etmiştir. üzerii ir tesir yapmaktı Bu muöhedelerle alınan kararlara| Üttrinde fena bir tesir yapmaktadır. nazaran Tuna Brayla (Ruman iki kızma — ayrıldı: Ya) 4 küdar olan kısım, birinci kı mım kontrolü Fransa, İngiltere, İt Va ve Rumatiyadan m miletir, İkine” kısmı kontrol eden komis - yon nehre mücavir arazisi ölün det-İ yasına 19 İmektedir. letlerle (Rumanya, Bu'garistaân, Ma- |oaristan, Avusturye, Yüposlavyadan birer, Almanlardan iki âza) — şehre mücavir arazişi olmeyer. (Fransa, İn- gitere, İtalya) dan mürekkeptir. Bu da seyriseferin intizemın n aslabını, seyrisefer vi tahsili Tuna üzerinde emni- yet tedbirleri Ayın 20 s'nda toplanacak komls - yon bilhassa bu emniyet tedbirlerile| hhi meşgul olacaktır, | M Bir taşkınlığın Cezası — Afrodit Mesi (Başmakaleden devam) lığından dolayıdır. - (Arsen Lüpen) ve (Şarlok Holmes) hikâyeleri de bütün dünya Hisanlarına teretime ©- dilmişlerdir, şimdi bunlara da edebi birer şaheser mi diyeceğiz? Eser haddizatında müstehçen mi- meselesine gelince, (her memlekette müstehcen neşriya- tın ölçüsünü, o mem'ekelin örf ve ir- fan derecesi teşkil eder). Pariste müstehsen olmuyan bir ki- tap veya mecmua Türkiyede pekâ'lâ müstehçen addedilebilir. — Nitekim bundan dört beş sene evvel matbunt müdürü sabıkı Vedat Nedim beş al-| tı Fransız mecmuasının, acık saçık| resim ve münderecatlarından dola; “Türkiyeye girmesini — menettirmişti. Şimdiki gazetelerin, o vakit te birle- şip, neden Vedat Nedime — hilcum etmediklerine saşıyoruz, Demek Pariste müstehcen görün- miyen ve serbest — serbest — yapı'an yevmi neşriyatın Türkiyeye giremi-| yeceği ve Türk iz'an ve irfanının böyle neşriyatı kabul etmiyeceği, e- Sas itibarile takarrür elmiş ve tat- bik edilmiş bir keyfiyettir. işte müddeiamuminin de — şimdi yapmak istediği, vaktile Vedat Nedi- min kimseye sormadan yaptığı işten başka bir şey değidi. Aradaki fark, Vedat Nedimin ittihaz ettiği kararın hâlâ tatbik edilntekte — olmasından, brena hiçbir gazetenin itiraza — cüret edememesinden ve bugünkü müddei- umuminin kanun! yoldan yaptığı te- | şebbüsatın da bildiğimiz gürültü'ere sebebiyet vermiş bulunmasından iba rettir. , Bu yersiz ve cidden faydasız gü rültüler ise, işte nihayet — matbuat için bazı yazı kapılarının daha kapan masını intaç etti. İyi mi oldu? Onu gazetecilerin kendilerine sormalı. Yeni maddeler çıkacağı sırada. bir gazetede galiba (ne bekliyorduk, ne çıktı?) diye bir sual vardı. Bu sun- lin cevabi baslttir: (Darı eken arpa biçmez, ne ektinizse onu biçtiniz!) Bu mütalcata bakıp fa, her vakit-| Ki matbuat hürriyeti iddinlarımız'a. $'mdiki sözlerimiz arasında bir tena- kuz aramağa ka'kışılmamalıdır. Mat buat hürriyeti, başıhoş neşriyat de- İmek değildir. Biz kanınun tahfifine ve bir hayli faydasız takyidatın kal- dırılmasına taraftarız. Fakat gazete ler bundan derha! istifade İle geliş'- güzel davalara ve iddialara katkışa- gak olurlarsa yine zarar görecek biz- leriz. Nitekim iste bu defa da öyle oldu. | Matbunt hürriyetine taraftar'ıkları- | na yukarıda inanarak yazdığımız (ki Vekil, kendi ellerite matbunta yeni takyidat koymağa meehur o'dular ve | bu takyidatı da tabiatile Meclis kür- esi — “İzkemlermla Liman ve. elekiri _l:rilelm' Haddinden faz'a yüksek ve fahiş #örünüyor P İ getme tarifesi €“an Pransızların 2 : YüA) Mansabına kadar Manevra sahası dahi inde, pek yakın pPlan kasım, “Brayladan Ulm (Alman-|ve hemen hemen yanyana bulundu- iürekkep Vey- 650 kuruş kadar bir para ödemesi İvetm'lel bir kom.syona terdi edil -lâzım yonun vezifesi Brayla e| YÜkları ha'de şimdiki idare £ aharktan ibarettir. |tihtim caddesi'e istasyon ve İskenderun, T (Husus ) — İsken derunda tatbik edi mekte olan llman manında bulunan tarifedir. Ve bu ta rife pek paha'ıdır. Bu vaziyet tran 4t olarak Suriyeye geçecek ma'lar Bir de !man anbar'arı istasyonun gu ha'de bir vagonun buraya gelip esya alabilmesi için tüccarın ayrıca | ge'iyor ki bu da pek fahiş bu- unmaktadır. Eltektrik idaresinin tarifesi ki' 'ovat kuruş olarak tesbit edil- Bu aynen Fransızlar Zama nından kalma tarifedir. Lâkin Pransızlar 3 ki'ovata 19 ku- ruş Ve ondan sonrası için nisıf ücret tama- mini 19 kuruş üzerinden almakta ©l- duğundan ha'k şikâyetçidir. Atatürkün caddesi tesmiye edilen Papax arak yapılması müte e ihale edilmiştir. İşe de bazlan olu asfalt ol idı B F H A Yazan: Gı. Ali İhsan Sâbis L ( Eski Birinci Orda K Dahil_î işleri ekalliy z umandanı ) — Her hakkı mahfur: mizden bir etler meselesi idi İkinci Kısım — Cihan Harbi ; ü — SEFERBERLİK İLÂNI — — * İşte bütün derdimiz 1912 ve 191 Balkan Harbi mağlübi; lörini arayarak meydarı tinin sebep- çıkan ku - izaleye ve orduyu bir | ıslaha çalışmaklı. 1913 se. nesi yazında Bulgarlarla sulh ak tikten sonra henüz yaralarımızı mağa vakit bülamadığımızdan 1914 senesi ilkbaharında daha hemen hiç bir noksan ikmal ve ıslah edileme miş ve eyalnız bu işlere yeni başlan- mıştı. Bir yandan dahili ıslahat ile ve diğer taraftan gerek dahili ve B ek harici siyasette Avrupa bö: devletlefinin nüluz yarışları, ve taz yiklerile uğraşıyorduk Dahili siyasette büyük Avrupa dev letlerinin müdahaleleri, yalnız Rum ve Ermeni ekalliy Meselblerine münhasır kalmıyord! bu devletler Vatanı yüksöltmek İçin çalışan hü - kümet partisine ulu orta muhalefet den bir takım pespayeler aleyhin - leki hükümet takiplerine bile bu - unlarımı sokarak ” üd. bizim yük - selmemize imkân vermek İstemiyor- dı; meselâ geçen sene (1913) eski adırazamlardan — Kâmil — Paşânın memleket haricine çıkarılması mese - lesinde İngiliz Sefaretinin yolsuz de- marşları ve keza 15 haziran 1913 ta. cihinde Sadıraram Ve Hârbiye Na xti Mahmud Şevket Paşanın Harbi. ezaretinden Babıâliye giderken Beyazıt meydanında dahili politika| aydutları tarafındar, şehit edilmesi| münaşebetile yapılar Mühakemeler veticesinde. Tunuslu Hayreddin Pa- ya oğlu damad Salih Paşanın mah - küm edilmesi bâhanesile Fransız Se- laretinin Babıâli nezd.ndeki gülünç temarşları pek dikkate şayandır. O aman başkumandan vekili olarak enüz Hadımköyünde bulunan İzzet in ayni zamanda Harbiye Na - arlığına tayini ve sadarete de prens Sald Halim Pozinın getirilmesi su- etile bu sarsınlılar bertaraf edil -| miş ve müdahaleler neticesiz bira - kılmıztı. Fakat ekalliyetler meselesi; hane ederek yapılan ecnebi tazyik - eri devam ediyordu. Bu yüzden Yu nanistan ile aramız €peyce açılmıştı Bu esnada bazı Arap'ar da gima. rık'ığa başlamış'ardı. Balkan harbin. leki mağ übiyetimiz bunlarda da ar ik Osmanlı dev etinden ayrılmak ve Arap istik âlini temin etmek anının ge'diği zan ve ümidini husule Betir. mişti. Berutta vmumi bir gresi akdine kalkıştılar. F Mümanaati üzerine Prans; ve davetle bu KorŞLeRİ do teşvik de karar verdi'er. pi Tiste ak T Baüşta o zaman Hama meb'usu 4 an Abdülhamit Züh Tavi görünüyordu. Kongrenin Frana: nn himayesinde akdi işin rengini de- BiStİriYOP ve âdetâ Suriyede Frantız. arın bir Mmüdahalesini intaç edecek *”'Hü'bet Bezzİ'iyordu. likü a ::î:.:: ıluge de insaflı ve-dü üriyelitrin mühik an € Sar- Şi E ci t ti n ni ba- etmek üzere İttihat Mi kâtibi Mithat Şük 'eyi Parise gönderdi. köngrenin fena bir ne- ina Meydan veri'medi. Araplarla bir itilâf zemini bulunmak Öizere İstanbu'da müzakereler icrası tensip edi'di. Bu aralık erkânıharp binbaşısı Kahire'i Aziz 'Türkler aley- hindeki kin ve gayzini büsbütün açı- 3a vurmaktan çekinmedi. Ayni za- manda Enver Pasanın da hleyhinde bulunduğundan Enver Paşa nihayel kendisini 1914 ilkbaharında divanı- harbe verdi; ve (Bingazide bernber bulundukları esnada hükümelt me sarfedilmek üzere Kahireli Azize ter'im edilmiş olan binlerce altın li- tice doğurması il ve gayemiz/edildi. 3 senelerinde uğradığımız|tek ve nİ vatan hiyaneti addederek dama mahküm ett dit idi; fakat mi' memleket müdafaacına müteallik © raların eşhag zimmetine geçirilm nin fiilen vatana hiyanet olduğu nakaşa kabul etmez bir hakil Bunları takipsiz bırakmak csiz â di. daki - Arapları ayaklandırdı. - Em İPaşa bu hususta ins de verilen resmi bir ziyafette o man Nafia Nazırı olan Cemal P; ya Fransızlar serzeniş ederek Kal reli Azizin kurtarılması için — il ve ısrar etmişler. Nihayet Cemal Pa: ;anııı TiCa ve tavassutu üzerine H Zi: üzel ki hireli Aziz 6 Zaman verdiği sik Men, bundan sonra Cı'l(ıi:fııh le Misirda aleyhimize ça manlı devletine isya Emiri Şerif Hüseyi Zaile'er arasında memli Oorduyu ihya işlerile Ui 28 Haziran 191 de Avusturya - dağ manevrala, dan istifade etmel Sırbistan) propagr ra Anı:stur_vu e 'ik kudretini gi Büyük Sırbista; detle ne müsait o A_ıîup kön-|mekle bi Tükümetin nun başi a hüküme-İra'arda bozhaya gınların vatanımızı yakmaması malini'pek zayıf gördüğümüzden dişeli, iztiraplı yekdiğerimize b Ka başladık. Biz aslâ hazır değ Divamharp suçu sabit gö © ve-memlöket müdafaasına müte: lik paraların zimmete geçirilim i. Hüküm belki t hazinesine Kahireli Azizin tevkifi İstanbul aflı davran dam hükmünün Müebbed - kü ahvilini Sadarete teklif etmişti; Pa sat bu işde de Fransa hükümetin tarmağı görüldü. Fransız sefa; diye Nazırı Enver Paşa Kahireli A- zin bir daha Türkiyeye gel Te affa mazhar ©'duğuna ı'l mdardan irade istihsal etti. din bEmiş ve — Öz an eden — Mel Maiyetine ko © elmiştir. binbir çe eketi ıslah üp . Arap isyanını idarı İşte dahili ve hariçi : daziran 1914 tarihind; inayeti vukua Re'di. 2 — Cihan Harbinin Zuhuru; P Hle İttifak Teşebbi Te MNE| ÜSÜMÜZ Netleo Ve ya İle Nasıl İttifak Et. Bir ittifak Muahedesi di. Alman, tik? Fena Seferberlik ilânı — 4- 3 Ağustos 191 aziran ayı nihayetin Macaristan — ordi ada büyük mikyasta ri yapılacak idi, Avut 1914 senesi H; arafından Bosn; urya - Maca: tevralardan hej M askerlik nokti k, hem de (büyü andasi'e uğra Macaristanın östermek — istiyordu. tin - teşekkülüne 'eybtar o'an Avusturya “rP propagandasının kendisi- Madığını ve bundan do- tarafına yapacağı e) hlikeyi mucip olacağını bi eraber, Avusturya ordusu kumandanı sıfatile bu manı hazır bulunmk üzere $ y- itmişti. Fakat 28 Haziren 1914 günü daha Saraybosnaya n vasalatını mütcakip zevcesile ber Sırplar tarafından — kat'olun Katil yirmi yaşında ve Belgrad naz mektebinden mezun Prençip minde bir Sırp genci olup bro tabancasile ve birer kurşunla £ ahdi, &; 'ayı Bosna hatin tel yakından veliahdi ve karısını öldür dü, 29 Haziranda “bu vâk'ayı gazı lerde okuduğumuz zaman hayret. dehşetten titredik. Vatann yük: mesi İçin çırpınan kalplerimiz, öte | denberi do'u duran barut fıçısına g- teş veren bu vak'adan doğucak Buna rağinen yekdiğerile çarpışacak ki büyük Avrupa devletler manzı mesinin arasında idik. Bunların için- de bizim postumuzu mMüzü parçalamak ve yutmak isti; üp vücudü ler Çoktu. Bir tarafta Almanya, vusturya . Macaristan ve İtalva de .| letlerinden Mmürekkep Üçlü diğer taraftan Fransa ve Rı mürekkep ikili itilâf ve bunlara Hcar İngiltere devletleri... — — an hükümeti bu mas