3 Eylül 1942 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 1

TAN EVİ İSTANBULI Ankara caddesi No, 102 M FAŞ İSTANBUL TE AF: TAN, ,;TE ON: 24310; 24318, 24319 - * -MIS TAN GÜNLÜK SİYASİ HALK GAZETESİ CEPHESİNDE Rommel Kuvvetleri İhtiyatla ilerliyor Almanlar Rommel'in Hareketlerine Bağlı Olarak - Balkanlarda Harekete Geçmek İçin Muhtelif Yerlerde Hazırlık Yapıyorlarmış Bu Harekâtın Bütün Afrikayı Ateşe Verebileceği Söyleniyor Mısır cephesinde bir İngiliz müdafaa mevzii Londra, 2 (A.A.) — Rommel ih tiyatla ilerlemektedir. 12 kilomet re kadar yol almıştır. Ve 30 kilo metre kadar derinliği olan İngil lizlerin mayn tarlasını geçmek ister gibi görünmektedir. Rom - mel kollarından biri Elâlemeyn'in 40 kilometre cenubunda bulu . nan El emeina'ın şimaline doğru diğer bir kol doğu şimale doğru, üçüncü bir kol da Ruveysat tepe- sine yani şimale doğru ilerlemek tedir. Rommel İngiliz zırhlı kuv. vetlerinin külli kısmını arar gibi görünüyorsa da şimdiye kadar büyük bir savaş olmamıştır. Askeri muharrirlerin mütalta- sı, general Mongomeri'nin tank taburlarını ihtiyat olarak elde tuttuğu ve Alman zırhlı alayları topçu ile tayyareler - tarafından sarsılıncıya kadar bunları muha. İazaya devam edeceği yolundadır. Müttefiklerin 6 librelik toplara 130 luk ve daha başka toplara bol bol sahip bulundukları Â38” Devamı Sa. 2, Sü. 5 Müttefiklerin * İrak ve İrandaki Olazırlıkları Bazı ajansların — verdiği malüma ta göre Orta şarka bir çok Ame rikan tayyaresi, malzeme ve askeri gelmiştir,. — Müttefiklerle Rusya a- rasındaki Trübitayı - kuüvvetlendiren bu yolların açılması, kumandada ya- pılan değişiklikler, müttefik kuv” vetlerin orta şark, İrak ve İranda tecemmüü, önümüzdeki günlerde bu cephede büyük faaliyetler gösteri- leceğine bir işarettir. Rommelin Afrika cephesinde hârekete geçme:- ei -de bununla a'âkalı olabilir. Hiç şüphe yok ki Mihver ve Japonya bu hazırlıkların semere. vermesine mani olmıya ve Basrada Japonlarla birleşmeye ehemmiyet vermektedir. ler, Son günlerde İrak ve İranda yapılan hazırlıklar dikka, ti çekecek mahiyettedir. Mütte fiklerin gerek Almanların Kaf . kaslardan inmeleri -ihtimaline karşı bu cepheleri tahkim etmek ihtiyacı, gerekse Sovyet Rusya- ya bu cepheden yardımı çoğalt . mak emeli, bu memleketlerde da. ha süratli ve kuvvetli bir hazır. lığa sebep olmuştur. Bu itibarla lrak ve İran her zamandan fazla ehemmiyet kazanmıştır. Rusyanın iki büyük nehri olan Volga ile Don arasında bir cep- henin teessüs etmesi, Kafkasların harp sâhası haline gelmesi karşı. sında İran, Kafkas cephesini tut. mak esas bir mesnet olmuştur. Hattâ Eden son nutuklarından birinde İranın ehemmiyetini şu cümlelerle izah etmişti: “Mütte. fıik devletlerle Sovyet Rusya a. rasında diğer bir rabıta tesis et. mek için büyük gayretler sarfe. dildi.,, Eden bu cümlelerle İran. dan Sovyetler Birliğine açılan yo lu işaret etmişti. Bu yoldan Sov. yetler Birliğine sevkedilen harp levazımı her gün nisbetini artlır. mıştır. Müttefikler bu yollardan isti . fade etmek için aylardanberi bu. rada tamirat yaptıkları gibi Bağ- dattan Tahrana işliyen otobüs yollarını hazırlamışlar, Moham. Merah'tan, Acem körfezinden, Hindistanın en yakın'limanı olan Bushir'e, Herattan Efgan huı'iı.:j » a ol SOVYET TEBLİĞİ Hücumları HerTarafta Püskğr_füldü Dün Bir İtalyan Piyade Tümeni İmha Edildi Bir Çok Meskün Yerler Geri Alındı Moskaovaı 2 (A.A.) — Sovyet öğ -İle tebliği ekinde deniliyor ki: Stalingradın batı şimalinde Rus lar mihver hücumlarını püskürt. müşlerdir. Bir kesimde Almanlar Rus müdafaa hatlarına derinliği ne girmişler fakat ilk mevzileri. ne çekilmek mecburiyetinde kal. mışlardır. Kletskaya bölgesinde Rus devriyeleri bir İtalyan pi - yade bölüğünü yok etmişlerdir. Stalingradın doğu cenubunda bir gedik açmış olan Alman tankları ile şiddetli bir savaş yapılmakla olduğu haber veriliyor. Ruslar ye ni müdafaa mevzilerini sağlam. lamakta ve mihver hücumlarını püskürtmektedirler, Batı Kafkasr <a Krasnodarın cenubunde (cuslar inatlı bir mu. A9gğ7 Devamı Sa, 2, Sü. T Almanlarin Önlerinde 50 Tüabya İşgal_EdiIdî Sovyetlerin Mukabil /Taarruzları Tamamen Püskürtüldü Cephede Yeni Terakkiler Kaydedildi Berlin, 2 (A.A.) — Alman or. duları başkumandanlığının tebli. ği: Anaparun doğu cenubunda Al man ve Rumen kitalarının ileri hareketi tahkim edilmiş dağ mev zilerinde kendini şiddetle müda . mektedir. a Stalingrat önünde taarruz şid. detli savaşlardan sonra daha baş ka toprak kazançları temin et . miştir. Şehrin şimalinde Volga . ya kadar ilerliyen hızlı teşkiller düşmanın çok büyük kuvvetlerle teşebbüs ettiği müteaddit karşı sarılızları püskürtmüştür. Vol « ga üzerinde uçaksavar bataryası 500 tonluk bir motörlü gemiyi batırmıştır. Astragan'ın cenubun da Volga halicinde bir keşif uça. Aöğ Devamı Sa. 2, Sü, 1 Stalingratz faa eden düşmana karşı devam et |. y - Havalarda Muharebe İngilizler, Sarbruken Şehrine Çok Şiddetli Bir Hücumda Bulundu Almanlar da İngiliz Şehirlerini Bombaladı | Londra, 2 (A.A:) — Haber ve- rildiğine göre, salı . çarşamba ge cesi İngiliz hava ordusuna men- sup bomba uçaklarından mürek- kep bir teşkil Sarbruken üzerine kuvvetli bir hücum yaymıştır. İngiltere üzerinde Londra, 2 (A.A.) — Haber ve. rildiğine göre, iki Vukkefulw 109 uçağı bu sabah saat 10 dan biraz evvel Süssek kontluğu - sahiline yaklaşmışlardır. Uçakların her ikisi de İngiliz avcıları tarafından denize düşürülmüştür. * » Londra, 2 (A.A.) — Akşam geç vakit alınan bir habere göre, düş man tayyareleri İngilterenin şi . malı şarki bölgelerinde iki şehir üzerine yangın ve infilâk bomba ları atmışlardır, Şarki İngiltere. de iki kasabaya ve orta Ingiltere. nin şimal bölgelerine de yang,n bombaları atılmıştir. * dAğ” Devamı Sa. 2, Sü. 7 Bir Çin Siyaset Adamı Diyor ki 'Öoğan Japon Güneşi Artık Batmıya Başladı, Çungking, 2 (A.A.) — Siyasi girektörü Tingfu-Tsiang doğan Japon güneşinin şimdi bat mağa başladığını ve şimdi öğle . den sonra saat 1 e ve 2 ye yaklaş tığımı söylemiştir. Bu zata göre Birleşik milletlerin şimdi Japon manevralarını tahminle uğraş — maktansa meydana çıkan yeni bir meseleye dikkatlerini toplama . ları lâzımgeldiğini belirtmiştir. Filhakika Japonların daha ne ka dar zaman mukavemet edebilecek leri ve harp kuvvetlerinin neden ibaret bulunduğu sorulmağa de- ğer bir keyfiyettir. Tingfu - Tslang sözlerine şöyle de- vam etmiştir: Japon güneşi şimdi saat 1 île 2 a * v rağmen batmasına henüz çok vakit vardır. Salomon — adaları muhrebesi Çin için olduğu kadar Ruslar için de ikinci bir cephe teşkil etmektedir, Ja- ponlar şimdi tanrruzdan müdafaaya gecmiş oldukları için bu ikinci cephe şimdi Siberyaya ve Hindistana karşı yapılacak bir taarruza mani olabilir, AFFOMUUNUZ TABİ SODAS, TABİ ÇAZE KUPTETLENDİĞİLMİŞTİR PİYASAYA ÇIKARILMIŞTIR. Umum Satış Mahalli: KIZILAY Satış Deposu Telefon: 20062 Japonyadaki Buhran Yeni Hariciye Nazırı "Büyük Asya,, Nazırlığını da Üzerine Alacakmış ! Kahve Darlığı Kalkıyor İnhisarlar İdaresi Piyasaya Kahve ' Vermiye Başladı Şehrimizdeki kuru kahvecilerı de dört beş gündenberi kahve bu lunmamaktadır. Halkın müracaat ları karşısında bayiler inhisarlar idaresinin kahve vermediğini. ve bu yüzden kendilerinin de boş o. turmakta olduklarını bildirmek - tedirler. İnhisarlar idaresi dün toptancılara bir aylık kahve tev. ziine başlamıştır. Bu sebeple kah Bir suale cevap veren Tingfu, şun. ları söylemiştir: ve darlığı ortadan kalkacaktır. AF Devamı Sa. 2, Sü. 4 Mânalı Görülmekte ve Japonyanın Harp İlân Edebileceği İleri Sürülmektedir Tokyo, 2 (A.A.) — Hariciye ne zaretinin Şarki Asya servisleri di rektörü Yamanoto istifa eden Ha ruşiko Nişi'nin yerine hariciye nazırlığı muavinliğine vekâleten tayin edilmiştir. Japonyanın 'eski Çin sefirle. rinden Higeru Kawağo, hariciye nezaretindeki vazifesinden dün akşam istifa etmiştir. Mütalâasını söyliyen istinbarat J|bürosunun sözcüsü Hari bil . hassa demiştir ki: Togo'nun sırf şahsi sebeplerle istifa ettiğini size temin ederim. Bu istifa ne yeni büyük Asyâ Kabinenin Tek Sivil Nazırı Togo'nun İstifasi nazırlığının kurulması ile ne de Japonyanın diış siyaseti ile alâka dardır. Başvekilin hariciye işle . rini ne zamana kadar uhdesinde bulunduracağını bilmiyorum. Fa. kat bunun muvakkat olduğunu söyliyebilirim. İmparatorun Togo'yu âyan â. zalığına tayin ettiği dün akşam öğrenilmiştir. Yeni bir hariciye nazırı tayjin olunacak 'Tokyo, 2 (A A.) — Domei ajaner nın bildirdiğine göre, başvekil Toja Â3 Devamı Sa. 2, Sü. 3 Gühıer Geçerken Dil Bayramına Hazırlanırken BAŞVEKİLİN TETKİKLERİ - $. Saraç Karsa oğlu Dün Vardı. Başvekil Samimi Tezahüratla- Karşılandı Kars, 2 (A.A.) — 31 ağustosta Sarıkamıştan halkım tezahürleri arasında ayrılan Baıvekilimiz vi. lâyet hududunda kendilerini kar şılayan valimiz ve refakatindeki zevatla birlikte geçtikleri yol ü. zerinde köylerde kendilerini bek liyen köylülerimizle - konuşarak ihtiyaçlarmı dinlemiş ve kendi. lerinden izahat alarak- dün saat 18 de şehrimize gelmişlerdir. Sayın misafirlerimiz. şehir dı.. şında mevki komutanı mülki. ve askeri erkân, bir kıta asker lara. fından selâmlanmışlardır. Vaktin geçmiş olmasına rağmen yolun iki tarafında biriken halk tarafın dan.heyecnla alkışlanmışlardır. Sayın Başvekilimiz bir müddet yaya 'yürüyerek halkın heyecanlı tezahürlerine “nasilsınız arkadaş * lar,, diye mukahelede bulunmuş. lar ve otomobille ikametlerine Şark cephesinde birlikler bir nehri geçiyorlar tahsis edilen vali konağına gel . mişlerdir. ASE Devamı Sa, 2, Sü. 2 REFİK HALİD KARAY ürk Dil Kurumu tarafından hazırlanmakta olan (Sözlük — Lügat kitabı) nın A, B ve C harflerini bir vesile ile gözden geçirdim. Bu- günün canlı konuşma ve yazı dilinde yaşıyan sözlerle dile yeniden girmiş veya girmekte bulu. nan kelimeleri ve terimleri toplayıp sıralamakta olan (yeni sözlük) ün, basılıp meydana çıkınca, ihtisas ve mes. lek sahipleri dışındakileri artık lüzumsuz aramalardan, tarama. lardan kurtaracağına, eski lügatlerin papucunu dama atacağına | hiç şüphe yoktur. Sözlüğün asıl ktymeti Osmanlıca kelimeleri de içine aldıktan başka bunları ve türkçeleri çok açık, duru, can- hı, kolay, hayat bilgisiyle ilim ve fen icaplarına yakışır tarzda anlatmasındadır. Kısacası Türkün eline, ilk defa, olgun, _dolgun, diri ve.dili.diline uygun bir lügat kitabı geçmek üzeredir. Size, gelişi güzel birkaç mükayeseli misal vereyim. Türkçe kelimelere de yer ayırmış eski lügatlerde bile “burcu burceu,, sözü yoktur; halbuki dilde vardır, Sözlük önu “güzel ve kuvvet. li bir kokuyu vasıflandırmağa yarar,, dedikten sonra halk şairi Karacaoğlan'dan şu mısrar veriyor: “Burcu burcu esen seher yelleri!,, eskilerde “Balkan,, kelimesi için “silsile-iscibal.iemüşec. cere,, tarifi geçer, yenisinde bu tarif sadece “sarp ve ormanlık dağ,, dır. Yine eskiler “buram buram,, sözünü: “kesretle ve fakat ağır yağan kara, yağmura vasfolunur,, şeklinde pek kusurlu ta. rif ederler. Yenisi diyor ki, “Duman ve koku gibi havada yapılan şeylerle ter ve kar hakkında kullanılarak gürlük anlatır: Buram buram duman çıkmak, buram buram kar yağmak.,, “Bel,, için eski kitaplarımız “Bahçe bellemiye mahsus âlet,, diyjp gectikleri halde yeni sözlük şöyle söyler:'“Toprağın üst tabakasını kabart. mağa yarıyan ve ayakla basılarak yere saplanan ucuşsivri kürek şeklinde veya çatal bir ziraat âleti landırıcı bir anlatış! Ne kâdar tamam ve can. bi $ Gelelim Osmanlıca kelimelere; Meselâ eskilerde “belâgat,) in tarifi içler acısıdır, içinden çıkılmaz bir kelime kördüğümü. dür: “kelâmın fasih olmakla beraber bir bir müktezayi hale mu- vafık, yani tekellüften, tasannu'dan, takyid'den, şaibesiste'vil'den vâreste olarak hâlin, mevkiin muktezasile ve muhatabın dere. cei kabiliyetiyle mütenasip ve sanlayii lâfziyye ve mâneviyye ile müzeyyen olması.,, Ahmet Vefik Paşanm (Zor Nikâhı) m okur gibi bir şey! Halbuki yeni tarif kısacıktır, açıktır, sadelik içinde belâgatlidir: “Sözün veya yazının gerek lâfz, gerek mâna bakı, mandan çok beğenilecek şekilde, | isı.,, Dildeki ve fikirdeki son değişiklik hakkında bunlardan parş lak birer örnek ve bir eser verilemez! 4 kaideye uygün ve sanatli olma. anın Rusyaya d