30 Ağustos 1942 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

Harpte Portekizin Mühim Rolü Yazan: M, ANTEN ir Vaşinrton telgrafı pa haberi vermektedir: "Amerika Hariciye Sazırı Hull Amerika ile Portekiz &- asında teari münasebetlerin geniş. mesi için tedbirlerin alırıdığımı fa. epeyce ramandanberi devem eden üzakerelerin, üzerinde anlaşılan arı ve bunların Portekiz ve müs ekeleri bakımından ehemmiyetini sildirecek bir vaziyete gelmediğini be- tan etmiştir, Ba: yalnız başına alındığı takdirde: inde durulmağı değer bir vaka dir; fakat bir kaç gün evvel Por- ekiz gazetelerinin ve bizzat Portekiz Reisi Cümhurunun, 6 gemisinin mib. ver denizaltıları tarafından batırılma. ; üzerine Almanyaya ve İtalyaya harp lâsma mecbur kalan Beresiiya mil. etine ve Reisi Cümhuruna gönderdik. eri tesamüt mesajları gözönüne geti. diği saman, hususi bir mâna ve ma yet kazanmakta, ka Allantikte oldukça geriş hillere, Aser ve Yeşilburun adaları 'bi çok mühim stratejik mevkilere #alik olan küçük Portekiz, barbi müt. etiklerin daha kısa bir zamanda ka tanmalarında mühim bir rol oynama. #4 namzet bir memlekettir. Müttefik. ee Portekizi kazanmakla, şa mühim ları temin ef olacaklardır: — Müttefikler Portekize asker çı. sarmak ve bu memlekette deniz ve ava üsleri tesis etmek suretiyle İbe. “k yarım adaşmda pek kolaylıkla nihvereilere karşı yeni bir cephe ku. sbilirler, Bu suretle bir taraftan Ce. örlitarık'ı muhtemel hava hücumları. na karşı daha büyük bir emniyet al ına alırlar; diğer cihetten Atlantikte denlsaltılarına karşı daha muvaffakı yetle mücadele imkânlerim çoğaltır. ar, Portekize çok miktarda çıkarıla. sak olan müttelik kuvvetlerin, İspan- yanın muvafakam; İle yahut ona rağ- mer Fransaya doğrü ilerlemeleri de sümkündür, : ' Böyle bir ha büyük ekseri. ye Frankoya aleyhtar olan ve ds pr etmek için fırsat bekliyen Tapan. yol müllelinin de yardımını temin e. #.cekleri tahmin edilmektedir. 7 — Portekize sit olan Asor ada arı Kazablanka'dın 1,890, Kanada kın şarkındaki Terre Nenve adasından 2.400 ve İngiltereden 2.500 kilomet, ve mesafede bulunmuktadır. Müttefik. er burada kuvvetli bir hava ve deniz iseli tesis etmekle Şimali Atlantikteki »ikimiyetlerini takviye edeceklerdir. Kazablarka'dan 1,600, Cenubi Ame. rikonm şimslindeki Trinitö adasından 3.500 we Berezilyanın gimeli görki sindeki Bernambuk İlmanından 2,500 kilemetre mesafede bulman Ye - #ibürun adalarına hâkimiyet ise mer kesi Atlantikte sefer eden o müttefik kefilelerini daha büyük bir emniyet altıma alacak, Almanlarm » Viehy'nin muvafakati ile - Garbi Afrikn sahil icrine, Dakar'a yerleşmelerine mâni olacak ve icabında Garbi Afrikaya as er çıkarmağı kolaylaştıracaktır, Hülâsa, Berezilyadan sonra Porteki. tn de müttefikler cephesine katılması, mihvere vurulacak darbelerin en bil yüklerinden biri olacaktır. Fakat Portekizden böyle bir hareket beklenebilir mi? Fikrimizee, Portekizin e, bir kaç bitaraf Avrupa memleketi gibi harp- ten uzak kalmak arrusu ve buna ilâ. veten başta Relsi Cilmhar Salazar ol. duğu halde bugün Portekizi idare © den şahsiyetlerin faşist temâyülleri buna en büyük, müni teşkil etmekte. âir, , harbin müttefikler tara. fından kazanılacağı kanaati Portekiz zimamdarlarmı böyle bir harekete sev. kedebilir, Portekiz cüssesi ile mitenasip ol. mıyan müstemlekelerini asırlardanberi İngiltere sayesinde mubalaza edebil miştir, Müttefikler Portekizi, isterler #e, aç bırakabilirler. Kendisi yardıma muhtaç olan Almanya Portekize yar. dım edemiyeceği gibi bugünkü sıkışık vaziyetinde Portekize fenalık yapabi. lecek bir kudrete de değildir. Bügün garpteki Alman kuvvetleri, istilâ ettik leri memleket halkını baskı altnda tutmağa, ayni zamandı muhtemel bir ikinci cephe (teşebbüsüne karşı koy. mağa kâfi değildir. Bunlar, Salararı (o düşünmeğe ve mütefikler cephesine katılmağa sevke eplerdir. gi / & Kahraman Mehmetçik daima zaferle neticelenen büyük savaşlardan birinde., HAFTA KONUŞMASI ? Yirmi Yıl Onceki TAN 4 Çift Cepheli Zafer 30 Ağustos Zaferi, Ardından Gelen Siyasi ve İgtimai Başka Zaferlere Yol Açtığı İçin Tek Cepheli Değil, Çift. Cepheli...Bir.. Zaferdir. Evvelâ. Vatanı, Sonra Vatandaşı Kurtaran İnkılâpçı Bir Zafer! azı zaferler, vardır ki pek şerefli, pek değerli ve kutlu. dur; fakat ahenk tek cephe, iyle övünülebilir; denilir & “Bizden kuvvetli bir düşmanı yendik; yendik değil, yere ser- dik deği, çil yavrusu gibi das gittik ve darmadağın ettik de değil, tam mânasiyle yok ettik. Aziz yurd, ordunun şerefi, mile İl vekar, şanlı tarih, hepsi kur tuldu. Ne kadar sevinsek, bay» ram etsek yeridir.” Bütün bunlar kurtulur, lâkin © zafer, tek başına, yalniz ass kerce, kahramanca bir zafer o. Jarak tarihe hâkkolunur, kalır. Zaferden sonra dünya yine o dünyadır, devran yine © dev. ran! Saray yine, çetrefil dilli cariyeleri, kız sesli harem ağa ları, redingotlu o mabeyincileri ve müşir forması giydiği halde bunun içinde hırkalı gibi duran sarsak elli ve sarkık etli pe dişahları ile yerindedir. Hükü. meti idare edenler arasında hâ- lâ sarığını sallayıp sakalını $ vazlayarak fetva okuyan softa" lar, patrik efendinin can ciğer dostu olmasına bakmıyarak d$ siyasetimizi çevirmeğe memür gitiğimiz vezir payeleri yaban. cılar, Sultan yatağına sokma. mız yetişmiyormuş gibi Nezaret koltuğuna oturtmaktan çekin mediğimiz yakışıklı delikanlı eskileri vardır. Zafer kazanıl- mıştır; İakat yazık ki yurd yis ne eski tas, 6ski hamamdır; iç. timal nizam, o askerlik ve kah- ramanlık harikasma rağmen, bıraktığımız yerde otlamekta. dir! İşte tek cepheli zafer bu. dur, böylesidir. * onra zafer vardır ki —Frans sahın 1918 zaferi gibi— BİR ÇİFT MADENİ İSKARPİN h ber mevsimdi ir, Yalnız yüzü değişerek senelerce amdan e giyilebi samara 7 ÖN amam m EE YENİ NESİL ORTA OKULU Ölrendiğimize #öre 10 yildenberi Nuruosmmiye | caddesinde muhiti ne çok verimli surette çalışan Yeni talim heyetinin yardimiyla orta kırnı açılacaktır. Nesil İlkokulunun bu yıl yüksek bir Dürüst — gelişmesiyle yurda çok kıymetli çocuklar yetiştiren bu kültür ocağını svallakiyct- der dileriz, büyük, pek mühim, pek /“— Yazan: —— İRerik Halid KARAY arkasından bir kalkınma, bir uyanıklık, o zaferi hazmediş başlayamadığı, aksine siyasi bir kargaşalığa meydan verip ri. cal kıtlığına yol açtığı için an. cak tarihin bir köşesinde hazin bir mezartaşı gibi tek başına kahr. Zafer vardır ki eski Osman. hı . Yunan harbindeki gibi mis- kin bir politikaya kurban gis der, bir mağlübiyete döner, Zafer vardır ki İskenderinki kadar çok kısa sürer veya Na. polyonunki kadar parlak başla yıp milli bir matemle biter, Zater vardır ki üzerinden bir kaç yıl geçince neticesizliğine bakıp tarhini hatırlamaktan ür kersiniz. Zafer vardır ki sade. ce kötü günlerin tesellisi olur. Halbuki 30 ağustos zaferi ya. şayan, amlan, bayramı Yapılan bir zaferdir; hem de çift cı lidir. Bugün gazei açsanız yirmi yıl önceki ger- çekten eşsiz zaferin değerini belirtip kutluluğunu öven güzel yazılar bulacaksınız. Demek ki zafer devam ediyor. O zaferi devam ettiren, iki cepheli oluşudur; anavatanı kısa bir müddettenberi istilâ eden ecnebi ordularını kovduktan sonra uzun Zâmandanberi yur da içinden musallat olan sakat ve iğreti kafalıları da yok etme. si, yahut yola getirmesidir. Bir (30 ağustos zaferi) farze. diniz ki yine arkasından halife hazretlerini selâmi:k resmi âli» sinde seyretmek için yaşmaklı saraylılar yaldızk landolarla Hamidiye camiinin etrafına sıra lanıyor, müzika Mecidiye ve. ya Aziziye marşını çeliyor, du. rurdanlar yakı. agü efendiler buh: yor ve kapı önünde, boynuz- İarı yaldız kesilirken bir sarıklı kalabalığı, birazdan dağılacakatiaların derinleştir . diği sesle tekbirler alıyor. Manzara hoştur; tablosu ya, pılmağa, filmi alınmağa, fotoğ. rafı çekilmeğe kartpostalı se tılmağa, Pierre Loti ile silindir şapkalı elçi Marki Pallavçi'yi eğlendirmeğe cidden lâyiktir. Fakat o Çin.üsMaçin manzara» sı kalsavdı simdi bu sulh ve huzur manzarası belki de ol azdı. ikinci cihan harbinde de bir eliyle tabancasını gösterip öte, ki eliyle padişahin sakalını oks Şıyan bir hesapsız küme türer, yine memleketi mara yökardı ve her zaman sicağı sıcağına bir 30 ağustos dâhisi yetişemiye coğinden uğursuz talihin yurda astığı yabancı bayraklar yerie, rinden sökülüp bü kadar çabuk, belki de hiç atılamazdı. * * 30 ağustos, yalnz harp| tarihine kurulmuş, des. canlara sığmaz bir askeri za ferden ibaret kalmadı; siyasi ve içtimai bir zafere de yol açlı. Askeri zaferle önceden ecnebi sstilâsızın bâzusu büküldü; ars kasından, her yeniliğe karşi ko» yan Kurunuvüstai bir pençe nin tırnakları söküldü, İkinci zafer de birincisi dar lüzumluydu. Zira Meşrutiyet İdaresi bize. asırlarca geri kaldığımız dünya ve komşu devletler seviyesine çıkartıp başka milletlerle bir hizaya getirtecek hızı veremi. yordu; kendimizi bulmak iste, dikçe karşımıza çıkan engeli tir mâmen yıkıp geçemiyordu. Ne yapıyorsak eksik kalmağa mah kümdu; pürüzsüz iş görmenin bir meseleyi kesip atmanın ime kânı Düşünürdük: Pe dişah ne der? Meş'hat ne söy ler? Hilâfete uyar, şeriatia bir gider mi? O gidişle yalnız hey» kel dikmek için birkaç asır da ha beklememiz lâzım geliyordu. Bozgunları önlemek için hâlâ kadın çarşaflarını uzatmaktan meded umuyorduk. “Türküz!” demekten çekinirdik; Osmanlı görünmeklen fayda tasarlardık. Meşrutiyet, tek kürekle mede. niyet safasına Çıkmaktan başka bir şey değildi. Bütün o devir. den övüneceğimiz ve avunaca. fımız bir çift hoş hatıra biricik tam eser kalmamıştır. Bu aca. İp ve kısır idare ne maziyi ya. şatıyordu, ne İstikbali hazırl yordu. Rİ kürek e Çameli yerinde sayıyordu. şey, uyanış, bir hamle, bir ruh kuv veti, bir kurtuluş yolu bekle. yorduk. 30 ağustos zaferi o uyanıklıe ip, o hamleyi, o ruh kuvvetini getirdi ve memleketi, yalniz ka. #üp (Devamı Sa, 4, Sü. 1 de) ürk Tarihinin En Büyük » Ve Eşsiz Zaferi 30 AGUSTOS 39 'ASKER GÖZİLE 30 AĞUSTOS Türk ordusu; kargı, mızrak, kılıç, süngü, tüfenk ve topla tarihine yazdığı destanlara bir de motör destanı ilâveye mecbur diğerlerinden daha az şerefli olmıyacaktır. grepiritertak cep. helerinde, gaye- «iz ve heyecansız çar- pişan son Osmanlı or. dusu, çöken İmpara, toşlukla, , beraber .ta- doğmukta olan Türkiye Cürahüriyeti. nin genç ordusu ds, gagasiyle yumur tasmı delip hayata çıkan bir civciv Gibi, İnönünde süngüsiyle kabuğunu delerek yeni Türk tarihinin ilk sah. nesine çıktı, İnönleri ve Sakarya bu yeni tarihin oÜk yapraklarıdır. Bu safhası, genç Türk ordusu müdafan kabiliyetinin o imtihanını en yüksek bir derese ile vermişti Ordular, bir devletin takip ettiği siyasetin ana hatlarını nazaran uzun senelerin talim ve | terbiyesiyle ya müdafan veya taarruz prensibi Ümü. ne yetiştirilir. Milelterin hayata gö. ve pek kıta olan bir mücadele devre si içinde bir ordudan hem müdafaa ve hem de taarruzün en yüksek had ve veri muharebelerin zarar” / şartlarına en uygun çekilde intibak etmek yetini aramak doğru olmaz, Halbuki, tarihin sahnesine çetin bir muharebe, nin içinde doğan ve neşvün'ma İçin bir çün bile fırsat bulamıyan genç Türk ordusu, biç bir talim ve mümarese müddetini doldurmadan, hattâ teçhiz edilmeden en zor müdsfsa muhare besi İmtihanlarını dünyayı şaşırtan bir mabaret ve kahramanlıkla verdi ten sonra bu muharebelerin onun İuv. vet ve kudreti Bstünde yapmış olduk. ları tahribatı bile tamamiyle telâfi e. demeden en çetin bir taarruz imtiha, mına o girmek mecburiyetinde kaldı » * na tanımıyan, onu bilmiyen her onun bu kağır fens şârt- vereceği çok zor İmtiha. şüphe ve tereddüt İle bakarken, onu herkesten iyi bilen, her. kesten İyi tanıyan, onu hayata geti. ren, yetiştiren ve ona itimatla sari, las üç büyük insan, Ata, İnönü. Çak.| mik, bu imühanın sonuna sökin ve müsteri bakmakta, Türk milletinin rmükağderatını bu İmtihanm neticesi. ne bağlamakta bir an tereddüt cime. diler, İmtihan suallerine genç Türk —— YAZAN 1—, Bu eserte, tarihi, NECATİ YAŞMUT | kaca Yapa) rihe karışırken, kızıllaşın bir ufukta |huriyeti elbet de ordusunun kuvveti. beklemek ve bu ayri ayrı) tar ordusunun kükreyerek vermiş olduğu cevapları, Kocatepenin bulutlara yas. lanmış mihrabı üstünde dinliyen &ç büyük baş, genç Türk ordusunun üç ük şelinin başı, yepyeni bir Türk dünyasının üstüne doğmakta olan ye- ni bir güneşin altında birbirine mem. nuniyetle tebessim etiler, 26 Ağsstosta, Akdeniz yolu üstünde sıralanmış, başları dumanlı tepelefin yamaçlarında başlıyan bu büyük imtihanı son srfhası 30 Ağustosta Dumlunmarda bt, Dumlapmarda, yeni Türk dünyasın kurmak için s8. adetle gözlerini kapayan büyük sehit, lerin, en mukadder Sir prrarin su. yu gibi akan sıcak al kanları, gele çek Türk nesillerinin övünçle, minnetle ve heyecanla seyredecek'eri Tâyemet bir âbidenin temellerini adılar. 30 192.) 30. Ağustos Yazan: ULUNA 'arihlerinde “30 Ağustos,, gib 8 Tulanacak günleri olan mil bahliyardırlar. Zira tarihler mil tin hayatında böyle başarılmış savaşları ender olarak kaydeder. “30 Ağustos, Türklüğün, uçer kenarından sağdan çeri ettiği bi tmaiyatına, siyasetine bir türlü sı bir istikamet veremiyerek o boc botalaya felâket ucurumunu ( ,sörükleniyordu. Türk tarihisin © sayfaları x3af ve inhatım son m lesiydi. Ondan sonrası artık ka bir çukur!,. Her şey bitecekti. Ne kahram merikibeleri, ne şanlı fetihler, me hk savaşlar! Hiç, biç bir yordu, Her satırı bir hamaset olan Türkün büyüir tarihi art? masa? olmağa mahkümdu. Bütün ba vakaları cihanm ni sine yazan büyük tarihi kurta Yiımdı ve bunu eli silâh tuttağu denberi kâh Arabistanım kur del red susuzluktan dudakları tepe klik Kafkasyanm, Gelicrerin bur valarında gözbebekleri donan, kâ makkalenin venar dağların: göğü karsılıyan Türk yapacakiı Yels ve imite'liğin alertiarı çi dan çıkardığı bir demde “İsraf “sar, m culındı. Toprağın nabi mağa başladı. Yurdun kanına snsayan düsm bu atışları çan çekinen bir hm ihilzar demine benzettiler, Halbaki bu, Türklük dünyasını yamet gânünü ayakisndıran top lerinin gönüllerde pümliyen akis den fbaretti Memleket bütün | riyle ka'amdı -C3) Ağ“ Elbet yu merir ömrüne Turki "edezehdir; buna Dedi ve taşı ile toprağı İle; ile yoku ile atıldı... ve kurtardı hin namusunu, tarihinin şerefini, sinin destanını, yurdunun — istik ber geyini, her şeyimi kurterd 30 Ağustos milletin yslniz ba saMıranların kolunu kırdığı bir ı zafer yurda yeni bir Milleti, elindeki! meşm eriştiren, Türkün sen zafer çimşeklerinin ateş mürekk su hitabr dağladı: Yükseltmeli, dokummüle sin Doymaz beşer dedikleri kuş #rAİ Uğrsa, Gidin, düşün, ara, bul, Duresak somun geçdi; çalışmak vet Misafire Verilec Ekmek Karnele Vilâyet makamınin tebliği; 1 — Yeni ekmek karnelerinin ii sırasında esxs İstanbul sakin den olmayıp misafir olarak bu ve bir ayı mütecavir müdetle bulda kalacak olanlar datmi kar labilmek kin mukim bulund smahallerden keyrtarın! İstanbul lettireceklerdir. Bu müddetten drsa oz kalaca il keyfiyeti urun sürecek Ol iyetlerini hir beyanname ve lerkerelerini hâmilen iksmet et kazanin ekmek bircama mürae Askeri münemizi süetiyen, eski ge.| erek maklıne kadar muyaar virlere ult her silâh onun elinde en) vi ç en korkunç birer âlet olda, | JP9M mc birak > vaz eşi mezrak Kalkan, kılıç, yay (cap den emirler verilmişti iü ifek, makineli #ifek Türk ordularının etlerinde hı.) (o İnhisarlar Vekili yatlarının en yüksek harikalarını söz. i aöğei terdiler. En böyük menkıbeleri. Yaz) çezmiz Yan ekilir vel dıtar, Eğer şimdi yeni şartlar ve ye. ni silâklar karsısında, sekeri müzeye tekrar yeni bir silâh kafilesi devret. Altın Fiyatları mek Hizm geliyorsa Türk milleti ve| pin bir attın 2285 kuruştan #7 Devamı Sa. 1, Sü, 2 de “gram külçe 451 kuruztan seti a mmm ye / i BÜYÜK TAARRUZ... — “Mili Mücadele,, Destar-adan Güneş uyandı bugün toplarla uykusundan, Havayı titretiyor şarapnel orduları. Tepeler volkan oldu ateş Okyanusundan, Sildi yıldırımları topun uğultuları. Sağa bakılsa ateş, sol ateş, cenup yangın, Sarsılan gök oynuyor yerinden bazı, bazı Topraklar delik, deşik, bulutlar darmadağın, Hiddetten köpürdükçe deli topların ağrı. * Bir boru emir verdi, arkadan hepsi birden, Dalgalar çözülüyor kopmuş gibi zincirden, Tufandan kalabalık tepede iki ordu, Yine çarpiştyordu, yine çarpışıyordu.. Elden ele geçiyor kazandığımız yerler, Son hızla, son nefesle saldırıyor askerler. Bu tepeye koşanlar mutlak ölecek yarın. En nihayet olacak (Tmaztepe) onların. Geceyi uyutmuyor kazma, kürek sesleri, Ölümün dolup, taştı kara kaplı defteri, Bir taraftan sarıyor düşmanımızı yer, yer Altmdan toprak uçan kahraman süvariler. Öne atılsa ateş, sola dönse süngüler, kalırsa bt, hiç şüphesiz ebedi bir eserdir. in Hk faslın açarak ışıklı oh yörüyen Türk let, ve Türk Cüm Te ne kudretine ve tmanına emniyet ve itimatla bel bağlıyacaktır. ** gerir dünyayı sarmış harp İle. min meğ ve cezir dalgaları 2. rasında Cümhuriyet hudutlarımın em. niyeti için tetikte bekliyen Türk or. 'dowu, bu büyük zaferin hâleşini alam. da taşıyan, yeni dünyasının kudretini ruhunda duyan, kendi kuvvet ve büyük; iliğine iman eden bir mililetin ordu. sudur. Değişen, tekemmül eden, daha yıkıcı ve ezici olan her çeşit silâh osun iradesi karşısmda boyun eğecek. e kaçıy. Kaçıyor arkasından dağlar, dereler bile, Onları durduramaz kalksa (İskender) bile, (Cesaret) önlerine çıkıp dese (benim, ben!) Kacarlar ecel gibi gelen Türk neferinden.. Ağustos zaferi, genç Türk ordusunun yalnız Türk ine değil, insanhk tarihine, Blirriyet ve medeniyet takihi ne hediye etmis olduğu en güzel ve Halük Nihad PEPİ İNeemaaaammamamaaaamaeemeaamaamanemaazeneeee