15 Mart 1942 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

15-3.942 TAN ABONE BEDELİ Ecnebi 4 Sene 2800 Kr, SAy 1800 3Ay tay İngiliz Donanması Zayıfladı mı? Yazan: M, ANTEN danberi, İngiliz donanmannm Bütün denizlerde hâkimiyeti kaybet- miş olduğunn iddia ediyordu, İki gün wwe İngilir Harbiye Nazar, Ingilis donanmanın tarihinin en | teblikeli bir zamanmı yaşadığını söylemiştir. İngiliz Narırmın, mihver propayan- das teyit eder gibi sözlerine dayanarak, İngilterenin en büyük istinatgâhr ve gururu olan do- Banmasmn denizleri kontrol edeni yerek derseede zayıflamış / olduğuna hükmedilebilir mi?, Zannediyoruz hi bayır, gitere Berp başlangıcmdn malik olduğu 15 saffı harp zorbiısmdan Adet tanesini kaybetmiştir. o Uzak Gerkta batan Prince ol Wales te 1940 mete girmişti, Buna mukabil 35,000 tonluk King Georres ve Duka ol York zırtılıları donanmaya fltihak etmiş” lerdir, Ayni tipte olup yine 1930 da tezgâha konmuş olan Jelliece ve Beaty sırhlılarmın da bitmiş olmaları lâ- Bunlardan başka Lion ve Tümdralre gibi 1939 tezgâha konan 40:000 tonduk diğer Iki zırhlı bir sene inde tamamlanacaklardır. Görülü yor ki İngiliz donanması harpten e9-| velki veriyetine değidir. yen ve çoğulan hatp-sahalarının sa- Türetlerini karşılamak için farla de- ğrlmeşter. Bugün İngilir âna vatanım müdafaası, o Akdeniz ve Atlantiğin kontrolünü teminden başka yeni vazifeleri Üzerine almıştır. İngii. tere, bilhassa #8 Alman zerhlsmm ina vatan özlerine geçmesinden Yow- ra şimel deniyi donanmasını kuvvet, lendirmek mecburiyetindedir. — Japon tehdidi karşında Hint» Okyanısına deniz kuvvetleri göndermek, Madn - enekarı, Karablanka'y, Asor, Yeşil barun adaları kontrol altında bü- Tandurmak, Vichynin yüpbek vaziyet? karşında Akdeniz filosunu da tak viye etmek o mecburiyetindedir. Bu variyet neticesi İngiliz donanması, At İamtik hâkimiyeti kari ve muhakkak o- larak elinde tutmakla beraber Uzak Sarkta denir hieimiyetini kaybetmiş- #r, Akdenizde harbin ilk zamanlı rında oldağu kadar fanl bir rol oy- Riyamarietadar, Deniz Stratejisi : Donatmönm rol ve deniz hökimi- yeti meselesinde şa çok mühim nol- tayı dn dönima göz Önünde bulundur. mak İirmdır: Ba harp, deniz herbi stratejisini derin bir srotte değiş- tirmiştir, Bugünkü yertker içinde de- niz harbinde muvaffakiyet, geçen harp te olduğu gibi münhasıran harp ge- milerinin miklarma ve kudretine dibi değildir. Hava kuvvetleri taratımdan himaye edilmiyen en modem ve eni kuvvetli harp gemilerinin feci ak'be. tine Prince of Wule misal olarski gösterebiliriz, Buna mekebii, beva küvvetleri tarafından kuvvetli bir “w- derme ryemast, zette himaye edilen İsrp gemilerinin kendilerinden çok üstün deniz kavvet- leri kaçıp kartulabildikterini de Ii) Pas de Calsis'yi eimişür, Peyoğhe İsim Ozü, 397 Kari gen Pata karşısında, Telefon #5761, ERKEK ve KADIN yeni çeşit Kutaşlarimiz. mrevesttur, | ibver propagandası uzun zaman. | yörünen bal nazaran zayıflamış) Pakat gittikçe farla genişi. | id ( HAFTA KONUŞMASI ——— TAN İ Dilimizin Gözbebeği ”GOZ,, Kelimesi e e D imizde “Göz” kelimesi çok zengin bir unsur, tü kenmek bilmez bir kaynaktır. İçine bu kelimeyi karıştırarak - doğumdan ölüme kadar * bin çeşit durum, duygu ve fikrimizi, hele sevgi veya hıncımızı pek be lirgin, canlı ve hoş şekilde anla- tar; anlata anlata bitiremez, bu kelimeye bir türlü doymak bil - meyiz. “Sözlük,, lerimizde, tam toplanmış olmadığı halde bile yine en uzun yer tutan kelime “göz” dür. Biz bu kelimeyi yal - niz görme uzvu anlamına kullan saydık bürkçemiz epeyce yavan ve hai sayılır derecede eksik kalır “Dünyaya gözünü açmak”, doğmak demektir, “Göz yum - mak” da ölmek... Fakat iş bu ka darla kalmaz; ayrıca “Gözü açık giti”, zü ardında kaldı” ta- birleri vardır ki, uzun cümlelere lüzum göstermeden birçok şeyi kısaca anlatmıya yarar: Meramı na ermeden, istediğini yapmıya vakit bulamadan, çoluğunun ço. cuğunun geçinmesini sağlamla - madan, sevdiklerine kavuşma » dan, kavuşmuş olsa da hevesini alamadan ölmek gibi... Sevgi ve gönülden bağlılık gi bi duygular için “Göz” den çok faydalanırız: “Gözde”, “İki gö- zümün nuru”, “İlk gözağrısı”, “Gözü gibi", “Gözbebeği! Hele şu “Gözde” ismi başlı başina bir, buluş ve dilimizin hem kıv. raklıgiyle esnekliğini, hem de benzetişlerle duyuşlardaki in - celiğini gösteren bir örnektir. O kalıptan Sözde” yi de beğeni » » “Gözde”, eskiden saraylar» ia. padişahın hazzettiği kadındı , cariyeden üstün, nikâhlışın. din aşağı bir derecesi vardı. Bu gözdeler, zaman gelir, belli baş- li adamlara zevce sıfatiyle saray dan çıkarılırdı, fakat, bir ara Padişah gözüne ve yatağına gir miş olmanın kurumu üzerlerin. den düşmezdi. Yalnız o sınıf ka- dınlara has olan bu kelime şim. di, yüksek yer tutmuş kimsele- rin etrafındaki dalkavuklar ve çalımlılar hakkında da kullanıl./ maktadır. * xx ik satmıyacağım ama, dilimizde en çok geçen “Güzel” kelimesi de yine “Göz” den çıkmadır. Buna, bir kısım lehçelerde “Gözen” de denir. Gü zel, göze boş görünen anlamına- dır. Türkçede güzelleşmek yeri- ne bir “Gözenleşmek” mastarı da ver, “Göz” gibi “Göze” ve “Gözeri” de pmara denir, “Gö - En mükemmel cazların... En yeni danslarm.. En güzel kadın ların... En zengin sahnelerin. En nefis şarkılarn.. İlâhi renk erin... Gözler kamaştırıcı... Ruhlar okşayıcı. Osmanlıca “çeşim — çeşman, ayn — Uyün, nazar — Enzar,, gibi kelimelere dadanmış gözü “göz,, ümüzü görmemiştir. Edebiyatçı kelimeleri bırakıp kısaca “g: lanmağa başladığımız gündenberi edebiyatta gözümüz açılmıştır. Herşi #amma bir millet gözünü de yabancı kelimelerle anlatmaya kalkarsa hali nice olur (7 Yazan: na Refik Halid KARAY; zenekler”, “Mesamat Ayna ve dürbündür. ı da © unutmayalım kelimesi ayrıca kaynak. bazı böl. gelerde pencere demesine de ge- lir, Bağ filizlerinin tomurcuk çi yerleri de gözdür. “Göz , hem gözün ortasında lak parça, hem de gayet sevilen şahıs ve eşya için kulla. nılır, Fakat bu kelimeden daha bir sürü ve çok lüzumlu isimler çıkarmışızdır: o “Göz kararı “Göz bağı”, “Göz haj kutma (demesine “Göz nuru” gibi... Yeni olarak bir de “Gözaltı dık. “Gözleme” dediğimiz tatlı, be nim fikrimce, odun ateşi anlamı na da gelen “Köz” le ilişiklidir. “Göz” le değil... “Gözcü” de güzel kelimeler - dendir. “Görücü”, “Görmek”ten geliyorsa da görmekde yine “Göz” cevherinden çıkmış. Ni - tekim “Gözükmek” mastarında bunu açıkça belli ederiz. YK # » “Gözek” Göz” kelimesi bu kadar iş göre lsin, bu derece kuvvetli, gür büz, faydalı kelimeler doğura - bilsin! “Gözü doymaz” ile “Aç göz » 1ü” deki anlatma kudretine bakı nız: İnsanın midesi doyar; kese- si dolar, fakat gözü doymaz ve dolmazsa neye yarar? Dilimizin bu zenginliği, usta - lığı, “deha” sı karşısında övün - mekten kendimi alamıyorum ve diyorum ki: “Hangi arapça, fürs çe, frenkçe öz türkçenin yerini tutabilir, açığımızı kapatabilir? Bu dili kurtermaktan daha doğru, daha lüzumlu, daha özlü ne İş vardır?., Hele şu “Kaşla göz arası” ta. birindeki incelik? Beğendiğim başka tabirleri de - zevk verici ukları için - sayacağım: “Gözünü dört açmak”, “Göz , “Gözü ısırmak”, “ Zinde tütmek”... Bu son see ki derinden, içten anlatış yel ti pek parlaktır: Hasreti çekilen adam ve şey, özlediği evinin ba. cası gibi uzaktan, dumanı tüter görünüyor, üşümüş bir yolcu ARJANTİNA BETTY GRABBLE DON AMECHE CARMEN MIYRANDA Senenin “LAKONGA” dan güzel yegâne filmi 18 MART ÇARŞAMBA AKŞAMI MELE Sinemesinın zafer tacı olacaktır Biletler şimdiden satılmaktadır. Hafiaımn büyük muvalfakiyeti AŞK RÜYASI Çarsamba aksamma kadar gösterilecektir. WİLLY FORST'm yarattığı SE FK VİYANA OPERETİ şaheseri NET Sinemasında WİLLY FORST — MARİA HOLST — DORA KOMAR ve Viyana operası balet heyetleri. Hoş iki saat geçirmek ve takdirle sikışiamek için müsttma bir teraşa. muzu Bugün saat Ti de tenzilitr mafine ga man vilitli matine, neyse ne medi gibi ocak başında yer almak için oraya can atıyor; ısınacaktır dinlenecektir, bul, hem vücut, bem gönül kavuşacaktır. Bunu, bir aç gözlü bakımın - dan, mide duygusiyle, başka tür lü de anlatabiliriz; Kaç gündür yemek yememiş bir adamın ba- yal gözü önünde bir kebap du. manının tütüşü, bu iştah kam - çılayıcı dumanın burnuna dolu. şu cınsınden bir özleyiş! » > öbs: çirkin. münasebetsiz ir hal ve hareketi an - latmak için “Göze batmak, zü de çok yerindedir. Göz ka- dar nazik bir uzva, yabancı bir cismin batışındaki acıyı ve ra » hatsızlığı düşününüz. e gü- zel buluş! “Gözünden sevgi meyi çekmek” sağ - bir kore da-| a - eskiden gemi yapmak için kullanılan seren di reklerinin konulduğu yer mâna ürme” de bu tahtala. Vektiyle, Haliçte bir sürme hırsızlığı varmış; gec yin gelirler, bu “Göz” leri açıp “Sürme” Jeri kayığın ardına bağ liyarak yüzdüre yüzdüre usul - cacık aşırırlarmış, Tabir, ora » dan kalmadır. “Göze girmek” mastarına ne buyrulur? Darısı başımıza mı? Fakat bir de “Gözden düşmek" ” ve “Gözüne almak” çok kullandığımız söz « Jer arasında bulunuyor. Hele harp zamanı devletler neleri gözden çıkarıyorlar ve neleri gö ze alıyorlar... Ne servetleri ne zararları! “Gözü korkmak,, da var. Fa. kat bu, geçici bir korkuyu gös- terir; onun kötüsü ve devamlısı, “Gözü yılmak” tır. Bir kere göz yılmasın, o zaman syıdanda korkarsın, izinden de! Yapaca - ğını, hakkından geleceğini, ba - ğını anlamak mânasına kesmek” hoş bir sözdür; nefse güveni, hesaplıca hareketi gösterir. “Gözüne kestirmek” sözünde ayrı bir çeşni, küçük bir fark vardır. (Devamı 4 Üneüde) İyem BUGÜN ge İPEK SİNEMASINDA Senenin biricik TÜRK fil mi ve Muazzam Muvaffakiyeti FATMA ARKAN çâAmHiDeE Rİ 1 | Bügün ti ve 12,45 de tenzi- i z,, ü kul-? 8ö-li ve| rünün © kırk bir vatandaş, şehrin göbeğinde, tediye kel görü önünde sefaletten can vermiş, Belediyenin şafakatinden ve belediye- in himaye yurtlarından o faydalı amış, Mahallelerde yardım teşki" *İ olmadığı için bu vatandaşı mahalle- w Jinin yardımı da (temi ba salhurda vöcudü -son nefesini hat verebilmesi içi. bir rahat döşel ne yatırabilmiye uğraşmışlar, didin- fakat hiç bir setice alamamış'ar De rülâcezede yatak bulunamamış, —Yoksullar yurduna bu çeşit ae“) Eller alınamaz Demişler — Bu adam hastalıktan değil sefa- letten bu hale gelmiş Derilmiş. 4 ve bu betbahi w üğü sefaletten alıp götü * * a, duyabildiğimiz hazin vakalar. dan biridir. İnsanların birb'rine karşı yardım duygularının azaldığrarı bilhassa biz de kendimizden beşkası- nt umursamadığımızın &n bariz ifa- desidir — Biz. beş on sene evvelisins İkadar birbirimize daha bağlı idik Mahallelerimizde bu bağ daha sıkı | di ve bu sıkılığı beğenmeyip kaldır. dığımız muhtarlık teşkilât. devam et Uriyordu. Muhtarlık teşk mahalle bekçisinin de bir manası vazifesi vardı, Bügün bekci, aylığı #aahalleliden slan, fakar mahalleli 'le hiç alâkası olmıyan, mahallelinin en ufak hizmetinde bulunmayan lüzumsuz bir unsur haline gelmiştir. Fakat me- dense ba iptidai teşkilât hiç bir tay- dası görülmediği belde muhafaza e- &ilip durmaktadır. Muhtarlık teşkilâtı. hem içtimai yar dımı bem belediye hizmetlerinin ifancı kolaytaştırmasr, hem de rabıta işlerine | düşmüş birisi | bulunduğunu duydu mu, derhal harekete geçer, ma-| ballenin vakti kali yerinde olarlar- nın yardımını temin eder, İsmeteysa te- davisi ile, hastahaneye kaldırılması le uğraşır, sefalete düşmüş ise İş bul- mıya çalışır, yersiz kaldıysi bir ba-! rakaya yerleştirir. hülâsa içtimai du- Tumumuzun İcp ettrdiğ her şeyi Ya- par, hattâ ölüdyse belediye bütçesine bar olmadan cenazesini kaldırır def İnederdi, Bügün yalar belediyenin ce-| naze teşkilât: ayda en ez yüz fukara ölürü kaldırmaktadır. Muhtarlık kilâtnin, evlene: fakir kırlara o çeyiz çemen tedariki fakir çocukları mahallelinin yardımı ile olutması, bir sanat müesşesetine yerleştirmesi; yangından çıkanlara Hü» #omlu eşya temini, 'ohusulara yardım €r bulması, yaln #lara can yoldaşı te enin etmesi siki tevAgları da olardu, Mer e İtimat cepheden bu kadar faydalı olan muhtarlık teşkilitmm devlet ve belediye hirmetlerinin görülmerin- de de büyük rolleri vardır Aileler & rasında çıkan küçük fhtilâflar, kor Ör Beledi (77777 Yaran A ras darçmliki İlye hizmetinde geçir. j ie mİ S4 SAİD KESLER | we jberdar ediliş İhaleye taşınanlar tesibt o işler, oradan oraya baş vurmuş! İlet ve belediye yardımlarında! saydı metinde ŞEHİRDEN RÖPORTAJLAR Muhtarlık Teşkilâtını İhya Etmek Lâzımdır !Beş on senelik bir tecrübe, bize bu teşkilâtın kaldırılması ile hiçbir fayda elde edemediğimizi, bilakis bir takım zararlarâ düştüğümüzü göstermiştir koca vakalar, mi eli re kemelere urda, Mahalle bekçisi, kantin yaman termi eğil işleri (ener parası gibi esim Ve vergilerinin tahsi- “İlinde belediyeye kolaylık gösterilir ve belediyenin hakkımın zavi olmamasını ealışetrrdı, Umumi harpte örülmüstü *** Mtarlik teşkilitmm: ba kadar öv: bir #'hniyetle değil, bu teşkilâtm faydaların belir- tebilmek endisesiyledir lik bir teeriibe bize bu teşkilâtın #al-) dırılması tie hic bir fayda elde ede-| “ İmediğimizi, bilâlein bir takım zararla #mektiğim ri düstüğümüzü göstermiştir. Eğer, muhtar teşkilât mevcut ol. ömrtinün 4 yimr belediye hır- harcamış olan vatandaşımız böyle sefaletin kovnund. #imtererkt Daver 4 Ünedde) MELEK 'te LESLİE HOWARD vE İngrid Bergman tarafından ilâhi bir surette ibda edilen ihtirasla dolu çil gın bir aşkın romanı AŞK RÜYASI Nefis bir şaheser, İzi hafta den beri bütün seyireileri heyecanla saran film Ayrıca: Mavi Tuna Renkli Miki Mavs Bugün saat 11 de tenzilâtl metine ea ? geçimsir - Yikleri, nafaka ve ir. deri o mah- aksettiri!- meden ihtiyar heyetinin tavassuta il ve münlihsne bir şekilde belledilirdi, e suretle adliyenin işi araltılımış 0- ihtiyar heyetinin edilememiş. | icra vasrtası halindeydi Mahalley: ye- Bir kahveci ile bir üniversite talebesi hancı biri geldiği #aman karakol ha biz mahalleden bir ma- yeni adresleri ta dev tay- dalanması lâzım gelen yoksullar isa betle tayin olumar, tevriatın adaletle yapılması #kmek, gaz, şeker vesaire gibi yiyecek. g'yecek baktmra- dan lüzumlu o maddelerin tevelatında Ile muhtarlığın büyük faydala Çirkin Reklâmlar Yazan: ULUNAY gi girik vaka Pranmada Beğ” miştir: Gerek okuyucularmın adedi, gerek münderecatı bakımından oldukça #- hemesiyetli bir mevki tutmuş hafta hk metmualardan biri, garip bir rek- Himcılık hevesine kapılarak genç vE | tüzel olmaktan başka biç bir sfat ve şahsiyeti olmayan bir kadınım - ah“ -İlük bakımından gizli o kalması daha doğru olan - hususi hayatından, yaşbı genç kalplerde yaptığı fütuhatian, endisine gönül verenlerin hâkpayıam serdikleri banknot yığınlarından, pe- şenk katırı gibi donandığı çangul çen- gul mücevheratından bahsedince | bİr çok sile babalari bu gibi maceralarını yetişmiş kızları üzerinde fena bir te-. sir bırakacağından korkarak mecrin Ayı evlerine o sokmadılır. Sahibinin aklı başına geldi; hemen hatıratı dür. durdu; fakat iş işten geçmişti, Birden bire satışı düşen haftalık güzete Be yaptıyın totunamadı; o nihayer bati. Bu bahis ora gazetelerinde müner | kaşa bile edilmedi Ben bunun şümeli sahasını anlamamıştım, Bir dostümü sordum bekçi daima ş i kontrol altında bulundurularak vazi. fesini iyi yapması sağlanır, yol para- — Bu mectinadan balk, neden böy- le birdenbire yüz çevirdi: Muhatabım şöyle cevap verdi: — İstismar edilen edilecek göhret değil j resminin ve İsminin bu şekilde gatete | sütunlarına geçebilmesi İçin onun va. tiyatro artisti, ya edip, ya ressam, Ya doktor. ya avukat velhasıl kendi çân lışma ve zekâsiyle edindiği bir me #iyeti olmalı, O zaman öyle bir kas dınım laml ve resmi güzetelere değil, hatti kamuslara bile geçer Fakat bö. le olmayıp da 1890 senesinin demi — menden'lerini akla getiren hatıralara ghzete sütunlarında. reklim yapılır. mı? i Beş on sene- | Bir Emiliyen 45 Valansin, her hal de bir "Mom Piyaf" den duha meş- bur bir kadındı, Paket ismine gaze teletden ziyade ancak sefih zengine Belki ertistlerden çoğunun günah çı- karttıkları papasa söylenmiyecek kam | dar ağir suçları da olabilir. Fakat on- lar artisttirler, o cemiyetin karşına bu büviyetle çıkarlar. Artistlik hü viyeti ise halkın o kadar teveccüh gös- terdiği bir varlıker ki onlara geniş bir “müsamaha, kapısı açar, o Böyle olmayınca okuyucular; her hangi Eazetede süslü pünlü bir kadın resmi görünce onun ne derek olduğunu px taştırırlar. İsim ve resim sahibinin © | #ütuna “yerleşmek için hiç bir sıfanı olmadığını görünce büyük bir hayal kırgınlığına uğruyorlar. Bu gibi dü. süncesizliklerin ahlâk üzerinde yipa-. a. tesirin ehemmiyetini de sizin tak“ xe hirekiyorum. VEFAT Bayan Dul David Bay ve Buyun Sulemon Kamhi Bay ve Bayan Samüel Kamhi (Yata) Bayan Dul Reyna BEJA (Paris) Pay ve Bayan Natan BETA (Buka- rest) 3 Bay ve Bıyan Rafnel KARASO ve çocukları (Paris) Bay ve Bayan Molz çocuklam (Paris) Beyan Dal Rejin ZARA ve çocuke | tarı (Selânik) revci, pederleri ve akrabı SABETAY KAMMİ Mery Kamhi ve oğlu OJALVO ve an aa Parlak bir devrin. Muhteşem bir asrın. Büyük bir aşkın ROMANI OLAN CECİL B. DE MİLLE'in Şaheseri Türkçe KLEOPATRA Pek yakında |LÂLE sinemasında ALİCE FAYE ve BETTY GRABBLE Tarafından yaratılan ve bütün rekorları kıran HALLO!.. BROADWAY Güzel şarkılı ve musikili filmi görmek için Bugün SARAY sinemasına gidiniz. Saat 11 de tensilâtı matine İ Bu salı akşamı SÜMER sinemasında Sinema tekniğinin &n bi ik ve en mükemmel zaferi... Seyire leri hayretle bırakacak, eğlendirecek ve heyecanlandıraca! bir film GÖRÜNMEYEN KADI? | BAŞ ROLLERDE: mu belli Virginia Bruce - John ii O, yanımızda. O, sizi seviyor - O, size iztırap veriyor... Faki, siz onu katiyen görmüyorsunuz... flatanbul Yeni MEVSİM Mağaramndan) vefat ettiği ve cenaze o merasiminin bugün 15 Mert 1942 Pazar günü sasi | 13 de Büyük Hendek Keneset İzrael | Si da İcra olunacağı teessürle | bildirirler. Tasiyet ziyöretleri yapd- | maması rilen olunur, Cenaae Lavasimatı F, MOSKOVİĞ | Kalyoncu Kuluk. 75 om! 41318 BESA AA TESEKKÜR | Ailemirin sevgili rel! Murtafa Al- dıkaçtı'nın ebedi ufulünden doğan des irin kederlerimizi. telgraf telefon ve mektup göndermek ve bizsat ceraze- de bulunmak suretiyle paylaşan koy- 'metli akraba, dost ve ahbaplarımıza ayrı ayrı teşekküre elerslerimiz. mâni Bimiz iblâğie 1: Karnı öle Vehbi Mara ———— AÇIK TEŞEKKÜR Deniz hastanesinde yaptıkları peri - tonit smeliyatı neticesinde beni mu < hakkak bir ölümder, kurtaran ve göğ” terdikleri diklent ve maharet netice » dinde beni yeniden sağlığa kavustu » ran Dr Öperetör Binbast İzzet Brand | Cafer Tayyar Kanket ve O- neralör Şahap Özpaya ve bartahsmede aldığım müddet zartmds gösterdik - ari yüksek insaniyetien dolayı Dağ doktor ve diter dökterlarla heresire » ete sym ayrı tesekicürti Dore bilirim, Denis Matbsan Anbar Mi z Emekli HASAN AKÇAY aaa ŞEHİR TİYATROSU a Dram Kamer Sa siyam 2040 &a EZ işi