17 Mart 1941 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

osevelt'in ünkü Nutku topyekü: raftar, olması, teh Pkıntığını ve büyüklüğünü idrâk ki 1 gösterm erikanın Kararı: ister Rovsevelt'in gaze. tecilerin ziyafetinde ve tarihi nutku, kendi ağın ; şu şekilde hulüsa edeb ugün bütün söylediğim x harfi harfine tarihe çe. İe dusşmadığımı göstermişti “Nazilerin / istedikleri, elerin sandıkları gi isiklikler değil di olduğu halde, birkaç zor. in iktidar mevkilne gelerek nlar, makineler gibi kullan. tır. Nazilerin ve onların ip- ze edilmis taraftarlarının li nizam dedikleri sey budur. di bu hakikati hepimiz anla. » bulunuyoruz. Fakat, bircok sevleri yap- a muktedir olduğunu göste- demokarisler, icabında si. lanabilecek'erini ve kendile. koruvahileceklerini de is- İ etmislerdir. “Demokrasilere yardım ka. ui, yalnız Parlâmento tara. dan değil, Amerikan matbua- ve milleti tarafından tasdik İlinis; bu karar. 130 milyon Me ilân edilmistir. Artık vatıstırma ve vrlasma olmak lesi artık mevzun bahsola- Amerika kati vaziyetini hstr; ve dünva, siinhe ve te. İdütten kurtulmustur. Bugün Vasineton'un parola. pyekün harbe karşı topve- İN yardım ve gayret ve ani #attir, Bu parola. bütün mil, tarafından ecektir. “İngilizler, medeniyetin ilk ında kahramanca mücadele İvorlar; hürriyet o mesalesini harlığın sulmüne karşı mü. “Gemileri, tankları, topları, türlü harp malzemesini ve te maddelerini verecekti, “Amerika Yunanistana ve Ci. de yardım edece! ve bu dım, diktatörlere karsı mii. ele edecek bütün milletlere il olunacaktır. “Bu yardım, kati zaferin ka- ildığı güne kadar devam e. 'ek ve mütemadiyen fazla- | acaktır. “Amerika, diktatörlükler in- İl edinciye kadar, rolünü tam Phıyacaktır. Zaferden sonra dünyanın tekrar insa ve i nde de büyük roli bha gibi en ziyade bayanlara allat otur, tarı belden aşağısı normal, kı. eğin aşağısında yalnız bacak. bakılınca, ipek çorapların i de her kadının bacakları gibi nal, azılarında bacaklar fazla yağ. Şinan olürsa da bu hal hasta- "N kabahati değil, semirme, a bayanın kendi kahahatidir. Sayıflık ilkin yüzden başlar, yağları erir, onların da ul. San kemikler ve adaleler mey çıkar. Eskiden büyücü ko. rılar varken, bu hastalığa lan zavajlı bayanları onlara tirlerdi, Sonra ensenin, boynun yağları büy olmaliğmlan bir un gençliği onlardan belli o vb 7 Daha sonra sıra omuzlara, göğ- “e kola gelir: Düşük omuzlar, HEKİMİN TENİ ÖĞÜTLERİNİZ , İhir göğüste, incecik kollar ve sa- tombul tombul görü-| vallı bayan istihindan fazla ye » ASONE Türkiye BEDELİ 1400 kr, 70 400 160 İ sene 6 Ay Ay 1Ay bir iddiadır. Diğer milletlere €- fendilik edecek bir millet dün- yaya gelmemistir ve gelmiye- millete dün- m ihtiyacı yoktur. Amerika, yapmıya değer bu kadar büyük bir iş karsısında kalmamıstır. Çocuklarımız ve çocuklarımızın çocukları bizi takdis edeceklerdir.,, Nutkun Akisleri: ye derin minnettar- ik hisleriyle karşılanan, Avustrlaya başvekil muavini ta- rafından: “Hürriyeti seven bü tün insanlara geyret verecek bir hitabe, olarak tavsif edilen bu nutuk, bu harbin bir dönüm nok tasını teşkil eden tarihi bir kara- rın dünya efkâri umumiyesin ve izahıdır. Harbin baslangıcında, vaziye- tin vahametini kavrr Avrupa işlerine yerek infiratçı bir takibe taraftar olan Am köri umur ekseriyetinin bugün. harn'e ne- ticelenmesi pek o melhuz bulu- van bu topyekün yardım sivase-| tine taraftar olması, tehlikenin yakınlığını ve büyilklüğünü id- rak ettiğini göstermektedir. Gallop enstitüsünü keti, Amerika milletini inin, Rooseve'tin si mami; ii na çıl dım kanununun, dört nin dahil olduğu bi rafından hazırlandığını iddia €- den Mihver mathuatınn müsek- kit bir cevap teşkil eder. Mihver devletlerine karşı bu kadar kavvetle ve sa- rahatle cephe alması: Almanya İtalya ve Janonva milletleri ü- şerinde ümit kırıcı bir tesir İc- ra ederek; Mihver devletlerine karsı mücadele eden İngiltere ve Yunanistan gihi memleketle- n ve askerlerinin kuy iyelerini kuvvetlendi recek: Yneoslneva gibi Alman tazyiki altında bulunan memle- ketlere daha büyük. bir azim'e mukavemet etmek kudretini ve- recek; Fransa ve İspanya gibi Amerikava şiddetle muhtaç 0- lan memleketlerin zimamdarla-| sürüklenmekten General Franeo'nen. bie ol- mazsa muvakkaten, İngiltere İ- le anlasmak lüzumunu hisset mesinde ve Amiral Darlan'ın! İneiltereve karsı savurduğu teh didin arkası gelmemesinde; Yu- göslayyanın, dört haftalık bir sinir harbinden sonra pakta tihak etmemesinde, hiç şüphesiz Amerika hilkâmetinin ye mille tinin verdiği bu tarihi kararı büyük tesiri olmustur. Mihver devletlerinin bu kara- rı cevapsız bırakmıyacakları v. İngilterenin ve Yunanistanın ö- nümüzdeki haftalar ve aylar i- çinde"büyük sıkıntıları maruz kalacağı tahmin edilebilir, Ancak, Amerika gibi muaz- zam iktisadi kaynaklara ve en modern İstihsal yasıtalarına ma- lik olan bir memleketin tam yar dımı ile, bir çok sıkıntılı aylar edileceğine kani olanlar, hüyül ekseriyeti teşkil etmektedir. M. ANTEN kara gibi, kemikleri görünen Jece kemikleri görünen eller. Göğsün üzerindeki yuvarlaklar i. çerisi baş birer kese gibi sarkar... İ Venüs heykeline yakışan ha. caklar üzerinde gövdenin, kolla- rin ve ellerin zayıflığı elbiseyle, divenle kapanabilir, fakat git tikçe küçülen, kuruyan yüzün za. yıflığı?, Onu da kapayabilmek için za- ek yer, yağlı vetatlı yemekler İnsanı semirtir diye isittiği için onlara daha ziyade Tağbet göste rir. Fakat yedikçe Yüzü semir - mez, bü #lar bacaklarında toplanır: Yarı belinden yukarısı gene zavıl k Zayıflığın bu türlüsü cok ye mekle geçirilemez. Bu da hor. İ monların bozulmasından gelen bir hastalıktır. Böyle yalnız yüzünden ve göze çarpacak derecede | zayıflamıya haşlayınen hemen kendi hekimi- ne gitmelidir, Hekim hormon herukluğunu tetkik ederek onu M Avr Birleşik Devleti rinin İngiltereye yap cakları yardım hakkındaki iare ve icar kanunu artık tatbik sa- hasına geçmiş bulunuyor. Bazı kimseler bu yardımların niha- yet Amerikayı harbe sürükliye- ceği kanaatinde bulunuyorlar Amerikada nın bir kısmı da, ge- an harbinde olduğu Ri salha kavuşmak için bir an ev. vel harbe girişmenin en mantı- ki hareket olacağı fikrindeler. Amerika işlerinde en büyük â- mil ve hâkim olan efkârı umu- miye İse, ayni yolun yolcusu £ bi görünüyor. Nevyorkun m him mocmualarından Fortune mecmuası harbin başlarında bir anket açmış ve mikdarı milyon- ların bulan: karilerine “harbi hangi tarafın kazanmasinı İs- tersiniz?,, diye bir sual sormuş- tu. Bu sorguya gelen cevapla rın yüzde 83 ünda müttefikle- rin, yalnız yüzde birinde Alman ların galip gelmesi arzusu gös- terilmişti, Amerika, müttefikle. rin yanında hemen harbe girme. li mi, surline ise ancak yüzde 3 müsbet cevap gelmişti, Halbuki o senenin nihayetlerine doğru yapılan bir ikinci ankette Ame- rikanın harbe girmesine taraf- tar olanlar yüzde 62 yi bulmuş ve 1940 gayesinde bu nisbet yüzde 84 e yükselmiştir, Görü- lüyor ki Amerikanın Avrupa işlerine karısmaması ve harbe girmemesi fikrinde olan pasifist lerin yirmi senedenberi vaptık- ları propagandalara rağmen A- merika efkârı umumiyesi gün AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ VE HARP Amerika 1914 e kadar, hemen bir asır, mesut bir infirat dev- resi geçirdi. Fakat 1914 te İn- gilterenin deniz hâkimiyetine mevdan okunmustu. Bunun İ- çindir ki, Amerika, bir asırlık infiradını bırakarak, müttefik, lerin yardımına kosmus ve ha-p onun müdahalesiyle — kazamıl- mıştı. Bugün için de dava ayni dir ve Amerikanın erreç bu ci- dale karısmasını bekleyenle; ihtimel ki, nek nldanmevarla dimi EMİ: il (Faik Sebri Duran! lm küğnnesümdeğsmmasasibsesynz geçtikçe harbe girme fikrine da- ha ziyade isinmaktadır. a * eçen Cihan harbinde de böyle olmuştu. Amerika 1823 te ilân edilen Menroe dok- İririnin siperi arkasında mu zam bir infirada pek ziyade a hismış bulunuyordu. Bu cihetle 1914 te Amerikada herkes har- bin aleyhinde idi, Cümhurreisi Ruzvelt, Amerikan dwanmas nın manevralarını bir harp gemisinden takip ederken Wilsin da ayni e idi, Bu cihetle halk onu cok seviyordu. Almanların 1915 Haziranında Lusitania'yı torpillemeleri ve yüzlerce Amerikalının ölümüne sebep olmaları bile, memleket- te büyük bir heyı uyandır. makla beraber, Alnı yava kar. şı harp ilân: için kâfi bir vesile teşkil - edememişti. Müddetini dolduran Wilson 1916 da reis ıhurluğa veniden namzet! ğini koyduğu vakit halk: “Wi son bizi harpten uzak tutmasını biliyor, vine onu seçelim,, diye ekseriyetle reylerin! ona vermiş» erdi, Lusitania hadisesinin .u- yandırdığı büvük heyecana kar. sı, Almanya “bir vanlışlık oldu, bundan sonra bosta vapurlarını torpillemiyece; vaadinde bü- Tunmuş ve imparator, bu facia- ya sebep olan U-20 denizaltısı nin kumandaninı huzuruna çâ- Aırarak tekdir etmek suretiyle Amerikalıları kazanmak İste mişti, Aradan aylar gecmiş, Alman. ya tuttuğu yoldan dönmemiş. yolcu gemilerini torpillemekte devam etmiş ve bu arada bir çok Amerika gemisi de batmıştı. Bu haberler Amerika ahalisini tikçe sinirlendiriyordu. Nihayet Amerika hükümeti, tesadüfen eline gecen bir tel öğ di ki, Almanya, Birleşik Devlet- lerin cenup komşusu Meksika- yı mütemadiyen sıkıştırmakta ve Amerikaya bir baskın yap- maya davet etmektedir. Yine bu telgraftan anlasılıyordu ki, Almanya, bu hareketinin mükâ. fatı olarak Meksikaya Arizona, Texas ve New Mexico arazisi- ——— SİVİL MİMARİMİZ Köprülü Yalısını da Muhafaza Etmeliyiz! hi e. Lİ dine N İ Kanlıcadaki meşhur tarihi yalının dahili görünüşü Ş” seneler zarfında “Sivil mimarimizi © koruyalım diye bir iki ses yükseldi. Solâhi- yettar :kimseler mı de âcizane bazı mütalalarda bu- lanmuştum. Şimdi yine ayni mev zua advet etmek mecburiyetin! hissediyorum. Üsküdarda Karacaahmedin ta yanı başında iki ev vardı. Bu ev- ler biri pembe diğeri de filizi ren- ginde sıvalı idi. Pek (karakter! tik) olan tepe camları ve cumba lariyle, bizim bir kaç asır evvel- ki sivil mimarizime ait oldukla- rı hemen seziliyordu. Dahili tak- tedavi ederse zayıflık ta geçer, simatı eski plânlar ü S ipekmmm İİİ Gama Melek Celâl | Üleemememenessaneresazaansnaimsasnsnmasassztmanalı mıştı, Yüklükler ve müzeyyen ta- vanlarla kapılar mevcuttu. Hası- lı bu iki bina, içi; dışı eski 'Türk mimarisinin mücessem birer nü- munesi idi. Fenebiler gelip fotoğ raflarını alırlardı. ressamlar tab- taların yaparlardı. Ben de eski eserlere meraklı olduğum icin o evleri hususi bir muhabbetle 86- ver, hattâ, hayallerinden ziyade kendilerini muhafaza edebilmek kaygısiyle resimlerini bile yap- mayı ihmal ederdim. Bundan bir kaç sene evvelisi yine Üsküdarın imarı meselesi mevzuu bahsolduğu için sevini- yordum ve almış olduğum baz! vaatler gönlümdeki arzunun kuv. veden fiile çıkacağı ümidini bana veriyordu; yani, O evleri satın aldırmak. tamir ettirmek. içleri ni eski tarzda döşetip, onları öy- lece “Eski Türk evleri nümunesi,, diye gelecek nesillerle seyyahla- ra gösterebilmek. müddettenberi gidip gör- olduğum © evleri tekrar zivaret etmek istemiştim. Mahal (Devamı Sa, 4 te) nin bahşedileceğini vaadetmek: tedir. İste Amerikalıları cileden cıkartan haber bu olm tık kimse !Ik Reisicü sbingtan'un Veda Beyanname; sindeki tavsiyeleri istemiyordu; Mi bir tarafa :birakılı pin müttefiklerin harbe karışması bir yabancı devlet ile anlaşır birleşmeyin ye Avrupa isleri karışmayın tarzındak! bu tav yeleri tarihin hakikatlerine hiç uymuvordu. Bu cihetle Wa shington, daha | sağlığında be tavsiyelerinin ihmal edildiğin görmüstü. Beyannamenin neşr üzerinden ancak İki sene geç memişti ki Napoleon ile harbet mek üzere seferberliğini ilân e den Amerika, Washington'u in ziva köşesinde buluyor ve ordu nun kumandanlığına çağırıyor. du. Daha fecti, beyanname ta rihinden 16 sene sonra. Avrupz harplerine ivice bulasmıs olar Amerika 1814 de bir İngiliz or dusunun Washington şehrine girerek Kapitolune ve Beyaz sarayına varıncaya kadar bütün hükümet dairelerini ateşe ver mesi felâketi ile de karşılaşıyo: du. kk asır kadar evveldi. Uza- in pek iyi gören Ameriki cümkürreislerinden Jeffers “Bir gün gelecek Avrupa zalim. lerin elinde inliyecek... O zaman dünyayı müthiş bir esarete düş mekien Amerika kurtaracak hürriyet bayrağının bekcisi biz ler olacağız... demişti. Amerika nın böyle bir rol oynıyabilmesi için en evvel Amerika kıt'asının serbestisini temin etmiş olması lâzımdı. İşte Birleşik Devletler 1798 den 1823 e kadar bütür Kayretlerini bu noktada topladı. lar. Lousiana'nın Napoleon'dar satın alınması, Floridadan İs panyolların çıkarılması ile be lıyan bu hareketler, hudutların larına kadar genişle ile neticelenmişti. Orta ika ve Cenubi Amerikada İspanyollara karşı halkın actığ isyanlar da iyi neticeler vermis ve bir çok yerli cümhuriyetler doğmuştu. Fakat Avrupada Na rildikten sonra Mukaddes ittifak gibi parlak bir ünvan altında birleşen Rusya, Prusya, Avus- turya ve Fransa devletleri A: merika halkını yeniden boyun duruk altına sokmak ve İspan yaya eski müstemlekelerini ia- de elmek İçin hazırlanmaya baş- Jamışlardı.. Bu devletlerin ası) maksatları İspanyava yapacak- lari yardıma karşılık Amerika da geniş geniş arazi ele geçir mek idi. Alaskava ayak atmış olan Ruslar cenuba doğru sar karak Kaliforniyaya varmak is. tiyorlardı, Fransızlar Meksika da yerleseceklerdi. Prusyahlar ve Avusturyalılar Sili'de ve Pe. ruda müstemleke €lde etmek is tiyorlardı. Avrupa devletlerinin en harp. cu olanlarından bir kacının İs panyaya yandım bahanesi ile A merikaya öyak atmaları Yeni Dünyanın huzur ve rahatını bo zacaktı. Adeta Avrupabütün © €ski kanlı davaları entrikaları | nihayetsiz mütadeleleri ile A- merikaya taşınmış olacaklartlı Birleşik Devletlerin bu yen komsuları kimbilir onların bas: na ne belâlar acacaklardı D'ğe- | cibetten Reisicümhur Monroe Amerikadaki yeni cümhurivet. leri tanımış ve oralara sefirler de göndermişti. Bu cihetle bu İ- şin içinden nasıl çıkacağını bile miyordu. İste tam bu sıralarda idi ki İngiltere Başvekili Can ning Mukaddes İttifakın Ameri kadaki tesebbüslerine karsı bir likte hareket edelim, diye Mon roe'ye bir teklifte bulunmuştu Monroe bu teklife bir cevap v meden evvel, henüz sağ olan ik €ski. Cümhurreisinin, Jefferson ile Adams'in fikirlerini sormus tu, Onlar Amerikavı İngiliz zır» ısının arkasına bağlı bir sanda! vaziyetine düsürmekten cekin- mekle beraber bu anlasmavı münasip bulmuslar, ya'nız A- merikanın İngiltereden evvel davranarak bu tesebbüsün baş- Mea âmili gibi görünmesi muvs- fık olacağını ileri sürmüşlerdi. İşte 1823 Birinci nununda Menroe'nin kongrede söylediği bir nutuk ile dünyaya ilân ettiği meshur doktrini böyle doğmuş- tu. Amerika Avrupa işlerine ka- rışmıyacak, fakat Amerika işle- rine Avrupalıların karısmasına da müsaade etmiyecekti. Bu doktrin ile “Amerika Amerika- hlarındır., davası ileri atılmış ve Birleşik Devletler bütün A- merikalıların müdafaasını Üze- rine almış bulunuyordu. > merika bu tarihten itiba- ren 1914 e kadar, hemen bir asır, bu vrensipler arkasın- da mesut bir infiret devresi ge- çirdi ve bu sâvede inkisafıni'ko- layca ve rahatça yapabildi. Fa- kat bu imkânları ona İngiltere temin etmiş oluyordu. 1823 te li TAKVİMDEN İZİ YAPRAK | Edebi Yoksulluğu Gön edebiyat mübahaselerin- de dikkatimi celbeden mü- bir noktayı kaydetmek iste- Mecmua im: Bizde tam mânasiyle edebi bir mecmua yoktur. Bu eksikliği bugün pek acı bir surette hisse den yalniz biz değiliz; yeni bir fikri ortaya atmak istiyenler de bundan muztarip oluyorlar, Çün- kü elde sesle b mühim vasıtanın yoksulluğu bü- İtün fikir müsademelerinden çıka- İcak olan hakikat izlerinin tesbit eiimemesine sebep oluyor. Mü sakaşalar su üzerinde yapılmış nakışlar gibi ömürsüz ve metice siz kalıyor. Edebiyatın tekâmül merhalele- # göz önlime getirilirse - tâ eski zamanlarda bile - şiire, sam'ate; teşhir, telkik, tenkit ve tahlil e wecek muhitler tahsis edilirdi Arapların Islâmdan evvel bir ne- vi edebiyat pazarı olan “suka ük. kaz,, ları meşhurdu. Orada her- &es eserini ortaya kovar; tenkit- 'er münakasalar edilir; ondan sonra muvaffakıyet kazanan bir kudsiyet verilerek onları hattâ Kâbeve bile ararlardı. arkta edebiyat saray İnhisa- rına girmeden evvel onun en kuvvetli hakemi doğrudan doğ- ruya halkın “reyi,, olmuştu Ba tünarlu âşık kahveleri münek'ktlerin en kuvvetlisi ol malletin takdirine arzeden birer halk edebiyatı akademisi demek ti, Matbancilığın icadından sonra bu vazile matbuata intikal edi- yor. Bu sayede artık edebiyat “juri, heyetinm adedini binlere iblâğ ediyor alâkayı umumileşti- riyor, Tanzimattan sonra san'atin bü- yük hareketlerini münakaşa eden esaslı mecmüalar neşredildi. Bü mecmunlar yenilikleri teba- rüz ettiren birer “mihver, di En büyük edebiyat inkilâbının (Servet-i - Fünun) du. inin karşısına dikilen müceddit üdeba «rdu- sunu bu mükemmel mecmua bir araya toplamıştır. Meşrutiyetin ilânında “Fecri Ati, gençleri ye- ni edehi bir yine bu mec mua ile yürüdüler, Ondan sonra da bu ayarda bir mecmua neşredilmedi. o Sanki Meşrutiyetten sonra bininci Büs- hasını kutlıyan (Serveti Fünun) bütün vazifesini ikmal etmiş gi- bi çekildi büzüldü;'şimdiki şekli büyük vak'alar yaşamış - yalan İda değil a * mütekait bir ihtiyara benziyor. Şimdi edebiyattan bahseden mecmua yak mu? Biz kemmiyet, değil, fakat ke: fiyet itibariyle bu suale “yok İdiyebiliriz. Filhakika arada batıp çıkan bir çok matbu evrak va İakat bunların hiçbirisi edebi İbir hareketi müdafaa edebilecek bir kudret sahibi değillerdir. Ki- mi? Ney, temsil ettiklerini, hangi fikri müdafaa ettiklerini okuyu- İcular gibi belki onlar da bilmi- İyorlar. Yapılmak istenen edebi” yat İr.kılâbının esaslı hatları ne- dır? Hangi edebiyatı yıkmak ve yerine neyi koymak İstiyorlar. Bunu bize bu mecmünlar öğret- miyor. Bu mübhemat içinde asıl rek hakem yani halk kütlesi bu mihversiz cereyanlar karşısm. de famamen lâkayttır. Bu onibu varakalar onda hiç bir nlâ yanlız madığı için o, yine bildi. Zinden şesmıyor, Bu noksanı telâfi edecek, bu ivleaçlı yürüyüşe istikamet vere- cek ancak esaslı bir mecmundır. Böyle bir mecmua olamdıkra l İkip edebilmek mümkün değildir. Yenie dehiyata karşı gösterilen Akaytlığın en mühim sebeplerin den biri bu yoksulluk olsa gerek? İ Takvimci İhgiltere ile Amerika arasında bir muahede imza edilmiş olma makla be-aver denizlerin hâl miyetini elinde tutan İngil ile Amerika arasında siki bir dostluğun temelleri atılmıştı Böylece Amerika Atlas Okye- nusurda bir tecavüze uğramak tehlikesini önlemiş oluyordu Bu infirat müddetince Avrupa- da bir takım harpler patlamadı değil, fakat bunların hiç biri A: merikayı o alâkalandırmamı 1914 te ise İngilterenin deni? hâkimiyetine meydan okunmuş tu, Bunun icindir ki Amerikr bir asırlık infiredını bırakara) müttefikleri: n e ve harp onun müdahalesi ile ka. zanılmıstı. Bugün İçin de dava aynidir, bir Cihan Hâkimiveti ve denizlerin serbestisi behis mevzuvdur. Bu ejhetle Ameri- kanın ergeç bu cidale karışma- sını bekliyenler, ihtimal ki, pek aldanmıyorlar.