26 Temmuz 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

— az 26.71.99 2u Temmuz 939 TAN ABONE BEDELİ Türkiye Ecnebi 1 Sanp «Ay 3 Ay 1 Ay Milletlerarası posta ittihadına dahli olmiyan memleketler için abone bedeli müddet mırasiyle 30, 16; 9, 35 liradır. Abone bedeli peşindir. Adres değiştirmek 25 kuruştur. Cevap için mektuplara 10 küuruğluk pul ilâvesi lâzımdır. 1400 Kr. no * w ” m » NÜN MESELELERİ Gemilerimiz Neden Hâlâ . Yapılmıyor ? ünkü gazeteler Almanyaya P* marladığımiız gemiler seri- sinden (Doğu) vapurunun inşantın. daki noksanlardan dolayı teslim &- mamıyacağım yazdılar, o-- Devlet tlenret filosunun yenile tirilmesine 935 senesinde karar ve» rilmiş ve ilk 10 milyon Tiralık tah- siat kanunu da 936 başlarında ©» karılmıştı. oBugün 939 senesinin ikinci masfındayız. Aradan tam üç buçuk sene geçtiği halde kabotaj fi. Tomuza iltihak edecek olan ve AL manyaya sipariş edilen on gemiden beniiz beşincisi bir hafta evvel li.| manımıza gelebildi. Alti ayda harp kruvazörlerinin denize indirildiği bir devirde, üç buçuk senede üçü Marmara tipi küçük ve ikisi Mersin hattı tipi küçüğünden biraz büyük beş gemi yaptırmaktaki bu sürat, parlak bir ihmal nümunesidir, Tasavvur edilsin ki millet 3,5 sene evvel gemi inşası için 10 milyon lira veriyor ve hazine her zaman bu pa. rayı tediyeye ömade, bulunuyordu. Yukat ön tane ticaret gemimizin üç buçuk senede inşası bitirllemiyor. Sonra yine biliyoruz ki 938 scne- sinin başında aktedilen İngiliz kredi anlaşmasından 2 milyon isterlinlik bir para yeniden 10 — 12 yemi sipa- BAM onların doğru b göni. lerin bir İngiliz firmasına İnşa etti. rilmesine de karar verilmiş ve hattâ münakasa ile bu firma da tayin edil. mişti, Ve aldanmıyorsak bu firma. nın tercih sebeplerinden en mi. himmi de, bu gemileri asgari müd- dette inşa edeceği hakkındaki taah. hüttü, .——. e İngilizler © Yapacakları gemileri mukavele tarihinden itibaren sekiz ay sonra teslime başlıyacaklardı.| 938 senesi nihayetlerine doğru De. nizbankça parafe edilen hu muka. velename İktisat © Vekâletinde bir türlü tasdik edilemedi. Tekrar ko. misyonlar kuruldu, tetkikler Yapıl. dı, fakat işi bitirilemedi. Münakalat Vekâleti teesstis edince İş oraya dey. redildi. Orada da komisyonlar, he. yetler kuruldu. Fakat tanı sekiz ay. TAN Fransanın Suriyedeki mandaterlik vaziyetini güçleştiren ahvalin ne gibi sebeplerden çıktığını #ahlil eden İngiliz muharririnin bu makalesi son zamanların taze bir meselesini açmış oluyor. Fransanın Şarki Akdenizde Mandater Vaziyeti Bi İngilterede anlaşı- lan bir hakikat vardır; o da senelerdenberi Filistinde devam eden vahim hâdisele- rin, uzun bir tarihi olduğudur. Fransanm Suriye ve Lübnan- daki vaziyeti de ayni merkez. dedir. Burada da mandater devlet, kuvvetli bir milliyet ce- reyanı ile karşılaşıyor. Geçen 8 Temmuzda Suriyedeki Fran- sız Fevkalâde Komiseri, Suri- ye Esas Kanununu tatil etmiş ve kendi nezareti altında çalı- şacak bir konsey teşkil et- miştir, e arki Akdenizde gerek Ingi. liz, gerek Fransız mandssı, | Son yirmi senede müvazi bir şe- kilde cereyan etmiştir. Esasen bek. Jenen de bu idi, Manda altında bu- Icnan Filistin ve Maverayı Er. dün, Lübnan, Cezire de dahil oi- mak üzere Suriye, yalnız bi rine bitişik memleketler değil Tarihin başındanberi, Suriye diye tanınmış bir tek memleketin par- çalarıdır. Bizim devrimi bu memleket Türk idaresinden, İngi. liz ve Ptansız idaresine geçti. Bu- günkü manda serhatları, tamami. le suni bir mahiyettedir. Buna rağ- men Suriye her şeye rağmen milli vahdet ve milli karakterini muha. faza edebilmiştir. Suriyenin asıl vasfı, vahdet i- çinde kesrettir. Suriyenin ırki ve AMK DALA 15 a Bajuk Harpten sonra Filistine hicret et. melerinden önce de bir kaç renk taşımakta idi. Suriyeyi ve yahut Suriyenin bir kaç parçasını kendi kendini idare için hazırlamayı ü- zerine alan her devlet “Taifeler meselesi,, ile karşılaşmak mecbu. riyetinde idi, Fakat bu talleler mo- selesini hal için yapılacak iş bun. ları müşterek memleketlerini bic- Mikte idare için birleştirmektir. uriye ile Filistin ahalisinin Ss çoğu Arapça konuşan Sün. ni Müslümanlardan müteşekkil dir. Kürtler gibi Sünni oldukları halde arapça konuşmuyan ve Su. riyenin şimal hududunda İkamet eden Müslümanlar da vardır, Çer- kesistandan hicret edip Maverayı Erdün hududuna yerleşen shali Je Sünni Müslümanlar arasındadır. Sonra Araplar arasında Müşlümun olmıyan ve Lübnanda ekseriyet teşkil eden, Suriye ve Filistin şe. hirlerinde küçük birer ekalliyet halinde yaşıyan biristiyan — Arap- lar da vardır. Müslüman veya hı. ristiyan olup olmadıkları söylene» miyecek esrarengiz mezhepli ce. maatler de bulunmaktadır ve bun- ların en mühimmini Dürziler teş. kil etmektedir. Görülüyor ki, bu karışık cema- atleri idare etmek kolay bir işde. ğildir. ransızlar Şarki Akdenizde F mandayı deruhte ettikleri «aman vaziyet şu merkezde idi: Lübnan 1860 tanberi muhtar bir vilâyetti ve bir hıristiyan vali ta- rafından idare olunuyordu. İstik. iile kavuşmak İstiyen Araplar, kendilerini mili bir idârs yerine, yabancı bir idarenin eline gecmis gördükleri”zaman fena hâlde mü. teessir oldülâr. 1918 senesinde Türk ordusunun Suriyeden ricati üzerine Kral Fay- salın idaresi altında bulunan A- raplar, Fransızlardan önce Şam ve Halebe girmişler, hattâ bir kaç s2. at için müstakil Arap bayrağını Beyrutun üzerine dalgalandırmış- lardı, Fransızlar 1920 de Suriyenin iç taraflarını işgal etmiş ve bu su. retle manda idaresi başlamıştı. Da- ba sonra Fransiz idaresi Suriyeyi taksim siyasetini takip etti ve In- giltere de bir âralık ayni siyaseti Filistinde takip etmeyi düşündü. Fransa, evvelâ Lübnanı Suriyeden ayırdı ve hıristiyan Lübnana, hi- ristiyan olmıyan Arapları katarak genişletti. yır ve hüküm sür,, siyaseti, Suriye hıristiyanlarile Müs. lümanlarının arasını bozmıya s6 bep olmuş ve Fransanın Suriyeyi istiklâle hazırlamasını güçleştir. miştir, Hattâ bazı sinsi müşahitle. ve göre, Fransa, Suriyenin istiklâ. ini geciktirmek için bu hattı ha- reketi tutmuştur. Bu mülâhazanın bir dereceye kadar doğru olması muhtemeldir, Fransa, Suriye ile Lübnanın mandaşını deruhte etmiş olduğu halde, arada Suriye mandasını dört beş parçaya ayırmaktadır. Fökat, Suriyelilerin taifelere ayrılmış ol- duklarımı da inkâra yer yoktur. Mandater devletin - vazifelerinden biri, Sünülerin Dürzileri, Asurile- ri ve Huristiyanları tazyik etmele. rine imkân vermemektir. Fren. sa « Suriye muahedesindeki Su- riye esas kanun hükümleri ise e. kalliyetlerin himayesi için kâfi de- gildir. uriyede faifeler (o meselesi bir hayli karışık olmakla beraber Filistindeki Yahudi . A- rap husumeti derecesinde, taham. mül edilmez bir vaziyette değil. dir. Fransızların karşılaştıkları bir güçlük var ki, İngilizler ondan $- zadedirler, Ni AVUSTURYA — *, “ MACARSTAN z ere si Rom, Çin ANYA danberi. iş bir türlü intaç edilemedi. Eğer mukavele parafe edildiği za. man İntaç edilmiş olsaydı, İngilizler şimdi gemilerimizi teslime başlamış olacaklardı. Eeğer bir ay sonra Av. rupara bir harp patlarsa, elbet Al manlar gemilerimize ambargo ko. yacak, İngiliz teşgâhları da gemile. rimizin İnşaatiyle ağraşamıyacaktır. Yani Umumi Harp başında Reşadiye ve Sultan Osman dretnotlarının ba- ına gelen akıbet, daha garip bir su. rette, tekerriir edecektir. O zaman da heyetler, komisyonlar müzakere ve münakaşalar bu harp gemilerimi. zin teslimini aylaren tehire uğrat. maşa. a Bütün bu teehhürlerin ve ihmal lerin bir tek sebebi var: Bürokrasi. Hiç*bir vekâlet mesuliyeti üzerine almak istemiyor. Herkes bekliyor ki, iş komisyonlardan çıksın. Ve eğer işin nihayetinde küçük bir bozukluk olursa mesuliyet bu komisyonlar & rasında dağılım ve icap ederse bir kaç küçük teknisiyehe yüklensin. Ötedenberi | teamüldür, mesul ol. mamak istiyenler işi yapmamak çin işi komisyonlara havale ederler. Pa- anıyor, ne limanlar yapılabiliyor, ne de ısmarlanan o vaptırlar bitirili. yer. Bu işte biraz sürate ihtiyaç var- dır sanırız. © yem mizu İni Dd Ingiltere hükümeti, Almanya ile ticaret ya. ya bankada, ihtiyaç hergün şiddet.| pan memleketlerin iktisadi istiklâlini korü. lenmekte, tezgâhlar ve yapıcılar em.| mak için Türkiye, Romanya, Lehistan ve Yu- re âmade, fnkat ne vapurlar ısmar.| nanislana açacağı kredilere elli milyon İster. lin katmıştır, Fakat Almanların Romanyada temin ettik. leri haklar şunlardır; 1 — Fabrikalar, tezgâhlar, depolar vesaire kurmak, Rumen lUmanlarında havuzlar yap. boğazına hâkimiyeti Üzerine de etmek, ettirmek, techiz etmek, Arnavutluğun istilâ ve Otranto Adriyatiğin ağzını kapamış ve şark sahillerini tsarruzdan çorumuştur. mak ve serbest liman mıntakalarından istifa. B — Yol ve demiryolu yapmak, C — Elektrik merkezleri inşa etmek, D — Kereste ve maden sanayiini ilerletmek, E — Rumen xiraalini ve sanayiini W — Rumen ordusunu modern silâllarla BALKANLARDA VAZIYE! Romanya 1920 de Besurabyayı aj- mıştır. Burası bir müddet için Ruz- ya ile Romanya urünnda gerginliğe Atina, İtalyanın Arnavut- luktaki 120 bin askerinden ve Yunan hududundaki tah- #idinden endişe ediyor ve bungs göre davranıyor. İtalya Filistinliler, Suriye Arapla- rından daha gürbüz olmakla bera. ber daha geridirler. Halbuki Su- riyenin hiristiyan ve Müslüman şehir halkı, dünyanın en modern A- rapları arasındadır. Suriye ve Lübnanın iş ve ilim edamları bir hayli büyük yekün tu. tarlar. Bunlar Misirin matbuat ve hükümet hayatında mühim bir mevki işgal ettikleri gibi Cenubi Amerikada ve Garbi Afrikada bü. yük ticaret ve esnaflık yapmak- tadırlar. Onun için bu modem kafulı Suriyeliler ile Lübnanlılar, Avru- palı bir devletin elinde yaşamayı çok ağır buluyor, bilhassa Mısır ve Irakın, hattâ Arap yarım adasın. daki nisbeten iptidai vaziyette o. lan Arapların istiklâllerine kavuş- tukları sırada istiklâlden mahrum yaşamayı kendilerine yakıştırmı- yorlar, B u sebeplerden dolayı Fran. sanın Suriye mandası, İn. gilterenin o Filistindeki mandası derecesinde firtmalı (o geçmistir. 1925 te Fransızlarla Dürziler ara. sında kopan “bir mücadele bütün Suriyeyi ihtilâle sevketiniş ve Fran- sız topçuları, Şamın kalbgâhini bomburdıman ederek tahrip etmiş» derdi. 936 da Fransa Mısır ve Ira. ka vorilen istiklâlin Suriyeden i- lelebet esirgenemiyeceğini ânlaraış ise de atılan adımlar son derete a- ğir olmuş ve bu yüzden üç sene ev. vel müzâkere edilen Fransa . Su- riye muahedesi hâli tasdik edil- memiştir. Fakat Fransa — Suriye münase. betlerinin İngiltere — Mısır vaya Ingiltere Irak münasebetleri şeklini alması efgeç beklenecek bir hâdisedir. Fakat bu sıra henüz hu- lül etmemiştir. Bugünkü mesele, Surive ve Lüb. nanın bu istiklâle kavuşacağı sırayı #syin etmektir. sebep olmuştur. Almanyanın Çekos- Tovakyayı zaptetmesi üzerine bu ger- ginlik hafiflemistir. Dobrica 1620 de alır. mesele Bulgarlarla Almanlar arasın- da Berlinde konuşma mevzuu oldu. Romarıya, Nazistlerin © bulülüne üsalt sayılmaktadır, Nazistler, (Ha- titada şu İlİ işaretiyle görterilen) buğday sahalarını ve (şu g işaret- le gösterilen) petrol sahalarına göz dikmişlerdir. Buralardan yalnız baş- larma istifade etmek istiyorlar, Romanya, Almanya ve İngiltere ile Ticaret muahedeleri © yapmıştır. Fakat Almanya ile yapılan © ticaret münhedesi, müribince Almanlar Ro- manyanın sanayi kuvvetlerini idare ediyor ve bunları inkişaf ettlrmeğe çalışıyorlar. Bulgaristan halihazırda Berlin İ- iw Dobrica hakkındaki (taleplerini müzakere etmekledir. Hulguristar bundan başka Akdenizde bir mahreç sahibi olmak istiyor, Sırası geldikçe : Köyün Kalkındırıl Milli Dava Başıdır — Bu bir fas Yazan: A; anlışlık “Köylün sı, tâbirinden ! doğrusu: “Köylünün | w,, dır, Çünkü közlü bı leyi bulunduğu şartlar maz. Onu başka O teşe sağlamı, doğrudan do kalkındırabilir. Gazetelerdeki hava rına göre de ikinci yar zirant müdürü, her ka vali kendi düşünceler kındırma işine girişiy ve gayretli vatandaşlar gi, himmet, iyi niye göstersinler, yazık ki yüzde sıfırdan yukarı tır. Bu, bir çeşitli, bir mez, perakende hami leketin o müşterekliğin Halbuki köy kalkındır memleketin ve devle kalkınması demektir. nın ana yollarını bulm biribiriyle kombine eti Üçüncü yanlışlığı * Hükim olmak istidadın zariyeler, faraziyeler, fikirler. Dördüncü yanlışı söy ğildir; Zaman, sürat, v kımlarından “Kalkınd kaları,, nın tasnifi, m ması işi henüz bir me tadır, Beşinci yanlış: Plân rarı, vasıtaları temin « lazzam birişe tezeld kalkışmaktır. Altıncı yalnız büsbü yor: Kalkındıracağız « yıl olan köyün omuzl yük ve mükelleflik y gibi geliyor bana, M muavini, köy kâtibi, | kalkınma o komisyonu dımcısı, kırbekçileri, o kebe ve saire... Bunlu kalkındırılması milli 4 lünün kesesine, mahs niyor. Köy bunları — ki hepsi paraya day rumda ise kalkındırıla yoktur, zaten kalkınm Halbuki biz; bunlar çalışma vasıta ve k bulamıyan, istihsalini iç dış pazarı genişle kalkındırılması davası dır. Fakat köyde de o s: rimiz lâzım değil m lâzımdır. Hattâ elzem bunu köy yapamaz, pamıyacaktır, Yapar dış yüzlerinden öyle yüzünü bana sorunuz. cak köyü kalkındıracı yapacaktır, köy kalk bu, böyledir ve böyle dir. Önce mıntakalı, İ ihtesaslı plân; Sonra her mıntaka malzeme cetvelleri; Daha sonra her kısn masraf hesapları; Ve daha sonra tekr ve kontrol şekilleri Bunlar oluncıya kat tihsal ve içtimai bakı mya haşlayıncıya kat mumi Oo muvazene m müstesna — mahalli ve lefiyetlerin en asgarisii mak. Bu muazzam komb da işliyebilmesi için - bir bulayım— aşağı yı Kalkındırma o Enstitü Köyle ilgili olan bütün küllerini bu enstitü | mecburiystle vazifeler İhmal ve mesuliyeti —meşhut cürümlerde Bu Alman kontrolünün £ sıklaştırılmasınınİderhal vermek şekille; »ânası, Romanyayı Sovyetler Birliği aleyhin.|tırmak, inkişaf de hareket üssü olarak kullanmaktır. Sovyet Birliği ile Romanyanın arası uzun İla. düsturlarla tam bir bir zamandanberi açıktı. Fakat son hödiseler, |laPdıktan sonra milli bu çerrinliği bertaraf etmiş ve Sovyet firm, | DA alıp (şimdi bu p Zi Romanya ile daha fazla alâkadar olmya başlamıştır. Bütün bunlar plân! bulacağız?) diye de düşünmek, (Masa