13 Temmuz 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

13.7.9939 BUGÜN Amerikanın Bitaraflığı Yazan: Ömer Rıza DOĞRUL merikada raflık kanunu ü. zerinde büyük ve en ciddi me- yakla takibe değer bir münakaşa vu- ku bulmaktadır, Bu münakaşanm ©- hemmiyetini anlamak için vaziyeti hulâsa etmek gerektir. Amerika bitaraflık kanununun hedefi, birbirlerile dövüşen millet- lerle silâh ve mühimmat ticareti yapmamaktır. Büyük Harp sırasında, buna ben- zer hir kanun bulunmadığı için müt. tefikler Amerikadan istifade ettiler. Yarın yeni bir harp vuku bulduğu takdirde şimdiki kanunun tatbiki, bilhassa garp demokrasilerini müş- kül bir vaziyete düşürebilir, Amerika Cümhurreisi Mister Ro- osevelt, bu kanunun değiştirilmesini ve bir harp vukuu takdirinde, Ame- rikanın yardıma lâyık tarafı tayin etmekte hür davranmasını İstemek- tedir. Amerikanın bitaraflık kanununu Yapanların hedefi, Amerikayı yeni bir harbe girişmekten korum. onun için silâh alış verişi ile bir harp ile alâkadar olmamaktır. Fakat bu silâh ve mühimmat am. bargosu bugün Japonya ve Çine tat. bik olunmuyor. Çünkü arada harp ilân olunmamıştır. Demek yarın büyük bir harp pat- lak verir, fakat bu harp te ilân olun. mazsa, muharip taraflarisi ikisi de, Amerika bitaraflık kanununa roğ- men, Amerikadan silâh ve mühim- mat almağa devam edeceklerdir. Amerika bitaraflık kanununun bir aksaklığ da “Parayı ver, malını ta. şı” maddesidir. Bu madde, Ameri. kaya silâh ve mühimmat siparişi ve- ren, fakat parasını ödedikten sonra siparişini götürmek istevenlere si- lâh ve mühimmat almak için ber müsaadeyi veriyor. Bu yüzden Cümhurreisi Mister Roosevelt, bitaraflık kanununun tâ faki devrede başarılması © üzerinde israr etmekte ise de bu teşebbüsü birkaç sademeye uğramış bulun. maktadır. Fakat Mister Roosevelt'in bu me. sele ile meşiul olmakta devam ede- ceği ve kendi noktai nazarını halka anlatarak efkârı umumiyeyi kayan- mağa uğraşacağı muhakkak sayı yor, Buzün Amerikada hüküm süren zihniyet, bir kere daha Avrupada harp koptuğu takdirde, Avrupaya Amerika askerleri göndererek bu harbe iştirak etmemektir, Sonra Amerikanın diktatörlükle- re hasım olduğu gayet sarihtir. Bu. nunla beraber bütün Amerikalıların Avrupa buhranlarma £ takılmamak hususunda birleşik oldukları süphe götürmez. Asıl güçlük te bunu temin edecek bir formül bulmak ve ekseri, yeti bu formül üzerinde toplamak- tır, Bütün bu vaziyetin ifade ettiği ne- tire, Amerikada infirat taraldarları. nın yenilmez bir kuvvet teşkil et tikleri dağildir. Çünkü bütün ye: şarilar, infiradın imkânsız olduğu. nu gösteriyor, O halde Amerikanın #sıl kararını ileride, hâdiselerin ca. bına göre vermek istediğini ve kara- rını şimdiden hissettirmek istemedi. Kudüs, 12 (A.A) — Bir Ingiliz po- lis memüru tethişçi bir Araba tevkif eimek üzere Yafanın evlerinden ne girerken üzerine ateş edilerek ya- ralanmı Lİ Kendisi de yaralı olan tethişçi kaç- mıya muvaffak olmuştur. Diğer cihetten Karmei dağı civa- rında Arap köylüleri bir Arap çete | rersini yakalıyarak polise teslim et- mişlerdir. Rumanyada Macar Tethişi Bükreş, 12 (A.A) — Halmeu şeh- rinin belediye reisi Teofil Rusu iki Bün evvel Macar ekalliyeti azası tarafından atılan bir bombadan ağır surette yaralanmıştı. Rusu hastanede ölmüştür. Bugün şehrin Macar papa” $ı ve Macar muallimi ile diğer 10 ki- #i tevkif edilmiştir. Şimdiye kadar bu işle alâkadar olarak tevkif edi - lenlerin yekünu 24 e yükselmekte- dir, Paris, 12 (A, A.) — Figaro gaze. tesinin Berlin mulabirinin telefonla bildirdiğine göre İngiliz Başvekili - nin gittikçe büyük bir sarahatle söy lediği nutukların her defasında mem leket dahilinde bıraktığı akisler Al. mahya propaganda nezaretini endi « şeye düşürmektedir. Muhabir diyor ki: “— Bu nutukların radyo ile neş. redilen Almanca tercümeleri sayısız Alman evlerinde alâka ile takip edil. mekledir. Gestapo teşkilâtı bu me. sele hakkinda memleketin haleti ru. hiyesinde hasıl olan tesirler hakkın- da mütemadiyen raporlar tanzim et. mektedir.” Diğer ehetten ayni muhabir şun. ları bildirmektedir: “— Almanya dahilinde Hitler a. leyhinde yapılan şumullü ve cüret kârane propaganda, Berlindeki ecne. bi mahfillerinin hayretlerini celbet- mektedir, Polis, hergün Hitler aley- hinde neşredilmiş risaleler ve ga » Zeteler ele geçirmektedir. Bu risaleler, ekseriya komünist - ler tarafından dağıtılmakta ve bü - yük firmalarla âmme servislerine kadar (o sokulmaktadır. Bu İtibarla z çe iş man polisini pek kızdırmıştır. Moskova müzakerelerinin raporları Löndra, 12 (Hususi) — İngiltere kabinesinin bugünkü toplantısı, iki saat sürmüş ve toplantıda Moskova konuşmalarına ait raporlar tetkik o. lunmuştur. Mister Chamberlain bu. gün Avam Kamarasında beyanatta İspanyada Dövüşen Almanlar Danzigte Londra, 12 (A, A.) — “News Chroniele” in Danzig muhabiri nin gazetesine bildirdiğine gö re, İspanyada general Franko kuvvetleri saflarında harp eden Kondor Lejyonuna mensup bin iki yüz muharip ve tayyareci, bu sabah Danzige gelmiştir. Amerikanın Bitaraflığı er Kanunun Müzakeresi Dün Tehir Edildi , Yaşington, 12 (A-A.) — Ayan mec- lisinin Hariciye encümeni 11 reye karşı 12 rey ile bitaraflık kanunu mü zakerelerinin kongrenin gelecek içti- ms devresine bırakılmasına karar vermiştir. Bu husustaki müzakerelere başlan- ması âyan meclisinin demokrat aza. sından Gillette ve George'un reyle- rine bağl idi, Bunlar da müzakerr- lerin tehiri taraftarlarına iltihak et- mişlerdir. — —, Macaristanda Mahküm Olan Casuslar Budapeşte, 12 (A A.) — Honved askeri mahkemesi, bu sabah casus- Almanyad aleyhine propaganda Chamberlain'in Söylediği Nutukların Almanyadaki Tesiri Propaganda Nezaretini Endişeye Düşürüyor Sulh cephesinin en aktif uzuvlarından, Fransa Başvekili DALADİER bulunarak İngiliz - Fransız - Rus ko-İiki milyonluk bir kredi açılmıştır. nuşmalarına ait raporların neşrolu.| İmacagını iakat, bunların — şimdiden neşrolunmslarının mahzurlu olduğu. nu söylemiştir, Parlâmento mahafillerinde söyle. ne göre İngiltere hükümeti her ihtimale karşı ve gelecek ikinciteş » rinde yapılacak umumi intihabat do- layısıyle parlâmento dağıldıktan son. ra kendisine beynelmilel buhran vu - kulunda mebusları tekrar davet et - Italyan Matbuatı Rusların Hakiki Dostu , Demokrasiler Değil Mihvercilerdir, Diyor Londra, 12 (Hususi) — Sunday Times'in hususl muhabiri yazıyor: Talyanın meşhur filozof muharriri Ardengo Soffici, Gazette del Popola'- da yazdığı bir makalede, totaliter devletler arasındaki antikomintern pakta rağmen, Rusyaya en yakın dostların demokrasiler değil, fakat totaliter devletler olduklarını anlatı. yer. Demokrasiler ile Sovyetler arasın. daki müzakerelerin yavaş ilerle » mesi yüzünden İtalyada, Hitler ile Stalin arasında bir anlaşma bu - lunduğuna dair yapılan şayia kav. vet bulmakta ve gazeteler gün geç“ tikçe Ruslara karşı daha fazla ne zaket göstermektedir. Italyan filozofu Soffici ise; totali- terler ile komünistler arasındaki $a- mümi bağları araştırmak hususunda daha ileri gidiyor ve müşterek mazi, müşterek düşman sahibi olmanın en bellibaşlı bağları teşkil ettiğini anla- tayor. Italyan filozofuna göre faşist. lik ile körnünislliğin müşterek dü luk cürmile 12 kişiyi 3 (a 13 sene asinda kürek cezalarına mahküm etmiştir. Mahkümlar arasında biri kadın ol. mak üzere 3 Rumeh, 1 Çekoslovak ve Bİ e İN na kB li 8 Macar bulunmaktadır. hümik zel meni, burjuva kapitalizmidir. Müşte. rek mazi ise iki rejimin ihtilâl ile doğmaladır. Soffici'ye göre şayet Sta lin demokrasilere bağlanacak' olursa, 1917 ihtilâline ve ihtilâl uğrunda bir çok fedakârlıklara dayanan Rus mil- letine ihanet etmis olur. mek imkânını veren bir kanun ha - zarlamaktadır. İngiliz kanunu esasisi mucibince parlimento o feshedildikten (sonra mevcut addedilmemektedir. Yalnız hükümdarın vefatı halin. de hükümet, parlâmentoyu içtimas davet edebilmektedir. Yeni kanun i- le hükümet “müstaceliyet halinde” mefsuh meclisleri içtimaa davet ede- bilecektir. Polonya ile mali anlaşma Times gazetesinin yazdığına göre, bir mali anlaşma için İngiltere ile Polonya arasında, Fransanın da işti. rakiyle, yapılmakta olan müzakere- ler, ilerlemektedir. Diğer traftan İn. Riltere ile Polonya arasındaki karşı. iklı teminatın, pek yakında kati bir mushede şeklinde tesbit cdilebilece. ği de kuvvetle tahmin edilmektedir. Rumenlere kredi verildi Bu sabah ticaret nezaretinde İn. giliz - Rumen mali anlaşması imza © dilmiştir. Bu anlaşma ile, a” ya beş buçuk milyon sterlinglik bir kredi açılmaktadır. İ Bundan başka, Yunanislan için,| Müzakerelere devam edilecek Paris, 12 (A.A) — Cümertesi ve pazar günleri Moskoyada Ingiliz ve Fransız mümessilleri ile Molotof ara- sında yapılan görüşmeler üzerine In. giliz ve Fransız hükümetleri araların- da tamamen mutabık olarak müzake- relere devam edilmek üzere mümes- sillerine mütemmim talimat vermiş. lerdir, Mühim Haberler r Milli Koruma Komisyonu aw . * Lâğvedildi Ankara, 12 (TAN) — Bundan iki seno evvel bir kararna: ile ihdas| olunan milli ma komisyonu, Ve-| killer heyetinin yeni bir kararı İle lâğvedilmiştir. Sebep olarak milli ko | ruma komisyonu azalarının devlet dairelerinde bulunmaları hasebile sık | sık toplanarak süratli katarlar elde | etmesi kabil olmadığı ileri sürülmek- te ve bu itibarla komisyonun ihda. sında umulan gayenin temin edilme- z 3 ee ... Facia Haberlerini . . Eksiltmeliyiz! Yazan: B. FELEK B ugün şahsıma ait ufak bir va - kayı burada yazmak suretiy- le bendime başlayacağım: Pek gençtim; çocuk denecek yaş ta, Meşrutiyet te yeni ilân edilmişti. İstanbulda (Serbesti) isminde bir ga- zete çıkıyordu. Onun sermuharriri Hasan Fehmi. i siyasi muarızlar Köprü üzerinde J öldürttülerdi. . 30 senelik iş - Ben o zaman hukuk mektebinin ikinci sını- fına henüz geçmiştim. Bu hâdiseden, hürriyete karşı bir suikast sezen Da- rülfünün talebesinin başında Babıâ- liye gittim ve zamanin sadrazamı o. lan Hüseyin Hilmi paşa merhumu bi. nektaşına davet ve celbettikten son. ra “bir gazeteciye karşı yapılmış o- lan bu cinayetin matbuat hürriyeti. ne karşı bir suikast olduğunu” söyli- diği ifade edilmektedir. Diğer taraf- tan Türkiyede çalışan yerli ve ecnebi şirketlerin hissedarlarına ve tahvilât hâmillerine ödeyecekleri Dijidet ve faiz karşılığı olarak ihraç olunacak malların gümrük tarife nisbetlerinin tadiline ait hususlarda yapılacak tek- Wfler için evvelemirde alâkalı vekil- lerin mütalealarının alınmasının usul Wtihaz edilmesine karar verilmiştir. Alman Jokey Gidiyor Ankara, 12 (TAN) — Ankara ilk. bshar at yarışlarının son koşusunda birinciliği kazanan Batatayır jokeyi Alman Paul, bir daha dönmemek ü- zere bir kaç güne kadar şehrimizi terkederek Almanyaya gidecektir. İstanbul Defterdarlığı Ankara, 12 (TAN) — Eski tahsilât müdürü ve Istanbul deflerdarlığını vekâleten yapmış olan Şevketin. İs- tanbul defterdarlığına asaleten tayini | kararlaşmıştır. Takdir Edilen Muallimler Ankara, 12 (TAN) — Maarif Ve- eti mesaisini takdir ett İrisat öğretmenlerinden «bazılarının bir sene kıdemlerini arttırmış, bazıla- rını da birer takdirname ile taltif et- miştir, İzmir Rıhtım Şirketi Ankara, 12 (TAN) — Şahıslar e- linde bulunmakta olan İzmir ritim şirketimin Nafıa Vekâleti tarafından satın alınarak İzmir beleiliyesine dev ri için tetkikler yapılmaktadır. Fransada 14 Temmuz ai rn İngilizler de ştirak Ediyorlar Paris, 12 (A.A) — 14 temmuzda yapılacak olan geçit resmine Fransız kıtalarile birlikte Ingiliz kıtaları da iştirak edecektir. z Diğer cihetten öğrenildiğir.e göre 200 İngiliz bahriye efradı ile “Royal fi orta ted. Sovyöflerle mihvereilerin anlaşma- sına karşı almaz bir engel, mihver- &iler arasındaki antikomintern pakt- tır. Soffici bu noktaya da temas ede- rek hazizm, faşizm ve İalanjismin, Marksist komünizmin amansız düş manı olduğunu, fakat Rusya ile Rus- ların düşmanı olmadığını anlatiyor ve böylece içinden çıkılmaz bir va- ziyet ihdas ediyor. Filozof diyor ki- “Nazizm ile falanjizm, demokrat burjuvaziye halkın isyanıdır. Bunlar, proleteryanın, yerli ve yabancı ser- rcayenin osaretinden kurtulmak ve deha yüksek bir içtimai'adalet kur. mak için yaptığı ihtilâldir ve bu ihti» lâl, sosyalizm ile sendikslizmin haya» ti icaplarmı daha büyük dikkatle tat- bik etmektedir. Aradaki fark, sosya- lizmin milli realiteyi inkâr etmesidir. Diğer hareketlerse bu resliteye da. yanmaktadır.,, Bütün bu tevillere rağmen bu iki çeşit ihtilâl arasında teşriki mesaiye karşı gelen mâniular yerinden ki mıldamıyor. O da mihver devletleri- nin kendi memleketlerinden çok ge- hiş ölçüde kullandıkları antikomü- nist silâktır, Gerçi Soffici rejim İle hulk biribirinden âyrı tutarak teş. riki mesai imkânını bulmak istiyor, fakat totaliterlerin ayırdetmek iste- dikleri bir şey varsa, o da budur. Marines,, İn bandosu 14 temmuzda askeri geçit resmine iştirak edecektir, Bundan masada “Vindictive,, ismin deki İngiliz kruvazörü de Atlantikte Fransız filosile birlikte unevra ya pacaktır. lm Bir İtalyan Gazeteci Fransadan Çıkarılıyor Paris, 12 (A.A.) — Hükümet, Po polo di Roma gazetesinin muhabiri Goncette Petinatto ismindeki Italyan gazetecisini hudut haricine çıkarmı- ya karar vermiştir. Fransız gazetecilerinden Güyot- nun İtelyadan çıkarılmasına bir mu. kabele teşkil etmek ve Petinatto'nun Yransadâ şüpheli faaliyetine nihayet vermek üzere bu tedbir ittihaz edil- miştir. er arm mn İngiliz — Japon Müzakereleri Tokyo, 12 (A.A.) — İngiliz. Ja- pon müzakerelerinin, Ingiltere tara- fından bir itiraz vuku bulmadığı tak- dirde, cumarlesi günü başlıyacağı bildirilmektedir. Japonya bu görüş- meler için icap eden bütün tertiba. tını yarın tesbit edecektir. Arita cuma günü hazırlık görüşme- sini yapmak üzere Craigio'yi davet edecek ve bu görüşme esnasında Ka- toh da hazır bulunacsktır. Sari Esansoda Le Bourget. 12 (A.A) — Vikont Gort saat 17.25 te buraya varmıştır. yerek katillerin tevkifini © istedim. Tecriibedide vezir: — Yirmi dört sante kadar yaka- latır, astırırım. Dedi ve bizi savdı âdi, Bunu burada yazışımın © sebebi, oldum bittim (O matbuat hürriyetine merbut bir adam olduğumu göster » mektir. Onun için bugünkü yazımda bir kısım neşriyatı tahdit edecek ba. # fikirler ileri sürdüğüme hakıp be- ni matbüat hürriyetine düşman say- mayınız!, Fransada şu altı kere katil Al. man (Vaydman) ın idamından son- ra artık idam cezalarının aleni tatbik edilmeyip hapishane avlusun- da yalnız alâkadar memur ve hâkim. ler huzurunda infazı takarrür etti. Bu karardan mühim kısım matbuat pek memnun (görünüyor. Çünkü (Vaydman) ın idamında bazı isterik kadınların “uğurdur!” Diye » rek koşup adamın başından ayni - mış cesedinden akan kana mendille. rini hatırdıkları hayret ve dehşetle görüldü. Bu gibi gayri insani ve a. normal tesahürlere mahal kalmasın ve İnsahlık, cemiyetin selâmeti na, » mına yapılan bu zaruri ve feci ame. liyata şahit olmasın diye İngiltere ve Amerikada olduğu gibi Fransada da idamların gizli infazına karar veril. di. Adli bir hata ihtimali karşısında tamir ve iade edilmez bir şey olduğu için idam cezasının aleyhinde bulu. nanlar çoktur. Böyle ceza nazariyatına ve cemi. yet psikolojisine taallük eden mü - him bir bahsi burada münakaşa ede- cek değilim ama ben de bu zaruri fa. cianın gizli tatbiki taraftarıyım, Ve böyle oluncada gazetelere | idama dair tafsilât ve resimler dercedilme- sinin kökünden muarizıyım, Bu böyle olduğu gibi, şimdi Fran- sada cinayetlerin de tafsilâtım gaze- telere yazdırmamak ve bir cinayet edebiyatı yapılmasına müsaade edil. memek şeklindeki fikri de doğru bu. Tuyorum. Efendim, Nasıl intiharın sari ve ruhi bir hastalık telâkki edilerek gas zetelere yazılması menedilmişse, ci. nayetlerin de ancak haber şeklinde, her türlü tafsilâttan, resimden ve e- debiyattan âri ve çıplak bir haber şeklinde neşrini istiyorum. Beşeriyet hüzün ve elem İle zeyk almayı arayacak kadar neşe ve şeta- tötten bıktı mı? Adım başında en büyük haile ya. zanların eserlerinden daha beliğ ne facinlar var, ne aile trajedileri işitili. yor. Tahiat ne şaheser acıklı vakalar doğuruyor! Bunlar yetmiyor gibi bir de şu veya bu biçarenin canına nasıl kıyıldığını, şu veya bu insanın neden ve nasıl canavar olduğunu kılı kılına anlatmak, hattâ üstelik buna biraz daha renk, biraz daha sanat ve ede. biyat ilâve et, il iki «etmek bilmem ki reva Neşe ile, gülmek ve eğlenmekle ömrü beşerin uzadığı ve mese, genç kaldığı muhakkaktır. Bunun zıddını yapmaktan, ona mütemadi - yen elemli, hüzünlü vakalar anlat - mak ve haberler vermekten alınacak netice de bunun aksidir. Cinayet kasidelerinin ahlâkıyata olan zararını düşünmesek bile vülcu. de yaptığı zarar onun aleyhine kâfi bir delil teskil etmez mi?