14 Şubat 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2
; Zelzele Yazan: M. Turhan TAN rofesör Salih Murat geçen gün TAN s zelzeleyi anlattı. Arapçada #elza) » zilzal şeklinde kullanılan zelzeleyi Enderun lehçesine düşkün olan eski kâtipler “hareketlarz., diye türkçe - ye Üdtercüme etmişlerdir. Halbuki arz, Yalnız zelzele âfetl sırasında de- Kil, güneşten “ecel acayip,, bir parça olarak ayrılıp fozada avareleştiği gün denberi hareket halindedir ve bir kuyruklu yıldızla mı, yoksa başka bir âlemle mi çarpışıp harap oluncaya kadar da hareket halinde kalacaktır. Bu sebeble zelzeleye “hareketiarz,, demek yanlıştı. Halk bu yanlış tabi- re iltifat etmedi. Onun arapça bakı - mından fasihi sayılan zelzal ile zil - ale de, zelzeleye de itibar eylemiye- rek bu kelimelerle iade olunmak is- tenilen manayı “yer oynaması, yer ırgalanması, yer sarsılması, gibi 452 lerle canlandırdı. Fakat “zelzeleyi gö- ren yangına razı olur,, gibi meseller yine dilimizde yaşamakta ve zelzele- den gelme olarak da tezelzül, müte - selzil, zelâzil biçiminde lügatler ka- Temlerimizin ucunda sık sık peyda ol- maktadır. Üstad Salih Muradın o pek nefis | yazısını okurken zihnimde işte bu Ti: | #an pürüzleri raksediyordu. Bir ara - lık, dikkatim yukarı ğim, darbrmesel üzerinde durdu ve hatırıma o meselden mülhem olarak İzzet Mollanın yazdığı şu kıta geldi: Oldu İstanbul ahalisi harika razı Yere geçtikte bu yıl'şehri ayintabü Haleb Tutuşup her birinin dameni s dedil Bize yangın yetişir, zelzele verme ya reb rı en Bu vaziyette tedai yumağının ala- bildiğine açılmaması mkün mü - dür? Nitekim Mollanın kıtasını ha - tırlamaklığımla beraber gözümün nünde "İstanbul zelzelelerinin cedveli imdi. Vansın aletine nül hoşluğu ile tahammül gösterecekleri İzzet Mollanın kıtasm- da ifade olunan İstanbulluların böyle bir durumu kabul etmekte ne kadar haklı olduklarını tebarüz ettirmek İ- çin işte o cetveli - fakat biraz kısalta Tak - buraya geçiriyorum: Bizans tarihinde kayıtlı zelzelelerin mi ! ENCEREMDEN| dostumuz tunlarında | kaydetti « en mühimleri 358, 398, 402, 447, 478, 483, 487, 527, 593, 558, 582, 611, 732 740, 865, 869, 986, 1010, 1034, 10 1064, 1086, 1205, 1305, 1344 yıllarım- da vukua gelenlerdir. Bunların için « de 447 zelzelesi kale kulelerinden el li yedisinin yıkılmasiyle, 527 zelzelesi patrik Ofraziyüsün patrikhane anka- yasofya kubbesinin zehzelesi müthiş bir yangınla korku bir rüzgürin kendisine refakat etme- siyle, 869 zelzelesi toprağın kirk gün ve kırk gece, 1034 zelzelesi ise topra- ğın tam (140) gün sarsılması ile öbür- lerinden üstün kalmıştır. Osmanlı devrinde İstanbulun ge- girdiği zelzele âfetlerinin belli başlı ları 1509, 1592, 1698, 1712, 1718,| 1127, 1729, 1763, 1766, 1844 yılların. da vukun gelmiştir. Bunlardan 1509 zelzelesinde iki binden fazla bina yı- kılmış ve on bine yakm adam ankaz altında kalmıştır. 1718 zelzelesinda ilk sarsmtı üç dakika sürmüş ve üç gün devam eden fasılalı sarsıntılar -| dan şehrin yedide birinin müteessir olduğu kaydedilmişti. Altı gün süren | 1163 zelzelesini 1766 selzelesi gölge- de biraktı ve İstanbulun hemen he - men bütün camileri bu sarsıntıdan zi- yan gördü. 1894 zelzelesini gözü İle görehler henüz çoktur. Çünkü kırk beş senelik bir hâdise olup vücude getirdiği sıra sıra fecaat bugün elli dört, elli beş yaşında olan İstanbul - luların hatırındadır. Şu cetvelden şöyle bir hesap da| çıkarılabilir: İstanbulda vesati olarak 44 yılda bir zelzele vukua gelmiştir. Bu, 1571 yıl içindeki hafif veya şiddet lere göre bulunan bir nisbet- U zelzele! sonraki tir. Fakat on altınet asırdan zeleler arasındaki zaman farkı, da- el vukua gelen zelzeleler ara- i zaman farkından fazladır Bun nbulun yavaş yavaş zelze- lacağı teticesini çıkarabi- zel ba evv sındak dan da İsta Teden kurtu Biriz. çi ekiplerin he: İ hususta hiçbir DAYI Kâtibi Dün Sabah Geldi Almanya ile yüz elli milyon mark- lik bir kredi mukavelesi imzalamak üzere bir müddet evvel Berline git- miş olan Hariciye Vekâleti umumi kâ tibi Numan Menemencioğlu dün sa- bah gelen ekspresle şehrimize dön - ür. | müşt Rahatsız Berlinde bir I Vuman Meni Hu, istasyon | da ailesi efradı tarafından karşılan- mıştır. Dün kendisi ririmize imza ed ısile kendisine de ameliyat yapılmış 0- üşen bir muhar- n Türk — Alman kredi anlaşmasının iki hükümetin ti- ri münase' üzerinde yapaca- rler hakkında şunları söyle - — Bu anl iki devlet ara- sındaki ticari münaseba kınması ve askeri malzeme üze- rine yapılan bir anlaşmadır. Bu kre- İ a malzeme üzerinde is- iye umumi yeni anlaşma müzaker ip girişilmiyeceği sualine ısusta şimdiki halde hiç bir ma- imatı olmadığını öy başka dev- nemencioğlu bu akşam Ankara- cektir. Elektrik Tesisatının İslâhı İçin Tedbirler Geçen hafta Beyoğlunda vukun ge- len mevzii elektrik inkıtaı hakkın İda elektrik işleri umum müdürlüğü | şu izahatı veriyor: | bir an evvel luğı nlerçe kiloraetre rik şebekesinin rinin ndaki e a merkezlerinde otot M emniyet ter müte iz tı tesis edilmiştir. büyük bir evvelinden batı vzubahis inkıta şehrti kısmına şamil olmay alınan emniyet ve ayırıcı ile tamamen mevzii ve şebeke 2 si gibi cüzi bir kısmi an, nöbet rı tedbir- sinde kısa bir zamanda te -| cak yüzde 0. devir alınan hafif ve gay ın İrae edeceği arızaları arttırmak tedakârlıktan çekinil- | | miyecektir.” Hava Nakliyat KongresindaHeyetimiz 21 şubatta Londrada toplar lan beynelmilel gresinde hükümetimi cek olan gümrükler umum müdürü Mahmut Nedim Gündüzalpla Maliye | Vekület £ umum müdür m vini Nihat Ali Üçüncü dün akşami ekspresle Londraya har lerdir. Beynelmilel kongrede tayyareler - de kullanılan benzinle yağların güm- rük'resmi ile sair ver, etmiş: Hariciyeumumi | IE üçü İK menlerinde son şeklini almış o - lan küçük sanatlar kanunu pro- Jesine himayeye ait mühim esas lar konulmuştur. Arttırma ve eksiltme kanunu muelbinee pazarlıkla yapılacak satın alma ve tamirlerde ayni şe- kille ve bedel altında ve kendi sanat malümatma munbasır ol- mak üzere küçük sanatkâr tek - Wfleri tercihan kabul olunacak- tar, Ustalık cüzdanı almış ve tek başına sanatını yapmakla olan ustaların sanatlarını yapmak i - gin lüzumlu olup dışardan geti- recekleri her nevi makine, alât, ve edevatm ve bu gibi makine - lerin birlikte getirilecek - bedel ve o yenileme (parçalarından gümrük resmi, belediye hissesi ve muamele vergisi alınmıya- caktır. Bu muafiyetten faydalanmak isteyen usta cüzdanmı göstere - rek mensup olduğu küçük sanat | i Şi MÜTEFERRİK : “Karabük Şehri İçin Bir Mimar Geldi Karabükte kurulacak modern şeh- | rin plânlarını hazırlamak üzere dün - Royer isminde müte- mar gelmiştir. M. Ro- & görüşen bir muhar- — Karabükte kurulacak şehrin plânlarını hazırlamak üzere, yerinde | bir etüt yapacağım. Şimdiye kadar| İ aldığım malümata göre şehrin tesbit İ edilen yerde kurulması mahzurlu | dur. Çünkü burası münhattır ve vi) İ hava alamaz. Şehri iyi havalı bir ye- re kurmak için en az elli metre yük: | seğe inşa etmek lâzımdır. Etütlerimi yaptıktan sonra tekrar döneceğim. Dö Barsi Geldi Tramvay ve Tünel şirketlerinin satın alınması işi üzerinde M. Spe - cial ile birlikte müzakerelere iştirak eden şirket mümessillerinden Dö Barsi dün sabah Ankaradan gelmiş-| tir. DS Barsi, dün Metro handa, şir- ketin müdürü Delacroix ile devri tes lim işleri üzerinde çalışmıştır. Fransız Gazeteci Ankaraya Gitti Bir müddet evvel bisikletle şehri- mize gelen Fransız gazeteci Matma- zel Sergucief, dün akşam Ankaraya M azel Sergucief. dün ken, le| görüşen bir müharririmize şunları ylemiştir: — Ankarada hükümet ricali | İle temas ederek Türkiye hakkında ya- zacağım kitap için malümat temin e- k Sanat Erbabını Himaye İçin Esaslı Hükümler Konuldu Büyük Millet Meclisi Endh - | | | | le alâtmi birliğinden alacağı kefaletname ithal Projede bü mu edilmemesi | lunmaktadır. Küçük mamulâtı Devlet nakliye vasıtaları ile na- killerinde tenzilâttan İstifade €- deceklerdir. Bu tenzilât mıkta - ri Nafin, İktisat Vekâletlerinin müşterek teklifleri üzerine İcra Vekilleri heyeti karariyle yapt * lacaktir. Küçük sanat erbabınm kredi ihtiyaçları Halk Bankası vasıta» siyle temin edilecektir. Mali; ve İktisat Vekâletlerinin müşte reken lüzum gördükleri haller - de sermayesinin yüzde elliden fazlası Devlete alt olan diğer ban kalarda küçük sanat kredi açabileceklerdir. Küçük sanat erbabi yetiştir. mek için Maarif ve İktsat Ve - kâletleri, belediyeler, vi edebilecektir. fiyetin sulistimal | in de hükümler bu- | sanatlar erbabına yetler, ve küçük sanat birlikleri çırak İ mektepleri açacaklardir. MAARİFTE : Şüra “Hazırlıkları Devam Ediyor Maarif şürası hazırlıkları Için dün de muhtelif yerlerde toplantıla pılmıştır. İstanbul ilk t fettişleri müdür Hamilinin riyaset ti olan komisyonun. hazırladığı raporu tetkik etmişti Tarih, coğrafya, Y allimleri de Eminönü ha lanarak konuşmalara devam etmiş - lerdir. Maaş Vermiyen Mektepler Maarif Vekâleti, bilhassa İstan buldaki bazı azınlık, mekteplerinde- ki muallimlerin vaktinde ma: olunması si hde maarif idar ir pliei eler. tera kevinde top malarının tesbit üze maarif müdürlükle yapmış ve maaşların vaktinde yesi için kai tedbirler alınm ermiyen mektepli ine tamim tedi - a0l istemiştir. Maaş —— ÜNİVERSİTEDE : © Seyahate Çıkan Talebeler Döndüler Sömestr tatilinden istifade ederek Avrupada bir seyahate çıkan üniver- site talebesi © iyi vapurile şehrimize dönm Talebelerimiz seyahat yerlerde bilhassa Bükreş, Varşova, Berlin. Münih, Viyana, Peşte, Bel grad ve Atinada büyük dostluk teza- hürleri ile karşılaşmışlardır. yı eden doçent Hıf- deceğim. Memleketinizde iki ay ka- zuu görüş "ahıminimiz doğru çıkar inşallah, dar kalacağım. zı Veldet, dün rektöre izahat vermiş- tir. Patrikhanenin KitaplarıTavan ArasındaÇıktı Bu l n bir müddet Fener çalilan kıymetli aki müddelumumi « ilmiş ve mesele E © intil İ ar hakkınd hkikatı bit nede ayrı iki İlunan bu iki kitap, çekmecelerin ki- litleri zorlanmadan — açılarak alın - Bu netice, dün mecelerin, tarafından mı a-| meydana den biri» pılmış olduğunu ve| tle başka bir İmin Avrupada ya bun İ uydurulamıyaca arı ile açılabileceğini, diğerinin | hiç zorlann için kend açılış olduğunu söyle - tir. Yapilan tâhkikat neticesinde bu çekmecelerin anahtarının yalnız | patrik ile, onun en mi * bir adar | mında durduğu anlaşılmıştır. İş tahkikat safhasına intikal eti , meçhul bir a- telefon ederek khanenin tavan rn hiçbir su: n ştırmada kitaplar len yerde bulunmuştur. Bu kitapların yerinden alınp ta - van arasına konulması özerinde adli takibat devam etmektedir. DENİZ ve LİMANDA £ Karadenizde Kurulacak Yeni Liman ak kömür 1-| 5 deniz t- buradaki işini” bitirmişti; set eden limanlar | Müfit Necdet Deniz, i vekâlete bil gitmiştir. | Komi umum müdür bu tetkikler neticesi: Anka ize göre komisyon burada teklif edilen le Çatalağzı pılan etütler İ üzerinde meşgul olmuş, salâhiyetli de nizeilerin de mütalealarını dinlemiş- Vekâlet lüzum gösterdiği takdir- de komisyon işine Ankarada devâm | edi İdirmek üzere aya yalnız limanlar için projeler ve bir de Va limanında — ii Esnaf Cemiyetlerinin Toplantıları af cemiyetleri seçim toplantıla- ayın sonuna kadar devam ede- ir. Dün kapıcılar ile sucular ©s mış ve seçimlerini yapmış dır, Neticede eski idare heyeti &- zaları tekrar intihap olunmuşlardır. Bugün öğleden evvel kasaplar ve öğ leden sonra şekerciler toplanacak - | lardır. Hamamcılar, perşembe günü, vüncüler ve balıkçılar, cuma günü kahvecilerle garsonlar, cumartesi gür nü dahi madeni sanatkârlar toplana- caklardır. Deniz nakliye esnafı ise ven toplantıda içtimsın sükünetini 1 edenler hakkındaki tahkikat bit en sonra yeniden toplanacaklar- Idır. İnşaatı dün yine durduruldu. Resimde, Örerdibak mağazasından şantaj süretiyle para almağa teşebibn ettiği tddiasi İTE tevkif edilen Lütfi mahkemede. Cağaloğlu eağilesimiel inşaatın son safhası görülüyor, Günün Resimleri asfalt Mi. SUAL? NE EVAP £ İran ve (Afganistanda iRadyo Merkezi? S —İran ve Efganistanda radyo neşriyatı yapan mer - kezleri var mıdır? C — Şimdiye kadar bu me ketlerin radyo merk, te tikle at yoktur. 2-90 # $—1— Meslek mektebi mezunlarının mecburi hizmet- leri, tahsillerini devam ettir - mek istiyenler için de var mı- dır? 2 — Orta ve lisede lisan muallimliği için Üniversile- de bir şube var mıdır? 3 — Yurt dışında çalışmak istiyenler için bir kanun var mıdır? Ç 1— Meslek mektepleri mezunla- rı, tahsilde geçirdikleri buçuk misli mecburi hizmete tâbi - dirler. Maarif Vekâleti yalnız bunla- rın, Maarif Vekâletine eleman tirecek yüksek müesses tahsil yapmalarına müs Aksi takdirde bu gibi p sek tahsile devam etmek için tazmi- nat vermeleri lâzımdır. 2 — Üniversite edebiyat fakülte- sine bağlı olmak ve lise, orta mektep- lere muallim yetiştirmek üzere, müd. deti bir seneden fbaret olan bir lisan kursu vardır. Bu kurstan mezun olan- lar bir sene hizmetten sonra iki sene Avrupaya tahsile gönderilirler. Bu kurslara girebilmek için olgunluk vermiş, yahut vermemiş lise mezun- İarı, muallim mektepleri mezunları arasında yapılacak müsabaka ti hanını kazanmak şarttır. nti « k için hükümetten müsaade almak lâzım - dir. Bu müsaade haricinde her ve- tandaş yurt hudutları hş - mağa mecburdur. dışında çal içinde ç a Tük sağ mulu:?..Şağsa nerede ve nasıl yaşıyor? C — Halâk tahsilini tamamla - mak üzere A. ya gittikten ra orada yerleşmiş kalmış ve bir da- ha memlekete dönmemiştir. Orada Üniversitelerden birinde doçentlik on- S — Eyüp Sultan camiini kim yapmıştır ve kim yaptır- muştır? C — Eyüp camii İstanbulun fet- binden sonra İlk defa da Fatih Sulta yaptırılmı mazanlarda İstanbulda ü narelere mahya kurulması emre - dilmişti. Eyub camiinin minareleri kisa olduğu için yeniden (İkişer şerefe yapıldı, 1238 de minare - lerden deniz taraf! 1 yıldırım - İa yıkıldı. Üçün 1213 H tarihinde cami temeline ka- ktırılarak eski plânma göre yeniden yapılmıştır. İnşaat 1215 te ikmal edilmiştir. Cami 1235 te İkin- ci Mahmut tarafından tamir ettiril. miştir. İlk ve son mimarları hakkın- da kati malümat yokti Tr : AKVİM ve HAVA Şubat 1939 ı 14 5 Ank 7 Gün: 20 anda | Arap 1887 Zühlecet 24 Güneş: 6; İkindi: 1 | Yatı Yeşilköy meteoroloji * knan malümata göre, hava yurtta tenup kısımları ile Akdeniz kıyılarında açık, doğu, cemup doğusu ve Karade kıyılarında çok buluttu diğer bölgelerde yağışlı cenup, doğu ve Akde: malden hafif, diğer ye garbi istikametten orta İs meveii bulda ha ik geçmi anlyede 4-2 metre hızla ermiştir. Saat 14 te ha yikı 762 milimetre idi, Sühunet en yüksek 10,8 ve en düşük 5/7 santigrat olarak kaydedilmiştir
