3 Ocak 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

5 7) MR ş.ı iş m TAN aa aaa Son zamanlarda Orta Avrupayı yeni bir buhranla tehdit eden Ukranya meselesi ii A N nin içyüzü nedir? Nazi liderlerinden bir kısmı, Almanyanın Ukranya tarafında ge. Gündelik Gazete nişlemek istediğini saklamadılar. Almanya bu işe neden karışıyor? Bu meseleyi —— sürmekten maksadı nedir? Bugünkü Ukranyanın vaziyeti ne merkezdedir. bütün pe a ama bunların cevaplarını aşağıdaki yazıüü gnüyücüksiniz. a, ikirde, yde temiz, (dürüst, samimi n milli vahdetlerle emperyalizmin olmak, & karlin gazeter olmıya çalışmaktır. 1 Pp Ye i İ hlı k mücadelesile doludur. Derebeyleri- nin istipdadına karşı yapılan büyük ihtilâğler, İngiliz, Amerikan, Fran- ın a ası > sız ihtilâlleri bir taraftan krallarla, x toprak lortlarile mücadele ederken, ABONE BEDELİ bir taraftan da kiliselerin taassubu Türkiye Ecnebi 1400 Kr. 2000 Kr. de toplamakta ve Rusya hakkında! İile çarpışmıştı. Zaman zaman hür çok az şey ektedirler. rlerin'n gale- GOP İrtica IHortlar mı? Yazan: Sabiha Zekeriya Sertel On yedinci asırdan itibaren ge- en, üç asır taassupla Uberal düşüm- elerin, demokrasi ile mutlakiyet idarelerinin, hürriyetle | istipdadın, 1 Sene 150 & Ay (o 1500 400 , 3Ay 800 150 , İAy 300 #lerarası posta Ittihadına dahi yan memleketler İçin stone bedeli müddet sirssiyle 30, 16, 9. 3.5 liradır. Abone bedeli peşindir Adres değiştirmek 25 kuruştur Cevap için mektuplar 10 kuruş- Mik pul iâvesi lârmdir. vrupa demokrasileri, hâlâ © z İ GUNUN MESELELERİ | Cümhuriyetin Fazileti Memlekette Cümhuriyet fi he kadar kuvvetli kökler anlamak için Ziraat Kongresine İş- tirak eden köylülerin sözlerinden daha kuvvetli şahit bulamayız. Cümhuriyeti münevverlerin anla Yip mlldafaa etmeleri en tahil bir Saltanat, İstipdat ilevrinin zulmünü görenler ve hu- Du en İyi duyanlar onlar olmuştur. Fakat köylü saltanat devrinde, Yalnız zulüm görmekle kalmamış, A- imerikan heyetinin raporunda dedi-| Ki gibi, köylü cefa görmüş, ölüm gör- müştür, Onun İçin sullanat devrinin en büyük kurbanı 6 İdi, Yainız ona Cümhuriyet rejiminin faziletini an- latmakta müşkülât çekileceği sanıla- bilirdi, Fakat Zi: lerimiz ve işittiklerimi: tin köylü tarafından da himsendiğini göstermiştir. Kendilerine verilen son çay xiya- fetinde Başvekili heyecana getirip ona son güzel sözlerini söyleten küy- tülerin sözlerinden aşağıya oldı bir kaç parçayı dikkatle okuyunuz: “Ben Yozgadın Boğazlıyan kazası Kozan köylinden Rifat.. Bana da ke- tem edip iki kelime söylememe mü» saade ediniz. Şu dakikada içime ba- kıyorum, Atatürk aetsı var, Etratıma bakıyorum, ayni baba ana mafkasii— İüsüne çıkaran bir hükümet, bizim dertlerimizi soran ve bunlara der. man arıyan bir hükümet. Yaşasın Cümhuriyet diyorum.,, Bir diğer köylü sevinç ve heyeca- hımı şöyle ifade ediyor: “Başvekil eğlencemize geliyor. Ko- huşuyor, katışıyor, sevişiyoruz. Ya- Yasın büyüklerimiz, yaşasın Cümhu- tiyet.,, Türk köylüsünü heyecana getiren bu sahneler, Cümhuriyetin fazileti dir. Ondan evvelki rejimler köylüyü sınırlarda ölen, vergisile saray #of- ralarını besliyen bir köle sayardı. Bugün köylü efendiliğini duyuyor, ve hükümet ona hizmet edebilmek- le övünüyor. İste aradaki büyük fark. Kitap Sergisi Beyoğlu Halkevinin bu söne tek- Yar açtığı kitap sergisine tekrar av- dete mecbur olmak istemezdim. Fa- kat dün sergiyi gördükten sonra, bir | İki kelime ile fikrimi söylemekten kendimi alamadım. Kitap serrisi yalnız © sene kan kitapları teşhir için yapılmaz. O va- kit bu kitaplarım bir fihristini bastı- "ip dağıtmak kâfidir ve belki de da- ha faydalıdır. Sergiden maksat kitap hakkında bir alâka uyandırmak, okuyucu ade at Kongresinde gördük Cümhuriye- sevilip be Münih anlaşmasının peşin - de dönüp dolandıkları balde mih - ver, fethedilecek yeni sahalar a - ramaktadır. Tereddüt noktası, mihverin han gi sahsyı istihdef ettiğidir. Çünkü Mir er siyaseti, bir kaç demiri bir de beliren zaaf noktasına darbesi - pi indiriyor. Avrupayı yeni bir buhranla teh dit eden bir mesele, şüphe yok ki, Ukranyadır. 45 milyon Ukranyalı var; kranyabılar, küçük bir ekal liyet diye bertaraf edilecek milletlerden değildirler, Sayıları buna imkân vermez. Dünyadaki Ukranyalıların sayısı 45 milyon ka dardır. Yani nüfusları İngiliz ada- larının nüfusundan fazladır. Ame- rikadaki 750,000, Kanadadaki 400 bin muhacir bir tarafa bırakılır - sa bütün Ukranyalıların bir tek coğrafi sahada yaşadıkları ve bu sa hanın Karpat dağlarından Karade nize kadar uzandığı görülür. Ukranya, Sovyet Birliğinin muh tariyetli cümhuriyetlerinden biri ve Sovyet birliğini teşkil eden cüm huriyetlerin büyüklük bakımın - dan ikincisidir. Sovyet birliğinin tek başına en zengin sahasını Uk- ranyalılar işgal etmektedirler ik ziraf mahsulünün dörtte biri, sana denlerinin yarısı, kömürünün yüz- İ de 76.8 1, ve demirinin yüzde 77 si buradadır. “Cumhuriyetinin, Ukran- yalılar tarafından istihdaf edilen hürriyet hayatını tahakkuk ettir. diğini söylüyorlar, Gerçi Ukranya- lar ırk ve dil bakımından Slav » dırlar Ve Slav ırkının beşiğinde İ- kamet ettiklerini söylerlerse de ta Şr Bay Kırı Size bu mektubumu eski bir Kamutay arkadaşınız mebus sıfa- tımla değil, fakat Kadıköyün ofok ton vazi bir yurttaşı sıfatımla ya- zıyorum. Çünkü mebus sıfatımla yazar - : “Vay buraya da burnunu sok !,, diyecek ve mektubumu bitir. meden büküp sepete atacaksınız. Eh... Ben de artık sepetlenmek İs- temem. İstanbul valisi sıfatınızla soyadı nızın Kırdar değil, fakat Kırsar ol masını çok İsterdim.Çünkü İmlâsız ve hendesesiz İstanbul evvelâ kı - rılmıya ve ondan sonra da sarıl - maya muhtaçtır. Bu kirmak ve sarmak kelimeleri Âlni arttırmak, ve memleket içinde *kumak ve kitap etrafında propa- Kandaya bir vesile hazırlamaktır. Bunun için de sergiyi canlı, hereket- Ni. alâkalı bir hale sokmak lâzemd Bucünkü (şeklile halkı, sergi Börmeğe sevkedecek bir muharrik Mevcut değildir, Kitap görmek İsti- Yenler Ankara ”eaddesini dolaşıp e2- mekânlara göz gezdirebilirler. Sergi Yİ bir kitapçı dükkünmin eameki tundan farklı yapan şey, onun mun; Yen hir eawa isin yamılması ve 9 YeYe varmak için ber türlü vasıta- ardan tatilade etmesidir. Öyle ki, »kuyan okumıyan bu sergiye köse tak, ve onu seyretmekle bile bir tok seyler öğrenecektir. Beyoğlu Halkevinin. gelecek Yil İ- in bu şekilde hazırlanacağını ümit mek isterim, ni yanlış tefsir etmeyiniz.Vakıa ba n güzeller evvelâ incitilmekten ve sonra da sarılmaktan haz ederler. İstanbul öylelerden değildir. Bu - radaki kırmaktan maksadım şeh » rin o iğri büğrü dar ve pis sokak- larının iki tarafına dizilmiş kibrit kutularını yıktıktan sonra © sokak ları açmak ve açtıktan sonra da te miz tutmaktır. Bakınız meselâ Fa- &h taraflarını yangınlar kırıp ge - irmeseydi selefiniz onu sarabilir miydi? Fatih - Edirnekapı bulvarı İstanbulumuzun en geniş caddele- rinden biridir. imdi asıl maksada yani yer « Hisi bulunduğum Kadıköye geliyorum, Tarihten evvel bu ka - ki kuranlar her halde Deli bininin dediği gibi körler değildi Büyük Britanya ve | ark Mecmuasından SI den ocağa sokuyor ve karşı cephe- e ni TM Nazilerin tasavvur ettikleri Ukranya: Hiz beyaz adam V/ ZA Ukranvalı. her siyahi Lehli, Yahudi gibi ekalliyetlerden bir milyonu temsil eder.. e Rus Slavlar. Sov- rihte bütün Lehli la daima dövüşe gelmişlerdir. idaresinde ve şarki Galiçy milyon Ukranyalı vardı Sovyet birliğinde yaşayanlar hür- dürler. dali bir grup'vardır; Bune lar Ukranyalı Nasyonalistlerdir ve bunların Londrada bir mümessil- leri bulunmaktadır. Bu grupa men sup olanlar, beyazlardır ve bolşe- Vali, Belediye Reisi L. Kırdara Mektup YAZAN: H. Kılıçoğlu ..... .... ler. Onun munis havası, Nayadlara mesken mini mini koyları, cazip kıyılarıdır ki, o möstemlekecileri buraya bir kasaba kurup yerleşme- ğe sevketmiştir. Omun bu tabii gü- zellikleridir ki köyün kadınlarını da güzellendirmiş ve şuhlandırmış- tır. Sanıyorum ki köyün asıl adı “Kadın köyü,, dür, Ona yaraşan da bu addır. Müteassıplar onu kadıya gevirmişlerdir. Fakat bu güzel kadın şehrin gi- yimi o kadar berbattır ki.. Onları birer birer sayıp dökmeğe hiç ma- hal yoktur. Bir bakışta hepsi gö - rülür. İşte vapur iskelesile gar ara- sındaki (aman kimseler duymasm) rıhtım caddesi!.. Onun O tahtadan rıhtımı bir karikatlirdür. Yerinde durmayan ve dökülen taşlarla lo « dos dalgalarına karşı onu koru - mak istenmiştir. Bu, idarei mı hatın en fena bir O nümünesi bir (şaheseri zevki galiz) dir. İşte Moda caddesi, işte Bahariye caddesi. Bunların tiçünün temizli. ği için tayin olunan süpürücüler ü- çü geçmez. Ve nihayet işte Kurba- hdere. Bir vakitler sevilerek için » de seyranlar yapılan bu dere dol - mak yüzünden kurhalara mesken ol muş ve bu adı almıştır. Bugün bu dere bir hastalık menhaıdır. vikliği tonomisi süridir. Ve Ukranyalılar, Çarlık devrinde olduğu gibi ts yik altındadırlar. Rusyada merkeziyotçiliğe doğ - için Ukranyalıların ersirenryet ir çoğu bertaraf & ru gidildiği imtiyazlarının dilmiştir. otuz b deki tesiri h Fakat bunun Ukranyalı, üzer anlaşılmamıştır. Londra ve sair yerlerdeki Ukran yalılar bütün propaganda fanliyet lerini Lehistan Ukranyası üzerin. ım yamalak temizlenen yu karıda saydığım bir iki end de istisna edilirse Kadıköy sokak- ları . bildim bileli . bir belediye sil pürgesi görmemiştir. Bereket ver- sin iki üç günde bir çöp arabaları uğruyor da (Muzahrafatı) alıp gö- türüyor. Filhakika sokakların pisliğinde, onların iki taraflarında oturanla - rın fesiri yök değilidir. Değildir a- ma halk sokakların temizliğine be- lediyenin ehemmiyet vermediğini görünce onları bir mezbele sana- rak süprüntülerini atıyorlar, hiç de &ilse evlerimizin içi pislikten kur- tulsun diyorlar; pek de haksız ol- masalar gerek. İstanbul belediyesi, Kadıköy şubesine - siz gelinciye kadar « yıl da ne verdiğini bilir misiniz? 6- 8 bin Mirat Bu para ile ne yapılabilir; çöp- amelesile çöp araba beygirleri- nin, yıllık masrafını ya korur ya korumaz. Kadıköy gibi şirin bir kasabanın imarı değil de O tımarı i Ida 6 - 8 bin lira vermek, İstihsa eder gibi bir şey, Üsküdar ve Beykoz kazaları da ayni hal- dedir, Yıllık hüteesi 5-6 milyon lira o- Jan İstanbul belediyesi hu denizz rı şubelerine elliser bin Jira ay “az mıydı? B ciheti selefinizin kulağına koyamadık, Çünkü o, ben - den de sağırdır; amma siz kulağı deliksiniz. Giderayak şunu da kulağını - za fısıldayayım: Her çeşitten be - lediye memurlarınıza o vazifenin kudsiyetini tanıtmak ve © onların kafalarında metin olmak fakülte. sini yaratmak. bi basit r. Lehistandaki Uk lıların iktisadi vaziyeti, a - bir takım huzursuzlu bebiyet verecek mahiyettedir Son ra Beyaz ve askeri şekliyle Ukran ya milliyetçiliği Rusyada tir, fakat Lehistanda dir, Çekosl rine ortaya çıkan mesclen budur. Almanyanın rolü: Imanya bu işe neden karı- şıyor? Almanyadaki Nazi li derlerden bir kısmı, Almanyanm Ukranya tarafından genişlemek İs tediğin! Alman pll anya - dan Bükovinn Çekoslovakyadan Rü tenya, Lehistandan Wolhinya ve arı alina- cak, Ve bunlar Sovyet birliğindeki Ukranya ile birleştirilerek büyük bir devlet vücüde getirilecektir Bu yeni devletin bolşevik düşmanı Alm ntarı 6 mez. Yakım zar taraftar an le madaf önce, Macar rın ve Lehli- vaya karş bile ediyo rdu, iddla- Fakat Ta vaziyet değişti Lehist par. rak aralarind# müşterek hudud vü cuda getirmek istedikleri Almarya müdahale etmiş ve bu - na mani olmuştur. Kati me eceleri akınlar yapmak G hududu aşan Macar ve Hi başibo; ağlar. çok geçmeden, çok iyi silâiğlanmış Slovaklarla karşı- laştılar. Bundan başka, Prağ hükü etinin daveti üzerine büyük bir Alman kuvvet harekete mü - heyya olduğuna dair intişar eden sayialar da derhal tesirini göster di. Bu suretle Almanya, Lehistan ile Macaristan arasında müşterek hudut tesisini istemediğini göster- miş oldu. Çünkü Almanya, Ruten yanın İstratejik kıymetini takdir e diyordu. Ve bu hâdise, Almanya - nın Ukranya devletini Ktzrmak için attığı ilk adımı teşkil etti. Alman- ya, Ukranya devletini teşkil etmek le, garpte herhungi barekete giriş tiği takdirde arkasını korumuş © lacak ve Sovyet Rusyaya karşı da- imi bir askeri ve si muş olacaktı. Garp devletleri, Lehistanın Çek buhranında oynadığı rolden sonra ona yardım etmezlerdi. Onyn için Almanya askeri tazyik ile Ruten- ya ile Lehistan Galiçyasından muh tar bir birlik vücude getirebilirdi Lehistanın hattı hareketi: R neticesi olarak Lehistan Sovyet Rusyaya yaklaştı. Fa kat Çeklerin Rutenyadaki Ukran. ara muhtariyet vermeleri yü zünden rahatsız oldukları son dere- ce vazıhtır. zaman için riyet ve demokrasi fik besini, krallıkların yıkıldı; gör- ibi, liberal mücadelenin düğümüz g ' yıkılan tahtlar üzeri dufakladgım, ne tekrar Napo nu gördük. Bu vam eden mücadele, da daha keskin bir şekilde devam © di Tarihin, bilhassa Avrupanın ve içtimai tarihinde bütün tekâmülü bize yıkılan ve ezilen irti- ca ve İstipdat kuvvetlerinin daima pusuya yattığını, hürriyet ve de - mokrasin'in küçük hir zafından İs“ tifade eder etmez hortladğını gös- teriyor. yirminci asır yor. . Türkiyenin on dokuzuncu asır- İdanberi irtica ve istipdatla yaptığı mleadele istiklâl harbi, Atatürk İn- kılâbile ezilmiş bir engerek yılanı variyetinded'r. Artık irticam hort- lamıyacağına inanıyoruz. Bu kanaa- ti bize veren, inkılâbın durmadan İ- lerlemesidir. Fakat tarihi tekâmüle, bu mücadelenin Avrupa mikyasım»- da üç asırdanberi geçirdiği zikzak- lara bakarsak, çok nikbin (olmanın kat İrtica uyumamıştır. Zaman zâ- man basılan tekkeler, üfürükçüler, çok ehemmiyetsiz razı dahi olsa, İhalkın bir kısmı arasında mürteci fikirlerin, taassup kisvesine bürü » nen cehaletin devam ettiğini göste- rir. Hariç ölemde tekrar hortliyan irtica ve İstipdat, yayılmak için her frmman WüKUYEREFA EA ilifatle e- decektir, Düne kadar Avrupaya bir irtica ve İstipdat dalgasının yayılabilece- ğini de imkânsız görenler vardı, Fa- kat siyaselen mağlüp olanlar, halkın liheral gidişi karşısında mevkilerini kaybedeceğini görenler, hemen İrti- ca ve İstipdat silâhna sarıldılar. Demokrasi ve hürriyet, 1748 de ge- İçirdiği Buhranı tekrar geçiriyor. Biz bu dalgadan masunuz, Dahil den korkmuyoruz, fakat hai gelecek dalraya karşı bütün genç- lerin, entellektüellerin, devletin, milletin yekpare bir kale gibi göğ - sün germesi, gelecek dalgaya kar- şı hürriyet ve demokrasi cephesini kuvvetlendirmesi lâzım. ——— tadı Nİ a adır. Bü sırı kati kararlar verme- Ee mjisait olmasa da bu meseleler, yapmağa elve- Bir çok müşahitlere göre, Al - #nın Ukranya meselesini ileri sürmekten maksadı, mihverin garp ihverin gsrpte e İle hülâ- Müstemleke ve Ak - Çünkü Sovyet Rusya dahilinde yaşayan 35 mily t fazla Uk ranyalıyı nazarı dikkate g J Ukranyalı ile meşgul olmak ancak Rusya aley - hinde hazır! diplomatik ve askeri bir plân bakımından ciddi. yetle telâkki olenabilir Ukranyahı milliyetetler de Lehis tan Ukranyasından başka bir yer. den bahsetmiyorlar, z Bunlara, Almanyadan ne #rkil - Almanyanın bu sırada Ukranya devletinin nüvesini yaratmak için gerek Lehistan, gerek Rusya ile harbe girmesine ihtimal verme - mekle beraber muhakkak olan nokta, Ukranya meselesinin Al - man dış siyasetinin elemanları ara- sında mevki aldığıdır. Mihver siyasetinin icaplarından Benden size bin saygı ve sevgi, biri bu gibi ekalliyetler meselele - rini dalma alevli bir halde tutmak de yardım bekledikleri sorulduğu zaman, liderleri bövle bir sun) ile karşıla istemediğini söylemek le iktifa ediyor ve şu sözleri ilâve ediyor: “Mister Chamberisin. Münihten döndüğü zaman şu sözleri sövle - mişti: Hayret edeceksiniz. Çünkü yeni bir devir başlıyor! Ben de bu sözleri hatırlatmakla iktifa ede - rim,,