7 Eylül 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

Ta” AN Sündeti azete R AŞAŞMUHARRIRI TAy;, © Emin YALMAN izd, » hedefi: i- kirde, heç efi: Haberde, fi Tü sa 1 deyde temiz, dü: Bet; görünmez ve önü- ve Ancak eylen sebeplere aittir. Eğer se- ti, tür ve önüne geçilir mah WA kaza ismini vermek ve ihmal, vazifede ku- aa şa demektir. lenen, fazla sürat ve- | kiye rün ehliyeti olmıyan, ma ta gkamdan mahrum olan bir 0- a Uğrarsa ve birtakım va- ban, ayata tehlikeye düşecek “tobüslin sahibinden ve Mak iin başka, çe Du mesiller kimlerdir? Oto- mesul tutulacak, hayatı ve sağlığı için Hi mesuller de ara- m Midir, belediyeler midir? Vekâleti midir, Jandarma ve Umum Müdürlüğü müdür? ? Sıhhat Bakanlığı mı. 4 Körünü,. için mutlaka muayyer Aletin bı mesuliyeti üzerine Ve diğer alikadar daireleri ha- yasi lâzımdır. Bu iş çok Mir © Halkın kendisi de şuurlu Nüvit, da Yardım etmezse işin için- Sema, İmkânı bulunamaz. ei La ten kaza işinin sahipsizlik- blm Fİ ki bir makam, hareket “iobüsü muayene etti, Yü düzkü. Zabıtanın 'Ei bir yerde fazla yolen ve Hem İt kara uyandırmak yala girdi, Kuvvetinin umumun sıhhati her otobüste devamlı Zabıta memuru bulundur. Yoktur. ye akliye vasıtasının ancak mah Kalya bir istiap kudreti bur ve daha fazlasının izdi- ma muhakkak kaza u- göre nizami haddin İN am halk kendi mürakabe etmelidir. hip e imilessir olması, yine kr dairesinin ba işi Min ve devamlı surette ta » Hg ük bir kalabalık önün- k Türkiye başpehlivanı yn müsabakalara iştire- © köylüyü spor sahasma İYa kâfi gelmişti. Serbest Birinciliği Yarımdünya YK yanı 7 dakikada tuşir ye almıştır. İkinci | Yağ, SYA Süleyman olmuştur. ay yi eşlerde başpehlivanlığı « baş altını Gönenli ağa Halk tilhasse serbest “ 7 büyük bir alâka göster v., ektrik İhtiyacı » CPA Ni Ozi AN) — Belediye relsi Is- . $u beyanatta bulunmuş- h.) m €n mühim ihtiyaca. iz ale sudur, Kâfi derecede Vr uğından su üzerinde Se rm yapmaktayız. Ci tiği kuvvetli sular var. Sudan temin çarelerini makam hangi ma. | NEW-YORK'tan: anzelize, o Monmarter, Rü Dölape edebi- yatımıza o ka- dar geçmiştir ki, Parise git- meden bu s0- kakları biliyor gibiydim. Wall Street'in ede- biyatı hiç ya- yılmamıştır. Wall Street'e dün- yanın en uzun sokağı derler, Hakikatte hiç te uzun değildir. Fakat mali kuvveti, kudreti o kadar büyüktür ki, bu sokağın bir ucu Avrupaya, bir ucu Uzak ve Yakın Şarka, bir ucu Arrıkaya, Sovyet Kusya müs- tesna, dünyanın her köşesine uzanır, Amerikanm elli altmış katlı bina ları arasında bir Herkül azametile oturan, dünya piyasalarını idare 6- den 1. P. Morgan'ın bankası, Ame rikanin yağ kuyularını inhisarı al- tma alen Roekfeller'in idarehünesi, Standard Oi) kumpanyası, Morga- nm çelik korporasyonu, hep bu s0- kaktadır. Morgan bankasının kar- şısında bütün dünya piyasalarına kumanda veren Nevyork borsa bi- pası, Amerikan büyük sermayesi. nin işaret kulesi görünür. Meyda. nm orlasına dikilen Vaşingtonun heykeli, eserini azamelte seyreder, Wall Street sedece sokâk değil, dünya maliyesini parmakları üze- rinde oynatan bir manivelâ, bütün cemiyetlere iktsadi İspazmozlar geçirten, insaniyetin damarlarına yapışan beynelmilel bir ahtapottur. Roosevelt'in milli kalkınma hareke- tine karşı koyan, bütün rslahatı çü- rütmek için muhalefet bayrağını çe ken Wall Street'tir, D ünyanın bu en uzun sokağın dayım. Bankaların, dev ana 8i gibi sokağın iki kenarma dizilen azametli kumpanya âpartamanları- nm önlinde göğüsleri Kartonlu grev ciler yer almışlar. Alay bu uzun s0 kağın bir ucundan bir ucuna uzanı. yor. Kartonların üzerindeki yazila- ra bakıyorum : “Vergileri zenginler ödesin.” o “Işsizlere (o kirasız ev” “Şefkat istemiyoruz, iş İstiyoruz,” 'ocuklarımıza umumi mutfak” “İşsizler ünyonuna (birliğine) giri- niz.” “Vergi kaçakçıları buradadır” “Bu milletin üçte biri açtır.” “Kah. rolsun Wall Street”. Bu sokağa dizilenlerin Wall Street ile gavgası ver. Bu kavga, bugün Amerikanın (içinde (o kaynıyan, Roosevelt ıslahat kanumlarile İki taraf arasında bir müvazene tesi- sine sevkeden kavgadır. Wall Streot liberal. ve demokrat Amerikada senelerce sual ve kon- trölden uzak, “Saissez faire"" muh- tevasınca hudutsuz imtiyazlara, sa- hip olmuş, hiç bir asırda hiç bir krala nasip olmıyan geniş bir ta- hakküm ve istibdat ile hüküm sür- müştü, Nevyork borsası, büyük ser Şu dünyanın her köşesine uzanan en üzun sokak işte şu Nevyorktadır İ AMERİKANIN DÜNYANIN EN d.0oN1.37 , UZUN SOKAĞI WALL STREET ÇE END GP İP ? Yazan: Sabiha Zekeriya Kİ mayelerin yanımda kanat çırpan kü ük sermayeleri yutan bir ejder gi- bi Wall Street'in ortaşma serilip ömtetr, 1970 da Navrork AL tiyatro kapılarındaki sırma iy” ellerindeki zilleri şakırdatan çığırt- kanlar gibi dışardakileri oyuna da- vet etti, Wall Street'in servet af- yonile sarhoş olan, hazineler içinde rüya gören küçük #ermayedarlar, bu uykudan uyandıkları zaman ken dilerini bu dünyanın en uzun soka- ğmm ortasında soyulmuş, çırçıp- lak buldular, Wall Street'in spekü- lâtörleri nlce nice küçük servetleri deve yapıp yuttular. Stok fiyatları düştü, ellerindeki hisseleri para et- miyen küçük sermayedarlar intihar etti, dünya maliyesini idare edenle- re altın bir fırsat gözüktü, hâki- miyetlerini bir daha kuvvetlendirdi İer, Büyük sanayiin muayyen eller- de olması, servetin büyük korporas yonlarda toplanması, bankalarla sa neyiin birleşmesi, tröstlerin, kars tellerin rekabet sahasınm daralma- 8i, Wall Street bankerlerine, hudut. Süz bir meli tahakküm imkânmı verdi. Sanayle istedikleri gibi ku- imanda verdiler, ziraat korporasyon larına emirlerini dikte ettiler. Fi- yatları düşürdüler, istedikleri za- man yükseltiler, İstihsal kontrol- leri altımda olduğu için amele üc- retlerini düşürdüler, buna muhale- fet eden iş teşkilâtlarile çarpıştılar, gazeteleri satın aldılar, kendi mali tahakkümlerini yaşatmak için bü- kümet programlarma, hükümetin harici siyasetine hâkim oldular, 933 iktisadi buhranı gelince, halk ile beraber, mali ser- maye de sarsıldı. Birçok bankalar kapılarını kapadılar, halk bankala- Ya hücum etti, hayat seviyesi düş- tü, açlık ve sefalet ve işsizlik Ame- rikada görülmemiş bir dereceye gel di. Roosevelt iktidara geldiği za- anan Amerika, böyle iktisadi bir buhran içinde idi. Bir tarafta Wall Street'in hudutsuz hâkimiyeti, öte yanda Wall Street'e karşı isyan et- miş halk kütleleri vardı. Roosevelt. bu iki sinif arasında bir müvazene tesis etmek, Amerikanın sarsılan iktisadi hayatımı düzeltmek için, milli kalkmma plânile ortaya çıktı. Sermayedarların bu hudutsuz hâki- miyetinin önüne set çekti, Fakat Roosevelt'in bütün ıslahat vrogram larına karşi koyan, bu dünyanm en uzun sokağı Wall Street oldu. İşte bunun içindir ki, Wall Street sade- değil, dahilde, hariçte çe bire AE eğil, di aa nelmilel bir ahtapottur, Bugün Amerikada köylü, işçi, kü çük sermayedar, halk, Wall Stre- et'te bilvasıta ve bilâvasıta menfa- ati olmıyan her fert Wall Street'e düşmandır. Böyle hudutsuz bir ser. maye tahakkümüne karşı plânlı bi iktisatla karşı koymıya çalışan Roosevelt, bu geniş halk kitlesinin ekseriyetile iktidara gelmiştir Wall Street'e karşı olan bu kavgada halk la Roosevelt birleşmişlerdi. all Street'in nasil uzun, ve ne biçim bir sokak olduğu- nu anlamak için, bu sokağın kral- larını tanımak lâzım. 1080 senesin- de Amerikanm eski Alman gefiri James W. Gerard “Amerikayı ida- re eden 59 adam” ismile neşrettiği listede bu sokak krallarınm başma aliminyum kralı, mültimilyoner Melon'un ismini koyuyor. Bu 59 a- damın arasmda iki sinema milyone- Tİ, beş gazeteci, 2 amele lideri (A- merika iş birliğinin “A.F.G." reis. leri William Green ve Fatew Wal) ve deha birçok milyoner bankerler vardır. Morgan, Rockfeller, Melon, Hanry Ford, Young, Du Pont bu sokağın bekçileridirler. Morgan bu sokağm en gedikli Patronudur, Amerikada ecnebi ser- mayesi, ticaret bankaları, sigorta kumpanyaları, muhtelif sanayi kor- porasyonları, onun elindedir. Ame- rikada yirmi, Londrada altı, Pari$- te beş şubesi vardır. Bu müessese- ler, demiryolları şirketlerini, tica- reti, ağır sanayii, beynelmilel siya- seti idare ederler. Morgan ve şerik- lerinin, bankalar ve tröstler dahil olmak üzere 121 korporasyonda 160 diktatörleri vardır. Bankalar tröstü, çelik korporasyonu, elektrik şirketi gibi büyük sanayi müessese- leri ve 150 banka Morganın men- faatine çalışır. Wall Street'in ikinci kahramanı Rockfeller'dir. Texas'taki yağ kuyu- larından çıkardığı milyonlar Rock- feller'e azdı; zift kömürü, kimya, demiryollar, vesair sanayi de kâfi gelmedi, dünyanm en büyük banks- si olan “National City Banek” “Milli Sehir Bankası” nı da Wall Ç YÜZ r Street'in ortasma demir bir kale gibi kuruverdi, ali Street'in diğer büyük zen ginleri Kuhn, Melon, Du- Pont, Ford ve sairedir. Şimdi bü- tün bu büyük milyonerlerin müca- delesi, amelenin teşkilâtlanmasına mâni olmak, Roosevelt'in kongre: den, âyandan geçireceği ıslahat ka- rarlarınm önüne geçmektir. Roose- velt iktidara geçtiği zaman bu bü- yük zenginlere verdiği müsaadeler- le bunları buhrandan kurtardı. Fa- kat Roosevelt ayni zamanda amele- ye de buhrandan kurtülmak için bir çok müsaadeler vermiş, bunlara bir çok vaitler yapmış, teşkilâtlanma- larma, haklarını müdafaa etmeleri- ne imkân veren kanunlar çıkarmış- tr. Amele müthiş bir süratle teşki- Jâtlandı.. Bilhassa Union hareketle- Mi görülmemiş bir kuvvet kazandı- lar. Wal! Street bu defa karşısın da yalnız Roosevelt'i değil, union- ları, Sosyalist ve Komünist partisi- ni de buldu. Bu düşmanlara karşı Wall Street tabiye yapmasını bilir. di, Tabiyelerini kurdu. Bunların bi- rincisi Roosevelt'e karşı... Ikincisi halka kargı... Bu iki düşmanı birden yenmek için bir çare vardır. Harp. 1914 harbi Wall Street'in servet ve kud- retini artlırmıştı. Bugün dünya va- ziyeti, dünyayi bir yangına vermek için daha müsaittir, Mali idareci- Terin kumandasile hareket eden em ler, pazarlar için biribirlerile reka- bet ediyorlar, Fakat bu pazarlar, müstemlekeler taksim edilmiştir. Bunları bir daha paylaşmak için bir çare var. Yeni bir harp.. Bunun için de hükümet makinesini ele al- mak lâzım, Amerikada halk, Roo- Yeni OE Hukukçular Iş Başında Ankara, (TAN Muhabirinden) — Ankara Hukuk Fakültesi bu senenin Haziran devresinde 79 mezun vermiş» tir. Bu rakam geçen senelere nisbetle bir yükseklik göstermemekte, hattâ bazı senelere nisbetle dalın az bulun- maktadır, 12 senelik kısa tarihinde memleke. te çok değerli gençler kazandırmış 0- lan bu ilim milessesesi için, Cebecide Siyasal Bilgiler Okulunun yanında ye- ni bir bina yapılacaktır. Binanm İn- şasına 938 Martmda başlanacak ve 38 — 89 ders yılma yeni binada giri. lecektir. Bina için 937 bütçesinden 100,000 Tira sarfedilecektir. Fakültenin bu seneki mezunların adlarını bildiriyorum: Mehmet Artun, Baha Akel, Musta- fa Saygın, Mehmet Emin Akyüz, Ah- met Ünel, Vecdet Köymen, Sami Oz- tek, Osman Tulu, Fuat Erdoğan, İs- mall Akay, Kâzım Ökmen, Kâmran Güralp, Nazif Ergüleç, Altay Egesel, Esat Taluy, Tahsin Uysal, Nuri Er- gun, Ragıp Öğel, Necmettin Özgür, Mehmet Güçbilmez, Muhittin Güven, Kâzım Günay, Tahir Türköz, Şevket Füre, Kâmil Erdek, Necip, Mefharet Erdinç, Vedat Dicleli, Kader Tümer, Hakkı Tuncalp, Ercüment Dağralı, Fuat Beşkardeş, Halil Uzgören, Ok- tay Rifat, Cemal Tokoğlu, Fettah Ak. doğan, Nevzat Korur, Yakup Çukur ku, Ziya Diril, Şükran Kirişeloğlu, Yu. suf Kenan Unsal, Faruk Işık, Ramiz Emre, Adnan Karasu, Muazzez Bik gin, Didar, Sedat Ünfer, Şerafettin Bilgiç, Ismail Ayge, Enver Kuşçu, Fu- at Alper, Vasıf Kısmetli, Emin Sek çuk, Şinasi Akgönenç, Şehap Gürsel, Bahadır Dülgeroğlu, Fahrettin Irdel, islim Refikoğlu, Muammer Akpmar, Şuayip, Sadrettin Ozkan, Cevdet Kos sevelt ve hükümeti, harbe aleyhtar dırlar, Amerikayı harbe sürükle- mek için en kolay yol F'aşizmdir. Bunun da en kestirme yolu, bütün dünyadaki maliyeciler, sanayiciler- le birleşmek, harici siyasetler üze- rinde müessir olmaktır. İkincisi. Roosevelt hükümetini düşürmektir. O halde matbuatı ele alarak halkı bu iki gayeye doğru hazırlamak lâ- zim, unun üzerine Hearst matbu- atı faaliyete geçti. Times, Tribun, Journal Amerikanm büyük bir donanmayı İhtiyacı olduğunu ileri sürerek, mühimmat fabrikala- rmı, gemi inşaatı kumapnyalarını koruyacak kampanller açtılar, Rock feller kumpanyasının Habeşistan. daki yağ sanayini istismar etmesi için Amerikanm Italya hâkimiyeti. ni tanıması lüzumundan bahsetti. ler. Fakat neşriyat kâfi değildi. Bu kararları kongreden geçirtmek için mebusları, âyanı ele almak lâ- zımdı. Radyolar, sinemalar, mek- tepler, bir kisım kiliseler, gazeteler faaliyete geçtiler. Bu kampaniyi yü rütmek için Wall Street kasalarını gazetelere, bir kısım kollej profe- Börlerine, kadın klüplerine açtı. Ü- zerine Faşizm damgasını koyma” dan Faşizm propagandasma başla- dılar, Nevyorkun eski valisi, Nev- yorkun yüz katlı en yüksek binasi- na sahip Al Smith Mussoliniyi zi- yaret etti, avdette Tribun gazete- sinde Fuşizm hakkındaki sitayişkâr yazılarını, Mussolininin omuzunu okşadığmı, ilân etti. Wall Street'te beliren ve teşkilât lanan Faşizm temayülüne karşi a- mele teşkilâtları, gençiik, ekseriyet le halk kütleleri muhalif cephe aldı- lar. Grevler arttı. Unionların birleş me hareketi süratle ileriledi. Vall Street bu defa amele ile daha kes- kin bir mücadeleye girişti, grevci- lerin Üzerine kendi teşkil ettiği po- lis ordularını, kumpanya unionları- nt sevketti. Amele teşkilâtlarınm dağıtılmasmı istedi. Ronsevelt Vall Street'in bütün arzularına rağmen ameley!, köylü- yü, halit müdafaa etti, Bu defa Ro- osevelt'e karşı bir suikast tertip et- tiler. Suikasd! tertip eden General hâlâ mahkemededir. Bu suretle Wall Street bu dünyanm en uzun sokağı, yani büyük Amerikan mali sermayesi açıktan açığa, Roosevelt ile, geniş halk kütlelerile marbe gir- miş bir vaziyettedir. caman, Ali, Mesut Ulu, Kâmil Akay, Güzin Nazikoğlu, Niyazi, Abdülkadir Özel, Sabri Özben, Hayrullah, Şükrü Oktar, Selimi Yüksel, Ramazan Dinç, Mulüsi Özden, Mustafa Toprak, Ea- Tapu Memurları Arasında Değişmeler İstanbul Tapu sicil grupunda bazi değişiklikler olmuştur. Bu değişiklik. lere göre, Beyoğlu tapu $icil rauha- fızlığna Eminönü tapa sicil muhafıs zi 'Talât, Eminönü tapu sicil muha« lah, Fatih sicil muhafızlığına Bursa sicil muhafızı Hüsamettin, Bursa si“ cil muhafızlığna Ankaradan Rüştü, Ankara merkez sicil muhafızığına Eyüp sicil muhafızı Muhittin tayin &- dilmişlerdir. Posta Tasarruf Teşkilât Komisyonu Nafia Vekili Çetinkaya, İsveç ve Almanyaya yaptığı son tetkik seya- hati esnasmda kendi vazife sahasma taallük eden muhtelif meseleleri tet- kikten geçirmiştir. Bunlar arasında Posta tasarruf sandıklarının temin ettiği faydalar bilhassa dikkatini celbettiği için ye- ni fikirlerin tatbikine bu mühim İş- ten başlamaya karar vermiştir. Yakında kurulacak hususi bir ko- misyon, memleketimizde Posta tasar. ruf teşkilâtınm tatbiki için esas pro- jeyi hazmlamakla meşgul olacaktır. e — ei Bulgaristanın Nüfusu Azalıyor Sofya, 5 (TAN) — Bulgeristanm nüfusu azalmaktadır. Yalnız 1906 s6 nesinde maişet aramak için Bulgaris. tanı 20,909 kiçi terketmiştir. —— — —————— “At Yazısı Münâsebetile Dünkü nüshamızda “Terihten Sa- hifeler” yazısında bazı tertip hata. ları olmuştur: Şahabettinin kitabi. nm adındaki emsar, ihbar: Çıplak, çaylak şeklinde ve Azze, Azzo, Kol- çak, kalçak şeklinde yazılmıştır. Cüzü kelimesinden sonra (5) rakami ve Yakutıhamevi'den sonra da (Mu- cemülbüldan) unutulmuştur. Münyşi- atiferidun terkibi arasına da (A- lide) kelimesi girmiştir. Düzeltir ve özür dileriz. ci, e GM nem fızlığına Fatih sicil muhafızı Abdul EŞ