5 Ağustos 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

PKK e Iİ TAN Gündelik Gazete BAŞMUHARRIRI N ra Emin YALMAN ı e ” kid, n hedefi: Haberde, fi- | SUNUN MESELELERİ | | Simanları Yapılıyor km bir m süren programlı ve faaliyetten sonra mem- dört köyesi “demir raylarin Yeni bir ihtiyaçla karşılaş- z ty lektin İç mmtakalarında ye (20 19027 520 hiye g Astilleri trenler sahillere dök- Ynş, batladı. Zaman oldu ki, Mersin, v boşaltma iptidai olduğu için masraf maliyet fiyatını yükselti ki, şimendiferleri ta- için Ilmanlara ihtiyaç bütün sahillerimizde li- Yaptırmak için hazırlık ya bul limanının plânları İdir. Iki sene sonra Istan. tan kurtulacaktır. In- endislerinden © mürekkep İzmirde, Mersinde, Samsun Yapılacak limanlar hak tetkikat yapmakla meşguldür. hazırlık faaliyeti bitince derhal me inşasına başlanacaktır. ce kaygı, semleket mahsullerini ha- Ylikla, siiratle ve ucuza sev- olacak, memleketin Tefahı artacaktır. l - SPanya Harbinin Afi 7 İz İl 5g T fi lam Ispanya harbi Tanmamıyiı 1 ehemmiyeti iyi kav. i İ Paha bir Çoğumuz bunu hâlâ ivy <A telâkki, ediyor, Is- | dukiz, , Sakla iktifa ediyoruz. Hal- ir hu Panya harbi dahili ve mahalli Üabetiy, “ereyan eden bu facianm Üvüyen yağıdır. Çünkü Ispanyada İN yay, Hükümetçilerle âsiler değil, e demokrasilerle dik- edir. Harp bir taraftan İs | İopraklarında, öte taraftan si- ında cereyan etmektedir. a ler yeryüzünde semt Sıkarmıya, kuvvetlerini ar- Beki eri gülünç bir ha- Müyaga2e Salışıyorlar, Şimdilik 1s-| Harbi, aşistler galip görünüyor. | mü zaferile neticelenmesi, bir yil ti birçok beynelmilel kar-| ie olacak ve belki de| doğuracaktır. In- | wi re bütün emeli, bu beynelmi: | ME çişi, Spanyol topraklama inhi-| Büng "ek, kıvılcrmn yayılmasına Mya » Siyaset sahasında AL Mi banaa güler yüz göster- | eat Yeni mü tin dünya efkârı umumi- Ni, De iş surette Ispanya mesele- ya, hag lr. Dünyanm her tara LN *sa demokratik memleket- akya Panya harbi bir faşist ve de- talik, ee asım timsali olarak Li bakırı ilmektedir. Oralarda halk dan kavgaya tutuşmuştur. Yol harbi - Malan İ, cihan harbinin bir deği, vey küçük mikyasta bir ör. VE dünü ahut beynelmilel kavgunm şme sahasıdır, “eponya ve Çin «*P Ederlerse ya Ve Çinin bu defi > a şiddetli ile bir harbe girişecekleri an-| dn İsti, GDKü, Çinliler bu defa Ja Ypg; Asma boynu | biliklik ve 936 yılında maden istih- salâtımız umumiyet ü- zere artmıştır. Bu yılın istihsal adetlerini bir öncesi ile karşı- Madenin cinsi 1985 1936 Krom 150.514 ton 163.880 ton Borasit 5S2, 6433, Galen 4410, 7.632, Çinko 14.645, 17126, Çinkolu kurşun (o 697, 4936, Zımpara 41991, 11580, Antimuan 203. 100, Kükürt 2178, 3.162, Magnezit 1092, 2247, Çimento 131175 ,, 137.088 ,, Cıva 26şişe o 823gişe Listede zımpara müstesna - ki yalnız İli, üç yüz tonluk bir tena Kus göstermiştir, o da tenakus de. nemiyecek kadar azdır - diğer cev. berlerimiz bir istihsal fazlalığı gös termiştir. Bunların bağında da kram gelmektedir. Esasen krom cevberimizin harici sotışındaki ar. tış Türkiye Cümhuriyetinin takip ettiği ekonomi politikasınm müte- bariz bir nümunesi ve tabii netice. sidir, Krom istihsalimiz 1923 tenberi muntazam bir seyir takip etmekte, bilhassa 1930 dan sonra - krizin en kuvvetli devres asın& rağmen - daha geniş v bir inkişaf gös. termekt Yazımızın arasındaki krom ihracatımızm grafiğinden bu hususta tam bir fikir elde edilebi. lir, Bu vaziyet te şüphesiz ekonomi librin muayyen kanunlarile değil devletin mutlük himayesi ve tesa- hübü ile hasıl olmuştur. Önümüzde ve milli müdafaada beraber yürümiye| karar vermişlerdir. Çin dağınık bir memleketi. Milli duygu inkişaf etmemişti. Ordu mün. İ terit ve miytakil bir takım general. lerin elinde idi. Japonya bu vaziyet-| ten istifade ediyordu. Şimdi Çin mil- | letçe ve orduca birleşmiştir. Japon. | Muyorta, Mamıya karar vermiş bn Müt, “edebi de sudur: ! a harici ig) Busunun en büyük âmi. Çiş beş ve düşman hâkaretidir. 0 karşı gö edenberi | Japonyanm İde yy, Aldığı düşmanca vaziyet b, ederi Japon kini uyandır- miz kum gibi dağınık Çin- Di“ e kâfi gel. kommünist Çinli. | Yen Kay Sele mili davada | MN # 74 Ebi, yanın Şimali Çine sevkedebileceği 300,000 kişilik orduya karşı en aşağı bir milyonluk bir kuvvet çıkarabilir, Hele seferberlik ilân ederse toplıya- bileceği askerin miktarı yoktur. Tay- yaresi, tankı da yok değildir. Ispan- ya misali bunların hariçten tedarik e- dilebileceğini de göstermiştir. Bu © beple Japonya bu defa mühim bir dava karşısındadır ve bu kuvvetler karşı karşıya gelirse, büyük bir harp vukuu muhakkaktır. erk ee TAN | | pis 36 MSI le e e ei Maden Arama ve Tetkik Enstitüsünün faaliyeti, çok dolgun semereler vermektedir. Şimdi bu sütunlarda o- kuyacağınız satırlar sizi, yeni Türkiyeninin maden istih sal ve satışı bakımından etraflı şekilde tenvir edecek- tir. Biz bunları Enstitünün bülteninden aldık. “ ki yıllarda krom cevherlerimiz mem leketimize daha bol bir döviz veri- mi olacaktır. Bunu da 1936 yılmın iki üç aylık ihracat adetleri ile 1937 HİReİTRGAİM Nİ oruzE e» 1986 birinci $ ay krom ihraeştı (Ton olarak) Ihraç eden firmalar ö İ E # e BEER Almanya — 1930 1.020 — 2080 Fransa — —5390 USA 6 — — 3556 Hollanda — 2280 O— 945 3.205 Isveç — 1.016 1.530 191 2737 Norveç (o — 4875 ,— — 4.875 Ispanya — 5 — — si Diğer M — — ©87 — © Yekin — 1908 3307 116 99731 1937 birinci 3 ay krom Ihracat Ihraç eden firmalar £ Mp 5 X ib > 0 g # 4 ş z ö mw öd ⪠Almanya 2206 1016 2280 APA) AI? Fransa — Gm <a USA — sn — —em3 Holla: — 4315 — — 41318 İsveç — — 394 —3se4 Norveç - 8 — — 20 Yektn 2796 19707 6.244 3720 30967 B u vaziyet ile önümüzde ve onu müteakip (senelerde krom ihracatımızın artacağını söy lemek herhangi bir keşif değildir, hakikattir. Etibankm krom ma- denlerini işlemesi, havai hattın son günlerde inşaatınm bitmesi, ihracat yekünumuzun kabarmasında mü- him tesir yapacaktır. Kurşun, çinko ve çinkolu kurşun cevherlerimizin istihsal ve ihraca- tı bir sene evveline nazaran çoğal mıştır. Kurşun ve çinko cevherleri bakırdan sonra ve bakir kadar buh ranın kahhar darbesine uğramıştı. Bü cevherler dünya ticaret âlemin- de en düşük fiatlarını 1932 den iti. baren kayit ve 1933, 1904, 1935 e kadar bu düşüklük hafif temevvüç. lerle devam etmişti, Fakat hükü- metin sistematik ve zamana uygun himaye ve mildahalesi seyesinde krizin süregeldiği 1933, 1934, 1935 yıllarından beri istihsalâtımızm art tığını yazımızın arasma konan çin- ko ihraç grafiğimizde görebiliyo. rüz, Gİ EA e Ta öv ve e saa Memleketi istihsal ve Satış Her Sene Artıyor Kurşun istihsalâtımız önümüzde- ki senelerde daha çok artacaktır. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü- nün yeni aramakta olduğu kurşun madanlarinden -ha işletme» ge devri zamanı çok yaklaşmıştır. Bu bakır madenlerimizin zengin bir tenör ile istihsal yekünumuza karişmast istisgar edilemez bir dö- viz kaynağı teşkil edecektir. on zamanlarda zımpara ma- denlerimizin ihracatını hem kriz, hem de kuvvetli bir rekabet sektedar etmiş, 1928 den 1930 a ka dar istihsal yekünumuz çok düş. müştü. Fakat 1931 den itibaren muntazaman artırmağa muvaffak olmamız hattâ 1935 ve 1986 islih- sallerinin 1928 dekinin üstüne çik- ması ihracat politikamızm sağlamlı ğını gösterir bir keyfiyettir. Antimuan, kükürt, magnezit, er- va istihsal artışları ve bilhassa antimuan ve kükürt madenleri ü. zerinde bugünkü ihzari çalişma tar zamız bu çevherlerimizin istikballe- rine de emniyetimizi çekmektedir. Ergani bakır madeninin tesisatına başlanması ile bu madenden saf ba kır istihsalimizin iki seneye bağlan- dığını katiyetle ilân edebiliyoruz. Zaten Eti Bank bugünlerde Artvin Kuvarshan madeninde muntaza- man çalışmakta olup saf bakır da bugünlerde artacaktır. Bu madenin verim kabiliyeti senevi 2500 ton kadar saf bakırdır. Kuvarshana na- zaran mütenazır bir vaziyette bulu nan Morgul bakır madenin de ih- zari ameliyata ve işletme projeleri. ne ait çalışmalara ehemmiyetle de- vam edilmektedir. Mühim bir tesi. sata muhtaç. ve malik olacak bu madenden İstihsal edebileceğimiz saf bakır mikdarı 6000 - 6500 ton- dur. imento istihsalimiz de her yıl gibi bu sene de artmış tır. Zaten 1926 da yirmi bin tonun bile üstünde olan istihsalimiz mun- tazaman artmıştır. Yazımızın ara. sındaki grafik çimento sanayiimi- zin ve Türkiye imarının bir makesi- dir. Yalnız çimento istihsalâtımız. dan bahsederken dünya piyasasm- daki çimento vaziyetini de kısaca hulâsalandırmayı faideli buluruz: Londrada toplanan Enternasyo- nal Çimento Kartelinde, Belçika, Al manya, Fransa, Yugoslavya, Skan- dinavya müstahsilleri aralarındaki uzun müzakerelerden sonra 27 şu- batta esasat üzerinde mutabık kal- li mışlardır. Anlaşma hem Gat, hem de istihsalât üzerindedir. Jsponya gibi rekabet imkânı olmıyan mem. leket hariç olmak üzere dünyanm her tarafına ihracat yapılması ta- karrür etmiştir, fiatlara da memle- ketlerin iktisadi vaziyetine göre 2 « 5 şilin arasında bir zam yapı- lacaktır. Anlaşmıya dahil olan mem leketler biribirlerine karşı rekabet yapmamaları ayrıca hususi mu kaveleler de aktedilmiştir. Şurada tebarliz ettirmek isteriz Ki, bakır, kalay, çinko, kurşundan sonra çimento kartelinin faaliyetle- ridefiat istihsalleri kontrol ve tahditleri, anlaşmaları ekonomi lib- rin kanunlarına uymıyan fakat o. nun perdesi arkasma girmiş; orga- nize ticaretlerdir. Binaenaleyh bi- zim gibi ekonomisini inkişaf ettir. mek mecburiyetinde olan memleket lerin hükümet nâzımlığının ne ka- dar yerinde ve lüzumlu olduğunu gösterir. Bu âmeli gösteriler kita- bin nazariyelerinden çok kıymetli- dir. ömür istihsalâtımıza gelin- K ce: Memleket dahilt sarfi- yatında mühim bir mevki almıya başlamış olan linyit istihsalimiz bir #eDe evvelki istihsaline nazaran yi- ns oldukça artmıştır. Bu artış va- şiyeti bilhassa son on senede mun tazam bir keşayiş göstermektedir. 'Taş kömürü istihsalimizde 1985 e nazaran 1986 da biraz tenakus gö- rülmüştü. 1937 senesi ilk 4 ayında antrasit ve kok istihsali “ Türk Briket > Antrasiti Iç Dış Ikincikânun 6.802 8 — Şubat 6.666 4206 151 Mart 2.101 3 — Nisan 961 2 — 4494 151 Yekin 16.730 4645 Taş kömürü istihsali; bu Kismi azalışn başlıca sebebi Zon- guldak ve civarında iş hacminin sr- tışından, madenden başka demiryo lu ve smal iişaatın işçi talebinden ileri gelmiştir. Onümüzdeki seneler de istihsal yekünumuzun ümitleri mizi ve memleketimiz iktısadını tat min eder mahiyette artacağından en ufak bir tarzda şüphe edilemez. Bilhassa havzanm hakiki sahipleri- İ FIKRA : Kedi Hikâyesi Cemil Paşa Istanbul köpeklerini toplattığı zaman, kimi hayvan sevgi- si ile, kimi şehrin pitoresk'i mamma, birçok kimseler de alışkanlık yüzün- den isyan ettiler, Eğer ev bir köpeğe baksaydı, yani ona numaralı bir tasma, taşlık veya bahçede bir küçük yuva hediye etseydi, haftada bir iki defa yıkasa, yılda bir defa tr. raş ettirseydi, Şehremini de köpek vergisinin gelirini hesap etmekten gayri bir şey düşünmezdi, O zaman- ki Istanbula nisbetle, Bgilterede nü- fus başına daha fazla köpek isabet eder, Fakat yabancı, yerli hiç kimse bu yüzden rahatsız değildir: Londra da ne ısırılmak, ne de kudurmak teh- likesi vardır. Istanbul köpeklerinin kusurlarından biri soysuzluk, Ikinci si fakir bir gehir halkının eline düş- mekti, Cins ve bakımlı köpek bir ço- cuktan daha pahalıdır. Daha eski devirlerde şehir köpeği, İapkı köy köpeği gibi bekçilik ederdi: 1908 den evvel mahalle köpeklerinin Müslüman semtlerini muhafaza kı sımlarına ayrıldıklarını hatırlıyanlar vardır. Bunlar mahalleye ne yabancı köpek, ne de, bir saatten sonra, ya- bancı adam sokarlardı. Aralarmda bazan, tıpkı insanlar arasında oldu- ğu gibi, kabadayıları çıkar, civar ma- halleleri sindirir, bazan da, iki cep heye ayrılan semt köpeklerinin bo- İ ğuştukları olurdu. Şehirler köy şürt- ları altmda yaşadıkları müddetçe sur kapıları gibi köpekler de lâzımdı. Hajk onlara bekçilik taymı verir, ba kardı, Cemil Paşa bu lüzumun orta- dan kalktığı devre rastgeldi. Şimdi sehirler ne havlama, hatti ne de bekçi sopasının sesi ile rahat ederler: onlar için emniyetin sesi polis düdü- gündedir. her e — Fakat ya veba? Kedilere karşı tedbir almadığı vakit, bu snalin hekimlerimizin ağzımdan dahi işitildiğini duymak hazin değil İmidir? Kedilerin de, bugün olduğu gibi süs olarak değil, bir vazife İle evde beslendikleri devirler olmuştur. Bugün insanları şehirlerimizde dolaş- maktan iğrendiren sokak kedisi bu madur? Yirminci asrın otuz yedinci | yılında sıhhiye hizmetlerinden en mii- himmini kedilere bırakacak kadar ge- ri düşünebilir miyiz? Gariptir ki, ve- ba, sokaklarında kedilerle köpekler- den geçilmiyen pis şark memleketle- rinden, sokaklarmda ne köpek ne de kedi olmıyan garp memleketlerine gelir ve bü memleketlerde modern sıhhiye usulleri ile savaşılarak orta» !dan kalkar. Şüphesiz hekimlerimiz kendilerin den böyle bir sual sormıya, yani bu- runlarmı süprüntülüğünden çıkarmı- yan, uyuzlarını ve salyalarını evlerin her köşesine bulaştıran kedilerin sıh- hi kahramanlıkları hakkında kendile- rinden İnanca İstemiye gelen gazete cilerle eğlenmek için böyle söylemiş- lerdir. Belediye sokak köpeği ile sokak ke- disi ile mücadele ediyor: evde köpek ve kedi keslemeyi menetmiyor! Fa- reye karşı istiyen kapan, istiyen Z6- hir, istiyen kedi bulundurur. Fakat balık ve et çarşılarında İnsana sof- raya oturmatan ikrah veren sefalet sürülerini şehirlerin sıhhi davasmda vazife sahibi nasıl telâkki edebilir? . Salyalı köpeğe ölüm, uyuz kediye öllim, yere tükürenden ceza, tram vaydan, vapurdan vakitsiz atlıyana ceza, süprüntüsünü sokuğu atandan ceza! Geliniz de böyle bekçisiz, fare- ye karşı müdafaasız, size tükrüğünü- zü, süprüntünüzü, durağı ve iskeleyi hesap ettiren şehirde yaşayınız. Pa» kat bu şikâyetçilerin en acemisi en ya kın Balkan şehrine ayak bastığı vakit bile, yutkunmıya, süprüntü sepeti a- ramıya, her türlü şehir kaidelerini âdeta orada doğmusçasma takip et- miye başlar. Yalnız kendi memleketi- İ mizdedir ki, keyfimizi kanun sıkıntı. sının üstünde tutmıya heves ederiz. Bu #rkı bizim öz canımızın faydasma da olsa kabul etmek istemeyiz. Sivri» sineğe karşı, memurunun aylığı ve k Tiemm parası devlet tarafmdan öde İ men mücadeleye evinin kapısını acma yanlar olduğunu bilmiyor muyuz. Fatay ———— nin eline geçişi, milli sermayeye devri, önümüzdeki di ve hakiki bir sınai teşkilâtlan- senelerde cid- manın semerelerini verdirerektir, M.T.A.