9 Haziran 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 7
ve İşçi Gittikçe Bunu Sümerbankın evletçe ve milletçe en- düstri hayatına girmiş bulunuyoruz. Türkiye, plânlı bir endüstri faaliyetinin içinde Yaşıyor, Birinci beş yıllık en- düstri plânımız, tam ve kâmil bir muvaffakıyete erdi. Şimdi ikinci beş yıllık sanayi plânı- Mın tahakkuk edeceği mesud günleri sevinçle gözlüyoruz. Devlet eliyle kurulan Sümer , Türkiyenin sanayileş- mesi işinde en büyük faaliyet Vazifesini yüklenmiştir. Banka ün yepyeni kurulmuş, tap- taze birçok fabrikaları, kom- binaları harekete getirmiş va- Ziyettedir, : Kendisinderi beklenen © faaliyeti azlasiie ve hakkile başaran Sümer m umut Heyeti dün Ankara. düki banka merkezinde toplandı, i- meclisinin, geçen bir senelik yete alt raporu ehemmiyetle dinlendi, pa eri kör — Zir tar hesapları da tetkik edildi. Dünkü umumi heyet toplantısm- A açık alımla hesap veren Sümer. bankın, geçen bir sene içinde ba - Bardığı işler dolgun bir yekün tutu. Yör. Bunu bankanın idare meciisi Taporundan daha iyi anlıyoruz. R apora göre, bankanm 935 » yılında ziraat mahsulleri en- Ölistrisi, endüstri şubeleri içinde he- üz yüzde 45,22, teketil endüstrisi Yüzde 22.01 gibi büylik bir pay al. Sümerbankın iştirak ettiği Mmües seselerden İsparta gülyağı Fabrikasından bir görünüş. Çalışma Hacmi Sayısı Artıyor Geçen Bir Senelik Faaliyetinin Muhasebesile Öğreniyoruz. maktadır. Halbuki gayriuzvi en düstri şubelerinden kimya endüs - trisinin ayni yılda umum yekünd ıkt hissesi yüzde 3.80, maden işlere en- düstrisinin yüzde 4,90 dır. Umum endüstri imalâtınm yilrle 59,40 unu ziraat, yüzde 13,32 siz tekstil endüstrisi, yüzde 1,74 ünü kimya ve yüzde 1,58 ini de malen işleme endüstrisi vermektedir. Memlekette son senelerde teşviki #anayiden İstifade eden müesses? - lerin adedi tedricen azalmıştır. Mü- essese adedi endeksi bu hareketi şöy le ifade etmektedir (1932 — 100) 1993 te 94,84, 1084 te 58,93, 1935 te 78,82. Fakat milessese adedi n- zalmış olmakla beraber, milesses3- lerin sermaye kudreti, beygir kuv- vetleri, iptidai madde sarfiyatı, iş- çi miktarı, imslâtr yükselmiştir. Bu vaziyet, sermaye kudreti az olar müesseselerin faaliyetten çekild. Zi. ni, sermye ve teknik kudreti yk «ek olan mllesseselerin genişlediğini göstermektedir. Endüstri müese- seleri adedinin azalmasına muka - bil milesseselerde vaki olan geniş. lemeler misal olarak vaki olan ser. maye kudretlerini şu karakteristik birkaç rakamla ifade edebiliriz: Müesseselerin makine alât ve e. devatmm tahmini kıymetlerinin ha. reketini gösteren endeks (1932 — 100) 1933 te 113,35 e, 1934 te 121,16 ya, 1935 te 125,38 ya çıkmıştır. Mü. essese binalarınm kıymeti de âyni tezayüdü göstermektedir. Milesse- selerin kendi malı olan binalarm tahmini kıymeti 1932 yılma kıva- sen 1935 te yüzde 25,44 artmış"ır. Müessese adedinin tenakusuna mukabil, müesseselerin beygir kuv- veti, meşgul eşhas miktarı ve ims- lâtı gibi anasırında gu genişleme ol- muştur. (1082 — 100); Müessese (o Beygir Sene adedi kuvveti 1993 dBA 118,97 1984 88,93 133,03 1935 78,82 163,26 Meşgul 2 Sene eşhas imalât 1933 11748 111,86 1904 125,00 132,47 1985 m4 147,54 Bu rakamlar, memleketin endüs- triyel kuruluşunda temerküz gek- Minde bir tahavvüle doğru aşikâr bir #eyrin mevcudiyetini göstermekte - &ir, Mili endüstride daha geniş mik- yasta temerküz hâdisesi bilhassa 5 yıllık endilstri programın tatbi - kinden sonra müşahede edilmiş ©- Jacaktır. Baş yıllık bazı en- düstri şubeleri, milli endüstri istih- salinin bünyesini de değiştirecek ma biyettelir, Kurulmakta olan demir ve çelik fabrikaları, selüloz ve suni ipek fabrikalarile, kurulacak olan liğer kimya fabrikaları memleket endüs- trisinde anorganik İstithsa? gubele- rinin hissesini de bugünkünün kat kat fevkine çıkarmakla, milli endüs. trinin modern teknik bazını tek - viye etmiş olacaktır. ndüstriel inişafm xarı- Hbir neticesi olarak memlekette sanayide çalışan TAN lar Türkiyesi 3 ir e 22872,/7M4 liradır. Tesis halinde bulunan fabrikalara yatırdığı sermaye de 7,938,130 liradır. Barka 1936 yılı içinde 11 milyonluk. tesis, işi başarmıştır. | Diğer milesseselere iştirak sermayesi İse geçen sene 862 bin İira- lik bir yükselme göstermistir. itfa tahsisatmda da 9000 liralık te- | zayüt vardır, Kâr ve zarar hesapların alacak faslında faiz ve komisyon miktarı geçen seneye nisbetle 35 bin lira fazladır. 7 Müyon Liralık İnşa ve Tesis Kudreti Sümerbankın 936 senesindeki sermaye hareketini bankanm bi. lânçosundan şu aşağıdaki satırlarda hulâsa ettik: Bankanm 1986 birincikânunun 80 uncu gününde, kurulmuş ve | işlemiye başlamış olan fabrikalara tahsis ettiği sermaye yekünu | Başvekilimiz Karabük fabrikasının temelini uğurlu elleriyle bizzat atmışlardı.. kollarım miktarr da artmakta» dır. Teşviki sanayi mijessese - lerinde meşgul eşhas endeksi (1982 — 100) 1983 te 117,48 1984 te 125,00 olmuştur. Beş yıllık program mucibince filen kurulmuş veya hali tesiste bu- lunan fabrikalarda çalışan ve- ya çalışacak amele miktarı da mevcuda ilâve edilince, Türki- yede endüstride çalısan işçi mik tarı 1938 sonunda 1932 sene- $ine nazaran yüzde 46,12 arta. caktır, Amele miktarmn artışı- na muvazi olarak iş ücretleri şu dikkate şayan seyri kaydetmiş. tir. Bütün amele ve ustabaşıla- rın ücretleri endeksi (1932 — 100) 1938 te 10544, 1984te 127,19 ve 1935 te 124,60 olmuş- tur. Ancak beher amele ve us- tabaşıya düşen ücret miktarı 1952 den sonra amele miktarr- (Arkası 10 uncuda) Beş Yıllık Plânın Gidişinde Bankanın Büyük Rolü Oldu ümerbankın idare meclisi raporunda beş yıllık proz- ramının tatbikatma ait şü satırlar okunmaktadır. Proğramın tatbika- tından olarak 1936 yılı Mayısında işlemiye başlamış olan İzmit kâğıt ve karton fabrikasının resmi küşa- dı Teşrinievvel 1936 da yapılmış ve resmi küşadı müteakip ayni günde İzmitte ayni hacimde ikinci bir kâ- ğrt fabrikasile bir sellüloz fabri- kasının temelleri atılmıştır. Ayrı. ca fabrikanm iskelesinin inşaatı, memur evleri, su alma ve temizle- me tesisatı ikmâl edilmi, Programın üçüncü dokuma fab rikası olan Ereğli bez fabrikası 1936 yılı zarfında işlemeğe başla” muştır, Fabrika ana kuvvei muhar rike santralı ikmal edilinciye ka dar bir müddet muvakkat bir kuv veli muharrike santralt ile çülişa- rak Kayseri fabrikasile birlikte 1936 yılı zarfmda piyasaya killi- yetli miktarda iplik arzetmiştir. Fabrika halen normal bir faali- yet devresine girmiş bulunmakta- dır. Ayrıca İvriz su tesisatınm e- tütleri ikmâl edilerek inşaata baş lamak üzere icep eden hazırlıklar yapılmıştır. Bu fabrikanm imalât programm daki hususiyetler bakımından e - min bir istikbal vadetmesi ve bu mülâhazaya müstenit olarak ta ilk projelerindenberi kolay ve ras yonel bir tevslin tedbirleri unu - tulmasış olması dolayısile Banka - mız, fabrikanm tevsiine karar ver miş ve lâzımgelen tesisatı da si - pariş etmiştir. Önümüzdeki aylar zarfında bu muazzam tesisat ta ik- mal edilmiş ve fabrikanın bugün- kü kapasitesi arttırılmış olacak- tır. 1935 yılmda temelleri atılmış 0- lan Gemlik sun'i ipek, Bursa Me - rinos, Nazilli basma fabrık»ları - nın inşaatı 1936 yılı zarfında ehem miyetli derecede ilerlemiştir. Bur sada Merinos fabrikasınm, ©€sas fabrika, kantin ve müdüriyet bi- paları inşaatı o tamamlanmğtır. Kuvvei muharrike, atölye, ambar- Jar inşaatı ilerlemektedir Fabri- kada makine montajma başlan - mıştır. Fabrikanın su ihtiyacı, fab rika sahasmda açılan arteziyen - lerle temin edilmiştir. Fabrikanm Mtüsak hattı da ikmâl olunmuş - tur. Ge sun'i ipek fabrikase nım, inşaatı da esas itiba » rile bitmiş ve tesisatın montajıns başlanmıştır. Su isale ve kaptağ tesisatı ikmal edilmiştir. Nazilli Basma fabrikasınm fab- rika binalarını teşkil eden iplik, dokumahane, basmahane, tamir - hane, santral, su istasyonu ve mü teferrik inşaat, montajın başlıya « bilmesini temin edecek şekilde tamamlanmıştır. Fabrikaya üç ki- lometrelik ak hattı inşa edil « miştir. Ayrıca, inemur evleri, kan» tin, ambarlar inşaatı da bitmiş « tir. Bu üç yeni fabrikamız 1937 s6 nesi ortalarında işletmeye açılmış olacaktır, Beşinci pamuklu fabrikası ola rak Malatyada Türkiye iş ve Zi « raat bankalarile biliştirak kurula” cak olan pamuklu fabrikasmın ma kine ve tesisatı sipariş edilmiş, re vir, kantin, müdüriyet ve memür lar evlerinden mürekkep birinci kısım inşaatı ihale olunmuştur. Fakat kışın şiddetli olması yüzün den henüz inşaata buşlanmamıştır. Beş senelik endüstri programı - nm 180 ilâ 210 bin tonluk sene « lik istihsal kapasitesile en mühim cüz'itammı teşkil eden Karabük Demir ve Çelik fabrikalarının te- sisl için İngiliz firmalarından H. A. Brassert Ltd. Co. ile 1.12.1938 tarihinde aktedilen mukavele muci bince firma, mukavele tarihin » den itibaren en geç 2 buçuk sene sonra fabrikaların heyeti umumi- yesini işlemeye müheyya bir bal de kurmağı deruhte etmiştir. Beş yrilik program . mucibince kurulacak kimya endüstrisi Uze- rindeki tetkikler ilerlemiştir. 1937 genesi zarlmda bu mevzu etrafın» da da nihai bir karara varmış Suk lunacağız. Yine program icabi te» sisl mukarrer porselen fabrikası da ayni safhadadır. Kendir sanayi inde ilk merhale olmak üzere şim dilik ayrı ayrı iki mmtakada birer ihzar fabrikasınm kurulmasile ik tifa edilmesi takarrür ettirilmiş « tir. Yukarda verilen izahattan da anlaşılacağı gibi kimya, kendir ihe zar ve porselen fabrikaları hariç olmak üzere Bankamiz progra « mn tatbikine (o başlandığından 1938 senesi sonuna kadar geçmiş olan 2.5 senelik bir devrede prog” rama dahil olan büyük teşebbüs- (Arkası 10 uncuda)
