27 Mayıs 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 10

b Dün Tenkitlere Ayrı A Maâaril, r Iktısat AN ve Nafıa Vekilleri Mecliste Bütceleri Konuşulurken İktısat Vekilinin ühim Nutku Mali Müesseselerin Murakabesini ve Alman Kle Ankara, 26 (Tan muhabirinden) — Bugün Iktısat Vekili B. Celâl Bayar, bütçe müzakeresi sırasmda en güzel Ve kanaat verici nutuklarından birini a hatları şunlardır; “— Mecliste arkadaşların tenkitleri Jehte de olsa, aleyhte de olsa müneb bih vazifesini görüyor. Münebbihe lü zum vardır. Düşüncelere salim İsti - kametler veriyor. Her kâğıdı imza e. derken bunun tesirini nefsimde gö. | Tüyorum Mali müesseselerin murakabesi Ticari ve sina! müesseselerimizin murakabe şekillerinde ittirat olmadı. ZI söylendi, Doğrudur, Fakat sebep, işlerin tekâmlli devresinde olmasıdır. Devlet sermayesile kurulan mali »iilesseseler, divanın murakebesine tâbi olmalı mı? Bu dava, bütün dün- yanın davasıdır. İktisat vekili sıfa - tile muhtar milesseselerin murakabe sini herkesten çok isterim. Bunda bü- yük menfaatim vardır. Kendim çalış- muıyorum. Çalışanlar yanlış yaparsa mesul benim, Bu yükten kurtulmak İçin murskabeyi her kesteni evvel be- nim İstemem lâzım. Fakat istediğim murakabe, devlet bünyesindeki dar, &ıkı, teşebbüs kudretini kıracak mü- rakabe değildir. Müessöselerin kendi bünyesindeki tekir merekabedir, Diğer devletlerin me yolda - gittiği hakkında bir dosya topladım. Bazı grkadaşlar divanı muhasebata doğru gidildiğini söylediler. Istikamet bu Bun aksindedir. Bu da tabiidir. İn- #anlık devletçiliğe doğru gidiyor. Am- me İşlerinin bu sahada muvaffakıyet. Je görülmesi için blinye ve kuruluşta. ki teknik murakabe ile iktifa edi - mesine Tüzum vardır. Dünyanın her tarafında büyük mali müesseseler bu guretle işliyor. Başka memleketleri bir tarafa bırakalım, en büyüğümlü - zün dediği gibi, biz, bize benzeriz. Par timizin programmda bir madde var. © dır ki, murakabenin bu şekilde olma- sına lüzum gösterir.,, Petrol aramaları ” Bundan sonra vekil, maden tetkik | gır. ve arama enstitüsünün muvaffakı - © yetlerle dolu bir raporunu okudu. Bu © rapora göre, petrol arama vaziyeti © şudur: 'Marâinde ilk söndajda bazı umumi emmarelere tesadüfle kaldık. İkinci goridajda ayni civarda 500 metreye - kadar vardık, Külli miktarda hava - gazı çıktı. Petrolle meşbu tabakalara de tesadüf ettik. 1000 metreye ka - dar sondaja devam edeceğiz. Müreftede 6 kuyu açtık. İkisinden tabii havagazi çıktı, birisinden de © Bu ile karışık petrol bulduk. 7 inci bir kuyu açtıktan sonra burada son- daja devam eğip etmemiye karar ve. Teceğiz. Adanada kılavuz sondajları yaptık. Iyi neticelere vardık. Burasi için tas © rafi makinelere ihtiyaç var, Sonraya bırakarak elde bir makine ile araştır. malara girişeceğiz. | Çoruh bakır madenleri Bundan sonra Bay Celâl Bayar, Ço ruhta Kuvarsham bakır madenini ha- rabiden kurtaran cesur bir mülâzimin hikâyesini anlattı. Bu mülâzimin hü- Viyetini anlamayı vekendisine bu kah © ramanlığının bir hatırasmı vermeyi çok istemiş, fakat izini bulamamış, bu maden bir aya kadar işlemiye baş lıyor. Buradan senede 5—10 bin ton bakır çıkacaktır. Meclis, meçbul kahramanı şiddetle ringini Anlattı 100 milyon tonluk linyit cevheri Kütahyadaki linyit araştırmaların» da yüz milyon tonluk cevher tesbit edilmiştir. Sahanın ilerisi vardır. Fa- kat B. Celâl Bayar, bu kadarının bu- gün için bize kâfi olduğunu, ilerisini aramayı bizden sonra geleceklere bi- | rakabileceğimizi söylemiştir. Iktısat vekili, 15 yerine yirmi ve yirmi Iki senelik şileplerin almabil - mesi hakknda Türk şilepçilerinin İs- teğini kabul etmiye şahsen mühey- yadır. Fen heyeti duna razı olursa, alâka- darlar, haberdar edilecektir. Fakat vekil, bu sayede şilep ihtiyacınızın halledileceğine kani değildir. Malları. İ mızın harice sevki imkânmı hükümet İ ele almıştır. Liman yoksuzluğu 'B. Celâl Bayar, liman yoksuzlu - undan acı acı bahsetti, Karadenizde bir fırtına esnasında Samstin karşı - sında bulunurken vapur şehre, şehir vâpura bakmış, fakat ikisi bir araya gelmemiştir. Karadenize gidip yolcu ive eşya çikarmadan dönen vapurlar vardır. Zonguldakta Amme işleri bo- nılmasın diye bazan sıra bozuluyor, kömür almiya gelen vapurlar bekli- yor,Mersinde fırtınada mavna - filân gibi tahjiye vasıtaları harap olmuş- tur. İstanbul Tıhtımfdar olduğu İçin açıkta duran vapurlardan sah'le tah liye ücreti Avrupadan nakil Ücretine muadildir, Fiyat murakabesinin güçlüğü İktisat Vekili, liman ihtiyaemı böy lece izah ettikten sonra fiyat müra- kabesi işinin güçlüğünü anlatmış ve şunları söylemiştir. “— Toptan fiyatlarda muvaffak olduk, perakende de hayır... Peraken- deye salâhiyetim yok diye işin için » den çıkmak istemem, Salâhiyet ve - rilse bile iş çok müşküldür. Şimdiki teşkilâtm 3 misline ihtiyaç gösterir. Harpte divanıharp mürakabeleri bi. le neticeşiz kalmıştır. Bu işlerde Ge- bir ve kanundan ziyade tedbir lâzım» Gümrük tarifelerinde hassasiyete ihtiyaç vardır. Sanayi erbabının hak kı gözetilmekle beraber müstehliki de himaye lâzımdır. Çimento sanayi- ine karşı ne himayekârız. ne de düş - manız, Hariçten çimento gelmesine sebep, mevcudun ihtiyaca kâfi olma- masıdır, Kontenjan kalktıktan sonra... Kontenjan kalktıktan sonra Türki yeye her mal gelecektir, Gümrlik hi- mayesi kâfi ise, fabrikalar çalışabilir. Değilse raalını indirmiye gayret eder ler. Şark vilâyetlerimizde nakliyenin de çok tesiri var, burada çimentodan istifade edemiyorlar. Bunun için Si- vasta bir cimento fabrikası kurmıva | karar verdik, Tetkikler bitmiştir. Be nebi parslarmın düşmesinden 78- rar görenlere yardım meselesi, uzun muamelelere ihtiyaç göstermiştir. Bu hafta müsmeleler tamam oluyor. 1938 şenesi ihracat için bir bolluk senesi idi. 1937 nin üç ayında da bu iyilik devam etmiştir, Geçen senenin ilk üç aymdaki 22 milvona mukabil bu sene, 38 milyon 700 bin liralık ih- racat var, Türk - Alman ticaret münasebetleri Klering dolayısile Almanya, fazla mal almıştır. Fakat diğerlerine de ih racat artmıştır, Son aylarda müva » zeneye doğru gidiyoruz. alkışladı. B. Celâl Bayar krom istihsalinde rekorun bizde olduğunu Ve birinciliği “hiç bırakmıyacağımız: söyledi, Alkış- Yandı. 5 Harpten evvelki ihracatımızı 6sas diye alırsak Almanyaya ihracat, harp ten evvelki seviyeye varmıştır. Hede- fimiz, istihazlâtı artırmak ve diğerle» rile de ayni seviyeyi bulmaktadır. Millet Meclisinde bütçe Ankara, 26 (Tan muhabirinden) — Nafya vekilimiz B. Ali Çetinkaya bü- gün Mecliste Nafıa vekâleti bütçesi konuşulurken yapılan ve yapılacak ©- lan işleri anlattı, ayrıca mebuslara ©€ vaplar verdi, B, Vekil, demiryolu si- İyasetimiz hakkında şu tafallâtı bil - dirdi: “Demiryolu inşaatı siyasetine hü - kümetimiz devam etmektedir, Bilhas sâ Sıvas — Erzurum hattı ile meşgu- Wiz. Bu yol vatanın ana hattı, esaslı bir damarıdır. Bu sene 12 milyon lira nakit para sarfedilecektir. Sıvastan Çetinkayays kadar olan kısmı açtığımızı hatırlar. smuz. Çetinkayadan Divrige kadar takriben 70 kilometrelik bir mesafe vardır. Bu sene eylüle kadar burasını bitiriyoruz. Yine bu mali sene zarfın. da Tliça varacağız. Ilıçtan öte tara- ta Erzincana da gelecek sena eylülde varacağız., . Proğraşypıa (uğur ve bunün üzerinde elddiyetle ve tam bir alâka ile; çalışmaktayız. 1939 senesi eylülünde de Erzuruma varacağıs Çetinkayadan Malatyaya, kadar olsn kısım bitmiştir. Demir ferşiyle mog* ulüz. Bu haziran ikinci haftasın. dâ tamamen bitmiş olacak ve açılma törenimizi yapacağız. Kazanılan yol latya — Diyarbekir hattından Tstan- bul tarafmdan alınmak suretile 200 kilometre kadar mesafe kazanmış o- lacağız., Bundan sonra Çatalağızdan Zon - guldağa kadar olanı tüneli . az olmak In beraber - çetin kısmı da yapılacak- tır ve bunu da eylül ayinda açacağız. —— —————— - Almanya ile yeni müzakereye doğru... Almanyaya ihracatı durdurmak - tan İse diğer memleketlere ihracatı çoğaltmak daha doğru yoldur. Mem- leketimizde muhtelif memleketlerin 21 milyon lira paraları vardır. Bununla yeni mahsu'üümüzden mal alp çıkaracaklardır. Almanyada bu» nun aksine olarak paramız bağlan - mıştır, Almanya İle anlaşmamız mu- cihince, bizim 770 tiralik Alman yön » ir almamıza mukabil onlar, 30'u dö- viz ihtivnelarımıza karatlık tutulmak üzere 100 alırlar, Ru yüzde 30 faz'a İpay. bu seneve'kadar eriyordu. Bu sene eritilemedi. | Yaramizı gördük. Mahzuru zama- İnmda hissettik. Derhal tedbir alma» dık. Bunu zamanma bıraktık, Mah - sulün ortasında tedhir alsavdık, her ciimere olurdu, Münasip zaman ölü mevsimdi, Almanlarla temastavız. Kendileri- ne bir teklifte bulunduk. Murohhaş hevetimiz 3 temmusla kendilerile Berlinde bu teklifi müzakere edecek- tir. Bu tekliften maksat, miinasebet- Jerimizin normal sevrine mâni olebi- lecek hâdiselerin hertaraf edilmerin- den fbârettir, Teklifimizin menfantle rine uvsun olduğuna kaniiz. Runu ka bul ederlerse memnun olacağız. Et mezlerse tedbirlerimiz alınmıstır. Bugün ihracatın hızı artmıştır. Fs kiden yalnız mal satmak istiyenler hüglin sadece almayı düsünüvorlar. Bu gidiş. İptidaf maddelerimizin Je - hinedir.,, Nafıa Vekimizin Verd Yeni M Bununla Ankara — Sıvas — Ma-| vriı Cevaplar müzakereleri devam ederken .v iği | üjdeler Divriği ve Zonguldağı da cümhuriyet büyrammda açarız. Başlamış olan hat Harımızdan iki kısım vardır: Birisi, Afyon — Antalya hattının Burdur - dan Antalyaya kadar olan kısmı di- geri de Zonguldaktan Ereğliye ka - dar olan kısmıdır. Bu hatlar için bu Bene bütçemize para koymadık. Fu - kat bu, bu sene yapmıyacağız müna- sına gelmesin, Bunun İçin bir para te- darik eğilerek her halde diğer taraf- taki teşkilâtlarımızı bozmıyarak de- vam etmek birinci derecede emelimiz- dir. Her halde bu sene bu iki hatta da başlıyacağız. - Musula kadar (7 | Sonra mühim olan diğer bir teşeb- büsümüz daha vardır. O da Musul ile “Diyarbekir kısmını yapmaktır.Bu hat huğuda kadar 300 kilometredir. Bu- Dun üzerinde iki hükümet anlaşmış- tir. BİZCYEyE a oprE Yaşa Bain diği vükü dilar dar İrajıça başlı- yacaklardır. Bu hat bizim için çök faydalı olacaktır. Biz, bu sene etüde başlıyacağız. Bunun için de lâzım ge- Ten teşkilâtı yaptık. Tahsisatımızın demiryolu inşaatına mahsus olan di- ger kısımları ve bir takım masraf - ları vardır. Tamirat masarifi vesaire, vesaire, inşaatın İcap ettirdiği mas - raflarm karşılığıdır. Demiryolu in-| saatı hakkında söyliyeceğim bu ka- | Karayolları Yol ve köprüler için-3 nevi tahsi- satımız Vardir. Birisi bizim umumi bütçeye kon- muştur. * Ikincisi fevkalâde tahsisattır. Üçüncüsü de Yüzde 15 yol parasi olarak aldığımız hissedir. Bu para - Jarla bu sene esaslı olarak iki hat ü- zerinde çalışmaktayız, Birisi, Istan. bul — Edirhe arasındaki asfalt yolu diğeri de Lüleburgaza kadar olan kıs- mmj ikmal ediyoruz. Trabzondan itibaren İran hududu - na kadar olan transit yolu, bu paralar dan Istanbul — Edimme yolunu 620 bin lira, transit yolunu 925 bin lira tahsis etmişizdir. Köprüler için Ode 100 bin Tira ayırdık. Yekün 2 milyon 145 bin liradır. Yani şose ve köprüler için meşguliyetimiz durmuş gibi bir vaziyette değildir. Mümkün olduğu kadar faali # teyiz. Transit yolunun Trabzondan Karaköseye kadar olan mesafesi 512 kilometredir. Köprüler meselesi Köprülerin yekünu kâgir olarak 73 Je baliğ oldu. Bunlardan 16 sı 986 se- mesinde Yapıldı. 17 sini'de 987 bütçe- sine koyduk. Kısmen ihale edildi. Münakasaya kondu, kismen de kon » mak üzeredir. Aldığımız bu yüzde 15 paralardan memlekette her halde pa yidar bir eser kalabilmek için, azami istifade ederek köprlü işlerini bitirmi- ye gayret etmekteyiz. Bu suretle, köp mama uma 73 © baliğ olmuştur. Köp indeki maraza dan ibarettir. ineğe Sulama işleri Nafıa vekilimiz, sulama işi Ğ rafında da herkegi Vİ hat verdi, toprağı sulama işinin feyiz- N bir şekilde ilerlediğini müjdeledi, Ayr fonyanlara karşı da edi Ve Maarif Vekili Ankara, 26 (Tan muhabirinden) — Bugün Millet Meclisinde Maarif Ve. kâleti bütçesi mlnakaşa edildikten sonra Vekil B. Saffet Arıkan söz ala. rak, Maarif işlerimiz etrafındaki ten- kitlere ve sorulan suallere uzun ve etraflı cevaplar verdi, B. Vekil, önce şu müjdeyi bildirdi: “ Bu sene kültür bütçemizi geğet seneden 2,300,000 lira fazla olarak takdim ediyoruz. Bu miktar her sene r. Zira şlikranla görüyoruz tahsil çağındaki çocuklarımız sayı . sr her yıl çoğalıyor. Geçen sene 680 bin iken bu sene talebe sayısı 730 bine çıktı.,, Maarif Vekili bundan sonra yüksek tedrisata geçti, üniversitede İlk yıl ta “lebe mevcudu 3000 iken bu sene 5000i bulduğunu, üniversitede bu yıl bazı ıslahat yapıldığını, yeni enstitüler a. çıldığını, yeni kurulan dil ve tarih fa- kültesile dil kurumunun meşkfr me. saisine devam ettiğini söyledi ve mes lek mekteplerine geçerek bilhassa ak şam sanat mekteplerine pek ziyade talebe tehacümü olduğunu, erkek sa nat mekteplerinin de talebe mevcu. dunun akla hayret verecek derecede arttığını, hattâ müracaat edenlerden pek çoğunu alamamak mecburiyeti karşısında kalındığını söyledi ve de- di ki: “— Bu sebeple bu sene Ankarada vanât mekteplerine muallim yetiştir. mek için bir mektep açıyoruz. 085 — 986 senesinde bu sanat mekteplerinde ( 1865 talebe, 189 muslim varken bu yıl talebe sayısı 2126 ve mual'im sayı suda 200 olmuştur. Bu senenin me Hun tşlebe şavısı da (250) dir.., Isulahlar ve tek kitap .Maarif. Vekili, kız. enstitüleri we:ti- caret liseleri hakkında da göğüs ka. bartacak ve sevindirecek o malümat verdikten sonra lise ve ortamekteple. rin çoğaldığını, hertarafta mektep Açmak için gayret şarfedildiğini an » lattı, sonra ıstılahlara geçerek odedi ki: “— Arkadaslar; Atetürkün bizzat kendi nurlu eliyle basladı? ve bizsat mesgul olduğu ıstılahlar bitmek Üze- redir, Riyaziye ve tabiiye (terimleri bitmiştir. Bu is bitince tek kitan usu. Tüne girmek için bir mahzur kalmı - Yor.,, Milli âbidelerimizi koruyoruz B. Vekil pragram meselesi © etra. fında da izahat verdikten sonra milli Abidelerimize #öyle temas etti: “— Arkadaşlar, anıtlarımız! koru. maktaki hassasiyetinizi bildiğim için | müsnadenizle bunlar hakkında krsneş malümat arzedeyim. Geçen sene Ton. | kapı Sarayının matbahları Türk ve İs lâm ererleri müzesine bitişik Saraeş, ne, Niğde de Akmedrese, Antalya. da Yivli minare yöresinde bazı mira. ri kısımlar, Divarbekirde Senear'ye Erzurumda Çifte minareler tamir e , dilmistir. Bu sene kabul buyuracağı İ niz tahsisatla de Sultan Ahmet mede sesi, Konyada İnceminare, Alâeddin camü Türbesi, Karatas, Amasya bi - marhanesi, İstanbul Tirheleri Wen, rumda Üeginbetler Bursada Yeşil . türbe çinileri, Ankarada asi Serefed. din ve Hinnavı Ahmet paşa türbesi. nin tamirine başlıyacaf?z. Sultan Fatih devrindeki #aheser, lerden biri olan Bedestan bu sene ta. mire başlanacak ve orası bir miize ha- line konacaktır... (hravo sesleri). İlk tahsil Vekil Saffet Arıkan sözl ilk tahsi, le getirdi ve dedi ki: “— Ecnebi ve azlık mekteple “nin kontrolüne ehemmiyet veriyoruz. “ — Arkadaşlar, esas iş, köyü okut mak işidir, Hepinize takdim olunan #u pusulada görülür ki, nüfusun irun 3,799,000 i kasaba ve şehirlerimiz - dedir, Nüfusları 200 den fazla olar ea — tedbirler alındığını, bu sayede Ana - dolu ve Trakyada bir çok ovaların bu afetten kurtarılması imkânlara ya kmdu Kavuşulacağını bildirdi ve çok alkışlandı. rdiler mizin İzahat! 1 köylerde 2.388,00, nüfusları iy 800 arasnda bulunan Kö Yi 3.178.000 vatandaş oturduğu “iy nüfusları 400 den aşağı olan 85 köyde 6.536.000 vatandaşımız Üy maktadır. Bizim nüfusu 800 den yer olan köylerde beş sınıflı meki mak gayemizdir. Amma nüfusu pit 800 arasında bulunan köylerde pe iki veya üç köye isabet etmek dei beş sinifi: mektep yapmak imi araştıracağı?.., * “.— Son olarak Türker arkaöifiz mız, kiz ve erkekleri birarada ok”, mMayıp ayırmamızı söylediler. 4” daşlar, bu, bir inkilâp prensibiğif yi. münakaşaya değil, cevap vermeli le değmez. Maruzatıma burad8 yet verirken gerek bendeniz ii da ve gerek kültür ailesi bakta gösterilen sevgi ve muhabbete “€ tifata. bilhassa teşekkür eği. (Alkışlar) Kontenjan ÜUsulünün ilgâ Edilmesine Karar Verildi. (Başı İ ine, olacaktır. Malımızı alanın mahni p mak. Malımızın satılması ve âi kımından ihtiyat tedbirleri Bir kısım memleketlerle ki klering münasebetlerimiz. iz yigrienrı inen: maktik Çe ieketler bize yilzde 20—30 bİr ag ayyoklar, Bu mAff, maliyem Bani rinde bir döviz kaynağı oluyof” a Muhtelif memlekeiire yakmel iye bul ettirdik. Feda edemeyiz, K# ri olan münasebetlerimiz bü f8” A min ettiği takdirde gelen esy8 rük resmin! ödeyip serbestce kete girebilir. Diğer bazı 7 lerden yüz alırız, yüz satarı4. Ar da bazr listeler vardır. Bumu BET eyi ; et g çüde hallederiz. Bunlar da bi?€ payı verirlerse kendilerine kaP' mizi açarız. Çok satan, az alan memleketlet - dır. Esefle söylerim ki, bunlar iy | çok iptidai madde alıyoruz. bedelini dilecek usul, gelen malm gr Merkez Bankasına yatması ve ağa larak memleketten çıkması yol dır. Başkalarına verilen hakla” Bizden çok alan az satan "a ketler için zaten hiçbir kayıt YO © Başkalarma verdiğimiz haklar ” İtomatik surette onlar da istif 0 derler, Bu gibi memleketleri yp almak ve vermek şeklinde m te devam edeceğiz. Yeni sistem sayesinde ar xülât kalkacak, memlekete dah” ye İmal girecek, fakat müvazen? İdaima gözönünde tutulacaktır A Vekiller Heyeti kabul ederi” “de sistemi 5—10 gine kadar lâ” ceğiz.,, İspanyadan Gele" Mültecilerin Çoğ” İtalyaya Çıktı 750 MÜLTECİDEN BURA SEKİZ KİŞİ GELİYOR İspanyada Madrid setaretini ca edenleri alan Kara iy bunların isteği üzerine pek 05” gsf cilya adasına çıkarmıştır. 99? Üzerine her istiyenin Italyâ ş larına çıkarılabileceği bildiril ys” bemen bütün milliyetçiler #0 yanm adasma çıkmış bul is z Vapur, pazartesi akşamı 9 ti yi hareket etmiştir. Cuma #k$* 730 gil nrmiza gelecektir. Vapurdi” an teciden Türkiyeye gelmek kiz kişi kalmıştır.