20 Ekim 1937 Tarihli Son Telgraf Gazetesi Sayfa 5
U Umumi? ha mumi harbe ait siyasi bir vesika.. rbe henüz girmeden evvel, Sadrazam Sait Halim paşaya muhare- Yunan milli benin varacağı netice söylenmişti !. 191 4 Teşrinievvel ortalarında (Bordo) dan Paris sefiri Rıfat paşa tarafından sadrazam ve hariciye nazırı Sait Halim paşaya gönderilen telgraf.. | harbe Sersı Bdi mecburi- kap “Tmri vâki- Bi Sirdiğimizi İyen e- Ve kakılan 'kn.“" kürre, bu İabiy, n kurtu - :" Miydi?.. ti * tereddüt- iş, “Mazının im- Yar mıydı?. Sorguların Soktan ve- Üa * Etrafında Sakay Zadıya mü- S? yapıl - Unun ( » Bebep - Yeç — Mastıracak s,l,şi_’âk'nıeılik edebilir. miydik? İ Büsı a vabını vermiye ça- Sik de; ı iye ç May, değil: Bi “dim, büsbütün başka... Tinğa P8 bi vesika geçti. Bu 1914 teş- nda (Bordo) dan Nazırı Saitt miş bir tel - Yi L.f" e iye, henüz sava - lüyoça 5 bitaraf bir vziyette bu Mötlaşa Fakat, el altından Al - '"h.h'l' Müzakerelerde bulunduğu aktı Bu yolda devari etme- adar kötü âkibetler doğu - daha o zamandan gören Ri- %Nd;h"kümcn. takip ettiği müh- N 'ı:p" Şevirmek için böyle bir İ aktin 0 yazmıya mecbür olmuş A pi Stdrlazamı olan Sait Ha- SAhy 3 göndermişti I M..HALI“ PAŞA KİMDİ? Madi KUi Prens, iyi kalbli bir a: îh'xı Manasile çelebi bir de- b gb Çok zayıf bir unsurdu. S0E,(Sek, alyasi ufukta dolaşan Te lörd, 3 Ğ 4D nem kapacak bir devlet Ü GPÜYük bir si töya' Onu T bir siyaset adamı de- a Bikap, alât Paşa keşfetmiş, or- Tlmmfv*rmim Bunun da se - '“'lqh:î"lıı İttihat ve Terakkinin “.“'m.,(h'.îınş Beçmek, o koltuğa lıî%şl _'hlyolrdu. Bunun için ve stediği siyaseti ra- B slebimak fırsatını ele M l';xm hazarından Sait Ha- e ykümez, ir mankendi. Talât Pa- ğrudan doğruya eli- İi zamana kadar Sait ei D, yalnız sadrıazam- SİN © mevkle getirilmiş- Yaparken, Asanın, ipile oynatılan Ritaş Gtinde kalan bir sad- Paşanın gönderdiği De derecelere kadar Mi takdir etmek güç Ü, uh!' ı,ğ*—;j'“di:l Tz ANlamak İllerin b İYi veya fena yap- Manasını bilmek ( YAZAN : Münür Sadrazam Sald Haliım Paşa |tahlilden terkibe ve tetkipter tah - ile geçerek mütemadiyen kafa yor- |mak Tüzımdır. Bunun İşeydi hâdiseleri, |doğuran sebepleri ve âmilleri sez bu sebeplerden vel l eren n in: bıraktıkları vesikaları incelemek lâ- zımdır. Bunlar incelendikten sonra, bükümlerimizi koskoca bir Türk milletini felâkete sürükliyen adam- lar hakkındaki hüküm ve künaalle- rimizi tereddütsüz verebili | Türk milletinin başına felâketler |getirmiş bir fırkanın, © hrkaya daya- İnan bir hükümetin iktidar mevkiin- İde bulunduğu yıllarda yaşamış yüz- binlerce vatandaşın kanına, canınâ mal olan bir devri idrak etmiş olan bizler. eğer bütün vukuatın ince bir tahlilimi ve bu tahlil üzerine kurul- muş umumi ve sağlam bir terki yapmazsak gittiğimiz ve gidecc |miz yolu tamamen anlıyamıyacağı - mır gibi, nereden geldiğimizi de bi- (lemeyiz. Bunları bize anlatacak şeylerin bi- rincisi, hiç şüphesiz vesikalardır. Bu itibarla, Rifat Paşanın telgriname- f=mi aynen aşağıya naklediyoör, vazi- yetin tahlil ve terkibini genç nesle ve münakaşasını tarihe birakıyorum RİFAT PAŞANIN TELGRAFI «İstanbuldan peyderpey alınan ha- |berlerin ve gazetelerin, ezcümle be- İnim resmi (Tanin) in meslek ve li- sanı Harbi Umumi iptidasındanberi |takip edilen mühlik yolda devam e- dildiğini gösteriyor. Zira teminatı mükerreremize rüğmen bitaraflığır mızın ciddiyetine kimse itimad et « İmediği ve edemiyeceği âşikârdır Zırklılarımızın İngiltere tarafın - ın.—. zaptı, Alman sefaininin iştirası İiçin mazereti kâfiye olsa da onların Boğaza girmelerini takip eden hâ- İdisatı ve el'an itilâf gemilerine ika etmekte olduğumuz müşkülâtı mu- hik gösteremez, Keza seferberliğimiz bir tedbiri ihtiyati olarak mucibi iti- İraz değitse de İştanbulun Alman he- İyeti a: yesinin kumandasına tev- |di ve harp esnasında daha yüzlerce Alman zabditi ve bin kadar efrad cel- |bi ve nihayet Amira? (Soşon) un do- Süleyman Çapan nanmatı Osmani —Kumandanlığına tayini bitaraflıkla telif olunamaz Almanların, mahza selâmetim kün olduğu takdi dadı gib runda bu kadar f müstehil olduğundan, teşriki mukadderat e sergüzeştcuyanelerine ibi bir fir - iak zarır: üuğ - etmeleri Almanlar ile ve mevkebi takılarak bilinemez ne sat beklediğimize inan' rünüyor. Hattâ hükümetimize Kaf- kasta ve (Odesa) cihetine asker sev- kine hazırlanmak gibi mecnunane miyetler bile atfolunuyor. Sırf muharipler Ü ve bazı siyast mekasıdın temini y #çin iktiyar olunmuş bile olsa, bu mes- 4i memleketimizin is - n tehlikti azimeye e kevdim. Almanyayı Teki meşkü tiklâl ve b ilka eylediği; BHatiatı $ kü hev aktan cihanın en müthiş vei öskeriyesi olan, ordus! li eyliyemiyeceği her gün teeyyüd etmektedir. Bu hâl, bize medarı ibe ret olmalıdır. Halbı ziyeti siyasiye ilcaatile itilâf züm - resi en biaman hasmımı? kesiliyor. Hayp esnastnda aleyhim fillen un tah - bir şey yapmıya esbabı adidet malüi- k cebri'mefs ey: meden dolayı pel Hiyorlarsa da kem, He hkükümnemei | ntzı hazır- tıyor. Bu zahiri süküla - aldanarak hatiatımı t kabili tamir bir sekle ifrağ eymiyelim. Bizi öyle bir ririveden muza kurtaramaz, kürtarmâk iste - mez. Önun maksudı, bizim, ve müm kün olduğu takdirde, Bul, ve Romanya vasıt vrupada ve belki memali- de müsküller ika etmek âl ve istikbalimiz umurun- ir, Mağlüp olduğu takdir - pişi iştihasına © tir. Faraı muhal lerse mahmi vazi - mız muhakkaktır, ista: aleyhine ki isl velâ bizi ak yette kalmaklı İtilâh müselles kısinen, mağlüp ol- sa bile, maddi ve menevi menafii ha- |yatiyemize daima darbeler indire - bilecek bir halde kalacaktır. Vâkıa mezkür zilmrei- siyasiyeden son senelerde hayli zarar gürdükse de, ittifakı müsellesten bir hayır gel- medi. İtikadımca Şatkta İngiliz ve |Rus menofil mutaedesi hümnü idere edilirse itilâfa istinad mümkündür. Halbuki, siyaseti haziramızla onu da İmukasememize icbar ediyoruz. Nanl ki, esasları doğru olmakla berber tatbikatında tecrübesizlik ve ifrat - kârlık gösterdiğimiz bir siyasetle |tik! Mebadii buhrandanbderi hariciye nezaretine gönderdiğim ve hiç biri sine, hattâ vusullerini olsun iş'ar ka- idesine riayeten bile, cevap elama- dığım onu mütecaviz telgrajnamele- rimle arzettiğim ve bizim için eslem tarik, ciddi bitaraflık dairesinde, memleketi tehlikeye ilka etmeksi » zir menafit mümkine temin etmek - tr. leketin tahammülü yoktur, Üç sene- denberi pek vahim buhranlar geçi- Fen memleketin fakrı küllisi ve dev- letin harabil malisi nazarı itibara e- lanmıyarak hayalperverane bir siya- set takibi bayihal iflâs ve izmiklüâle müncer olur. İhyayı emvata Alman- ya devletinin bile kudreti taallük e- demez. Memleketin selâmetini İttihat ve |Terakkinin azmi fedakârisinden |leyenlerden olduğumu bilirsiniz. Ka- İreatim el'an bakidir. Daha geçen in- gö- yasiyesile düştüğü mev - | " İsergisinde bu ne ler bir Almanya bile Balkan mucizesini vücude getirmiş- | Pütuhatı mevhume takibine, mem- Konservatuvarı |Profesörünün |Konseri Yunan milli Konservatuvarı pro- |fesörlerinden Matmazel Sofiya firopulo perşembe günü akşamı şeh- mizde bir könser verecektir. Yı nan güzel san'at âleminde müziğin çok büyük rolü olduğunu biliyoruz. | Dast ve müttefik müzik kıymetini bu münasebetle da- ha yakından görmüş olacağız. san'at hadisesinin diğer bir de dost Yunanistan başba - kanıhım yurdumuzda bulunmasıdır. hiddin Üstündağ, İstanbulun ve sa: minde tanıtımış bir k münevverler. matbuat mensubi- ni ve bugün Bâşbakan Metaksası şeh len milletinin Bi Timize getiren Averof krüvazörü su- baylarile Yunan general konsolosu ve kordiplomatik könsere ayri bir Kıymetli Yunan müzik profesörü. nün ziyaretini müteakip san'atkâr- larımız Celile Eniz, Atinaya gidecek- Tine icrayi taz- |tir. Otomobil Yavrusu ! Son günlerde ortalığı bir çok kü- 4U İçük otomobiller sardı. Bu otomobil- leri insanın eline alarak cebine ko - yacağı geliyor, o kadar küçük. n 1937 ötomobil tamobillerin çok İrağbet gördüğünü yazan Fransız ga- hikâyeyi Pariste yeni a zeteleri şu küç diyorlar: Meşhur bir otomobil fa tiği bu etomobillerden bir t bir kamyonun yükliyerek serginin bulunduğu binaya gönde - Kam, sergide görülmeden, o modelin hiç bir yerde görülmemesi içinmiş.) erine tir wda kendi ötomobilini öremiyen b tika, merak ede - telefonla polise haber verir. Yas tdün tahkikat netlcesinde; otomo « ili kamyon üstünde gören polis » lerin, zavallı şoförü deli zennederek arhaneye gönderdikleri meyda- na çıkmıştır. Hakiki Fransız nedemek! (7 de kurulan beynelmilel Pariz sergisinin tam ortasında son günler- de bir toplantı yapılmı Bu top- antıya Fra murahhas gön hasların da mahalli e ı Şşarttı... İşi elerin gezdiği bu toplantıy edenler, Normandi Bretonvari bir seleri giymiş ürlü türlü elbi- idare olm ların giydiği bir pantalon, giymiş, ağ- zına da Alsaslıların kullandığı bir pi- po almış bir adam görmüşler, çok |hayrette kalmışlardır. ; Kendisine nereli olduğu sorulun - İca | — Babam tarafından Breton, ana tarafıtdan Normandiyalıyım. Ka - marg'da doğdum ve Alsaslı bir sile tarafından büyütüldüm, demiştir. kırazdan kurtardığınız vatanın istik. bali ve şevketini samimi esaslı ve pa- yidar ıslahatı idariye ve siyaseti iti- dalkârane ile temine çalışalım. Par- lak ve fakat bisüd muvajfakiyatı |avampesendane cazibei muğfeli ile linkıraza gitmiyelim. Sön defa olarak rica ederim, pa » yitahtımızda vaz'ı mütehakkimane alan ve her veçhile başımızı belâya uğrarmıya çalıştıkları istidlâl olu -« nan Almanların, müdahalâtını ber - İtaraf ediniz. Deha iki sene - evvel, Trablusgarbi bahşettikleri İtalyan - lardan fazla fedakârlik edemiyece - ğim sureti hasenede ifham ede - vek ve itilâfı müsellesin zırhlı ve u- |hudu atika meselelerinde ibraz etti- ği mütelifene etvurı verile ittihaz ledip mezkür zümre ile münasebat bek-İtesisine geyret ediniz. Henüz fırsat da fevt olmadan izlâmı bir ikinci Ger- nata felâketinden kurtarınız.» nesini | a koymasından maksat, | ecekti. Bu murah- | “SONTELGRA F — 20 Birinciteşrin9g87 Akdenizde Korsanlık Nyon'dan sonra Akdeniz korsanlığı Azaldımı? “Eğer İngiliz ve Fransız donan- ması Akdenizi konturol altına almasaydı bu gün deniz üzerinde gemi bulunmıyacaktı !,, | | Bir kaç aydan- beri bütün Avru- gözü Akde- ük deniz « lerle Süyeyş ve Cebelüttarıkla mü nasebette bulu « nan büdeniz, Av- rupanın kalbi te « âkki ediliyor. Medeniyetin be- İsiki olan bu deni- zin sularında 30 devlet ticaret ya- |oıyo Bilhassa 3 dev- let alâkadar gözü- küyor, Bunlardan si yakinen alâ- dır: Fransa, Diğet bir tanesi ise uz; İtan alâkadar ol - la — bersber psinden ateşli üyor: İngil- tere Asiler taralından kaçırilmak istenen Fransa için Ak. C. 2 denizaltısı İdeniz Şimali Afrika ile Iraktan ge- |baren batırılan veya tecavüze uğra- len petrollar için en mühim yoldur. İyan gemilerin adetlerini bildirelim. İtalya için Akdeniz, açlığa karşı si- | Şimdiye kadar hücum edilen ve ortadır, ticaretinin yüzde 99 u bu- |batırılan (9) gemi vardır. 4 İspan « dan geçen, büyük bir damardır, — iyol, 1 dar Ingilteer için Akdeniz Şarktaki a- |1 İngiltere. İrazisine giden yoldur. DENİZ SERBESTİSİ Akdenizde iki yüz senedenberi hü- İküm süren |bestisi. Bu serbestiyet sayı Wkı her milletin gemileri İgörebilir ve gezebilir, kimseye ait değ Fakat, bu arka, 2 Rus, 1 Fransız, Hücum edilip de yaralanan da 9 tanedir. Bir taraftan Akdenizde bu işler 0- bir kanun var: Deniz ser- İlurken, diğer taraftan da Nyon'da Ake indedir. 'denizin emniyetini temin etmek için, burada iş bir konferans tertip edildi ve bazı Yani deniz, kararlar alındı. Bu konferansa aşa- İğıda isimleri yazılan- devletler işti- İrak etmişlerdir yalnız açık denizlerde « dir. Ve ere yakın yerlerde, O |- Yugoslavya, Türkiye, Mısır, Bul - |sahile sahip devletin hüküm ve idare- | garistan, Arnavutluk, İngiltere, Frane Si altındadır, İsa, Rusya ve bilâhare İtalya, İspanya harbi yüzünden bu dehiz, W Neticede bu konferans Akdenizde İsüpheli bir deniz haline geldi. Yüz » İticaret gemilerinin gideceği yollar bu Bir tahtelbahir teleskobundan tarassut lerce sene evvel sulara gömülen şey |gemileri müdafaâ etmek hakkında yeniden hortladı: Korsanlık. Fakat |bazı kararlar vermiş ve hemen ka- bugünkü korsanlığın eskisinden bir “rarını tatbika başlamıştır, farkı varsa, o da; Fransa, İngiltere donanmaları Ak- | Bugün korsanlık kimin hesabına |denize açılmış ve karakol vâzifesi göre İyapıldığı belli olmuyan ve ayni za » |miye başlamışlardır. manda belli bir gayeye dayanan bir | Bu gemilerin Akdenize açılmasın- şeydir. İspanya harbi devam eder « |dan itibaren ilk anlarda tecavüze uğ- ken, bir çok devletler, Frankoyu ta- İramış gemiler görülmemekle böra- nıdılar, Diğerleri ise tanımadılar. İş- İber, son zamanlarda tek tük gemile- İte bu yüzden korsanlık doğdu ve o (re tesadüf ediliyor. |vakittenberi bu hiç dinmedi. Korsan- | MUHAFAZA EDİLEN YOLLAR lığı yapan tahtelbahirleri bazı kim- Nyon konferansı, Akdenizde 13 ta. seler Almanyanın ve İtalyanın zan- İne yol kabul etmiştir. Bütün gemi « İnettiler, Diğerleri ise Rusya tahtel- |ler şimdi bu muhafaza altına alın « bahirleri, dediler. miş yollardan geçiyor. KORSANLIĞIN PLÂNI Bu yolların hepsi, Fransa, İngilte« | Korsanlığa karşı ahınan tedbirleri |te, İtalya ve Rusya donanmaları ta. İsöylemeden evvel, 1 ağustostan iti- (Devamı 6 ncı sayfamızda)
