20 Aralık 1940 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 2

2 Sayfa me — a —— l Hergün Türk grameri Münasebetile Yazan: Muhittin Birgen sarif Vekâleci | tarafından M tertib ettirilip hem mek - teblerde bir tecrübe, hem de umu- mi bir anket mevzuu olarak meşre- dilen Türk o gramerinden evvelce İİ bahsetmiştim. Sonradan Vekâleten aldığım bir tezkerede, eser hakkın- da benim de mütalenlarımın bildiril- mesi arzusu izhar edildi. Bilmiyo - yum, bu husustaki fikirlerimi uzun bir rapor halinde yazmıya vakit bulabilecek miyim? Fakat, yaptı - ğım tetkikler üzerine bu i yazmıya karar verdim. EE Eser (1) hakkındaki fikirlerimi böyle bir makale ile yazmaktan bir maksadım ds, eserin gayretli mü - ellifine, Türk diline kar ifa ettiği hizmetten dolayı eski bir dil hoca- sının tebriklerini beyan eylemektir. #Cünkü, eser, ilk bakışım görülebile- “ceğinden çok kıymetli ve esaslı bir tetebbüün mahenlüdür. Bu tmr: orijinal bir mahsul verme bakımın- dan son zamanlarda acıkk bir kı - salik gösteren ilim ve fikir haya- tmızın hödiseyi sadece görüp ke mesi bir haksızlık olurdu. * Eserin mütehasus bir dilci elin - den çıktığın: gösteren ilk alâmet, bizzat eserde kullanılmış olan dil dir. Türkçeyi tarihi gelisinden &- rmakezın ve araya erisbücüş ke- ler veya gene bu tarzda ekle - meler karıştırmaksızın dünkü türk- geyi bozmıyarak, fakat yarınki türk- çenin daha temiz bir Türk dili ol mas endişesini de hiç bir zaman hatırdan çıkarmıyarak yazılan bu ii | i dil, temiz bir türkçe için güzel bir örmek olarak gösterilmeğe lâyıktır. “Türkün, asırlar mirası olan T İni, müsrif bir mürasyedi gibi güzel tabrib eden bir i "Tahsin Baozuoğlunun esinin çok büyük hissesi olacaktır. Müellifi turumakla roüşerref de ğilim; ancak, ortaya attığı mi şilden şunu anlıyorum ki, türkçe ü zerinde bir dilci olarek çek çalış mış ve çalışırken de, genç pa, rağmen , şekil i gok galibdir. i : Onun bu orijinalliğini şu noktada (toplamak mümkündür: Türk gramı ini anlarken, müellif, kendisini A rab grameriad: uyarak, Türk dilinin benüz za; fidana bir Avrupa dili ssılamaktar içtinab etmi Nif, Fransız gramercilerinin umumi NM il görüşlerinin tesiri altında kal - makten kurtulmuş olmamakla be- bu tesir, umumiyetle gramer ne aid bir anlama tarzından| ileri gitmemis, türkçeyi «fransızca « İaştırabilecek» bir mahiyet alma - raber, tekniği i | mıştır, buradadı basında garb âleminin İÜ anlayışlarını, muntazam bir usul için de türkçe üzerinde tatbika çalışmış ve türkçenin tariht varlığı içinde yaşıyan Türk etrnmerini meydana çi- Ş€ karmıştır. Eserin dikkatle okuduğum X enyfaları İN yaparken i $ İfa olarak bir hez duydum: "Türk münevveri, bir garb il bir kafası içinde bütün un - K surları Türk olen bi: hamur halinde # Türkleştirmiş ve bir Türk eseri vü- ir. . Türk grameri yapılır - İÜ ken, fransızcaya Benzemek irin mek İ tebi okul, #tarihin yi etariseln ya - İİ pan ruhun bu anhada da kendisini göstermesinden çok korkardım. İİ Doktor Banzvoğlu. yene olma - İÜ sna rağmen, bir Türk Ookafasının İÜ böyle bir dalnlet- düsmiyebileceğini bu eserile isbat ebniş o bulunuyor. Modern bir Türk âleminin teşekkü- Mü bakımından çok iyi bir alâmet o- Tan bu muvaffakivetinden dol Ni kendisini tebrik ei, N Eser hakkındaki mülâhazala, böyle küçük bir makale ile hülü etmek kabil d kandaki ossuları #svdetm. yi karakteri hakkındaki Bk. Fimi söylemin oluyorum. «Seslin ye- ine #Voka!;, mArticulatilonn yeri- (Devamı 7 mel sayfada) ii (1) sAna hatlârile 'Türk grameri» - ifi, Ankara İNİ ve Tarih . Coğ. Paktiltes Türk diki Doçenti Dr. gelişi müney - ver nesli için eğer günün birinde bir hidayet mukadderse, bunda, doktor mekteblere sokulmıya başlıyan bu temiz türk- tecrid etmeğe ça- İişmış ve muvaffak olmuş. Fakat, bunu yaparken de, zamanede te- zahürleri çok görülen bir modaya yak Bence, eserin en orijinal tarafı Eğer bazı vtlahlar ve Fransız âliminin mücerred mefhum- İsra verdiği kıymet ifratının bu €- serde de kendisini gösteren misalle- ri bir tarafa bırakılacak olusa, di- yebilirim ki, müellif, gramercilik sa- bugünkü i| 96 0,4 ünü; kalay ihtiyacının "© SON P Resimli Makale: Gazetelerde yekdiğeri alına konmuş iki fıkra çıktı: Binncsinde: Bir adamın aylardanberi bak'b etmekte olduğu piyango biletini #pn ke. şiâsde almayı ihmal ettiğin, fakat sonra o almadığı bilete mühim bir &ramiyenin çıktığını gördüğünü, büyük bir teessüre düşlüğünü anlatı - Bir kaza haberi veriliyordu. Bir adam vapur iskeleye yanaşirken bir an runsa, geçen Büyük Harb- FP de, galib gelebilmek için Rus itüfakma ve büyük Rus ordu- suna istinad ettikten başka, kendi- sönin yüz küsur tümenile 85 İngiliz ve 47 Amerikan tümeninin Fransa- da, 58 İtalyan tümeninin de Tirol ve Venedik bölgelermde harbetme- leri lâzum gelmişti o Gerçi o zaman Almanya doğuda Rusyaya, batıda İngiltere, Fransa ve Amerikaya, ce- nubda da İtalyaya karşı yalnız de- ğildi; yarında Avusturya - Macaris- tan imparatorluğu da vardı. Fakat Almanya bu imparatorluğu esas İti- barile Ruslara karşı himayeye mec- bur olduktan başka ona İtalya ve Sırbistan cepbelerinde bile yerdim etmek vaziyetinde kalmıştı. Şimdiki harbe İtalya Almanya için ne ise geçen Büyük Harbde Avusturya be- men hemen o idi, Üstelik Almanyanın bu batbdeki İ nüfusu hem 1914 e nazaran artıktır. men bu harbde, Fransa hem R talvan ve Amerikan vardımlarından İhem İngilterenin Fransaya gön İktısadi | tetkikler Gil eze d İngiltere v3 iptidai tn madda mese.esi Yazan: Hasan Âli Ediz G e Dim Harbinde ok duğu gibi bu harbde de İn- giltere için hayati ehemmiyeti haiz olan noktn denizlerin serbestisidir. Bu keyfiyet İngilterenin coğrafi hu- susiyetinden ileri gelmektedir. İn- giltere dört bir yanı denizlerle çev- rili bir adadır. Gerek bu adada o- turmakta olan 45 milyona yakın in- sanın gıdası, gerekse, buradaki mu- azsam sanayiin işliyebilmesi, deniz aşın yollardan gelecek, gıda ve ip- tidat maddeler bağlıdır. İngitere, ihalkin oda madrlelerini. sapavfine devam edebilir. Bu maddelerin serbestçe gelebilmesi ise, kuvvetli bir deniz Filosuna ih hissettirir. iste bunun içindir ki İngiltere uzun yıllardanberi diinyanm en kuvvetli; diği seferi ordn pk zayıf bir ölçüde bir Elomna sahikdir. İ tatulmus ve hem da, felâketin sel İngilterenin deniz ann memle-| #<bebi, Fransanın kendisi de, bütün ne derece bağlı olduğunu | ikânlardan istifade yolila | karha anlıyabilmek için şı kadarmı s5y-|tumam sütette O hazmlanamanıstı. lemek kâfidir: İngiltereye bir mhlu- | Filvaki Fransa geçen Büyük Harbde ka tatbik edildiği farzedile, İngil-| nüfusunun azlığına ve ittifaklarına tere kendi adalarında mevcud olan | rağmen, ilk umum! seferberlikir intidat maddelerle ve gıda madde-| Alman ordusuna baz silâhlaren, Terile mmenk 2-3 my kendini ve sa- bilbasan sahra tonu cihetile ve sayı- pay'ini besliyebilir. ca üstün bir ordu. cıkassbilmisti. İnsiltere yalnız kömür bakımm.| Yani onun 1914 de harb harrlık- dan harice muhtaç elmrvacak Obir) ları Almanlarınkinden geri değildi. vaziyettedir. Diğer maddelerin Lâf.| Fakat Alman ordusu. mğrr topcu, fesini, müstemlekelerinden, domin-| disiplin, talim ve terbiye ve enerji vonlardan veyahnd Amerikadan te-| cihetlerile Fransız ordusuna o östün derik etmek mecburiyetindedir. olduğundan bunu hududlardan *ö ere ne gibi iptidai madde- a kadar geri atabildi ve Pa- lere muhtacdır; ve bu ivtidaf mad-| risi de zanlederek mağlâb etmesine deleri nerelerden tedarik etmekte.) ramak kalmısken kuvveti çikisama- dir). dı ve bu suretle Fransa muhakkak Resmi İstatistiklere nazaran İn-|bir mağlâbiyetten kurtuldu. giltere, Böyük Britanya adalarında! © Fransa harbin bu ilk parlak'ne-| istihsal edilen demirle, kendi demir ihtiyacının ?6 69,7 sini; bakır ihti yacınm 9, O,l ini, kursun ihtiyacı | hazırlığı sayesinde o varmıs. © Bu nın * 6.2 sini; alominyom ihtiyacı. harbde ise, Fransanın harbe hazır mın “, 33 ünü: çinko ihtiyacının “anmak, yani silâhlanmuk, uçak ve i tank yapmak hususlarında bu dere- ce gevşek davranmasının hakiki se- behleri acaba ne olmak gerektir). Fransa, muzaffer çıktığı seçen harbden sonra, Almanyayı elâhtan tecride muvaffak olduğu ve üstelik Avrunada kücük irilâf devlerlerila| Bir harbde fevkalâda lüzumu olun) ve Lehistanla emniyet muahedleri petrol gibi mühim bir madde, İn-| aktettiZi için denilebilir ki, 1934 yı- le ancak, memleketin * 2,4/lına kadar, selâmet icinde vasamistı. nisbetinde petrol ihtiyacını karmlı-| Fakat bu tarihten itibaren İtalvanin vabilecek bir haldedir. Halbuki, İn-| başlıyan tafrahirusluu ve büyüme gilterenin bütün deniz ve hava f-| ve istilâ mevelânile Almanyanın. ye losu, motörize kuvvetleri bu mad-|ni sosyal nasvonalirm rejimi altik- ordularının e i 7.6 sını temin edebilmektedir. İn- giltere âna vatanda, pamuk, kau- çuk, nikel gibi maddelere hiç ma- lik değildir. Memlekette istihsal e dilen yün, İngilterenin yün ihtiyacı- aim ancak 9 22.5 nu karsıhıyabilir. eri Tet mahrum — kalmis! ticesine Rusya ile ittifak suvesinde| olduğu kadar kendi ordusu ve harb iması da Fransız sahil ve limanlarını OSTA — İhmal kadar acele de zarar verir. baptıca kusuru bu iki nokta Yacak işlerimiz da Çoğumunun Bazan ihmal ederiz, yapı zamanında yapmayı savsaklarız, Sonra işin bize mühüm bir fırsat kâçırtınış k Bazan da teenniyi icab eden bir nokia ınlış bi karar veririz, sonra o yanlış kararın ir 5 âcelenin de zararlı olduğu! e a on izikli büyük ve orta büyüklükte tahkimat gruplarından mürekkebdi. Tabya- larda asker, mühimmat ve İevazınım İhmal kadar Fransa neden bu kadar çabuk mağlüb oldu? tam vetli — Yem YAZAN: Emekli General Onun toplu şekli ve kara hududla- nn müdafaayı Kolavlaştıran dağ- larla ve geniş nehirlerle kaplı olması | Fransaya tabil bir emniyet | verir, Atlas Okyanusuna müteveccih uzun sahilleri onun denizasn irtibatını kale yatanı şimali Afrika imparatorluğu na bağlar. Bu imparatorluk Fransa İiçin yalnız yiyecek ve iptidai mad- | deler kaynağı olmakla kalmaz, avni zamanda büyük bir insan deposu da teskil eder. Franaanın İspanya ile esaslı hiç bir ihtilâk olmamakla beraber bu cihetten Pirme dağlariln mahfur- İdur. İngiltere ve Belcika ile itlâf ve ihattâ itüfak halindedir. İtnlen, her ine kadar son zamanlardı Fıansa- pdan Savua, Nis, Korsika, Tunus ve i Cibutiyi acıkça istemekle ciddi vahim ihtilâf sebebleri da, Fransa ondan korkmaz ve Alp dağları ile Alp tö- menleri Fransz topraklarını koru- et ederler, İtalvanımkin- tile Almanyanınkinden, olan Fransız doran- batı burg ve| cıkardıyan ve bunların Afrika ile veyahud dün-! yanm denizaşını sair yerlerile olan ai muhafazaya muktedir- ir, Görülüyor ki Fransanın esaslı korkusu yalnız Almanyadan yana- dır. Bu da mağlüb olmustu ve silâh- tan terrid edilmişti; fakat 1933 den- beri büyük siyasi, ictimal ve askeri tahavvüllerle kuvvetlenmeğe basla- mast. Bu seb-ble Fransa, doğu hu- dudlarmı tahkime İüzem görerek bilhassa İtalya 'Almanvaya geçid si Maiino de ile hareket etmektedirler. Bina-| da, tebariiz eden ciddi ve büylk (Devamı 6 ner sayfada) * hazırlığı Fransanın rahatını Okaçır- İSTER INAN, Boş sene evvel Pariste bir talebe yurdu yapılmıştı. Burası bir yurd deği, binlerce genci barındırabilecek koca bir mahal dir. Talebe burada pek az bir para mukabilinde zaf! döşenmiş, geniş bir da bulur, içinde kaloriferinden, akar sıcak ve soğuk suyuna kadar is - wahai vasıtalarının bepsi mevcuddur. Talebe burada yatar, yemeğini munzenm yemek salonlarından birinde ver. Dersini muazzam kütüthanesind yapar. Konferansın gene yurdun konferans salonunda dinler, ruekteb beriç, sokağa çıkmak ihtiyacında de- gildir, havayı bile yurdun bahçesinde alır. Bir, eski nesillerden, eski idarelerden kalan geriliği, 20 roi asrın Son buluşlarını aynen ahp tatbik etmekle telâfiye çalışın bir milletiz. İSTER iNAN. ISTER Bunu koliylıkia yapabildiğimiz Ankaranın ve yurdun diğer köşelerinin Muhtelif ilim müesseseleri Je pek güzel isbat ettik. Fukat şimdi İstanbulda talebe içir bir yurd tesis lüzumu histedilinee Fatih devrinden kalma taş kubbe ve kemerli medreselerden istifade edilip ISTER rid tabyalardan veyahud bir takım iINANM edilemiyeceğini düşünüyoruz. Aci bir ihtiyaş karşısında nihayet bu da, vurulmıyacak bir çare değildir, daha iyi bir yol göstermedikçe tenkid edil. mesi elden gelmes, Fakat bu meseleyi, bu mühim meseleyi senelerğenberi sık sık bahis mev- suu olmasına rağmen el'an halledememiş, esasından olmamıza: INANM evrel atlamak itemişti, denise düşmüştü, güçlükle kurtulmuştu. oluğunu gör: üzerinde derin mahfuz mahaller vardı. vi miktarda makineli tüfek kuv- araziye iyi uydurulup dai talmrişti. Bunlardan başka tank mü Iâhları, bomba topları ve mul çapta toplar kismen margallardan 7 ü miktarlarda erzak ve cephane donatılmışlardı. Aydınlatma, ma, zırbl kulelerin, topların, hava temizleme aletlerinin mahallerdeki dar demiryolları tren- İerinin hareketi için lâzım olan e- lektrik cereyanı bizzat by müstakil olarak istihsal ediliyordu. Baş muharebe hattının gerilesin-| de demirli betonla ve zırhla müs- tahkem pözetleme vi muhabe- wkapilgem. a a,)re hatları ve bir kım da ark e ipin Mak lp himmat noksanını tamamlamak içi de derin ve mahfuz cephane depo- ları vardı. Bu daimi tahkimat hesini daimi surette tutmak icin dei İkoturlar. Akdeniz kıyılar na İle ki, bunlardan ZENER inşai bimer kala Münar oüyübl DE ter kale tümeni vardı. İşte bu suretle insa ve isgal edil- miş olan Majino müstahkem cephe- si. en cenubda, yeni usul tahkim ve tevsi edilmiş Belfort ka- lesinden başlıyarak Ren nehrinin sonra da buradan garba eski Alsas-! oren hududunu takiben, Belcika - Lüksemburg « Fransa hu- dudlarının birlestiği köse önündeki İongwy istihkâmma kadar yordu. Bu hattın inanma 1930 da hiehir © yaman baslanmış ve tesisat, esas itbarile, 1936 da sona ermisti, Fakat Alm tahkem bölgesi | tamamlandıktan sonra, Fransrlar Maiino cenhesinin itine bir mevziden ziyade tek yınca, ön hattın gerilerine de ilâve- İer yasmıslar ve bu suretle Majino- ww derinletmizlerdi. Ren nehri haddi zatında kuvvetli tabii bir mini olduğu için | Yükletemez, kirli ve zifiri eller? bunun gerisindeki Maji b. esas itibarile, sahil boyunca insa edilmiz beton blokhavslardan mü- rekkebdi. Yalnız mevcud ve melhuz rin tahkim Kendini bu snretle Ma'ino o hattile| em karsı garbi Alp ve) koruyarak ordudan ve müstab-) hayli tasarruf bile edebileceğim dü- kem bölgelerini vücude getirdi. Ma-| sönen Fransa bunun inşasına ve bi- fina, demirli beton ve zırhla insa e-|lâhare muvakkat tahkimat usakle de dilmis, önü piyade ve tank mânile-İ nize kadar uzatılmasına rile muhafaza altına alınmış münfe-| tahsisinden çekinmedi. Birincikânum > Sözün kısası Maarif ve Bobstiller izamvcedid, Kaptanpaşa SE laklarını. Meşrukiyet, > ne beyaz kuşak saran, baylarin. yi pur dumanı sıtır kalıb fes giyen yö i külhanbeylerini kaldırdı. O yet rejimi, medeniyete meydan ari van bicümle yadigârlârı 2 sindirdikten sonra, şimdi de di manzarasile iğin, sinsi e bünyesine sukasd eden Bobstl yanile mücadeleye girişiyo”. wi Kudretsiz ellerinde ve beyini falarında başka hiçbir vasıta pu dıklarından dolayı, teferrüd içil Ve. tereddi görünmeyi ützan eden ö kaç savam, a3 kaldı bütün bir kendilerine benzeteceklerdi. pr Zorla kanburlaşurdıkları 15X98 “ey, Inrında, bir bostan korkuluğundaf yulmuş hissini veren hanlal biri ket, * baldırlarırın yarmndan Mg inmiyen ütüsüz bir pantalon, Alg mar larında o salapurya © minyatürü ye veya birkaçını çift postal, metruk birer kaş Tui bu şekilde ihmal edümüş olan |andıran perişan saçlar yağ ve erek toessüre düşeriz. İiçinde, kazara palto giyerlers0 bühkiş aceleye saparız, İda cebileri yırtık, yakası alziker bedbahtlar, bu kıyafetle: çe — Türk gençliği. Mütefekirir Eğ lik biziz!. diye haykırmağa rdırmışlardı. # # va Onlar, ufak bir zümre halinöf, dıkça, mizah ve karikatür eve, maktan öteye geçmediler. e » may etrafında to arasında bi yükü altında ezilir, gideriz. mu unutmamalıyız. er | e e İİ İİİ ERİİ. bir emniyetle muhafazası için Pek demirli beton yuvalar içinde #saĞ en zırhlı kulelerden dı, Bütün tabyalar yi TESS. ve mahfuz — « tabyalarda « Lr r si topçu birlikleri teşkil olunmuştu. Söy- her möstshkem te, mazar boncuğu Bibi, yar ği bulunsun! diyorduk, Lâkin, yi yetilerinin ve bir ml ayi saydıkları kıyafetierinin pr Ne sına giriştiler. Sınıfta mezi pe sivrilemiyen mekteb çocuğu, MiÇ pi sülliğe vurdu; ve akranı arasi ulan Si-| suretle nazarı dikkati celbetrsek Şi htelif| dasına düştü. Babasının cek! w çük kardeşinin panlalonunu, a ate$ ©-İ nın pabuçlarını sırtına v6 , | Geçirip, saçlarım da bolca # dikten sonra parmaklarde daf” kağa fırladı. aye Temiz, dürüst, nezih Türk. sai bu yola aspan evlâdlarının ab da, üzerine yatlığı yumu! civciv yerine kaz palazı çük ai retle gören kuluçka tavuğa ler. — Acab, çocuk Taste 'r1? zorluğu zihnine mi dokundu” k. geceleyin, onun a Hiçare ana, her ümidini pazı Tunum | — Omni padmehum!, ka caib lâflar sayıkladığını işti şet içerisinde kaldı. w Yok.. Hayır! Bu, böyle Geri iyi mezdi, Cümhuriyet, memleköl€ yeliştirmek gibi ulvi bir maksad” gi ca emek sarfetliği bütün Bir A kolu bağlı, tereddiye ieeliri © yyf bu müsamahanın yarın elbetiğ ylesini çekerdi, yi Cümhuriyet gençiiği.. Kanbif” üzerine # panl, miskin? Olamaz, alel! BİA ikbale dik bakan, © adımların! an, aklı, fikri, vücudile deni “ği başt temiz ve derli topta, efendi gençlik istiyoruz! Bu gençliğe her şeyden er bir terbiye, meğeni bir kültür Biz. Onun seviyesini alabıldıği5* selteceğiz ki inklâbımızın bir olsun. Bobetdlliğin 'giarı gibi nen süfüyet bu yüksek gayem gulüne mânktir. Mânilerin her sünü çiğnemek ise ipkılâbi prensiplerinden biridir. Maarif Vekâletimiz işte bU harekete geçmiş bulunuyor, 0" kararını takdir ve teykir ederi lük, mukadderatını kanbur sahili boyünca evvelâ Lanter- civuraa kadar şimale gidiyor. dönerek | TİS SLESİLLİZI LAL. ELEŞİ vzam- SAN x ların Zigfrid müs > Ke TAL FAZ, ZE Tİ hkimat hattı olduğunu anla- Kk TEE i K ad gayet kamaz, çapaçul Insanlara, gül” kafalı, yağlı ve perişan aşi reddilere rejimini emanet ede g Kemalizmin emanetçileri g* rinde daha kesif ve de-|diş sağlam ve dürüst bir geni” vücuda — getirilmisti. |labüir. İnkelâb, yarattığı 0 geni teslihattan | gep deki bölün vasıtalarla, E. Elim Celi TAKVIM ine tahkima- yerle milyarlar H. E, Erkilet A! muvakkat olmak şartile baş. kesip atamamış AL