20 Aralık 1940 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

M. TURHÂN TAOTN Müesse'semiz tarafuıdan çıkanlan en son eseıleri Hurrem Sultan 1Ş0 Kr. Viyana Dönüşü 150 • Kadın Avcıa 100 < Tarihî Musahabeler 75 » Tarihte Türkler için söylenen büyük sözler 25 > • umhuriyet 17 nci yıl sayı: 5879 *<*&** •• m e k t u b tSTANBUL CAĞALOĞLU ****& cumhuriyet, tstanbui. Posta kutusu: tstanbui Na 246 Cuma 2 0 Birincikânun 1 9 4 0 Telefon: Başmuharrlr: 22366. Tahriı heyeti: 2429& Idare ve matbaa fasmı: 24299 • 24290 Haraçcı Karde îznür ve Ankarada ol İstanbulda da bü M 0 B İL Mağazası açtılar. Salonlaruıı bir de|a*görünüz. Adres: Fîncancılar Rızapaşa yokusu No. 61 İZMİR ANKABA İSTANBUL dJMHURİYET MATBAASI Mühim kararlar Hükumet müstahsili himaye için ve zeytınyağı piyasasına müdahale edecek Ankara 19 (Telefonla) Hükumetin. müstahsillcri himaye etmek ve fiatlann düşmesine meydan vennemek için, tütün ve zeytinyağı piyasasına müdahale edeceği anlaşılmaktadır. Bu husustaki kararın neşrinden sonra, tütün ve zeytinyağı mubayaa edilecek ve piyasada nâzım rolü ifa olunacaktır. " Üniversite Talebe Yeni teşekkülü Cumhur Reisımiz hımayelerine alıyorlar Üniversite Talebe Birligi için uzun zamandanberi hazırlanan talimatnajne Rektorlüğe gonderibniştir. Kurulacak olan birliği Reisi cumhur Milli Şefimiz İsmet tnönn yuksek hımayelerine almışlardır. Maarif Vekili Hasan ÂU Yücel fahri reis olacaktır. Bu talimatnameye göre, evvelâ, her fakultede ayn ayn birer cemi. yet teşekkul edecek ve bu cemlyetler Ünirersite birlifini vücude getlrecektir. Üniversitenin butun talebe ve tedris heyeti birliğin azası olacaktır. Azalar muhtelif komisyonlar halinde çalışacaklardır. Birlik ve fakülte cemiyetleri kül. tür ve neşriyat, memleket, memle ket tetkik seyahatleri, geziler ve ağirlama, talebeye içtlmai muavenet gibi muhtelif kollara aynlmıştır. Fakulte cemiyetlerinin birinci reisini dekan, profesör ve doçentler arasından, ikinci reisini ise talebe ler kendi aralanndan seçeceklerdir. Talimatname mevkii tatbika kon. duktan sonra tedricen birlik için blna ve levazım tedarikine başlanacaktır. Örfî idare kanunu uzatılıyor Ankara 19 (Telefonla) Örfî idarenin 20 kânunuevvel 1940 tarihinden itibaren daha 3 ay müddetle nzatılması hakkındaki Basvekâlet tezkeresi bu aksam Meclise verildi. Meclisin yannki içtimauıda okunacaktır. Ördu ihtiyaclarına dair kanun Ankara 19 (Telefonla) Ordu ihtiyaclaruıdan melbusat ve teçhizatın yerli mamulâtından teminine imkân bulunmayıp memleket haricinden tedarikine lüzum hasıl olduğu takdirde Milli Müdafaa, İktısad ve Ticaret Vekâletlerinin müşterek teklifi üzerine İcra Vekilleri Heyeti kararile bu levazım mamul veya gayrimamul olarak yahancı memleketlerden de mubayaa ve tedarik olunabilecektir. Bu mevzu Uzerinde hazırlanan kanun lâyihası İktısad encümeninden geçerek Meclis ruznamesine alıııdı. Lâyihanın encümendeki müzakeresi sırasında İktısad encümeni bu vaziyetin milli korunma kanunuııun mer'iyet müddetile mukayyed olması esasmı kabul eylemiştir. Eskişehir meb'usu Emin Sazak ise maddeye esasından muhalif olduğünu ileri sürerek mevzuubahs levazımın biraz daha gayretle dahilden temini mümkün olduğu mütaleasında bulunmustur. Dün M. Metaksas'm dediği gibi dünyamn en yüksek ordulanndan biri olduğunu ispat eden dost Yunan ordusu, ebedi Akropol'ün temsil ettiği bir tarih şehadeti önünde, geçid resmi yapıyor Churchill dediki: Amerikanın Vaziyeti Eğer son günlerde söylcnme. ğe başlayan ve lngiliz adalarının istilâsı arzusunu tazeleyen sözler de hakikî bir esas olduğu anlaşılırsa, o vakit Şimalî Ameri" ka Büyük Cumhuriyetinin karan, İngiltere lehinde, harbe i?tirakten ibaret olacaktır. unja tarihinde eşi gorulmemiş bir savaşı tekbaşına yıiruten İngilterenin bu yüzden ihtiyar etmekte olduğu ma»raflar, denebilir ki yalnız İngiliz milleti gibi her nıanasile ç o k k u v e t l i b i r m i l l e t i n omuzlayabileceği büyukluktedir. Bu masrafların gündelik yekunu asgari 15 miljon İngiliz lirası olarak ahnsa ayhk yekununun 430504 milyon İngiliz lirasma baliğ olduğu gorülür, ki resmî rayicle Türk lirası olarak ifadesi toparlak rakamla 2 buçuk milyardır. On altı aydanberi devam eden harbin ue zaman biteceği henüz malum değildir Harbin jalnız ingiliz masariti yekunu yukanki havsala yırtıcı rakamlar olunca diğer muhariblerinki de buna katılarak bu afetin beşeriyete neye mal olınakta bulunduğu hakkında bir fikir edinilir. Hergün her tarafta yapılmakta olan tahribatın ziyanlarile biitün Avrupa insanlığınuı sefalet v e ı s t ı r a b ı bu ınüıhiş masraf hasaretlerinin haricindedir. Bu feci manzara toplu olarak gözcnüne alınınca beşeriyetin gene bir cinnet nöbeti içinde çırpındığı görülür. Harbin İngiltereye mal olduğu maddî ve nakdî kulfete bu memleket şimdiye kadar büyük bir zorluk çekmeden karşı koyduğu gibi âüyi düşünerek nıalî kolayhklar elde etmek için Amerikaya vaki müracaatine rağmen gene uzun müddet kendi varlığile cidalini jürütmek k u d r e t i n i muhafaza etmektedir. Son bir iki günün telgraf haberlerinden sarahatle anlasılıyor ki İngilterenin tekbaşına idame ettiği bu cidal, Amerikada hergün artan bir alâka kazanıyor. Öjle ki insanın nerede ise Şitnalî Amerika İngiltere lehine olarak harb meydanma atıhverecek, diyeceği geliyor. İngilterenin Amerikadan istediği malî muzaheretin bir istikraz şeklinde olacağı hatıra gelirdi. Amerikada böyle bir muzaherete muvafakat edilmek için bir takım kanun tadillerine ihtiyac vardı. Muhariblerin Amerikadan mubayaat yapnıalan için bunların bedellerini peşin para ile odeyerek satın aldıklan eş>ayı kendi vasıtalarile nakletmeleri lâzım geidiğine dair bir kanun vardır. Bu kanuna göre ingiltere Amerika piyasasından kredi ile mubayaat yapamazdı. Eski harb borclarını ödememis devletlere yeni borc para verilmemesi için de bir kanun vardır. Bunâ göre de kredi temin eı'ecek bir istikraza imkân bulunamazdı Şimdi öğreniyoruz ki Birleşik Amerika Devletleri Büyük Cumhuriyetinin Reisi İngiltereye Amerikadan temin edilecek yardım için yukanki zorluklan çeviren bir formiil bulmuş ve bunu bir plân haBnde kongreye teklif etmeğe hazırlantnısrır. Bu plâna göre Amerika İngiltere[Arkası sahife 5 sütun 1 de] Düşmanı mağlub edeceğimize kat'iyen eminiz! Teslihat 1941 de tam kemalini bulacak Başvekil, anavatan ordusunun, taarruz harbi de yapmak üzere hazırlandığını söyledi Londra 19 (a.a.) Çörçil bugün Avam kamarasmda vaziyet hakkında soy. lediği nutukta, askerî vaziyet hakkında sık sık beyanatta bulunmanın tehlikeli bir hareket oldusunu, çünkü bu sayede hükumete ve sevkülceyş bakımından ehemmiyetli kararlar verecek olan makamlara aid fikirlerin ortaya döküleceğini söylemiş ve Garb çolündeki askerî T Arkası sahife 5 sütnn 4 tel ^ Habeşistanda>^ lsyan hareketinin genişlediği resmen haber veriliyor Londra 19 (a^.) Avam Kamarasında Hariciye Musteşarı Eutler demiştir ki: « Habeşistandaki şartlar hakkında malumat almak tabiaüle güçtür. Fakat İtalyanlara karsı isyin hareketinin ilerledigi anlasılıyor. İmparator Selâseye ve Habeşistanda düşmana karşı mücadele etmek isleyen bııtün unsurlara hürriyet harbinde her türlü yardımı yapmak İngiliz hükumeünin siyaseti icabıdır.» Yunan bataryaları Tepedelen ve Chimaza'yı dövüyorlar Müstahkem mevzileri t e r k e d e n Italyanlar açlık ve yorgunluktan da zayiat veriyorlar Atina 19 (a.a.) Yunan B^şkumandanlığının dün akşam neşrettıği 59 numarah tebliği: Cephenin muhtelif noktalarmda mu\affakiyetli mevziî hareketler olmuştur. Aralarında bir kaç subay olmak uzere bugür. yeniden bir kaç esır Mdık. Büyük miktarda malzeme de iğtinam edijmiştir. Libya taarruzu Muhtcmel bir Alman taarruzuna karşı İngilterenin hazır bulunduğunu bir kere daha tekrarlayan M. Churchill Britanya sahillerindeki ağır bataryaları teftiş ederken Taarruz şubat ortalarında yapılacakmış 96 milyarlık seferi harb levazımı Amerika tarafından, kiralama suretile İngiltereye devredilivor HARB VAZİYETİ ^ Sınai devlet ^ müesseseleri Ucuza mal olmaş bir saferî İngiliz ordusunun H O yaralı O ve ölü vererek 33 bin esir ve mühim ganaim almalan hakikaten şaheser bir baskın yaphklannı ispat eder Muharebeler, Bardia etrafında cereyan etmektedir. Burada, iha. ta edilmiş olan üç İtalyan tumeninin peh tehlikeli bir vaziyette, umidsizlik içinde dovuştuğü ve bazı İtalyan kuvvetlerinin Derneden Topnıga degil, Tobruktan Derneye doğru çittikleri gorulmüştür ki, bu, İtalyan Başkumandanlığınm Bardia'daki üç tümeni bir ardcı kuvveti gibi kullanarak ordusnnu garba doğru çektiğini |Ar<<»<ii sahife S sütun 6 da I Ankara 19 (Telefonla) Davlet serrrayesile kurulan iktısadî teşekkullerin umumî heyeti bu sabah 10 da Meolıste toplandı. İçtimaa Ba^vekJ Dr. Refik Saydamın riyasetinde olarak öğleden sonra da devam edildi ve geç vakit nihayet verildi. Geçen toplantıda muhtelif ihtı. sas komisyonları ayrılmıştı. Bu günkü umumî heyette Sümer Bank te şekküllerinin faaliyetleri ve 1939 kâ.zsrar hesablarını tetkik eden encü • • men raporlan uzerinde müzakere'er olmu=tur. Mısırdaki ingiliz kampBaşvekilin riyasetin larında bulunan 32 bin deki heyet, hesabların İtalyan esirinden 1626 sı tetkikine devam etti subaydır Hava taarruzları he Nevyorktaki 30 Danima^ka vannru da satm men hemen durmak alınarak Brita^yaya yollanacak derecesinde azaldı Nevyork 19 (a a.) Nevyork Post gaVaşington 19 (a.a.) Birle>ık Amerika reisliğme vaktıle namzedlişinı koymuş olan London, yaptığı bir seyahatten Vaşingtona dönmuştür. London, Hıtler'in Ingıltereyi şubat ortalarına doğru istilâ etmek niyetinde olduğunu, resmî ve emin bir kaynaktan haber aldığıru söylemiş tir. zetFsine göre Ruzvelt'in son teklıfine göre İngiltereye kiralanacak tayyare,, tank. gemi ve sair harb levazımmın kıymeti 9 milyar 500 milyon dolardır. Nevyork Times'e göre Ruzvelt istihsal guçlükîerine rağmen İngiltereye sioariş vçrmeğe devam için tavsiye erde bu unmustur. Bu sİDari^erin 3 ınilyar doinrlık olduğu anlaşılıvor. (Arkası sahife 5 sütun 5 te] TArkası sahifp 5 «ütun ? dei Acı bir kayıb Refi Bayar dün sabah vefat etti Türk İngiliz mukavelesi Nediste Ankara 19 (Telefonla) Ingilizlerle yapılan son ticarî ve malî anlaşnıanın ty;d'kına dair kanun lâyihası bugün Meclise verildi, ve alâkalı encümenlera görıderildi. Et meselesi ^ Fiat Murakabe komisyonunda Atina 19 (a.a.) Yunan topçusu Arnavudlukta Chimara limanı ile Tepede ien'i ve bu mevkün şarkındakı Klissoma'yı bombardımana devam etroektedir. Cepheden alınan son haberler Yunan kıt'alarının yeni hücumlardan sonra tahkim edilmiş mühim mevziler işgal ettiğini bildirmektedir. KUssoma'run Italyanlar tarafından tahlıye edildiği haberi Yunan kıtaatını teşçi etmiştir. Yunanhlar taratından işgal edilrruş olan Ostrovitia dağlarırun ötesmdeki muharebe meydanı düşman zabit ve efradının cesedlerile doludur. Ölen'erin bir kısmı açlıktan ve yorgunKahire 19 (aa.) ingiliz umumî ka luktan ölmüştür. ra'gehinın tebliği: M. Metaksas «Yegâne düşüncemiz M.sır: Bardiya'da düşnıarun adedce faİtalyan ordusunun tamamen ik ku n etlerini muvaffaluyetle yerinde tahribidir» dedi tutmuş olan kıt'alarımıan ileri unsur Atina 19 (a.a.) Hükumet reisi Meları, ğittikçe takviye edılmektedir ve bu mır.takada mağlub edilmiş İtalyan ordu taksas, dün, ziraî korporasyonlar millî sunun geri kalan kısımısrmm vaziyeti konfederasyonu idarî komitesine riyaset etmiş ve sbykdiği nutukta ezcümle deşimdi ümidsiz telâkkı olunbbilir. Ahnan esirlerin mıktarı artmaktadır. nıştir ki: « Düşmana karşı yaptığımız muhaDaimî üse'ra kamplarmda şimdiye kadar 3154G italyan esiri sayılmtşt'r Bun'arın lebe, muvaffakiyetle devam etmekte oarasında 1626 İtalyan subayı vardır. Bin lup İtalyanlarm tam hezimetile nihayet lerce esır de halen muharebs meydanın bu'acaktır. Ordumuzun iyi ellerde bulunduğuna dan geriye gönderilmektedir. Sudan cephesinde, keşif ko'larımız, hepiniz emin olabilirsiniz. Erkânıharbiye Kossaîa ve Gallabad mıntıki'aTinda ve ve kumandanlanmız vazifelerini parlak niden faaliyetlerde bulunmuslar ve düf bir şekilde yapmışlardır. Yunan orduFU, dünyadaki orduların en iyilerinden biri mana zaviat kavdettirTiisleıdir. Atalarımızm Kenvada. 16 kânumıevyplc^ki muvaf clduğunu ispat etmiştir. fakıyetli hareketimizdpn sonraki vazi muvaffakiyetlerini geride bıraktık.» Metaksas, ordudaki ihtiyat askerlerin Vftte değişiklik voktur (Arkası sahife 5 sütnn 1 de] r Arkası sahife 5 sütıın 3 tel İngiliz kıtaatı Bardia Tobruk yolunu kesti iki italyan fırkası çember içinde... Dünkü harekât Biz ruha bakalım! Merhum Refi Bayar İzmir meb'usu Celâl Bayarın büyük oğlu ve memleketimizin olduğu kadar beynelmilel sigortacılık âleminin de çok tanmmış bir siması olan Refi Celâl BaMillî enerji kaynaklarını kesif bir halde daima faaUyette bulundurmak' Günün en canlı mevzuu budur ve Parti olsun, Meclis veya hükumet olsun milletin düsünce ve aksiyon mes'uliyetini taşıyan bütün unsurlar bu nokta uzerinde ısrarla dmmaktadır. Nasıl yapahm ki millî enerji kaynaklanmızın zerresi bile boşıma akmış, yahud muattal bir halde kabnıs bulunmasın! Bu hususta bir kanun projesinden bahsediliyor: «Millî korunma kanununun mer'iyet mevkiinde bulundurulmasmı müstelzim olan fevkalâde zamanlar esnasında millî calısma kudretlerini faaliyette bulundurabilmek icin hükumetin hafta ve bayram tatilleri uzerinde tasarrufta bulunabilmesini temin edecek salâhiyetle teçhİ7İ düşünülmektedir. Bu mevzuun hükumetçe tetkik edilerek Büyük Millet Meclisine bir kanun projesi hazırlatnası muvafık görülmüstür.» Gene aynı haberi nesreden gazeteye göre, fevkalâde ahvale münhasıı kalmak üzere bir buçuk gunlük hafta tarilinin bir güne indirilmesi ihtimaü vardır. Fikrimce. enerji kaynaklanmızdan azamî randunanı almak hususunda bu usul faydalı değildir. Haftada yanmsar gün ilâvesile umumî faaliyet yekununu ayda iki gün artırmak belki kabil olur. Fakat gayemiz, şekilden ibaret imkânlar ve bunların temin edeceği nishî zaman farkları olmamalıdır. Resmî veya hususî müesseselerin haftada yanm gün fazla çalısması. bir haftalık mesai karsısında büviik bir fark teslrîl etmez. Asıl mesele. bütün hafta zarfında me^odlu, vakit kaybetmeye fırsat vermiyen bir tarzla çalısarakrçok i? çıkarmaktır. BirincİM şekille alâkadardır. ildncisi ruhla. Bî&ifcha ba Birkac kahm. YUNUS NADI Fiat Murakabe komisyonunda et meselesi goriisülüyor (Yazısı Sinci sahifemizde) C N. [Arkası sahife 5 sütun \ de]