28 Kasım 1938 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 8
ATATIURIKIUN HATIRATI Mütarekede İskenderun şehrinin İngilizlere teslimi hakkında Sadrazamın telgraflarına Mustafa Kemalin cevabları —ll— İngilizlerin Haleb civarındaki ordu - larırı beslemek için İskenderundan isti- fade etmek istemeleri muhik — değildir. Çünkü İngilizlerin eline geçmiş bulunan Haleb vilâyetinde ve nefsi Haleb şehrin- de milyonlarca erzak olduktan başka mü tareke şartnamesinin 21 inci maddesine nazaran £lhakika Halebdeki İngiliz or - fusuna Jaşece muavenel etmek lâzım ge- ürse pek çok erzaka malik bulunan Ki - lüs, Antep havalisinden tertibat ve teda - bir ile erzak aatılabilir. Zatı samilerini | lemin ederim ki maksad Halebdeki İn - Riliz ordusunu laşe etmek — olmayıp İs - kenderunu işgal ve İskenderun, Kırık - han - Katime yolile hareket ederek An- takya - Dircemal - Ahterin hattında bu- lunan yedinci ordunun hattı ricatini kes- mek ve bu orduyu altıncı orduya Müu - sulda yapıldığı gibi teslimden ictinap e- dilemiyecek bir vaziyete sokmaktır. İn - gilizlerin ermeni çetelerini bugün Islahi- yede faaliyete geçirmiş olmaları da bu zanna kuvvet verecek mahiyettedir. İngiliz murahhasının — centilmenliğini ve buna müukabil bu tarzda cemile ibra- zainı idrak ve takdir nezaketinden muar- ra bulunduğumu arzederim. Yunanistanın sahai faaliyete çıkarıl - mamasını temin ile İngilizlerin İskende- run ve İskenderun - Haleb yolu üzerin - de birleşmelerindeki münasebeti man - tıkiyeyi anlayamadığım gibi bu hususta müsamahayı da bilâkis pek mahzurlu gö- Tüyorum. Binaenaleyh keyfiyetin tarafı devlet- lerinden İngiliz Suriye ordusu kuman « danına tebliğine delâlette mazurum. İs - kenderana her ne sebeb ve — behane ile asker ihracına teşebbüs edecek İngiliz - lere ateşle mümanaat edilmesini ve ye - gdinci orduya, elyevm bulunuları — hatta gayet zayıf bir leri karakol tertibatı bı- rakarak kısmı küllisini Katime - İslal | ye istikametinde bittahrik Kilikya hu - dudu içerisine peçirmesini emrettim. İn-| gilizlerin i#falkâr muamele, teklif wW hareketlerini İngilizlerden zizade mu - hik gösterecek ve buna mukabil cemile Abrazım mutazammın olacak — evamiri hüs atbike yaradılışım müsaid olma - dığından ve halbuki başkumandanlık er- kânıharbiye riyaseti ceMlesinin ictihadı- hâ tatbiki harekât etmi takdirde bir çok ithamat altında k: aklığım ta - bif bulunduğundan kumandavı teslim etmek üzere verime tayin bu racağlınız zatın süratle emir ve tebliğin hâsseten ham ederim. Yıldırım O-dular Grupu Kumandanı Mustafa Kemal hemen Yıldırım Ordülür Grupu Kumandanlığına Harbiye 6/11/34 7/11/24 5-7 evvel vürudü C: 721 ve 782 şgifreye: 1 — İskenderuma çıkacaklara karsı ta- rafımızdan silâh tstimalinin emir veril - Miş olması devletin sivasetine ve mem - leketin meneafilne 'en mugayir ol - duğundan bu vanlış emrin derhal tashih olunması tavsiye olunur. Mütareke şora- İtinin suitefsirin ve suitatbik ve muh telif tabirattan mütehassıl — müşkülât ta Börülmüştür. Mütarekenamede bu gavri müssid ahkâmı kabul ettiren gaflet de. ğil, kat'i mağlü miızdir. Devlet va - ziyeti hazıranın mütehammil olduğu te - şebbüsatı ziyasiyede bulunmakta ve mu- Vaffakiyet memul etmektedir. Şurası sa- | imimen if: da de Tekât r ki bu nazik zaman- re tesiri küllisi olan ha- batın cebhede tarafınız. n ât e müna dan ifası ziyadeşile mucibi emniyet ola- cağına şübhe yoktur. Bununla — beraber| k nazik olan vaziyeti hazırada ah münakaşa ve teahhürata tahammülü plmayıp ordulara tarafımızdan — vorileti Ralimatlar kat'i surette — vacibülittibadır. e grupun lâğvı emri kabili ieradır. Alı- Nakledenler Siird Meh usu merhum Mahmud ve Falih Rıfkı Atay 192 6 Büyük Atatürk Bursada Merinos fabrikasında yeni fabrikanın defterini #mzalarken konuması münasib görülen — karargiha yedinci ordu karargâbı ünvanı ita ve faz la olanlar ilga olunur. Gruptaki müfet - tişlerin vesair zevatın yedinci ordu ün - vanile dahi hakkı müktesebleri mahfuz tinkâf etmeleri gayrimemuldür. Sadrazam Ahmed İzzet Sadrazam Ahmed İzzet Paşa Hazretlerine C: Şifreli iki maruzatıma cevab olan 6/11/34 tarihli şifreye: 1 — İskenderuna çıkacaklara karşı si- lâh istimali hakkında verdiğim ve 5/11/ 94 tarihli mahrem emrin maddei mahsu- sasını avynen arzediyorum: (İngilizlerin muhtelif behanelerle İs - kenderuna asker çikarsrak yedinci ordu atını müşkül vaziyete sokmak- iste - K iktesıa yirminci Teit için irinci maddede zikredilen harekât hi - tam buluncıya kadar icab ederse ateşle menodilecektir.) Mezküir birinci madde ise y inci kolordu kısmı — küllisinin (Katıme « Subaşı) hattının şimaline geç- mesine alddir. Bu hareket hitam bulmuş olduğun - dan silâh istimali hakkımdaki emrin za- manı tetbiki geçmiştir. mashaza — iradei fehimaneleri üzerine oradaki kumanda - na yeniden talimalı mahsusa verilmiş - tir. 2 — Dünün mırası seyyiatı olan bu - günkü gayrimüssid vaziyetten devleti - mizi tahlis hususunda muvaffakiyet me- mul olan teşebbüsatı siyasiyede mazharı eltafı sübhaniye olmalarını Cenabihak- tan bütün ruhumla tazarru ederim. Ceb- hedek! harekât ve münasebatın tarafı â- ciziden ifasında izhar buyurulan emni - yetin samımiyetine şübhe etmem ve bu samimiyet ve teveecühe itimadımır dere- cesi memleketin tahlisi hususunda uhdei âcizaneme muhavvel vazaifin taibik — fi- Hyatında sübut bulacaktır, 3 — Vaziyeti hazırdak' nezaketi bü mahivetile ve pek bariz bir surette tak- dir edebileceğime emniyeti fehimanele - rinin inhilâli kadar #cizlerince mucibi teessür bir şey olamaz, İfayı vazifede mutlaka selâmeti memleketi istihdaf eden tarzı Jera etmek ve bunun istilzam eyle - diği b teehhürat mahiyetinde telâkkiye uUğramamasını hassatan rica ederim. 4 — Grup karargâhının yedinci ordu karargâhı vaziyetini almasile yeni teşki- lât hakkındaki iradei fehimanelerine ye- dinci ve ikinci ordular karargâhları lâğ- vedilerek yalnız grup karargâhının ipka- olduğundan iş zamanında hizmetten is -| 1 güna istirhamatın münakaşa ve | sı hakkındaki maruzatım tamamen teta- buk eylemiştir. Aradaki fark lâüfızdan ibaret kalmıştır. Yıldırım grüpu namı sair bilcümle es - bab ve mütaleattan sarfı nazarla beraber elyevm tahtı kumandamda bulunan kı - taat ve her türlü enkazın maziye aid bir çok girift muamelâtile tamamen vakti ha- tere gelinciye kadar yıldım grüpile kat'ı alâka etmesinde şimdilik bir çok müşkü- lât vardır. Yedinci ordu dahi evvel ve 4- hir ilgaya mahküm bulunduğundan bu - nun şimdiden lâğvile atiyen dahi bir namı tarihi olarak her hangi bir kumandanlığa tevcih suretile mahfuz kalabilecek ve bu- gün de manevi tesiri büyük olan (Yıldı- İtim ordular grupu) ünvanının Yıldırım a'gmpı şeklinde muhafazasına müsaadei İcelilelerini istirham eylerim. Mustafa Kemal Yedinci Ordu kumandanlığına Numara 8/11/734 24 S. 930 evvel Bugün Britanya hükümetinden aldığı emre tevfikan vis Amiral Galtrop İsken- derun şehrinden General Allenbi tara - fından bildirilecek müddet zarfında tes- Hmini taleb ve aksi takdirde mezkür şeh- ri cebren işgal edeceğini ve İskenderun. da kıt'a kumandanımıza evamir ve tali - matı seria itasını yazıp bubabda mütare- kenamenin yedinci, onuncu, on yedinci maddelerile beyan olunup şehri teslim teklifine hak ve salâh'yeti olduğu ve har-| be devamdan sureti mutlakada âciz bu -| lunduğumuz bir emri aşikâr ve İsken -| derun şehri için güçhalle akdine mu - vaffak olduğumuz mütarekenin feshedi - lebileceği derkâr olmakla müracaat vu- kında İtilâfiyunnun vuku vumut ua mü - racaatlarına tarafımızdan sert ve barid bir cevab verilmiş olduğu hakkındaki ze- habı devletlerinin sebebi tevellüdü anla- gılamamıştır. Muhtelif sebeb ve bahanelerle İngiliz- lerin İskenderunu işgal için” vuku bulan lik ve son müracaatlarına oradaki kuman- dan tarafından verdiğimiz talimata tev - fikan ita olunan cevab pek ziyade na - zikâne ve hükümeti seniyenin bize tebliğ eylediği mütareke şartnamesi münderi - catına ve zatı devletlerinin evamirine ta- mamen mutabık olduğu grupça vesaike müsteniden iddia olunur. Bu babda sert ve barid cevab alındığı Britanya hükü « metinin murahhasları tarafından dahi söylenmiş olduğuna dair bir kayıd ve işa- ret yoktur. Binaenaleyh İngilizlerin deh- şetli bulduğunuz on son cevablarının es- babını başka yerde aramak lâzımdır. Bit- tedric bütün memleketi istilâya kadar va- racak olan böyle dehşetli cevabların te - kerrürüne şüphe olmadığından arzetti « ğim esbabın derin düşüncelerle nazarı muühakemeye alınması lüzumunun arzını vazife addederim. Halebde bulunan İngiliz kumandanı is- tifade etmolerini taleb ettikleri İskende - run - Haleb şosesini tahlı emniyette bu- lundurabilmek için kıtastımızın (Kilis » Payas) hattının şimaline alınmasını İn- giliz başkumandanlığının İstanbula tek - Uf ettiğini ve vakit zıyaına mahal kal - mamak üzere Haleb - İskenderun şosesi - nin şimdiden keşfine müsaade olunması Hüzumunu bildirmiştir. Altıncı ordu kumandanlığının 2/11/34 tarihli raporu da bittabi manzuru dev - kuunda şehrin tahliye ve teslim olunması zımnında icab edenlere tebliğatı serla ifa- sı Jâzımdır. İskenderun limanından ve Haleb şose- sinden istifade edebilecekleri teklif edil. miş iken böyle dehşetli bir cevaba ma - ruz kalmaklığımızın İskenderun kuman- danına düveli İtilâfiyenin ilk müracaat - larında tarafımızdan sert ve barid bir ce- vab almalarının da dahli küllisi olduğu kaviyyen melhuz olduğundan ibrazı fütur etmemek şartile bu âezimizin nazarı dik- katte bulundurulması ve akval ve ef'ali - miyzin buna tevfik edilmesi selâmeti | memleket için elzemdiz. Sadrazam ve başkumandanlık , Erkönharbiye relisi Ahmed İzzet Sadrâzam İzzet Paşa Hazretlerine Adana 8/11/34 İskenderun şehrinin İngilizlere teslimi hakkındaki 8/11/34 tarihli emri samileri alındı. İskenderun limanından ve Haleb şosesinden istifade edebilecekleri hak - letleri buyurulmuştur. Bu rapor muhte- viyatına nazaran İngilizlerin (Null_Yw Crablüs - Haleb) şimenüiferlerini işaret olan ve İngiliz ordusu başklm"n“l danının Musulun derakab terki ve takdirde cebren gireceği hakkındaki lifi ne suretle tefsir olunacaktır. Görülüyor ki meselenin tarafımızdi” İngiliz murahhaslarına karşı vuku duğu zannolunan burudete hamline hal yoktur. 4 Mütaleai mesrudeden maksadı S€İ zanem şudur ki her ne sebebe mebni 0 * lursa olsun İngilizlerle aktedilen mütaft kenin imza tahtına giren şekli mi devleti Osmaniyenin sıyanet ve selâiit tini kâfil mana ve mahiyotte değildi” Mevaddı mezkürenin mühim ve $ medlüllerinin bir an evvel tesbiti JâZR” dır. Yoksa İngilizlerin tekâlitine huft kadar olduğu tarzda mükabelede dr"', edildiği takdirde bugün (Payas - hattına kadar olan «raziyi istiyen lizler tarafından yarın Torosa kadar he Kilikya mıntakasının ve daha Konya - İzmir hattının lüzumu işgali * lifinin birbirini velyedeceğine ve birMü, tice ordumuzun kendileri tarafından SY ve idaresi ve hattâ heyeti vükelâyi ÖS )Mmaniyenin Britanya hükümeti ti lüzumu intihabı gibi tekâlifin karşıslt e da da kalmak müstebad değildir. ACİZ zâfımızın derecesini pek iyi bilirim- BU nunla beraber devletin yapmıya l"'“ olduğu fedakârlığın Gerecesini tayin “d tahdid etmek lâzım geleceği ile muhafaza ederim. Yoksa Almanyâ müttefikan sonuna kadar harbe & etmek halinde büsbütün münhezim oldu" ğuna nazaran İngilizlerin iştihsal eyliye bilecekleri neticeyi onlara kendi muâV' timizle bahşetmek tarihte Osmanllılık $İA ve bilhassa hükümeti hazıramız içi kara bir sayfa vücude getirir. Şayed hükümeti seniyece İngilizlerii ciddiyet ve samimiyetine itimad olunt lecek bir ittifakı hafi yapılmış ve yap! ması ihtimali kavi derecesinde bulunm” ise bu hususun meçhulümüz kalmasi " tabi yanlış muhakemata sevkedebiledt ğinden mümkünse bubabda imaen © tenvir edilmekliğimi istirham ederitli |kibeti vatanla endişenâk olmaktan mütü” vellid ve samimi olduğuna şüphe *dü ” memek lâzım gelen işbu mütaleatıği! münakaşa mahiyetinde telâkkisine tü" yül buyurulmamasını hassatan rica © rim. Bilhassa zatı samilerince yakinen ”;:] lüm bulunmuştur ki âcizleri her N€ B' ve vaziyette bulunursam bulunayım F ru olduğuna kani bulunduğum ve İ ııt* denlere arz ve iblâğını selâmeti memlt! icabı kabul ettiğim içtihadatıma tebsi © yetlen meni nefse küadir değilim. Mustafa Kemül . — Benim mütaleatım ve bu mütalei | larırm tevsik için size tevdi ettiğim Y saik akunduktan sonra bütün Türk vie letini, bilhassa Türk münevverlerini danf ve fikri bir mülâhazaya davet isterim. (Arkası var) Atatürk'ün milli mücadele esnasında alınmış tarihi bir resmi İr YEer F D ERESETRLÇRE g< FELSLERE ŞEEBERE, Ki ü üirep a)
