29 Nisan 1934 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 4
Dil Bahsi Türk Dili Tetkik Cemiyeti Neler Yaptı T.D. T. C. Umumt Kâtipliğindeni T. D. T. C, kurülüşündan beri iki büyük ve geniş araştırmaya girişmişti. Bunlardan biri, bütün memlekete yay- im olarak yapılan halk ağzından söz erleme işidir. On beş aydan beri köylere yarıncıya kadar her yerde derlenen öz Türkçe halk söz'eri kaza ve vilâyet merkez'erinde mükerreren ayıklanarak cemiyet Mmerkezine ak« maktadır. Geçen yaz sonlarında böy- lelikle toplanmış olan 12) binden fazla derleme fişi İstanbul Üniversitesinde, lise ve ortamaktep hocalarından bir heyet elile taranmış, bunlar arasında dilimizde kullarılır. yabancı sözlere karşılık olabilecekler sürülmüştür. İkinelılç, yine bütün memlek;üv; aygın olarak en yıl ılan bü ı’ill anketidir. î;ıî ın'kıeliy:p dilim.zde; hele yazımızda en çok — kullanılan yabancı sözlerden 1500 € yakın ortaya atılarak herkesten bunlara öz Türkçe karşılık aranması rica edilmişti. Gelcn karşılıklar cemiyet merkezinde sıraya konarak gözden - geçirilmiş, ilk - bir geçme yapıldıktan sonra umumi mer- kez heyetince tetkikine başlanmıştı. Bu iki büyük işin verimini geniş- letmek ve tamamlamak Üzere cemi- yet bir de kitap tarama işine giriş- miş, yerli ve yabancı lügatlerle yazma ve basına eski kitaplardan 150 ka- darını bu işi en eyi başarabilecek zatlerin elile taratarak bunlarda rast- lanan Ööz türkçe sözlerin dilimizde kullanıdan — hangi yabancı — sözlere karşılık olabileceğini ortaya çıkarıl- mıştlır. İşte bu çalışmaların 3 Şömeze DT Ük verimi özere 'T. DUT Ci oamanlır eadan türkçeye söz karışılıkları tara- ma dergisi » adı alında bir. kitap bazirlamış ve basmaya da başlamıştır, * Tarama dergisi , gerek derleme fişlerinde; yani halk ağzında ve gerek kitaplarda bulunan öz türkçe sözleri, dilimizde kullanılan yabancı sözlere karşılık olma bakımından — ortaya koyan bir eserdir. Bu dergide dilimize Şirmiş yabancı sözler csxa tutulmuş, mlar alfabe — sirasile dirildikten sonra her bir aöze derlemeden veya kitaplaı bulunan — karşılıklar da keza ali sırasile karşıstında yine Akdenizin Pırlantası Çeşme- de Cemiyet Ve Fikir Hayatı Çeşme (Husu- si) — Sakızadası karşısında kuruk-: muş, bol verimli, güzel — görümlü bir — kasabadır. Yeri, konuluşu, kuruluşa limon, portakal ve zey- tin — ağaçlarının bir. dantel gibi süslediği yümrüt toprak, Çeşmenin göz alan, gönül akıtan tabil gü- zelliklerini arttırmaktadır.“ Adalar denizinin pırlantası , diye amlan Çeşme, dillere destan olan ılıca- ları, temiz ve sağlam — havası, birçok hastalıklara birebir gelen sıçak suları, deniz kıyılarını boy- dan boya kaplıyan güzel ve eşsiz kum - tepecikleri ( plâjarı ) ile yıkanma, dinlenme, eğlenme ve İyilenme yeridir. ; Kasaba, Milâttan çok önce, şimdiki yerinden yirmi dakika | ötede ( Çeşmeköy ) ünde kurul- muştur. Sonra, sonra halk yavaş yavaş deniz kıyısına inmiş, kasaba da bugünkü yerini tutmuştur. Çeşme'nin yeni ve eski yerlerinde ve birkaç saat ötedeki İldırı köyünde eskiden kalma pek çok eserler vardır. Çeşme'nin eşsiz dilberliği ka- dar toprağı da verimlidir. Servet ve gelir kaynağı tütün, üzüm, ana- alfabe sir: gösterilmiştir. Her bir n alını © da yanı- başında kıza işaretlerle belli edilmişe tir. Tarama dergisine bir kaynakta bulunmıyan yaratma sözler alınma- maştır. Derlemeden veya kitaplardan p.“_ #özler üzerinde ilk bir îı:ulml yapılarak bunların elden geldiği kadar doğru olmasına lmaş ise de umuml olarak, dergiye ham bir dil malzemesi listesi diyebiliriz. Tarama dergisine kaynaklık eden eserler ile bu dergi 'lçlın çalışmış olanlardan her birinin adları ve gör- dükleri İç, derginin baş tarafında gösterilmiştir. ü Tfıınını dergisinin 10 forma tutan sikülü neşredilmiştir. Bu fasi- külde Ön söz, İşaretler ıy.: kısalmalar; derginin kaynakları, taramada ve dergide çalışanların adları İle A ve B harfleri vardır. C€ ve ondan sonraki harfler da Devlet Matbaasında basılmaktadır. Derginin her fasikülü cemiyet tara- fından reyleri aranacak zatlara mec- canen gönderilmektedir. Devlet Mat- baasında vilâyet merkezlerinde maa- rif müdürlüklerine, kaza merkezlerin- de de Maarif — memurlukluklarına Hsteler ve kitaplar — gönderilmiştir. İstanbulda bulunan zatlar kendi 'ade larına fasikülleri Devlet — Matbaası satış yerinden alacaklardır. Cemiyetin merkez teşkilâtına dahil olan Kol, Bölük ve Takım azalarına da Cemi- yet merkezinden fasiküller çıktıkça wllecti!îı.ı T Dergi alan her zattan cemiyetin ricamı, buradaki - karşılıkları - dikk: gözden geçirerek şu nokit deki reylerini bildirmele: 1 — Dergide yazılı öz türkçe kar« gılıldarın telâffuzunda, yahut mana- tında bir yanlışlık, yahut bir eksiklik var mıdır? Bilhassa derlemeden gelen sözle- rin gkeıek söyleniş ve kullanış tarzı, gerek manası bakımından azami itina gösterilmesi pek faydalı olacaktır. 2 — Dergide yarılı yabancı dilden lme sözler için gösterilen karşılık- lardan başka halk dilinde, yahut ki- taplarda o yabancı söze karşılık ola- Bilecek buşka bir Öz türkçe söz var mıdir? 3 — Dilimizde kullanılan yabancı sözlere gösterilen karşılık arasında €. ıırıun ve en çok dile yatğın görül enler hangileridir? Taanilte kolaylık olmak — üzere son, Limon, portakal ve man- Takdir Edilen Muhtarlar Rize, (Hususi) — Köy kanunu- nun tatbikinde ve sair köy işle- rinde gösterdikleri gayret ve muvaffakiyetleri sebebile Berta nahiyesi müdürü Kadri Beyle Ortaköy muhtarı Hasan Efendi ve iş arkadaşları Mehmet, diğer Mehmet, İsmaü, Sıddık Efendiler Artvin kaymakamlığının işarı üze- rine vilâyetçe birer takdirname ile taltif edilmişlerdir. tashih, ilâve veya tercih yolundaki mütaleaların her yabancı söz için takriben 10x15 cm, kıt'asında ayrı kâğıtlar üzerinde gönderilmesi muva- fik olur. T. D. T. C. bu büyük ülkü işinde bütün milletin el ve gönül birliğile çalışması gibi yüksek Lir dilekle ya- pilan bu müracaatın iyi karşılanaca. gından emin olarak, gerek reylerini verecek yurttaşlara, gerek derginin yayımı işine yazılarile yardım edecek olan Türk matbuatına şimdiden te- şekkürlerini sunar. Resimli Artvinde — her senekinden daha büyük edilmiştir. Mektepler tarafından eden çok güzel eserler vücude getirilmiştir. simde ortamektep izcileri ve talebeleri büyük mu- vaffakiyet kazanmışlardır. Kurtulüş bayram Çöşmenin amuml manrzarası darindir. — Limon, portakal ve mandarinleri çok İri ve nefistir. Üzüm ve hele tütünleri Ege'nin en temiz ve en nefis mahsullerin- dendir. Hele anasonları bütün yer yüzünde nam kazanmıştır. Kazada iki mnahiye, on üç köy vardır ve buralarda on altı bine yakın nüfus barınmaktadır. Halkın hemen hepsi - çiftçidir. Sağlık vaziyeti oldukça iyidir. Bulaşıcı hastalıklara rastlanma- maktadır. Havanın sağlamlığı hal- kımızın sağlığına — çok yardım etmektedir. Burada içilecek iyi su yoktur. Cemiyet ve fikir ha- yatı çok durgundur. Ne bir sine- ma, ne bir eğlenti yeri vardır. Hele gece hayatı hiç yoktur. Halkın gittiği yer sadece kahve- lerdir. Bununla beraber hayat çok bahalıdır. Geçinmek oldukça güçtür. Çeşme mektep ve maarif sa- — Siirt'te Firinci Umumt Müfettiş Şerefine Ziyafet Ve müsa- mere Verildi Sürt (Hususi) — Birinci umum müfettişi ve müfettişlik erkâm Siir'te gelmişlerdir. i fırka xabit yurdunda mükellef bir ziyafet keşide edilmiş, nutuklar taati edilerek eğlenceli bir gece yaşanmıştır. — Ziyafetten — sonra Halkevinde tertip edilen müsa- mereye gidilmiş — muvaffakıyetli tems.İler seyredilmiştir. Diyarıbekirde Bir Müsamera | Diyarıbekir (Hususi) — Halk l evi temsil — heyeti — tarafından Himayei Etfal — menfaatine bir ' müsamere tartip edilmiştir. Mü- samerede Faruk Nafizin F a'ıraman piyesi temsil edilmiş, musıki kolu tarafından da fevkalâde bir kon- ı Ser verilmiştir. —— - Memleket Hab bu sene merasimle tes'it kurtuluşu temsil Mera- | portakalcılık hasında oldukça kuvvetli ve ileri- dir. Kazanın on üç — köyünden on ikisinde son sistem mektepler yığılmışur. He- le merkezde yük- seltilen — Namık Kemal mektebinin içi ve dışı çok güzeldir. Birçok yerlerde eşi |bu- lunmaz.Başta ilk tedrisat müfettişi Şerif, Maarif memuru İsmail ve 16 Eylül mektebi başmuallimi Şerif Erdoğan Beyler olduğu bhalde bütün kaza muallimlerinin imanlı çalışmaları övmeğe değer. Burada bir belediye reviri, bir sinema ve elektrik vardır. Fakat sinema geçen yıldanberi kapalı durmaktadır. Nüfusa pek çok ihtiyaç vardır. Bağcılık, limon ve yıldan yıla ilerle- mekte ve artmaktadır. Biri mer- kezde diğerleri de Alaçatı, Bar- baros, Kermiyan köy ve nahiye- lerinde olmak Üüzere dört ziral kredi kooperatifi vardır. Çeşme, eski idarenin bakım- sazlığı yüzünden yıkılmış, harap düşmüş kasabalarımızdan birisidir. Kalkınmak Ve kendini kurtarmak ihtiyacındadır. Burada cemiyet ve fikir hayatına da can — vermek lâzımdır. Artvin Betediye İntihabı Artvin (Hususi) — Kaza bele- diye reis Hasan Bey istifa etmiş, belediye meclisi tarafından yerina belediye — azasından Aslan Bey seçilmiştir. Belediye meclisi aza- sının yarısından fazlasıda istifa etmiş, bu suretle belediye mecli- si de infisah eylemiştir. Yakında yeniden belediye intihabı yapıla- caktır. Tarsusun Sebze İhracatı Tarsus, (Hususi) — Tarsus istasyonunda hergün 15-20 ton sebze yüklenmektedir. Yaprak, marul, soğan, sarmısak, mayda- nos, dereotu, pancar, kabak, bak- la, salatalık, yeni çıkan erik ve saire Türkiye haricine sevkedil- mekle beraber Ankara, Haydar- paşa, Eskişehir, Konya, Kütahya, Balıkesir, Samsun, Sıvas ve Kay- seriye sevkiyat yapılmaktadır. erleri Bandırmada — 23 nisan çocuk bayramı spor sahasında tes'it edilmiştir. Ortamektepten Hanımla birinci mektepten Rıfkı Ef. tarafından nu- tuklar söylendikten sonra resmigeçit yapılmış, beden hareketleri icra edilmiş, koşular, yarışlar tertip edi- miş, gece de birinci mektepte müsamere verilmiştir. Memleket Manzarası | Artvinde İmar Faaliyeti Artvin (Hasusi) — Kaza met kezine pek yakın ormanlık w mezraalarda çok iyi sular vardı! Habazoğlu suyu bunların en iyisi dir. Bu suyun kimyevi tahlili ev velce yapılmıştı. Bu kere Bakte rioloji tahlili için İstanbula nit müne gönderilmiştir. Bu tahlil müteakip suyun kasabaya isalesi için lâzımgelen projenin yapılma: sı için faaliyete geçilecektir. Bo: ruları hazır bulunduğundan bele: diyenin ve tüccarın müşterek him« metlerile gelirilecek olan bu su- yun, mevkiinin de imürtefi bu« lunması hasebile kasabanın her tarafına dağıtmak kabil olacak- dir. Kasabada müteaddit yeni çeşmeler yapılacak bu süretle Artvin çok iyi bir suya kavuş- muş olacaktır. Sekiz sene evvel İdarci husu-. siye ile belediye müştereken (30) bin lira sarfederek eiektrik fab-. rikası yaptırmışlar, icabeden mabk zeme ve makineleride siparış et- mişlerdi. Fakat diaamo ve saire gümrük parası verilemediğindem Muratlı gümrüğünde senelerci kalmıştır. Bu kabil eşyanın resim- den muafiyeti hakkında çıkan ka« nundan istifade edilerek bu mak zemein yakında çıkarılmasına başlanacaktır. # Halihazırda belediyede mevcut olup yüzüstü duran bazı elektrik malzemesile dinamonun ve güm- | rükten çıkacak alâtın - tetkikile kasabaya mütevazı bir elektrik şebekesi — yapılacaktr. Ardanoçş ve bilhassa Sirya ve Berta nahi- yelerinde köy yollarının faaliyeti İ azami gayretle devam etmektedir. Hatta «Berta» nahiyesinin şoseye raptı için yapılan faaliyet bitmiş gibidir. Kaymakamlıkça gösteri- len lüzum Üzerine Berta nahiye müdürü Kadri Beyle nahiye mer- kez muhtar ve azası vilâyetçe | takdir edilmişlerdir. j Van Kurtuluş Bayramı Van, (Hususi) — Vankurtulur — şunun on altıncı yıldönümü beles | diye meydanında büyük şefin ı tunç heykeli önünde hudut kıtaatı — ve mektepler, jandarma, polis — müfrezelerinin — İştirakile — sevinç ve heyecanla kutlulandı: | Ortamektep müdürü Müştak Bey tarafından Vanın Türk tari-, hindeki mevkile Osmanlı tarihin- deki safahatım ve cihan harbında Vana ve buradan Türkiyeye uza- nan düşmen fırkalarile hudut başında İranda, Büyük millet meclisi reisi ve Vanlıların büyük hemşehrisi Kâzım Paşa kumanda« sile düşman seferleri karşısındaki hareketi ve birinci, beşinci kuv- vei seferiyelerin Vanı müdafaa- daki kahramanlıkları ve Vanın sukutu üzerine duyulan hicranları ve 1918 senesi asil ve arslan ruhlu beşinci fırkanın satvet ve celâdeti ile Vanı istirdadı anla- tıldı, Halkevi salonunda ortamektep talebesi tarafından — hazırlanan | müsamere muvaffakıyetle verildi. Talebe zafer ve destan piyesle- rini temsilde ve rollerini ifada çok yüksek muvaffakıyet gös” terdi — Şevki
