17 Kasım 1930 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 6

5 Süyfa (Baş tarafı 4 üncü OANEERLANI Fethi Bey ayağa kalkarak: — Efendim, söylerken Ali Bey “hep istedi- ğinizi — söylüyorsunuz,, — dedi, ben de “tabii sizden müsaade alacak değilim,, dedim. Mese- le bundan ibarettir. Ali B. (yanındaki Hakkı Ta- rık Beye) -Rica ederim vaziyeti anlatınız. Hakkı Tarık B. — Efendim vaziyet şudur: Fethi Bey be- yanatında murakabe vazifesini ifa için fırkamız teşekkül et- miştir derken bendeniz “fırka- mız o vazifeyi yapmıyor, de- dim, Fethi Bey, Ali Beyi gördükleri için bu si Bey tarafından geldiğini zan- nederek ona hitap etmişlerdir. Ali B. ( sözüne devamla ) — İkinci fırkayı demokrasinin zaruretinden addediyorum. Fik- rim sorulduğunda da böyle söyledim. Halbuki — vaziyet böyle değil, başka süretle ne- ticelenmiştir. Milletimin akıt- tğı kazin ” heder olmasım l temediğim için bu acı haki- kate bir daha temas etmek mecburiyetindeyim. Evvelâ si- ze vaziyetin bir defa daha krokisini yapayım: Fethi Beyi Tahlil Fethi Beyi birkaç defa gör- dük. Harbi umumi sonlarında bir fırka başına geçmek istedi, onu fazla izah etmek istemem. sayfada)| Müteakiben Fethi Beyi İzzet | Pş. kabinesinde mühim bir mevkide görüyoruz. Fethi B. bundan sonra Mondros müta- rekesini imzalamıştır. Bunu bir ihtiras sebebi olarak yapmıştır. Bu hareketile bu milletin asır- lardır devam eden hakimiye- tini nihayete ” erdirmek iste- mişlerdir. Tarih bu hakikati böyle kaydetmiştir. Ondan sonra evlâdı vatan bu kanaati reddetmiş, dele olmuş, neticede kurtulmuştur. Bu sefer de mütareke şeraiti konuşuldu. Yani- Moüdros'ta - verdiğimiz hakimiyet, Mudanya'da tekrar iade edilmiştir. Ali B. burada: İşte iki devrie timsali! Diye Mondros için Fethi Beyi, Mudanya için İsmet Paşayı gösterdi ve şiddetle alkışlandı. Ali B. (devamla ) — Bun- dan sonra Fethi Beyi Başve- kâlette görüyoruz. Şeyh Sait isyanını başımıza çıkarmıştır. Onun için Fethi Beyin muha- lefete geçeceğini duyduğumuz zaman çok düşünmek mecbu- riyetinde idik. Fethi B. Son Postaya ilk beyanatında Düyunu umumiye hakkında — “borçlarımızı ver- mek şeref — meselesidir. ve istikraz akti için de “bu, son- ra düşünülür, — demiştir. Bu- nun Üzerine daha çok şüp- helendim 5 gün içinde, 3 ay içinda Başvekil -olurum. -diye düşünülürse tabii böyle olur.., Ali Bey Fethi Beyin nutuk- larından — bazı noktaları - teş- rihle: — Ben memleket ve mille- time samimi hislerle merbut bir adamım. Onun için milleti tekraz beyhüde bir felâkete vatan Mudanya'da sürüklemiyelim. Bu vesile ile ! hürmetlerle mütaleamı arzet- miş oluyorum. ,, diye sözünü bitirdi. ve alkışlar arasında kürsüden indi. Dahiliye Vekili Mukabele Ediyor Söz almış olan meb'usların cevapları bitince sıra dahiliye vekiline geldi. Şükrü Kaya B. sözüne hadiselerin asıl se- bebini anlatmak istiyen umumi bir tahlil ile başladı, dedi ki: — Türkiyede Cümbhuriyeti ledi, ben söz | ı(ıhiu. Bunu siyasi bir akide- müca- | tarsin için S. F. teşkil edildiği sırada Fethi B. bir seyahat yaptılar, bir takım tezahüirat yaptılar, bir takım vak'alar nin tezahürü telâkki etmek | çok güçtür. S. Fırkanın mevce | mevce gafil propagandaları ve î Eropıgındıcıhn vardır. İzmir ordonunda polisi denize atan H. Fırkasını basan, Anadolu matbaasını tahrip eden adam- | ların elbette gayeleri cüm- huriyeti — yükseltmek — değil, Serbes fırkanın teşekkülün- den — itibaren — memleketin hayatında uyandırılan pek az zamanda hükümeti devirmek için yapılan bir harekettir. Milletin ve devletin bu bha- reketleri imar için gösterdiği mahaller hürriyetin hududu, inkılâbın yaptığı eserleri, hür- riyet sayesinde bir gün birer birer dahil olacağını zihinlere yerleştirdi. Propaganda, belediye intiha- batının yepyeni bazı - esasatı muhtevi bulunmasıdır. İlk defa olarak bir dereceli belediye intihabatıdır. Ve gene ların lâyık oldukları hakkı rey- Belediye tatbikatta österdi. şkülâtta icap eden tedbirleri evvelden aldı. Tah- min edilen vak'alar birer birer zühur etmiye başiadı. Devletin kanunlarına, otoritesine teca- vüz, — polislerimize — hakaret, zabitlerimize kurşun, hepsinin fevkinde halkım hakkına mü- manaat — olundu. — Hükümetin esaslarının bir. takım | aldığı tedbirler her yerde, ker tatbik edildi. Bu aha maruz olursa erhal müdahaleye zaman da ümdeler is hükümet mecburdur. Fethi Bey sistematik emir verildiğini söylediler. Ben ida- re arkadaşlarımla çok çalıştık. Bugünkü — cümhuriyelin idare adamları tahsili âli görmüş, Cümhuriyet kanunlarının tat- bikini bilir. kimselerden - iba- rettir. İdare ami e ayrı ayrı emir vermiye ihtiyaç yok- tur. Demokraside esas toksimi vezaif ve L mezuniyettir. Belediye intihabatı esnasın- da vatandaşlardan birçok şi- | kâyetler aldım. Bir kısmı Oza- bıta — vak'alarından — ibaretti. Mahkemelermizin hükümlerine eski belediye hususuna ait bu şikâyetlere kimse karışamaz. Onuü için bu gibi ” şikâyetler intihabatın zonuna bırakılır. İn- tihabattan sonra gelen şikâ- yetler mülkiye heyeti teftişiye- sine verilmiştir. Bunların — fez- lekeleri gelmiştir. Devlet Şu- rasının vereceği karar kaim olacaktır. Fethi B. aldıkları haberle- re azami itimat buyurdular. İdare makamları bergün vaki ihparlara inandise bakikaten çok fena etti.. Bazı zevatın reyleri defterde olmadığından bahsolundu. Hakkı itiraz var- dı. Müracaat etmediler. Maa- mafih başka mahallerden ka- yıtları çıkanlar oldu. ve yey- Plerini istimal ettiler. Bu sefer rey verenler bazi yerlerde yir- mi defa daha fazladır. Vatan- daşlar alâkadar olmuştur. Fethi bey bazılarının fırka- ya giremiyeceklerini ve Dahi- Hye vekâletinin yardımda bu- kunmasını da söyledi. Böyle yapılmadı. Her tarafta fırka teşekkül etti. Hatta Vanda da fırka teşekkül ettiğini haber aldım. Son zamanlarda - biz tahkik etmeden aldığımız 24 dosyanın — tahkikatı — Şurayı Devlete verilmiştir. Karaman kadınlarının rey haklarına — iş- tirak etmedikleri hakkında verdikleri bir mazbata vardır ki 500 parmak izini ihtiva ediyor kadın- | SON POSTA Fethi Beyin ntihabata Ait Tenkit Nutku.. Dikkat — ettim. Karaman banımlarının parmakları hep birbirine benziyor — (handeler), Adanadan meşhur 8848 imzalı | mazbata birçok mühürleri, im- zaları, parmak izlerini havidir. 8848 imza içinde 10 Ali mü- hürü ayni mühür yirmi İbrahim birbirine benziyen sayısız par- mak izleri vardır. 8848 vatan- daş bir araya gelse kanuni bir heyetin meşruiyetini boza- maz. Herşey kanuni yollarla olur. Aksi halde asıl anarşiye doğru gidilir. Biz bu yolun yolcusu değiliz.. Aksi halde herşeyi karşılıyacak kudrete malikiz. Fethi B. Cevap Veriyor Fethi B. ikinci defa olarak kürsüye çıktı. Evvelâ Afyon çıkan hadisi vap verdi. olmadığını söylüyordu: — Hakaret olmıyan yerde nde hakaret tarziye olmaz, dedi ve ilâve etti: —Durup dururken | reti asla hatırıma g | Yalnız & vermedi; pek mütecasir de, | Ali Beyin nafi muttali oldum. Cinayetlerim içinde ' Mondros mütarekesin- de imzam var. İmza etmişim. Harbi umumi - batırlardadır. Memleket dört sene " harbe nasıl devamı etmiştir. malü- munuzdur. Mütarekeden evvel mevkii iktidare gelen kabine- de Dahbiliye Nazırı idim. Ali B. Muş mıntakasını müdafaaya çalışmış, Elcezire'de çalışmış bir kumandandır. Eğer bir bükümet cephelerindeki — ku- mandanlardan derhal mütareke yapınız diye telgraflar alırsa harbedebilir mi idi? Ali B. — Bunlardan sonra Ayvalık cephesinde yalnız ba- şına silâh atan br Âli B. var- dır, dedi. Fethi B. Mütarekede nerede idiniz. Ferit hükümeti kuvai — işgaliyeden galeyan hasıl oldu. Ali B. de bu gale- yanih —başında bulunmuştur. Fakat harbi umuminin niha- yetindeki vaziyette devletlere meydan okumak askerlik ka- idelerile ne dereceye kadar kabili telif idi. Başvekilliği Gğilar bir "adasmin. “Son — Posta;, ya - mülâkat vermişim. Borcumuzu vermek şereftir “denüşim. Yü be de- meli idim? — Yalnız borcun milletin tediye — kabiliyeti ile mütenasip — olması Bunu ayıp mı — telâl İstikrazdan — bahsetmişim, hatırlıyorum. Bildiğim şu ki istikrazı bir hükümetin - red- dettiğini bilmiyorum. Bugünkü — şeraitle istikraz imkânmna kani değilim. Sonra en büyük kabahatim henüz teşkilât yapmadan memlekete gidip halkı ayaklandırmışım. Fakat ne yapayım ki bu ka- kın ayaklanacağını bilemezdim. Fakat bu hareket ve heyecan neden oldu? Bunu muharriklere, baldırı çıplaklara — atfetmek — doğru değildir. Bunda iktısadi ukın- tıdan halkın duyduğu mahru- miyet mcnası vardır. Benim sun'ü taksirim yoktur. Teşkilât yapmak için bir-yere gitmek İazım. Gidince neden teşkilât yaptın — diyorlar, — gitmeyince niçin — teşkilât — yapmıyorsun diyorlar. Ben Hilmi B. gibi mukte- dir. firka — müfettişlerinden mahrumum, — uzun müddettir Adana havalisinde H. F. nın teşkilâtını " yapmıştır. Buna rağmen 4700 reyin nısfından ancak yirmi beşi H.F. na rey yermiştir. meb'usu Ali Beye celse başında | n asebetile ce- : mîdıyorllh ttalealarına | | bir. kısmının bahati bilerek yapmadım. Hal- | Tîşrînisnnîjı Eğer halk bu kadar az bir teşkilâtımıza rey vermiş ise ilmi Be demğ bulunduğu mıntakadaki teşkilâtın sui tesiri olmuştur. Arkadaşların îğnn&— nü yapmak istedim. Fakat nasıl, Âli B. bir türlü, Hilmi B. bir türlü söylüyor. Ali B. bir muhalefet var- dır, memleketi parçalamak en- dişesinde —imiş — artık diyor. Memleti k:lıı lî eıı'ile yanmış görmiyelim diyorlar. Aksi hıldez kınyl:kzluüe bo- yanacak diyorlar. Ali B. — Tehtit yok. Fethi B. — Kan dökmek- ten bahsettiniz. Dahiliye vekiline de birkaç kelime ile cevap vermek iste- rim. Dahiliye vekili her zaman söylüyorlar. Fırkamızın içinde mürteciler varmış, hocalar var- Fondiler * bekimle — teşiki mesai eden arkadaşlar ne fes- çi, ne takkeci, ne de Arap harflerine taraftar olan adam yoktur. ve olamaz. Fakat fır- | kamiza rey verenlerin her bi- rinin macerasını tetkik etmek » | imkân haricindedir. Eğer böyle fes giymek is- er varsa ekseriyeti siz kazandığınıza H. Fırkasından olması lâzım gelir. Ben medrese tahsili görme- dim. Ötedenberi lâyikliğe rap- | tı kalp etmiş bir adamım. An- talyadaki arkadaşlarımdan da hiçbiri sarıklı değildir. Rasih Ef. — Fethi Bey — gibi medreseden yetişmedim ki İâyik kanunlara senden ders almıya lüzum görelim. Bizim büyük kabahatlerimiz- den - birisi, Dahiliye Vekilinin affetmediği biri de az zamanda hükümete geçeceğimizi söyle- memizdir. Bunu söylemeseydik Şükrü Kaya Beyin takdirlerine nail olacaktık. Fakat ne yapayım ki siyasi teşekküllerin mahiyetinde böyle bir. şey' vardır. İktidara gelmiyeceğim diyen bir. teşekkül siyasi ildir. Bunları — söyliyene lerler, Gülünç olmamak için iktidara | geçinek istiyorum dedim, di- yeceğiz hakkımdır efendiler. İktidar mevkiinin ne kadar azaplı olduğunu bilirim. Fakat vazile ve mesuliyeti üzerime almak icabedince fırka ola- rak iktidara geçmek istediği- miz aşikârdır. Avrupada hu- kuk tahsil etmiş bir Dahiliye vekilinin beni mucibi muahaze görmesi. muammasını henüz halledemedim. Köylüyü himaye için yapılan esasları bir tahrik şeklinde göstermiş Fakat köylü bu- da'a mı? Köylü mantıksız söze inanır mı? Fırkanuz fena un- surlardan, devlet otoristesine, polise, valiye hakaret etmi:; kimselerden mürekkep imi Fakat bunlar hangi hapisane- deler; bözle ağır cürüm yapan cezasız kalır mı? Biz hürriyet istiyoruz. Belki Şükrü Kaya — beyle aramızda bu noktadan fark olmuştur. Bu fark benim hüz- | riyet istememde sabit kademim olmuştur. Anarşilerin istediği hürriyeti — istemiyoruz. — Biz Cümhuriyetle idare — olunan demokrat milletlerdeki hürriye- ti istiyoruz. ç sene evvelki Meclisle şimdiki Meclis arasında müna- kaşai hürriyet itibarile fark yar mı, yok mu? Hürriyeti istiyen biziz. İsterseniz siz de bizim tarafa geçin. a verilen haberlere faz- laca inanmışım. Benim elimde polis, jandarma yok. İtimat ettiğim arkadaşlara inanırım. Resmen — tahkik — kuvvetim yoktur. Vâsıf B. eşkiya ile teşriki mesai ettiğimizi söyledi. Bir rütbe daha kazandık. Celâl B. ( İzmir ) — Teşki- Mtın mahiyetini gösteren bir eter (Ğ göre — bunların | B yi Senlü | | dir. Biz aldığımız vazifeyi ya- T Sinemalar Yarın akşam ELHAMRA SİNEMASINDA Mevaimin en hissi, en mücasir ve emaalsiz Müttehem, Kalkınız... tamamen — Fransızca — sözlü — şaheserinin yeniden iraesine başlıyor E Heyeti temsiliyesi başında: GABY MORLAY, ANDRI DUBOSC, SUZANNE DELVE ve CAMİLLE FERT, Prosperi Consurtium MELEK ve ELHAMRA sinemalarında yarınki son matinesine kadar devam edecek elt * EMİL JANNINGS ile MARLENE DIETRIGH tarafından temsil edilen MAVİ MELEK gaheserlain son iki gününden istilade edilmeli. ASRİ SİNEMADA Son derece hissi, müessir ve ihtiraslı kahneleri havl Soldurulmuş Bakire filmi parlak muvaffakiyetlerle devam ediyor Bugün 16 1/2 matinesile suvaresinde: TRİO RAKOVS# Ü amseralürı - ve: Çingendralir A ASSO ve JANA'nın son günleri e. Şehzade Başı Yarın akşam İHİLÂL sinemasıl | MELEK sinemasr ? Bugünden — itibaren mevsimin ea En güzel bir tiyatro P"J musrram filmi ve RİŞAR ile kıyas edilebilef h' BARTELMES' in temsili . . MAHPUSUN. ŞARKISI |H Sevginin Zev” sesli, sözlü ve şarkılı aynca muazzam Üransiz filmi (BEBELER) komlk film ıkat oldu. KResmen sabit. Fethi B. (Devamla) — Ga- | zi'nin emirlerile teşekkül eden fırkamız demek bir kabahat- miş. İtikadımca Gazi'nin mu- habbeti Türk milleti efradının her birinin kalbinde derin bir mevki almıştır. Bu muhabbeti göstermek için Gazinin resminden istifade ve onunla iftihar etmek, yahut Gazinin emrile fırkamız teşek- kül etti demek bence tabiidir. Ben de Gazinin teşvik ve tas- vibi ile teşekkül ettiğimize işaret etmiştim. Çünkü bir ha- kikatti. Bunu bize lâyık gör- melidirler. Bizi Gaziye karşı çıkmış bir fırka mevkinde göstermek is- tiyenler çoktur. Beni onun hi- mayesinden uzaklaştırmıya ça- lışıyorlar. Bizi Gazinin şahsına karşı çıkmış bir fırka gibi gös- Piyes 4 perde, ti termek — istemiyorsunuz. Bu Terceme eden ıııı:y nasıl kabili tasavvurdur. Ka l aleilrl Bunu arzu etmek demek Naşit B. 'd..'lll'ı Türkiyede muhalif bir fırkanın ı L 8 Prk vücut bulmasını muhlal kılmak "Tt N:::—lı__h’ // demektir ve hakikaten muhal- Bir Askert Baytar iIntani — hastalıklar Hason — Tahsin B elâ olduğu n rehayap olamıyar gönü irtihal etmiştir. aşadaki Askerf Baytaf İ gik ve İüks tamamen Fraatitf ve şarkılı Vodvil opereti. g F İlüveten : Rözlü ve * _,n’ JURNAL haliharır bavar Parla ahlâkını — musavver peri film — Censortimunü. Raşit Rıza ve ırkl_, Fransiz Uyatrosunda A 1 table gl acağız. Fakat öyle bir vaziyet Eısıl olduğu zaman yapacağız. İlk iş muhal olduğunu - söyle- mektir , Dahiliye Vekili Tekrar Kürsüde | Fethi Beyin bu nutkundan | sonra Dahiliye vekili tekrar söz alarak kürsüye geldi ve S. F. da hakikaten her türlü adam- ların bulunduğunu çünkü tah- kikine vakit kalmadığını söy- ledi. H.F. da medreseli adam bulunabileceğini, fakat onların da Hilâfetin lâğvına karar verdiğini söyledikten sonra: — | — Fethi bey tam demagoji yapıyor. Kanunsuz — emirleri memurların yaptıklarını söylü- İ yor. Ben bunu bilmem. | Beyi meb'us 1 Be kanımu hükim kılmak | Bütün dosyal NBt eli İ isterim. Fethi isminin kasten | — Sualleriniz M intihap cetveline yazılmadığını | vap vereceğim — öç, söylediler. Bir reyin intihapta | sözlerime inatıtıki farla kıymeti yoktur ki böyle Tatbi ahinette metfur İ fan Ahmet Beyin y |bir harekette buluiğ halefeti arzu etMCİ T y yapat