11 Ocak 1931 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

sayan ; Min sas Fransızlar ral değillerdir? 19 uncu fasıl Bu fırka “ Adam beyannamesini, kolayca halli im kânı olan bazı tenakuslara rağ- men, kendi programı addedecek ve kanunu esasiye ilhak edilme- sini. ve müstakil hâkimlerin bu açıkça muhalif olan her kanununun tatbikten imtina et- mesini ve imtina hakkına malik metne bulunmasını istiyecektir. Cumhuriyet fırkası, cumhu- riyet fikirlerinin fırkası demekse bu fırka sadece Cumhuriyet fır- ve aynı zamanda olacaktır. Zira umumi menfaatı fırka ve hizip menfaatlarının fevkinde tutacak millet sıfatiyle Amerika derecesine kası olacak milli bir fırka ve serbes bir Fransayı yükselterek İngilterenin . üstüne çıkaracak ve hürriyet içinde ma- nevi birliği tesis ederek çok kuvvetli kılacağı ve vatanı yük- selmiş olacaktır. Harice karşı çok kuvvetli bir hükümet mu- için millet ve ibarile vatanı hafaza edeceği müstahkem mevki hiç bir suretle zafa uğratamıya- caktır. Bu fırka mevcut değildir, ve Fransız vatandaşlarını aralarında umumi heyetile liberal olmadığı, nı gösterdim. Bu fırkanın unsur- ları bile mefkuttur, ve korkârım ki Fransada liberal yoktur. M. Gustave Le Ben pek zarifane bir surette söyliyor : “ Fransada bir çok fırkaların mevcut oldu- ğu zannedilir. Bu.bir Yalnız bir fırka vardır: Etatizm. Bütün Fransızlar etatist olmakla beraber her biri Devletin ken- disi için çalışmasını ve keni menfaatlerine hizmet etmösi ister. Nazari olarak bu bir fırka yapsa bile, filen bir çok fırkalar vücuda getirmektedir. Bununla beraber, M. Gus- tave Le Ben yanlış söylemiyor: Bütün Fransızlar Devletçidirler. Ve bunların arasında o liberal olan yoktur. Öyle zannedeçeğim geliyor ki Oben biricik liberal Fransızım. Hatta kendime bi emin değilim. Preudhen neş ile derdi ki: “Ben bir cumhuri- yet isterim ki, benim. muhafa- zakâr diye kafamı kessin., Ben de öyle bir. Cumhuriyet iste- rim ki kimseyi nefyetmesin, fa- kat beni, kâfi derecede liberal bulmiyarak nefyetsin, istihkar ve tel'in eylesin. Bedihidir ki o Cumhuriyetin teessüsü çok uzaktır. Fransızlar neden hiç liberal değillerdir. Bu tetkike (değer bir şeydir. İptida şunu düşün- mek icabeder ki Fransız o biraz Latindir. 20 nci asırda, ırklar birbirine o kadar karışmıştır ki ben ırk meselesine ehemmiyet verilmemesine tarafdar olanlar- danım. Bununla beraber bu yal- nız bir irk meselesi de değildir. Eransız Latindir dediğim zaman Latinler tarafından millet haline getirildiğini ve üzerinde onların izi kaldığını ve Roma hâkimiye- tinin zevalinden çok sonra; Ro- ma fikrini, Roma ananatını ta- şıyan vaziikanunların bu millete hususi bir düşünüş şekli | ver- diklerini anlatmak istiyorum. Roma imperatorluğu, Roma emperyalizmi, Roma etatizmi Fransız kanunlarının omüvellidi olan Roma hukukunun esasıdır. Dikkat edilsin, Fransızlarla yine Fransızlar arasında etatizm ve liberalizm cihetinden bazı fark- Tiberalizm hatadır. nedir Muharrii: Emile Faget niçin Libe- tir. Şimal Adam Hakları mem- leketidir, .cenup ta Devlet Hak- ları memleketi. İhtimal, bunun sebebi cenubun şimalden ziyade Latınlerle ve Latin ruhu ile im- tizaç etmesi, asırlarca Roma ka nununa tabi olmuş bulunmasıdır. Irkan pek az Latin olduğumuz için, ırkın değilse de bizi millet yapmış olan milletin tesirini hesaba katmzk lâzımdır. Sonra şunu da düşünmeli ki biz hükümdarlık ruhunu taşırız. Sekiz yüz sene zarfında mehâr- şist olduğumuz için bu his bizde pek derindir. Bu bir kaç sene içinde üzerimizden atılır. bır şey değildir. Monarşistiz.. Belki to- yatro istisna edilirse, bir kıral görmekten büyük zevkimiz yok- tur. Memleketimizden bir kıral geçtiği zaman, üçüncü cesamette olsa bile, yine çok memnun olu- ruz. O bizi rahatsız etmez. Biz odu görmek için her rahatsızlı- ga katlanırız. 14 Luiye benzeyen bir şeyden veya birisinden biz vazgeçemeyiz. Biz, memleketi idaresi itiba- rile nefret kazanan bir haneda- nı yıktığımız zâman iki devre geçirdik. İptida kıralcı kıraldık, şahsi sadakati muhafaza ettik. 1789-1791 seneleri arasındaki kırali demokrasi sistemini icat ettik. Yani kırala, irsi bir kırala tâbi olarak i ve siyasi mü savat ve bir palâmento sistemi, Kıralı kaybetmek istemiyorduk. 1790 senesinde Fransa: yüz cum- huriyetçi yoktu. Sonra, memlekete ihahet et- i zehabile kıraldan ayrıldı; mız zaman, cumhuriyetçi olduk, fakat hâlâ o kadar omonarşist idik ki cumhuriyetten . maksadı- mız sadece kırallığin ismini de- giştirmekti. Kırala ait olan her- şeyi millete verdik, kıraldan ge- len herşeyi millen yaptık ve me- sele halledildi. Kıralın umumi kudreti, milli hâkimiyet namı: altında milletin umuma hâkimiyeti oldu. Kıralın herşeyi bilmesi yeri- ne milletin herşeyi bilmesi kaim oldu ve millet tarafından münte- hap bir hükümetin herkes hesa- bına düşünmek, inanmak ve naza- riye vazetmek hakkı teessüs etti. Kralın umumi mülkiyeti milletin umumi mülkiyeti oldu. Fransız arazisinin herkese, bütün Fran- sızlara ait olduğu kararlaştırıldı. Hulâsa, kralın keyfi nazariyesi yerine milletin heyfi nazariyesi geçti. Bundan daha monarşist bir şekilde cumhuriyetçi olma- imkânı yoktur. Bu sırada Adam Hakları Beyannamelerinin tan- zim ettik, fakat bu Beyanname- lerin hiç bir zaman ciddi telakki edilmediğini ve her halde fikir- lere asla derin bir şekilde gir- mediğini zannederim. — Bitmedi — MAR TAII SAZI SİS İTASAI III SIZI Hırsızlar Takikat yapılıyor Asansörde 9 Eylül sokağında Naum efendicin hanesinde kim- senin bulunmadığı sırada meç- hul bir şahıs tarafından bir se- cade ile bazı edilmiştir. Sarik aranıyor. Reşadiyede 816 numaralı ha- kumaşlar sirkat|t Tiftik cemiyeti Açılacak Vilâyetler Tiftik “cemiyetinin tiftik imikdarı yirmi beş binden fazla olan yerlerde şubeler açmağa karar verdiğini yazmıştık. Bu hususta yapılan tetkikat peticesinde atideki “vilâyetlerde Tiftik keçisi miktarının. | yirmi beş binden fazla olduğu tesbit edilmiştir. Bu vilâyetler de şunlardır. Yozgat, “Aksaray, Kırşehir, Çorum, Çankırı, Eskişelir, Kü tabya; Afyonkarahisar; Bolu, Niğde, Mardin, Konya, Ankara, Kâstamoni, Sinop, Zongüldak ve Bileciktir. Deve güreşi Parsa mektebi menfaatina dün bir deve “güreşi yapılmış ür. Kazanacak deveye kırk lira mükâfat verilmesi imukarrerdi. Develer sahaya çıktılar “fa- kat güreş yapmağa yanaşmadı- lar.Saatlar geçtiği halde güreş yap madıklarından mükâfat. olarak takarrür eden kırk liranm mek- tebe kalmasiria karar verildi. Kredi koope- ratifleri © Kemalpaşa - Kasaba - Seydi- köy vesair bazı yerler bağcila- rından aldığımız şikâyet miâk” tuplarında iş geldiği halde kredi kooperatifleğiniri bâlâ ikrazata başlamamış bulun” zamanı maları . yüzünden *çok 'endişede oldukları bildiriliyor. Dikkatsizlik “ etmiş © Bergamada mukim: Osmân oğlu Âli namında 18 yaşlarında bir genç kendi: kendini ayağin- dan ve kolunden tabanca ile yaralamıştır. Yaralı (hastaneye Kaldınlmıştır. i Bin lirayi çal» miş ve kaçmış Yanyalı Abdulfettah oğlu Sa- mi namtüida bir şahıs dür sabah Tiikilikte Kosova otelinde Yüz- başı “Ali Riza beyin biraderi Esat beyin bin yüz lirasını çala rak kaçmıştır. ' Hırsız © kemali” elemmiydte aranmaktadır. Yaramaz çocuk Dün saat 17 râddelerinde Mesudiye caddesinden geçmek- te olan Reşit oğlu İhsanın ara basına. binmek istiven 8 yağla rında Hurrem nam çocuk müva- zenesini kaybederek “tekerlekler arasına düşmüş ayak ve başın» dan mecruh olmuştur. Yaralı Fransız hastanesine nakledil- SEHIR HABERLERİ Vergiler Hakkında oda- nın raporu Ticaret odası tarafından vergilerin tadili hakkında tet- kikata müstenit olarak hazırla- nan ve müsakkafat, © muamele, arazi, okturva, ağnam vergi ve resimlerine müteallik © bulunan rapor maliye vekâleti | heyeti teftişiye riyasetinin telgrafla vu- kubulan' talebi üzerine dün gön- derilmiştir. Diğer vergilerin tetkikatına Oda meclisi tarafından devam edileceklir. Bunlarin tetkikatı da ikmal edilince tanzim edilecek ikinci rapor ayrıca müfettişler kongresine gönderilecektir. İsmail Hakkı B. Ziraat bankası o müdürü İs- mail Hakkı bey Kredikolara ait evrak teşekküleyi vekâlete tas- dik ettirmek: için Cuma günü Ankaraya gidecekti. Zuhur eden bazi işler dolayisile İsmail Hak- kı beyin hareketi Salı gününe kalmıştır. Belediyede “. tetkikat Erkek muallim mektebi son SıniF talebesi ile Tatbikat mek- tebi talebesi” terbiye muallimi Reşit beyle dün öğleden evvel belediyeye gelerek (| tetkikat yapmışlardır. Kazanç itirazla- rının tetkiki Kazânç telkiki itirazat ko- misyolu bugün öğleden sonra defterdar Hüseyin “Avni beyin riyaseti altınde içtima: edecektir” Hilâliahmer balosu Ayın önbeşinde hükümet sa- lonlarında verilecek olan Hilâli ahmer senelik balosu için ihza- ratla devam edilmektedir. - Bu meyanda zengin bir de eşya pi- yangosu tertip edilmiştir. Beha bey Menemen Kaymakamı Beha bey kazaya ait'bazı işler hakkın- da vilâyetle görüşmek üzere dün İzmire gelmiştir. Serbes bırakıldılar Eyvelki akşam polis kısmi siyasi memurlarınca nezaret al- fina alınan dört kişi istiçvaptan Sonra serbes bırakılmışlardır. Bir intihar teşebbüsü mü? Narlıderenin yukarı mahal- lesinde Kresteci zade Sabit be- yin ailesine “İntihar etmeğe gi- diyorum, deyerek' evden çıktığı ve denize doğru gittiği jandar- maya ihbar edilmesi (üzerine miştir. nin unut Bu gün saat 4 DIKKA nede Mehmet hakkı beyin san- lar araştırılırsa, cenup Fransız şimal Fransızından daha etatis- diği iddia edilmekle tahkikata mübaşeret edilni, dalına ait bir motör sırkat edil-|ğ OTOMOBİ, SATICISI: Sor AŞK GECELER Elektrik Tarife komisyo- sia nunun içtimal Elektrik üçretleri tarife ko- misyonu bugün öğleden sonra içtima edecekti Nafia komiseri Emin beyin rahatsiz bulunması hasebile içtima başka bir güne talik edilmiştir. Menemen Polisinde Halen medemende bulunan Komiser Ömer Tahir beyin teb- dili vilâyetçe polis müdürlüğüne emredilmiştir. Tırtıl mücadelesi Çam ağaçlanma ariz olan tırtıllarla mücadele hararetli bir surette devam etmektedir. Nüfu teftişatı Nüfus müdürü Hikmet bey yarın berayı teftiş Kemalpaşaya gidecektir, Orman tayinleri Menemen orman muamelât msmuru Mustafa efendi istifa ederek yerine Bergama orman muhafaza memuru Nazmi efendi ve onun. yerine de sabık muha- faza memurlarından Mehmet efen di tayin edilmiş ve vaziteye mü- başet etmiştir. Kuşpalazı Dumlupunar . mektebinde bi- rinci sınıf talebesinden Şükran hanımda kuşpalazı olduğu ma rif -müdüriyetine bildirilmiş! Müdüriyet - Sıhhat ve Muaven: İçtimaiye “müdüriyetini hastalı| tan haberdar etmiştir. Özemiş elektrik . .. tesisatı için Orman“ müfettişi Fadıl bey Ödemişteki elektirik tesisatına icap eden direkler için Ödemiş ormanlarından kat'iyat yapılması kabil olup olmiyacaği hakkında Ödemişte tetkikatta bulunmuş- “OMER BEY Avrupaya gidiyor İzmir polis (müdürü © Ömer bey mübtelâ olduğu (böbrek hastalığının tedavisi — zımmında hükümet tarafından o Avrupaya gönderilecektir, Ömer beye âcil şifalar" te- menni ederiz. Manisada bir şa- hıs tevkif edildi Dün Manisada İdris oğlu Ya- şar namında “bir * şahis tevkif edilmiştir. İrtica hâdisesile alâ- bir intihar ihtimaline karşı tah: kikat ve. taharriyat yapılmıştır. filmi- ulmaz. mühdiası MARI 18 6 715 ve 9,30 da &n TEHLİKELİ OYUN Filminde ALBER REJAN: ve « Müttehem kalkmız » mümessili ANDRE ROAN ile birlikt “ELHAMRA i. Mil'i K. Sinemasında görülecektir Temamen sözlü ve şarkılı Fransizca film « Her hafta tayyare postasile Paristen İstanbula gelen «Honks Movyeten» * gazetesi, havanın bozukluğu hasebile bu hafta gelmemiştir. Bunun yerine) ilâyeten diğer iki filim gösterilecektir. n Grai e tarafından bir kısımlık Fransızca MİKİ MANS : Bir kısimlık musiki komedisi (| © 5 kadar olduğu zannolunuyor. Me nemene sevkedilecektir. Öğleden öğley. Ucuz Ekmek kuruşa ekmek olur sile yazık değil mi? EL meği pahalılaştırmalı!..... İşte bizdeki hayat pahalılığı mü, delesinin garip şekli! filhakik müstahsile yazık oluyor herşi pahalı iken yalnız buğdayın ucu; laması ziraati teşvik ve terğip edecek bir amil değildir. Bunda? çıkarılmasılâzımgelen netice nedi, Diğer zaruri ve hatt gayri zaruri ihtiyaçları da ayni nisbette ucuzlatmalı! Fakat bunu kime anlatacak sınız? Ucuzlatmak güç bir işt Pahalılaştırmak “ise ne © kadar kolayl iş beynel. milel olduğu k fiyatı bizde de norm. dereceye yaklaşıyor. Fakat öte taraftı şekeri elli kuruşa alıyoruz. 120 kuruşa arıyoruz bulamıyo- ruz, bulamıyoruz. Ucuzlanmaş, sırf bizim tedbirlerimize | til olan şeyler: kontrolumuz hariç ne kaçıyor. — Binaenaleyh, diyorlar; ma demki herşey pahalıdır; ekmek a a söyliyece; — Mademki ekmek ucuzdur, herşey 'ucuzlıyabilir. © Yeter ki hükümette azim ve tedbir, bele. diyelerde dikkat ve alâka mev- cut olsun Ekmeğin , . buğdayın . ucuzla. ması çok tabii sebeplerden ileri gelmiştir. Bundan mustahsıl mütezarrir oluyor şüphesiz! Fakat çiftçiyi muztarip eden ekmeğin ucur laması değil, ona karşı | diğer eşya n © bahalılığıdır. Çünkü köylü (şekeri, petroli, pirmci ve her şeyi bahalı satın alıyor. Ekmeği daha bahalı yap- maği düşüneceğimize şekeri, petrolü ve saireyi daha ucuz yapmağa çalışsak, işte asıl o zaman köylüyü ve fakir halkı himaye etmiş olnruz. Memlekette tabii şeraite avdet bu suretle mümkün olur. — Ama bunu: yapabilir miyiz? Şimdiye kadar yapamadı umuz meydanda,. Çünki, yapma a hiç çalışmadık.. Çalışsak n den muvaffak olmıyalım. lâ şekeri ucuzlatmak, ekmeği pa- halılaştırmaktan daha kolaydır. Zira bu gıdayı daha pahalı yap- mak: için , tabit şeraite, ik di kanunlara karşı cephe al mak lâzımdır. Şekeri ucuzlatmak için bilâkis tabii şeraiti iade et- mek, iktisadi kanunlara hurmet eylemek kâfidir. Bütün dünyada fiatlar normal vaziyete avdet ederken yalnız bizde mi bahalı- hk esası olsun? Ekmek fiatı ile “şeker fiatı, et fiatı, petrol ve saire fiatı ara- sında nispet rardır, şeker, et, petrol ve saire nisp: siz bahalıdır. Bu nispetsizliği izale etmek lâzım. Hakikat şudur : Bizde paha- lılığa sebep olan gayri tabii se- bepler, resimler, masraflar var- dır. Bilhassa pahı başı boş bırakan “muazzam bir lakaydi mevcuttur. Köylüyü de, şehirliyi de, bütün memleket - halkında mahvetmek için eşya fiyatları arasında normal nisbetleri iade etmek, iade ederken'de gayri tabii pabalılıkları değil, tabii w- cuzlukları esas ittihaz eylemek icap ederi italyada böyle yaptılar ve muvaffak oldular. Bizde pahalı lık meselesile alâkadar olan bir merci mevcut olmadığı için: ucuzluk bile memleketin büyük bir sınıf halkının zararını mucip olabiliyor. Halka her şeyi fazla ödet mek kolay bir sistemdir. Ancak milleti refaha sevkeden bir 5is- tem olamaz. BEL ibdar olan lü Komedi. — Ekmeği bir iki kuruş fazla ödeyelim, ne olur? — Çok şey olur. Bu memle- ketin bütün gıdası hemen he- men ekmekten ibaret olan va” tandaşlar vardır; Fakat biz s0 ralım: şekeri 10 kuruş 20 kuruş ucuzlatsak - ve ucuzlata biliriz? - ne olur? . — Devlet bütçesinden vari" dat eksilir. . — Ha, evetl.. Fakat o vari datın halkın kesesinde kalması, vatandaşların pahalılık kâbusun- dan “bir derece © kurlarılması, memleketin normal şeraite doğ yu gitmesi," bütün bunlar. sayı maz, değil. mi? * B.A.