3 Eylül 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1

Ergani C tertibi tahvilleri kısa bir zamanda satılacaktır. Bankalara müracaat edenle- rin miktarı pek çoktur. FIATI 5 KURUŞTUR. BüyâüAl; Vbaşın Büyük derdi Amerika Cumhurreisi Roosevelt'. İn iş başına geçtiği gündenberi takip &imekte olduğu iktisadi kalkınma Proğramı yolunda gitmiyor. Telgraf ha- ""İerine göre, bir milyona yakın men- Sucat amelesi eylülün birinci gününden en grev ilân etmişlerdir. Mensucat amelesinin grevi, seneler- İ“'beri biribirini takip eden grevlerden Yalmız vüsat itibarile farklıdır. Roosevelt iktidara geçeli bir milyon işçinin alâka- ar olduğu bir grev ilân edilmiş değil- r. Ancak bu grevin ilânına âmil olan Sebepler iki senedir boyuna grevler do- Urüyor. Temmuz ortalarında başlayıp askeri kuvvetlerin kullanılmasına se- €p.olan kamyon şoförlerinin grevi ay- hi sebeplerden doğmuş ve yakın zaman- 'a kadar devam etmişti . Amerikanın sanayi hayatında çok şü- Mullü bir buhrana delâlet eden bu hâdi- ©r, sermaye ile sai arasındaki müna- tlerin tanzim edilmemesinden ileri Zelmektedir. Filhakika Amerika sanayi h“_yatııım en mütekâmil bir safhasına var dığı halde patron ile işçi arasındaki mü- Tasebetlerin tanzimi çok geri kalmıştır. bini Amerika sanayiinin son buhra- :“ kadar çok müsait şartlar altında ça- #masında aramak lâzımdır. Amerika sanayii büyük harpte hız a- ı'_"'î.k inkişaf etmişti. Harp içinde ve har- bi takip eden seneler zarfında sanayi Şok iyi şartlar altında çalıştı. Çok kâr n _'ıı etti. Sermayeye büyük pay ayırdı. içiye yüksek ücretler verdi. O kadar ki her iki taraf ta tatmin ediliyordu. H sermaye arslan payı alryordu. An- t sai için ayrılan pay da işçiye kâfi geliyordu. İşçinin evi vardı. Evinde rad- loı!l. işine gidip gelmek ve pazarları Sezinmek için hususi otomobili — vardı. ika sanayiinin tarakki ve inkişaf devrinde Amerika işçisi yüksek bir ha- Yat seviyesine ve hiç bir memlekette 8örünmiyen refaha kavuştu. Dışarıdan bu manzarayı seyredenler h"ullk içinde yüzen Amerikanın sai ile ye Mahsus yollar ile tanzim ettiğini zannet- kil ld. * hl" H bu tıcı bir a Hmiş. 1929 bul dan sonra Ameril ::nlyıı müşkül vaziyette kaldı. Ameri- Piyasalarını kaybetti, milyonlarla a- ::'e iştiz kaldı, İşlerimi kaybetmiyon- de yüksek ücretlerini kaybettiler, Refah içinde yaşamağa alışan işçi bu a yeni şartlara uymak istemedi. Fil- ika 1929 buhranı işçi kadar sermaye- thn da vurmuştu. Hususi yatile devri â- seyahatinden dönen sermayedarlar Vardı ki, ansızın on parasız kalarak so- lil(laı—da elma portakal satmak mecburi- Yetinde kalmışlardı. hellmhurreiıi Hoover Amerikayı kasıp Vuran bu buhranı, geçici bir itimatsız- BK buhranı, biz'sinir hastalığı telâkki et- Bişti. Bu sinir hastalığının geçmesini ıulleı—ken, buhran Amerika iktisadi ha- Şatının bu safhasına intikal etti. Sanayi- A çemberi durdu. Ticaret durdu. Ban- kalar iflâs etti. Amerika müthiş bir a- Şi içine atıldı. $te cumhurreisi Roosevelt bu aralık- tt ki Amerikanın idaresini ellerine al- &. İktisadi felâket içinde kıvranan halk, hi cumhurreisini gökten inmiş bir l.ı“ih gibi karşılamıştı. Roosevelt Ame- '*,mıı uğradığı felâketin mesuliyetini N'ühcllırı, yüksek sermayeye, banka- Uilara yükletti. Bundan sonra da Ame- %l felâketten kurtarmak için geniş .“şhiyetler istedi. Bu salâhiyetler ken- G"“G tamamile verilmiştir, Roosevelt '.:ülı dünyanın en geniş salâhiyetli adamıdır. Paranın kıymetini tayin âğ !esbit eder. Gümrük tarifelerini iste- tu gibi indirir çıkarır. Doğrudan doğ- Ya ve bilvasıta kullanabileceği salâhi- Jetlerle sanayi üzerine hâkimdir. Hülâ- b Amerikanın iktisadi ve mali hayatı *maklarının ucundadır. Roosevelt her şeyden evvel işsizler —kı“ıuile meşgul oldu. İşsizlere iş bul- ve sermaye ile sai mııngtıukmu- N i tanzim etmek için bi ım ='=ler oydu. Bu kaidelerin en mül;irx. BlcEz. A eli L 1dır. Bu fıkraya göre, işçi teşkilât N ve toplu bir halde patron şle M— liğa girişmeğe mezundur. Amerika iiq.; yedarları ve pıtronkl:;ı bu ka- n vazedildiği tarihe lar — işçinin :h lııııı_ııımışlu'dı. Teşkilât yap- hy, çalışan işçi, derhal fabrikadan çıkarı H:i" işçinin ücretlerini çalışma saat- biş tayinde ııerrnıyedı_r. işçi il_e toplu halde müzakereye girişmezdi. ..h::iııci A fıkrası denilen bu kaide deç AYedarların şiddetli itirazlarına he- Ye :':ıu. Otomobil kralı Ford bu kaide- i olmaktan ise fabrikalarını kapa- ,l:îîm; bildirdi. İşçilere gî.(l;ıfıce; on- ikranım hükümlerini kâfi görme- üekle beraber, teşkilât yapmağa başla- ğn.' Amerikada Trade Union'lar mey- iu% b“l'?ordu. Fakat Tı-ıtleı Umı:;'ı ol- 'aşka şekilde işçi teşkilâtı olsun, kalar her memlekette tedrici tekâmi anleahsulleridir. Amerikada - bol za- Zam hiç tşkilât yapmıyan işçi, dar th da kuvvetli teşkilât yapmağa baş- & l:. '_!l? karıştı. İşleri karıştıran di- “ı. t âmil de Roosevelt'in çok gırıftl tWayydider kalkınma tedbirleri idi. Mesai Mi indiriyor, ücretleri arttırıyor, ::i biysülen kaybottiği için müşki: !ş'f.t_le bulunan sanayi büsbütün a- Biz h'î'ne atıldı. İlk zamanlar kuvvetli Opagandanın tesiri altında azıcık İv e ,î'.“â.'“ yürür gibi görünürken, tek edi. ıluı'y:ih;dm gelen son haberlerden an | i, haziran ve temmuz ayları i- Nafıa vekili Ali Bey mühendis Sahip ve Başmuharriri : 9 uncu sene No. 3077 eht , / ,B | ;ı-lı b Yeni bir Vatan yapıyeoruz Bu davada gençliğin ülküsü daima bir ve bu olmalıdır... — Yetişeceğiz, memlekete Nafıa Vekilimizin mühendis talebe ile hasbihali... Telgraf, telefon, telsiz mühendis- leri mektebide ' açılıyor “Türk — mühendislik alemine yeni bir isti- hizmet edeceğiz... p | B Ali Bey talebe arasında ve bir atölyede kamet ve istiklâl vermek kararındayız.,, Şehrimizde bulunan Nafıa veki-- H Ali Bey dün öğleden sonra saat 15 te Taksimdeki yüksek mühendis mek- tebini ziyaret etmiştir. Nafia vekili- nin buradaki tetkikatı üç saat sür- müştür. Ali Bey, rektörlük odasında bir müddet meşgul olduktan sonra, rek- tör Fikri Beyden mektebin vaziyeti ve diğer hususat etrafında izahat al- mıştır. Bundan sonra mektebin ge « zilmesine başlanmıştır. ; Nafıa vekilimiz, bir kısım ders- (Devamı 5 inci. sahifede) Amerikadaki grev Polislerle grevciler arasın da kanlı hâdiseler oluyor Bir gazete greve iştirak edenlerin bir buçuk milyona baliğ olduğunu yazmaktadır NEVYORK, 2 (A. A.) — Mensucat sana- yil icra komitesile u- zun boylu müzakere- lerden sonra, M. Gor- man, vaziyetin değiş - mediğini söyleyince, grevin önüne geçmek ümidi kalmadığı anla- şılmıştır. “Havas,, muhabiri - nin kanaatine göre, A- merikada mensucat a- melesinin grevi, 900.000 ameleyi işsiz. bıraka- c€aktır. Bunlardan 500 bBini pamuk, 200 bini yün, 200 bini de ipek işliyen ameledir. Pat - ronlar ise, — ameleden ancak — yüzde 15 nin greve iştirâk edece - ğini ve — fabrikaların salıya açılacağını söy - Amerikadaki lüyorlar. Her iki fikrin de mübalâğalı ol - duğu anlaşılmaktadır. Grevci amelenin hnisbetini tayin etmek güçtür. Son dakikada, grevin cumartesi gece yarısında ilânı muhakkak görülüyordu. Grevciler, herhangi bir kış- kırtma hareketine karşı, intizamı ve in- grevlerden bir — enstantane zibatı korumak üzere onar kişilik müfre- ıeleı: teşkil etmişlerdir. ,Diğer taraftan, Deyli Telgraf muhabi- riy grevcilerin sayısını 850.000 ile 1 mil- yon 500.000 arasında tahmin ediyor. D Yarın, Amerika'da yortu günü oldu - dan grevin eh iyet ve i sa- (Devamı 6 ıncı sahifede) çinde işsizlerin mikdarı 359,000 kadar artmıştır. İş federasyonunun istatistik- lerine nazaran Amerikada bugün işsiz olan amelenin mikdarı on milyonu geçi- yor. Filhakika bu, Roosevelt'in iş başına geçtiği zamankinden daha azdır. Fakat kalkınma tedbirlerinin almmağa başla- dığı zamandan iki sene sonra hâlâ on milyondan fazla lenin işsiz bul grev ilân etmeleri, Amerikanın sanayi hayatındaki aykırılığına delâlet eden bir hâdisedir. -Bu Faykirrlık sai ile sermaye arasında ki münasebetlerin tanzim edilememesin- den doğuyor. Filhakika bugün Roose- velt'in karşılaştığı en mühim mesele bu- dur. Eğer bunu hallederse, Amerikanın sı kalkınma tedbirlerinin isabeti hakkın- da ümit verici bir vaziyet değildr. On milyon amele hiç bir şart altında ve hiç bir ücretle iş bulamazken, bir milyon amelenin de kendi ücretlerinden ve vaziyetlerinden memnun olmıyarak ktisadi ve içtimai nizamı kurtulur. Hal- ledemezse, büyük bir inkilâp — şimdiye lı_adar Amerikalıların çok kıymet verdiği bir çok şeyleri silip süpürecektir. Her halde Amerika, bir buçuk asırlık tarihi- nin en nazik günlerini yaşıyor. Ahmet ŞÜKRÜ PAZARTESİ Siirt Meb'usu MAHMUT 3 EYLÜL 1934 Yunan kabinesi azaları arasında ihtilâf vardır. İktı- sat nazırının istifa edeceği şayidir. Tel: ( ğ Müdür : 24318, Yazı işleri müdürü : 24319, İdare ve Matbaa : 24310. Efgan istiklâlinin Yıl dönümü Gazi Hazretleriyle Efgan kralı arasında samimi telgraflar teati edildi ANKARA, 2 (A.A.) — 20 ağustosta Efgani istiklâl bay yıl dö- .nümü münasebetile Reisicümhur Gazi Mustafa Kemal Hazretlerile Efganistan kralı Haşmetlü Muhammed Zahir Han Hazretleri arasındâa aşağıdaki tebrik telgrafları teati olunmuştur. Afganistan krali tü Mu- hammet Zahir Han Hazretlerine: Kâbil Dost Afganistanın istiklâl bay- ü yıldönümü mü Getile en samimi tebriklerimi, şahsi saa- detleri ve kardeş Afgan milletinin refah ve istikbali hakkındaki te'- mennilerimle birlikte tekrar eyle- rüm. GAZIİ M. KEMAL Türkiye Reisicumhuru — Gazi Mustafa Kemal Hazretlerine: Ankara Afganistanın milli bayramı mü- nasebetile bana gönderdikleri teb- rikât ve t iyattan fevkalâd. mütehassis olarak zatı devletleri- ne hararetle teşekkür eder zatıâli- nizin şahsi saadetleri ile Türkiye- nin ve Türk milletinin refah ve istikbali hakkındaki hararetli te- mennilerimi tekrara müsareat ey - lerim. 'Afganistan Kralı MUHAMMED ZAHIR Haklarından geç- miyenler de var mı 10 - 15 liranın şehre yapı- lacak bir hastaneden esir- genmesi şayanı hayrettır Telefon şirketi abonelerinden aldığı fazla mükâleme ücreti olan 191 bin lira- yı Merkez Bankasına yatırmıştır. Nafıa Vekâletinin şirket Hdi Kamideri hesapları tetkik etmektedir. Tetkikat so- nunda, bu yekünun daha fazla artacağı tahmin edilmektedir. Tetkikat bitince | kat'i netice şirkete bildirilecek, — şirket ' Iyâzrm gelirse, bankaya daha bir mik- dar para yatıracaktır. Bu muameleler bittikten sonra, bele- diye bankadan parayı alacaktır. Diğer taraftan (80) kadar abone, pos- ta ve telgraf umumi müdürlüğüne müra- <aat ederek haklarından ferağat etmedik lerini, şirketten geri alınacak paradan, hisselerine d_iişecdı mikdarın kendilerine b şlerdir. Bu vaziyeti tetkik edilmektedir. M fih bu mü: D Kİ L İİİW"IWIIIIİİİİİHIIIİ_İIlulllllluumuummullluuum“Imllllllllllllllll||||m||| Yeni kararname vekam biyo ihtiyaç İistesi € L Kararnamede Bankalar ve ihracat- çıları alâkadar eden hükümler vardır Harice gideceklerin döviz ihtiyacı — ANKARA, 2 (Telefonla) — 11 numaralı,kambiyo kararnamesini ve merbut kambiyo ihtiyaç listesini bildi- riyorum: Türkiyedeki — banka ve bankerler larında hâlen bulı ve bund. sonra alelümum dövizleri Merkez Ban- kasına veya şubelerine vermeğe mec- burdurlar. Yalnız bankaların bu döviz mevduatı hariçte olmak üzere diğer bankalardan buldukları döviz kredile- ri bundan hariçtir. Kambiyo ve dövizdeki nukudun ü- zerinde spekülâsyon dur. y dıkça, ecne- bi kamyosunu ve nukudunu karşılık £ tutarak Türk lirası üzerine avans yap- maları memnudur. Borsa bulunduğu mahallerde, ban- Z ka ve bankerler gişelerinde yapılacak —X kambiyo alım ve satım fiatleri, ölçü Z olarak kabul edilmiş olan dövizlerinğ © andaki borsa fiatlerine göre üç lira- s1 tutarının nihayet binde ikisini te » cavüz edemez, Banka ve bankerlerce Türk parası ğ olarak yapılan tediyat ihtiyaç listesi — haricinde hiç bir suretle ecnebi kam- KK LLLKAKARADADI 1 DA KLAALI TIT ALIASA DKS YNM DU Bankalarla bankerlerin Maliye Ve- (Devamı 5 inci sahifede) U Z Gizli nüfusun kaydı Verilen son mühletten istifade etmek lâzımdır Hemen her köy evinden 3-5 gizli nüfus çıktığı anlaşılmaktadır Gizli nüfusların kaydı için eylülün bi- rinden itibaren teşrinievvelin 15 ine ka- dar verilen son mühletten bütün halkın baberdar olması için Istanbul Vilâyeti Nü fus Müdürlüğü kanunun maddesini ve herkesin nasıl le yapı lâzım « geldiğini gösteren beyannameler bastır- mış ve dünden itibaren İstanbulun dört bir köşesine astırmıştır. Kayıttan kaçanlar ağır cezalara çarpılacaklar Bu beyannamelere göre herkes derhal en yakın nüfus memurluğuna giderek ya- nüfusları y k ve bu mu- ameleden dolayı hiç bir zarara uğramıya- caktır. Yalnız Istanbulun içindeki değil köy- lerdeki mektum nüfusların da yazılması ve hiç bir evde hiç bir mektum nüfus kal- (Devamı 5 inci sahifede) Kadıköy halkı memnunlu ğunu tezahürle ifade etti ğurduruldu. te istihkakı, beherinin 5 - 10 lira arasında- dır. Hepsinin hakkı bin Hrayı doldurma- maktadır. Türkiye Limanlarını tetkik Sadullah Bey Karadeniz limanlarına gidiyor İktisat Vekâleti Deniz ve Havü müsteşarı Sadullah Beyle vekâlet li- manlar umum mü- dürü Muhsin Na- im Bey Marmara Hmanlarında yap- makta — oldukları tetkiki bitirmişler dir. Sadullah Beyle "Muhsin — Naim B. on gün kadar şeh- rimizde kaldıktan sonra — tetkikleri- ne devam etmek ü- zere Karadeniz li- manlarına — hare- ket edeceklerdir. Müsteşar Beyle müdürü — umumi Bey Karadeniz li- manlarını da birer birer gezecekler- dir. Bundan sonra üçüncü kısım ola- rak Ege ve Akdeniz limanları tet- kik edilecektir. Bu tetkikleri — bitirdikten sonra 'Ankaraya avdet edilecek ve İstanbul HKmanile beraber bütün — limanların inkişaf ve ıslahı esasını tetkik eden komisyon tekrar toplanarak kararı- nı verecektir . p Ateş böcekleri Nezihe Muhiddin Hanımın Milliyet için yazdığıroman ——O<———— Bugün: sehited Sadullah Bey S sahifede tramvay hattınm, Haydarpaşa » Kadıköy iskelesi ara « sında, yeni inşa edi « len kısmın eylülün bi - rinde işlemeğe açıldı » ğını yazmıştık. Şirket tarafından bu münase » betle bir merasim ya- pılmamasına — rağmen, dün — Yeldeğirmenli - ler, cadde üstünde te- zahürat yapmışlardır. Bağlarbaşından saat 11 de kalkan ve şirket meclisi idare azalarını hamil bulunan bir tram- vay arabası, Yeldeğir- menine geldiği zaman, cadde üstünde topla - nan yüzl. halk tarafından dur - durulmuştur. Şirket erkânı garip bir sürpriz ile karşılaşmışlardır. Şirket meclisi idare azaları Haci- Adil, Necmettin Sahir, Yusuf Ziya, N ! İ iÖe Görüşler Bundan on altı yıl önce bugün- lerde gündüz gökümüz bile kap- karanlıktı. Gözlerimiz, gönülleri- miz, ve tarihimiz gibi.. Ve minareler, bu karanlıkla- rın ortasına dikilmiş birer yas dikileriydi. Onların şerefelerine âündüzleri kara bayraklar asılır- . . Ve güzel, yanık sesli Türkler o kara bayrakların altında Ana- yurdun çöküşüne ve ulu Ulus'un serilişine ağıt yakarlardı. Camiler gövde, kubbeler baş, minareler uzun parmaklı ellerdi Usküdar tramvayı Kadıköy iskelesinde Minareler ve 30 Ağustos ki göklere çevrilip uzanmış, im- dat ve kurtuluş beklerlerdi. . âlllllllIlllllllllllllIIIIIIIWWHWWIWMM— ) YKK LKLDKLANKAKADLĞLARAKLKURAL LA KA LR O LKYAD KİKUYUAZARA AAA IK CON IKAKAKOSTAIIAKIAKAAI AAA KI Dün Üsküdardan gelen tramvay zahürat yapıldı durak yerinde... Necip ve Haydar Beyler tramvaydan inmişlerdir. Bunun üzerine Yeldeğir- meni halkı namına, şehir meclisi a- zasından Methi Bey bir nutuk söy « (Devamı 5 inci sahifede) nıımıınmmnnmımmıııııııuıııııımummnıuıııwmnmwmuumunmımu Aka GÜNDÜZ Z . Bu imdat ve kurtuluş bu gez E de yerden geldi. Yedi kere yet- E miş bin peygamberin ve yetmiş ZX milyon kere yetmiş milyar insa- — nın yerden geldikleri gibi. Şu — ayırtla ki, buimdat ve kurtuluş Z Karadenizden geçerek, S Erzurum, Sivas, Çankaya, Dum- lupınar yolları ile yerden geldi. Adına 30 ağustos dediler. Minareler kurtuldu. Camiler — kurtuldu. Bayrak, Ülke, ve Ulus — kurtuldu. 30 ağustos donanması —X işte bu toptan kurtuluş içindir. ÜÇ NOKTA Bu 30 ağustos günü tirende - (Devamı & ıncı sahifede l ll H DAKAIATKII