8 Mayıs 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

yi TARİHİ TEFRIKA:34 © Ma“ ———— İttihat ve Terakki! (BAHAEDDİN ŞAKIR BEYİN BIRAKTIĞI VESIKALARA GORE) İslâm ahaliye beyanname Beyannameyi Taşnaksagan Ermeni cemiyeti hazırla- mıştı; İttihat veTerakki ile Ermeni komitelerinin arası... Şimdi genç Türklerle beraber Er- meniler de şiddetle takip edilmeğe başlanınca Avrupada bulunana er- meniler İttihat ve Terakki ile daha sıkı bir surette temas etmek iste- mişle.di. 1896 senesi eylülünde İs- tanbulda Osmanlı yapı- hücum ile başlıyan ermeni ih- İttihat ve Terakki da gösterilmişti. Bu beyennameye dair 4 eylül 1896 tarihile Cenevre- den Parise yazılan bir (o mektupta deniliyorodu ki: “Bu akşam Cenevredeki Kursa- al'a gitmiştim. Ermeni vatandaşla - rımızdan birisi elime bir beyenna- me sıkıştırdı. Bu beyennamede de- niliyordu ki: (Taşnasksagan) Ermeni cemiye- tinin İstanbul şubesi — İslâm ahaliye davetname — Ey İslâm ahali! Sana karşı hiç bir garezimiz olmadığını anlatmak için şu davetname ile sana müra- caat ediyoruz. Bu müracaat senden korktuğumuzdan veyahut hususi bir maksada hizmet ettiğimizden ileri"gelmiyor. Hayır! Biz cesurane bir nazarla ölüme bakıyoruz. Bunu da senin hükümetin bize telkin et- miştir. Ebaan cet seninle beraber ayni maksat için ve ayni vatanda bulu- narak sakinane yaşayagelmekte i- ken günahla halkedilmiş olan hükü erde gerek seni ve gerek bizi boj in nifak ve şıkak saçmağa baş- ladı. Azim cinayetlere iştirâk ede- rek akıtılan bizünah kanlarla bu- landık. Ey Türk rİ şurasını iyi- ce biliniz ki tarafımızdan ika edi- iegelmekte olan ihtilâl hareketleri sana karşı olmayıp zebunkeş hükü- met aleyhinedir. Onun balihazıra- daki sistemi yüzünden en aziz ev- â vücudu, meşru olan hak- dal gaları arasında akan seriülcereyan gi: >. atılıyor. ostunu ve düşmanını ayırt et meni bil, ey İslâm ahali, Ben bu beyannamede bir garabet o görüyorum. İstam- buldaki ermeni vakayii bi- zim — için kaçırılmıyacak bir fır - sat ölduğundan Keli Fevkalide içtiman davet edilerek bu davetname mü- zakere edilmeli ve ermeni vakayiine dali've hemen küçük bir risale ka. leme almarak alâ lara dağı- tılmalıdır. Ermeniler üç dört güne kadar Lausanne'de konferanslar. da vereceklerdir. Bu konferanslar. da bizim için de söylenecek sözler varsa onları da kararlaştırıp he- men Cenevreye bildirini: Türklerle Ermenilerin Abdülha- ki vakayi esnasında kabil olama- tr. Muhtelif ermeni ibtilâl komitele- rile İttihat ve Terakkinin Pariste müzakere masasına oturmaları ve müşterek bir faailyet programı çiz meleri için bahsettiğimiz tarihten on bir sene daha geçmesi lâzımge- liyordu. İstanbulda teşkilât büyürken I İstanbuldaki İttihat ve Terakki teşkilâtı gittikçe büyüdü. İş o de - receye gelmişti ki artık Parise ya zılarak İstanbul için bir reis inti- habı istenilmişti. Bu reisi Paris se çecekti. Çünkü İstanbuldaki aza- biribirini tanımıyordu veyahut ta nımaması lâzımgeliyordu. Haki - kat halde ise azanın kısmı âzamı yekdiğerini tanıyordu. 1896 ve 1897 senelerinde İstanbuldan Pa- rise yazılan mektupların bazıları- nı hülâsa edecek olursak, o za - manki vaziyeti aşağıdaki surette göstermemiz lâzım gelirdi. Bu mek tuplardan birisinde İttihat ve Te. rakkinin İstanbul azasından ve teş kilâtin elebaşılarından (Derya - dil), (Çoban) ve (Ağabey) diyor lardı ki: Cemiyetimize dahil olan her fert bizim kâffemizi tanımak- ta olduğundan ve azanın adedi günden güne artığından bir teşki İât vücude getirmedikçe bunun i- davesi imkân haricinde kalacak - tır. Ahalide hâsıl olan havahişi tasavvur etmek mümkün değildir. Meselâ geçenlerde” hatırı hayali- mize getiremiyeceğimiz bir zat .cemiyetimizin iktidar ve mevcudi yetini anlamak üzere bizi davet et ti. Fakat cemiyetin riyaset mese- lesi halledilmedikçe bizim bu 76- mümkün ola - şimdiden takarrüp etmek faide - den hali olmasa gerektir.” Fakat İttihat ve Terakki teşki- lâtı büyüdükçe Abdülhamit ca - suslarınin faaliyeti de o nisbette artıyordu. Genç Türk kokusu du- yullan yerler derhal basılıyor, en ehemmiyetsiz bir şüphe üzerine bu ande birçok gençler tevkif olunu yordu. Bu vaziyete dair 4 Mayıs 1896 tarihinde İstanbuldan Pari - 2 ailen bir mektupta deniliyor- “Bugünlerde işlerimiz çok fena gidiyor. Üç arkadaş Fransız posta hanesinden öte beri alırlarken ha- fiyeler tarafından yakalandılar. Her ne kadar hafiyeler arkadaş- larm üzerlerinde bir şey bulmağa ve kendilerini ittiham edecek ev- rak tutmağa muvaffak olamadılar sa da, gene mevkufturlar. Şimdi mütemadiyen isticvap ediliyorlar mış. Burada bir heyet teşkiline ça lışıyoruz. Yakında muvaffak ola- cağımızı ümit ediyoruz. Mevkuf arkadaşları haber veren posta me murudur. Yeni bir adres verince- ye kadar birşey £ gönderilmemesi Bi rica ederim. Mühim bir şey o lursa küçük Kadri Efendi vasıta - sile yollarsınız. Geçen hafta ve bu hafta posta dan bir şey alamadık. Çünkü pos tahanenin önünde! ;hafiyeler bekli yordu. Fakat namırmıza gelen pa- ketlerin birisi tarafından posta - dan aldırıldığını duyduk. Şüphe- siz bunu yapan yezit hafiyeler - Abdülhamidin yaptığı bu tazyi- ka rağmen İttihat ve Terakkinin genç azası İstanbuldaki icraatın - dan bir an bile fariğ olmuyorlar- dı. Hattâ içlerinde her şeyi göze aldırmış olan fedaileri bile vardı. Yukarıda bahsettiğimiz (Derya - dil), (Çoban) ve (Ağabey) gibi namı müstearlârı kullananlar dan başka İstanbulda bir de (Ha rabati) vardı, Yazdığı mektupla- rm kargacık burgacıklığına bi lacak olursa hakikaten Harab; olan bu zat İttihat ve Terakkinin İdaki en faal azasından bi risiydi. Mektuplarına Paristen bir müddet cevap verilmediğinden do layı muğber olan (Harabati) Bey “On beş gün fasıla ile dözt mek tup yazdım. Her nedense cevap - larını alamadım. Halbuki meşgul olduğum çok mühim bir vazife günden güne ehemmiyet kesbet - mektedir. Şayet bu mektubumun cevabını da almazsam artık kati. yen işe karışmıyacağım. (Bitmedi) ( ECNEBi MATBUATINDA OKUDU Messager d'Athönes'den : “ d'Athönes,, gazetesi M. Kond'ilipin Ankara mağ nasebetile yazdığı bir makalede Yu - nanistan ile Türkiye arasındaki mü > nasebat için, idarei umurla meşgul o- anların doğrudan doğruya müdave - Isi efkârda bulunmalarının bir âdet, daha doğrusu bir kaide haline geldi” ğini söylemekte ve şunları ilâve et - ir: Yunanistanla Türkiye arasındaki münasebatın bir tarihçesini yapmak elbette zaittir. Ege denizi sahillerin - de bulunan iki devletin menfaatinin, tam bir anlaşma dahilinde yaşamak ol duğu bedihi ve malümdi ir. ları, iktesadi bunlara tes riki mesaiyi istilzam ettiren sebepler. dir. Bu teşriki mesainin hedefi, kı dileri için en başlıca bir şart olan ha müteveccih tehlikelere karşı mü dafaadır ve ancak bu olmalıdır. İki devlet, durup dinlenmeden bu teşkilâtlandırılmasına çalışı - HARICI HABERLER Propaganda nazırı M. Göbels diyor ki Sarre'da 700 bin Almana mukabil 100 Fransız var! ln e m Sarre Almanlar ındır! | Gazi Hz. ile Alman Reisicümhuru arasında teati edilen telgraflar ANKARA, 7 (A.A.) — Alman milli bayramı münasebetile | Reisi - cümhur Hazretlerile Alman devlet reisi hazretleri arasında âtideki tel- graflar teati Feld Mareşal ilmiştir: Pavlvon Benekendorf und Von Hindenburg Hazretleri Alman Rayh Reisi BERLİN ZVAYBRUKKEN, 7 (A.A.) - Alman istihbarat bürosü bildiri - yor: Dün burada Sar meselesi etra- fında büyük tezahürat yapılmıştır. Cimnastik salonu önündeki meyda| nı tamamen dolduran halka hita - ben Almanya Propaganda Nazırı M. Göbels büyük bir nutuk irat et- miş ve demiştir ki: “.— Almanyanın bütün dünyaya dahili entrikalar misali teşkil etti- ği zamanlar artık geçmiştir. Al - maânlar bugün yeniden, — hal'unı müdafaaya azmetmiş müttehit bir millet olmuştur. Gösterilen güç - lükisre ve resmi müdahalelere rağ- men Sar eyaletinin (bir mayısta | Hitler bayraklarile donanması Sar| ların kendilerini Alman telâkki ettiklerini ispat etmektedir. Sar | her zaman için Almandır. Bütün dünya huzurunda söylüyoruz ki hiç bir şiddet ve keyfi hareket halkı - | mızı gasbedemez ve bizi bu hakkı- mız için mücadele etmekten döndü remez. Sar'ın Almanya'ya avdeti geçici ve değişen parlâmentolar, fırkalar ve kabineler meselesi de - bu bütün bir milletin mese- M. ederek nutkuna şu suretle devam etmiştir: “Arkanızda vatanlarını yeniden bulan milyonlarca Alman amelesi vardır. Sar meselesi karşısında ri- cat veya uzlaşma bilmiyoruz, Sar Almandır. Nitti'nin de dediği gibi Sar'da 700 bin Almana mukabil an cak 100 Fransız bulunduğu inkâr gayri kabil bir hadisedir.,, M. Göbels bilâhare muhacirler. den ve bilkassa mezhep üzerinde miş ve bu hususta demiştir ki: “Vicdani tereddütler Almanya için rey vermekten sizi geri koyma- sın, çünkü Almanya, Hiristiyan a- zim ve imanı Almanyasıdır” Sar Moskovada Romatizma Kongresi açıldı ongre, Âkil Muhtar B. bir raporunu dinledi MOSKOVA, 7. A.A. — Beynel. ilel romatizma kongresi Türk rofesörü Akil Muhtar Be; lizmanın satislatla teda! ndaki raporunu dinlemişti, iŞ ve — pe Ee i rublelik iki beynelmilel mükâfat vermeğe ka- İrar verdiğini bildirmiştir. | Müteakiben Sovyet alimleri söz almışlardır. M. Kogan Sovyet. Rusyada ro- matizma ile mücadele için tatbik edilen usuller hakkında izahat vermiştir. Profesör Gelman makina imalâ- yerlar. Ayni fikirle, ayni düşünce ile, ve ayni istikamette çalışıyorlar. adamlarının ç her Ka hedefe doğru bir adım ifade e - ler. La Bulgarie'den : Yeni Türkiye Setiri Şevki Beyin iti- matnamesini takdim etmesi münasebe- tile La Bulgarie gazetesi “Türk - Bul. gar dastlağu,, serlevhası altında yaz- dığı bir mekalede diyor ki: “Bu münasebetle irat edilen natuk- lar iki memleket arasinde mevcut olan #yi komşuluk ve dostluk münasebatı - mın bir kat daha takviyesine yardım etmek hususundaki hösnüniyeti göste rir. ...Türk » Bulgar dostluğunun böy- le resmen teyit edilmesi bugünkü va- ziyetler dahilinde bir kıymeti mahsu- sayı haizdir. ... Ankera Cümhuriyet kükümeti- nin tasavvurlarının bizde en ufal: bir şüphe gölgesi bile tevlit etmediği ma lümdur. Başlıca endişeleri Türk mil. len vermek ve one ha in iktisadi vaziyetinin kö- tülüğünü biliyoruz. Biz sizi kolları mızı açarak karşılamak istiyoruz. Fakat sizden bir dileğimiz vardır ve o da bu bir kaç mücadele ayla- rında başınızı kaybelmemenizdir. Gazetelerinizi kapatabilirler, fa - kat bu Alman fikrinin kalpleriniz- de yazılmasına mani olmıyacaktır. Sar halkını âr ve hacaletle ezebi - lirler ve üzerinde şiddet istimal €- debilirler. Fakat bu Almanyaya av deti istemeğe mani olamıyacaktır. Emin olunuz ki Almanya sizi yal- nız bırakmıyacak ve terketmiyecek tir, Göbels nutkunu şu suretle bi tirmiştir: imdi kalplerimizi ve ellerimi - zi kaldıralım, bağıralım, ve yemin edelim ki biz Almanyaya sadıkız, Alman vatanımı hiç bir zaman ter- kelmiyeceğiz. Gelecek ayların mücadele emri şu olmalıdır “Almanya ile birleşmek için bir tek insan gibi hareket, Müttehit Sar.” Fransız gazeteleri ne diyorlar? PARİS, 7 (A, A.) — Havas A- jansı bildiriyor: Gazeteler, M. Göbels tarafın - | dan Sar günü tezahüratında söyle- nen şiddetli nutku hususi bir he- yecanla karşılamaktadırlar. Pöti Pariziyen gazetesinin hu- Almanların tezahü- rata 250 bin kişi iştirak ettiğini söy lemelerine rağmen, İs'in nutkunu ancak 20 bin kişi önünde söylediğini kaydediyor ve tezahü- ratı tertip edenler tarafından ha -| zırlanan 15 hususi trenden ancak dokuzunun kaldırıldığını bildiriyor Gazeteler bu tezahüralın, Al - yapılan propagandalardan bahset- | manyanın Sarlılara tatlı vaitlerde | bulunmak istemesinden neşet etti- ğini ve M. Göbele'in o nutkunda bundan başka bir mana arasınlma- ması lâzım geldiğini yazmaktadır. li | Bir çin gemisini soydular içindekileri öldürdüler HONG - KONG, 7 (A. A.) — Çin Taiyi vapuru korsanların te- cavüzüne uğramıştır. Korsanlar 10 bin dolar kıymetinde eşya zap- tetmişlerdir. Tayfadan 4 kişinin öldüğü ve birçok yolcuların denize atılarak boğulduğu bildirikmekte - dir. : ında çalışanlar arasındaki tizma hakkında bir rapor oku: tur, Alman profesörü M. Plat ro: tizmanın maden ve nakliyat İesi arasmda çoğalmasını kolay. laştıran çalışma şartları hakkında beyanatta bulunmuştur. Müzakereye bir çok alimler ve lışma şeraiti ve ameleye tatbik e- dilen tıbbi ihtimamlar o hakkında malümat in kapanış toplantısı akşam Stalin otomobil f; nın Hars evinde yapılacaktır. terahki yolu üzerine o koymak olan kimselerin asil düşünceleri, bizim ta ilk zamandan beri parlak berraklığı ile gözlerimizi kamaştırdı. Bugünkü Gazi Mustafa Kemal rejiminin temsil ettiği bu milli cehtin cazibesi hâlâ fi kirler üzerinde ierayi tesir etmektedir. Bu, mütefessih bir imparatorluğun harabeleri arasından, culture'ün her sahasında her gün yeni şeyler elde et- mekle gençliğini ve kuvvetini gösteren bir millet çıharan mucizevi bir istiha ledir. Bulgaristaş bunu kemali sami- miyetle takdir etme! çi -., dlâve etmeğe zem yokta A his, daima genç Türk Cümhuriyeti ie niiüleketimizin kurmak istediği münasebatın esasını teşkil etmiştir.Bu suretle Bulgaristan yeni devletle siya- si münasebet tesis eden ilk Avrupalı memleketlerin arasında bulanmakta - dır. Ba, iki milletin maziden tevarüs et- tikleri mı mesailin süratle tasfi- Yesine yardım etmiştir. Bir dostluk mu İhedesi, bir bitaraflık ve uzlasma mar. Alman milli bayramı münasebetile zatı devletlerine en hâr ve sa - mimi tebriklerimi takdim eder ve bu vesileden istifade ile zatı devlet lerinin şahsi saadetleri ile asil Alman millelinin refah ve ikbali hakkın da beslediğim dostça duyguları tekrar eylerim. Gazi M. KEMAL Gazi Mustafa Kemal Hazretlerine ANKARA Zatı devletinizin Alman halkının milli bayramı miinasdbetile sami- mi tebrikâtta bulunmak lütfunuza karşı en samimi teşekkürlerimi ifa- de ediyorum. Devlet Reisi Von Hindenburg Tayyarecilerimiz Leningratta LENİNGRAT,7 (A.A.) — Tass Ajansı bildiriyor: Celâl Beyin ri- yasetindeki Türk tayyarecileri buraya muvasalat etmişler ve istasyon- da Hariciye komiserlikleri mümessilleriyle mülki ve askeri memurlar ta rafından istikbal edilmişlerdir. Bir kıt'a Peron üzerinde mevki almıştı. Tren askeri muzika tarafından çalınan Türk milli marşı âhengi arasın- da yaklaşmıştır. Muzika müteakıben marş enlernasyonali çalmıştır. Türk tayyarecileri önlerinden geçen kıt'ayı teftiş etmişlerdir. Misa - firler öğleden sonra şehri gezmişlerdir. Istanbul - Varşova hava hattı ANKARA, 7 (Telefonla) — Bugün saat on ikide şehrimize bir Polonya yolcu tayyaresi gelmiştir. Tayyare meydanında Polonya sefiri ve sefarethane erkânı tarafından karşılanan tayyare ile Lehistan mü- nakalât nazır muavini M. Bofkavski ve refikası, Lehistan Tayyare ce miyeti reisi M. Makovski ve kâtibi umumisi M. Piatkavski ve Hariciye nezareti daire müdürlerinden M. Mikucki gelmişlerdir. Seyahatlerinden maksat hükümetimizle temas ederek İstanbul - Varşova hava hattının tesisi için müzakerelerde bulunmaktır. Münakalât nazır muavini ve re- fikası ile sırf seyahat ve Türkiyeyi görmek için gelmiş bulunmaktadır - lor. Nazır muavirinin refikası Lehistan Reisicümhurunun kızıdır. Öğle- den sonra şehri gezmişler ve akşamki trenle İstanbula hareket etmiş - lerdir. Diğer misafirler şehrimizde birkaç gün kalacaklar ve bilâhara tayyare ile Lehistana dö klerdir. Tayyare 3 motörlü, bütün aksamı Lehistanda yapılmış 9 kişilik bir yolcu tayyaresidir. : ; . : . İbrahim Tali Beyin teftişleri EDİRNE, 7 (A.A.) — Umumi müfettiş İbrahim Tali Bey dün baro- yu ve Malülgaziler cemiyetini ziyaret etmiştir. İbrahim Tali Bey öğle - den sonra refakatinde baş müşavir ve iskân müşaviri ve bir mülkiye mü fettişi bulunduğu halde Kırklareline müteveccihen Edirneden ayrılmış- lardır. Umumi müfettiş Kırklareli vilâyetinde tetkikatını bitirdikten sonra Tekirdağ, Çanakkale vilâyetlerimi teftiş edecektir. Bu seyahatin iki haftadan fazla sürmesi muhtemeldir. KIRKLARELİ, 7 (A.A.) — Trakya umumi müfettişi İbrahim Tali Bey ve refakatindeki zevat bugün eşhrimize gelmişler ve vali, fırka ku mandanı, vilâyet erkânı tarafından karşılanarak belediyeye gitmişler - dir. Ibrahim Tali Bey, yollarda geçtiği köylerin ihtiyacatını tetkik et - miş ve her tarafta tezahüratla karşılanmıştır. Askeri techizat bedeli ANKARA, 7 (Telefonla) — Milli Müdafaa vekâleti sıhhiye, bay- tar ve jandarma zabit mekteplerinden neşet edenlere bir defaya mah- sus olmak üzere verildiği gibi kim yager, dişçi, muallim, hâkim, mü - hendis sınıfına mensup askeri zabit ve memurlara da 150 şer lira techi- zal bedeli verilmesi hakkında bir lâyiha hazırlamıştır. > . “e . Yeni Berlin sefiri geliyor ANKARA, 7 (Telefonla) — Yeni Berlin büyük elçisi Hamdi Bey Istanbula hareket etti. İstasyonda Hariciye vekili Tevfik Rüştü Beyle fırka umumi kâtibi Recep Bey ve Hariciye Vekâleti erkönile dost - ları tarafından teşyi edildi. » a » Çeltik kanun lâyihası ANKARA, 7 (Telefonla) — Ziraat vekâleti bir çeltik kanun lâ * yihası hazırlamıştır. Lâyihaya göre çeltiğin ekimi biçimi, tarla;ı ve su- yu hükümet tarafından mürakabe altına alınmakta, Ziraat vekâletinin tesbit edeceği yerlerde çeltik mıntakaları ihdas edilmektedir. Bu mın- takalar haricinde teriyat yapılması menedilmektedir. İngiltere ile ticaret itilâfı 'ANKArA, 7 (Telefonla) — İngiltere ile hükümetimiz arasında yeni ticaret itilâfnamesi akdi için müzakerelere önünüzdeki hafta i - çinde başlanacaktır. İngiliz murah haslarının Londradan hareket et - tikleri haber verilmektedir. | Yugoslavya nazırı Mösyö Yevtiç Sofyaya gitti i BELGRAT, 7 (A. A.) — Avala Ajansı bildiriyor : il ugoslavya Hariciye Nazırı M. Japon amirali Berlinde BERLİN, 7 (A. A.) — Akde- nizde bulunmakta olan Japon filo- Su kumandanı Vis amiral Matusita Alman hükümetini resmen ziyaret etmek üzere Berlin'e gelmiştir. LARIMIZ ) ahedesi Bulgaristan'ı Türkiye'ye bağ- lamakladir. İki beynelmi- Lohal Ançayger gözetesi harici siyaset hakkında yazdığı bir makale. de diyor hi: “Metalebatında haklı olduğu kabul edildiği halde Almanya birçok mâni- ır. Her tarafta Asyada da aynidir. mekte olduğu iktısodi Dünyanın geçir - sıkıntılar seri ve ciddi kararlar istemektedir. Ar- ava karan yle m p ası birle 've şerefinin muhafazasıdır. Yevtiç Bulgar hükümetini re* | men ziyaret etmek üzere bu ak - şam Sofya'ya hareket edecektir. M. Yevtiç'e bu seyahatinde hari” ciye nezareti siyasi kısım müdürü M. Martinatz, hususi kalem müdü” | rü M. Markoviç ve hususi “ M. Kojiç refakat edeğektir. | SOFYA, 7 (A.A) — Yugos * | lavya Hariciye Nazırı M. Yevtiç bugün buraya gelmiş, başvekil vE hükümet erkânı tarafından karşi “ İanmıştır. Yevtiç, Bulgar hükü © metini resmen ziyaret etmektedi” 2 Fransız-A'man anlaşma! BERLİN, 7 (A. A.) — Fran” sız - Alman anlaşması bilhassa alâkadar olan Fransızlar” dan bir grup aynı maksatları takif eden Alman zevatile noktai naz#f teatisinde bulunmak © üzere Berlin'e gelmiştir.