6 Ağustos 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 5

ŞO MİLLİYET PAZAR 6 AĞUSTOS 1933 Mamur şehirlerimizden Samsuna umumi bir bakış Pek o kadar eski olmıyan Samsun (Milliyet) — Bugü Samsun çok eski bir kasaba değ Samsunun bir çok binaları yerinde çok yakın denilebilecek bir mazide bataklık ve kazıklar varmış. Samsun Danişmendi Türklerinden Amasyada oturan Ahmet Hanın damadı Solu Han tarafından tesis olunmuş ve s0n- ü line geç- iştir. Selçük Türkler - dan sonra Samsun bir müddet yerli Beyler tarafından idare edilmiş, on- ilan sonra Yıldırım Beyazıt tarafından zaptolunarak Osmanlı ülkesine ilhak edilmiştir. Meşhur Ankara muharebe- si neticesinde Samsun gene yerli Türk men Beylerin eline geçmiş ve bun- dan sonra Çelebi Mehmet zamanında Amasyadaki maruf “Yörgüç,, Paşa tarafmdan zaptolunarak tekrar Os- manlı memleketleri arasma konulmuş tur. Tarihin muhtelif devrelerindeki Türk ve akınlarından sonra eski zamanlarda Amisos ismile Atina mu- hacirteri tarafından kurulan Samsu- nun iki kilometre şimaligarbisinde bu- lunan bugünkü “Karasamsun,, la mev zuumuzu teşkil eden Samsun ile alâ- kası yoktur. Samsun kal'a mahallesi otrafında- ki sür harabeleri Amasyayı zaptet- tikten sonra ordularını Karadeniz sa- hillerine sevk, Çarşanba ve Terme havalisini zapedip bugünkü Samsu, kurmuş olan Danşimendi Türkl, sayıdır. Elyevm Karadenizin çok bir iskelesi olan Samsun Şehri Beledi- vesi 1287 tarihinde kurulmuştur. Sar id ratetçi celp etmiş ve bil. lâbında yeni Türkiye fade eden Samsun denizin coşkun sinesine yaslanmıştır. Diğer taraftan da İstanbul — Anka- va — Sıvas — Samsun alt zincirinin bağını teşkil etmiştir. Samsun Cümhuri; yüksek var- lıkları içinde medeni bir şehir halini almış ve mühim bir ticaretgâh olmak- tan sarfınazar bir çok itibarlarla Tür- kiyenin en mühim yerlerinden “biri olmuştur. P Mesahaisathiyesir Sâmsun Vilâyeti- nin masahaisathiyesi 9220 kilometre murabbaıdır. Samsun Şehrinin mesa- haisathiyesi 25 kilometre murabbam- dan ibarettir. Samsun Şehrinden maada Bafra, Çarşanba, Terme, Vezirköprü, Havza Vilâdik kazalarından Alaçam ve Ka- vak nahiyeleri nüfusu: o Vilâyetin w- mumi nüfusu 260860 kişi olup kilo- metre murabbaı başına 28 kişi düş mektedir. Samsun Şehrinin nüfusu 12- 826 sı kadın ve 17507 si erkek olmak üzere 30333 kişiden ibarettir. Bilhas- sa Samsunda nüfusun çok artmakta olduğunu kaydetmek lâzımdır. Yollar; Vilâyetin bütün kazaları merkeze ve ekseriyetle birbirlerine muntazam şoselerle bağlıdır. Bilhas- sa elyevm İzmir meb'usu olan eski Vali Kâzm Paşa zamanında yapılan bu yollardan kısmı azamı hâlâ mun- tazam ise de fazla işlek olması dola- yısile Bafra yolu bozulmuştur. Fakat bu yolun tamiri için İdareihususiye | bütçesine lâzımgelen tahsisat konmuş ve taahhüt ilânatı yapılmıştır. Yakın- da ihale edilecektir. Samsun Şehrine gelince bir çok yol- lar parkedir. Pek az kısmı şose ve mühim bir kısmı da kaldırımdır. Bu sene parke, yol işine çok ehemmiyet verilmiş ve çok yol yapılmıştır. Bütün kaldırım yollar tamir edilmiştir. Ham k olan ve şehir haricine uzanan öy yolu gibi muhtekif yollara da kaldırım döşenmiştir. Şehrin muhtelif yerlerindeki yolların “trotuvar,, ları betondur. Göller: Vilâyet . dahilinde Bafra kasabasma 20 kilometre mesafede ve 3 kilometre murabba: mesahaisatbiye- de Balık gölü vardır. Bu gölden sene- Ziraat: Vilâyette 40 binden fazla sürra vardar. Ve çiftlik sahiblerinin sun ve köyleri, Alamaç, Bafra, Çar» şanba zerriyatı mühimdir. Termed. elm ziyade pirinç mahsulü mühim- ir. Çarşanba ovasının mahsulâtı pek mebzüldür. “Yeşilirmak,, ovâsı büyük bir servet menbaıdır. Başlıca ihracat emteası: Tütün, yo- murta, hububat, zahire, Samsun, Baf- ra tütünleri dünyaca çok tanınmıştır. İklim: Samsun hariçte sıtmalı ola- Tak tanınmıştır. Filhakika Sıtma Mü €adele Heyetinin devamlı faaliyeti srt- mayı hayli azaltmıştır. Samsun şehri svvelce bilinen Samsundan bambaş- kadır. Bugün kasabanm havası mute- dil va sağlamdır. Muhtelif bünyedeki insanlara çok iyi gelen Samsun şehri alık “sıtma,, yeri sayılmaz. Su; Samsunun “Park suyu,, «Şehir gittikçe büyüyor ve güzelleşiyor Bugünkü — Belediye Reisi Hasan Bey suyu» hattâ bazan teşbihinde bile yan lış olarak halk arasmda nadiren “Ter- kos,, diye anılan güzel bir suyu var- dır. Bu su ilk defa V.“ Kâzım Paşa nın güzel bir nutkili 'Ga:4 parkın da,, akıtıldığı için dahâ ziyade “park suyu,, diye söylenmekt: Samsunun eski suyu olan “Irmak suyu,, yalnız bahçe sulamalarında kul lanılmaktadır. Fıçılarla Samsuna ge- len “Kocadağı,, suyu mühürlü tene- kelerle Samsuna getirilen “Ünye,, su- yu, Çarşanbanın — “Emirhan, suyu, Havzanm kaplıca suları, unda “iyi,, olarak tanınmış siçmer suları” dır. “Korcalaz,, #kavak» ve "park, suyunun biraz fazlaca kireçli olduğu dillerde dolaşırsa da bilhassa “park, suyunun Samsun için hayati bir ehem- miyeti olduğunu kaydelmek lâzim- dır. Şehir suyu çok ucuz olarak evle- re muntazam saatlerle verilmektedir. Belediye her taraftan yangın mus- luklarından manda, bilhassa - bütün halkin “park,, daha doğrusu şehir» suyundan azami istifadesi için çok ğer i Samsunda belediye binası muntazam kuvvetli musluklar yap- tırmıştır. Bu musluklar çeşme halinde şehrin muhtelif semtlerine serpilmiş- tir, Samsunun sıhhi şartlarının değiş- mesinde “şehir,, suyunun çok hizmet- leri vardı Kaplıcalar: Samsunlular kaplıca mevsimlerinde Havza kaplıcalarına ve “hırlâz,, denilen ve nisbeten daha az sıcak ve daha güzel bir yer olmakla beraber pek tenha olan Lâdik kaplı- calarıma giderler. Elektrik: Elektrik santrah şehrin bir kenarındadır. Mazot ile mütehar- riktir. Bu mahzuruna rağmen “elek- d Z ' trik,, bem Samsun Belediyesinin mü- him bir varidat menbar, hem de Sam- sunu çok güzelleştiren âmillerinden tı hastahanesi yakında belediye tarafın- dan von sistem modem kübik tara mimaride bir Morg, o gusülhane, teb- hirhane, banyo vesair | tertibatı ve eniyi teferruatile yapılmakta- İnşaat bitmek üzeredir. Belediye: Samsun Belediyesi, sü, elektrik, park vesaire “gibi medeni zaruretler dolayısile ağır yükler altına girmişti. Bu yüzden Belediye binası bile elden çıkmak tehlikesine maruz kalmıştı. Samsunun mümtaz şahsiyet. lerinin teşebbüs ve delâletile Belediye Emlâk Bankasından istirdat edilmiş- tir. Genç çalışkan Belediye Reisimiz Ihsan Bey son zamanlarda Ankarada — işi nihai safhaya intikal ettirmiş- Milâs çevresinde yaz gezintileri: Küllük Milâstan bir çok aileler deniz banyosu için Küllüğe gidiyorlar MİLAS, (Milliyet) — Otemobi- lim sarsıla sarsıla Milâs önündeki şoseden uzaklaşıyor. Karakaya denen yokuşu soruyoruz. Siyah, zımparalı taşlar keskin birer pi- çak ucu gibi topraktan fırlamış, lâstikleri kesiyor. Ağır, ağır solu- ya, soluya motor çalışıyor. Geçen mektubumda da yazdığım gibi vilâyet Milâs - küllük şosesi üzerin- | de pek az kalan bu bozukluğu yap- tırmak için bu sene bütçesine tah- sisat koydu. Yollarına, ber vilâ- yetten ziyade ehemmiyet veren vi- İâyetimiz, inşallah bunu da başa- rr, Karakayadan Yaşyer ve -Ağaç- lıyük çiftlikleri ovasına iniyoruz. Yol düzeliyor, yolun iki tarafında ekilmiş tarlalar, açık denizlerden kopup gelen serin bir meltem rüz- gârı. Milâsı yazın bu meltem rüz- gârından çok defa mahrum eden ve cayır cayır yakan, şimdi şu Ka rakaya boğazının üzerinde yükse- len, arkamızda bıraktığımız Sod- ra dağıdır ; asıl ismi Sudurağı. O- vada biraz ilerledikten sonra, İz- mir meb'usu Halil Beyin zeytinlik- leri ortasından geçiyoruzki, hele yolun soluna düşen bin iki yüz a- gaçlık dikmeliğin yaşı dörde baş- mış ve büyük bir ihtimam sarfedil- diğinden, dikmeler güzel birer a- ğaç haline gelmiştir. Şimdi seksen kilometre ile uçabiliyoruz. Geçen | günü bahsettiğim ( Tekfuranbarı | bataklıklarını geçtik. Malarya a- fetinden harap olmuş Hocat köyü- nü de geçtik, kullük sırtlarına tır. mandık ve tepeden küllük limanı. na kuşbakışı bakıyoruz. Bu doyu- lur manzaralardan değil. Adalar denizinin mâsmavi © açıklarmda, kurşuni siyah içinde ona - yurttan uzakta kalan Yunan talyan a- daları titriyor. Gö: i yaklaş- tırdıkça, bir çok girinti çıkmtılar: İşte Bodrum dağları, işte Bodrum burunu, işte sahil ve Yunan - ada-| | ları, işte Karaburun, dalyan,Tuz- la, Asm ve Korin çiftlikleri, kazık- hı sırtları. küllük limanın, sanki bir el oturmuş özene özene uğraşmış pilânmı yapmış ve meydana getir- Giresunda hazırlık * GİRESUN, (Milliyet) — Cüm- huriyetin onuncu yıl dönümünü misli görülmemiş bir surette kutlu lamak için Vali Beyin riyasetinde belediye, halk fırkası, halkevi reis lerile maarif müdirinden mürek- kep bir yüksek komisyon teşekkül etmiş ve ilk içtimamı £ yapmıştır. Bu içtimada vilâyet merkezinin,ka zaların kutlulama merasimine şim diden hazırlanılmak üzre tali ko- misyonlar teşkili, Yeşil © Gireson gazetesile bu büyük gün hakkın. | da şimdiden neşriyata başlanılma- sı, Halkevi neşriyat şubesinin bu Bundan başka yüksek komisyon ca maarif müdürünün riyasetinde muallim Sadi, müfettiş Asım,A. A. ve Milliyet (o gaeztesi (o muhabiri Osman Nuri Yeşil Gireson gazete- müdiri Nuri Ahmet, “şair Can Beylerden mürekkep bir heyet teş kil edilmiştir. Bu heyet Cümhuri- yetin onuncu yıl dönümü günü “ En Büyük Tarih” atlı ve 300 sayifeli bir eser nöşredecektir. Büyük inkılâba ait kıymetli yazı- ları ve herbiri birer tetkik mah- sulü olan makaleleri ihtiva edecek bu eser için Türkiyenin edebi ve ilmi sahadaki büyük ( şahıslarının kalem yardımları temin edilecek- tir. e Aydına tiyatro kumpanyaları akını AYDIN (Milliyet) — Bu günlerde şehrimize tiyatro nyaları akımı” vardır, Bir buçuk ay evvel Eyüp Sabri Bey kumpanyası gelmişti. Bir hafta ka- lacağını ilân eden bu kumpanya bir ay- dan fazla kaldı ve her gece oyunlara devam Birey apre bu. Samoa parça fi ine Aydında Oyunlarına devam ettiler. Bunları Beh- çet Bey em rin rl san operet eti takip etti, lr ve arkadasları dün alşam Lâ: İ #nlikler içinde iki adacık ne güzel | Şimdi küllük, bu da kö miş. Limanın ortasmdaki, yeşil zey yerlinde tespit edilmişler. Yılan- yollardan kıvrıla kıvrıla aşağı » Küllükteyiz. Buraya vakti. le güya Güllük derlermiş. Niçin öyle dediklerini pek anlayamam. bir isim. Hele şimdi buraya hiç yakışmıyor; çünkü kasabanın eski belediyesi? şimdiki köy idaresi hayli himmet- ler göstererek, buraya epey ağaç- f lar dikmişler. Bir boydan bir boya muntâzam bir rıhtım yapılmış. Ak tında gazinosu ile, oldukça güzel bir otel binası ve bir ev meydana getirilmiş. Şimdi sahil sıhhiye bi- nası, ve köy odası yapılmaktadır. Rıhtım koyunda bunlardna başka yeni ve güzel binalar da vardır. Küllük'Güllükleşiyor! Rıhtım üze- rinde sira $ıra iptidai (kahveler komisyoncü ticarethaneleri, dük- kânlaf, balıkçı kayıkları. Küllük ün yakınında bir dalyan vardır. Balıkları ve bilhassa balık yumur- taları pek lezizdir. Yunanistana ihracat'yapılmaktadır. Vilâyetin ihracatının mühim bir kısmı zaten Milâsa 25 kilometrelik bir mesa- fede ölan bu limandan yapılır. Haftada iki defa devlet vapurları uğrar ve ara sıra tüccar gemileri gelir. Yunan ve İtalyan adalarm- dan sığır, koyun ve balık, hububat almak için motorlar, | yelkenliler sık sık gelirler. Ecnebi | bandralı büyük vapurlar uğrıyarak tütün, zımpara madeni, pirina, (o zeytin yağı alirlar. Kriz dolayisile he“ yer de olduğu gibi şimdilik burada da bir durgunluk vardır. Deniz ban- yosu almak için bir çok aileler şim- di.Milâstan buraya taşınmışlardır. Yakıtindaki bataklık bertaraf © | dilse, burası Milâs için mükemmel bir sayfiye olabilirdi. Yaz ve kış haraföt itibarile küllük Milâstan daima 7 - 8 derece farklıdır. O za- iman.bü küçük şirin kasabacığı bi- raz can ve hareket gelirdi. İnsan tavla şakırtılarından başka, - işiti- lecek şeyler de duyardı. A.N. Antalya valisi Andif'ide ANDIFLİ, (Milliyet) — Çanak kale vapuru ile Antalya valisi Na- zif kazamızı teşrif ederek Kaymakam Nesip Beyle birlikte hükümet devairini sıtma mücade- le dairesini, tedavi evini, beledi- yeyi ve diğer müessesatı ziyaret et ti, memurin ve halk ile temas €- derek hasbihalde bulundu. Yeni valimiz Nazif Bey ziyaret leri meyanmda gençler birliği spor yurdüna da teşrif buyurarak kulu bün hali hazır vaziyetini tetkik e- derek idare hey'etile temasda bu- lundular, Reis Avni Bey vaziyet- ten bahsile kulübün hiç bir taraf. tan maddi bir yardım görmediği gibi, sahasızlık yüzünden de genç- lerimizin spora karşı olan hevesle rinin günden güne kırılmakta ol duğunu ve bu vaziyet karşısında hiç bir Faaliyet gösteremedikleri ni söylemiştir. Bunu üzerine Vali Bey saha yapılacak arazinin fenni bir şekilde plânının ve keşfinin yaptırılarak Vilâyete gönderilme- sini ve bu iş için bir miktar tahsi- sat ayırttıracağını vait oetmiş- lerdir. Kazamızda üç saat kadar az bi: müddetle kalan Vali ayni gün manımıza gelen Konya vapurile Antalyaya döndü. Köylülerle hasbıhaller BOZDUĞAN (Milliyet) — Başta ka- zamiz fırka reisi İsmail Bey olduğu hal- Milet harabeleri Sökenin Balat köyü civarında eskiden mamur bir şehrin harabesi var Milet harabelerin den bir manzara SÖKE, (Milliyet) — Balat köyü Sökenin cenubunda ve yirmi kilo- metre mesafede ve Bafa gölünün müntehayi garbisinde 150 hane- den ibarettir. Köyün kenarında Sel çukilerden kalma bir cami ile ka- dim zamanlarda mamuriyetile meş kur olan “Milet,, harabeleri mev- cuttur. Milet harabeleri Milet bir buçuk milyon nüfus- la büyük ve meşhur bir (şehirdi. Büyük Menders nehrinin mensa- bında idi. Bir sur ile ikiye ayrılmış olup dört imanı ve cesim pollon mabedi vardı. En evvel Girit mu- hacirleri tarafından tesis (o edildi, sonra gelen muhacirler tarafından tecdit ve tevsi edildi. Kabletmilât “750,, tarihlerinde (İyoniyanm) en mamur ve ticaretgâh bir şehri idi. Ahalisi de çok zengindi. (100) den fazla harp gömisi vardı. Meş- hur Talis Milâttan 587 sene evvel bu şehre gelip tedrisata başlamış idi. Milette pek çok hükema ve hü- ner sahipleri yetişti. > Bunlardan birisi de (Aristid) ismindeki he- kimdir ki kadimen “Milet hikâye- leri,, denmekle şöhret bulan ahlâ- | ka mugayir açık hikâyaler yazmış- tır. Milet şehri ötedenberi müsta- kil bir hükümet olarak idare edil- mekte iken Milâttan “504” sene evvel “Keyhüsrev, tarafından zapt ve yağma edilerek İran memleke- tine ilhak olunmuş ise de İsfendiyar zamanında Miletliler diğer iyonya- Iar ile teşrikimesai ederek İrana karşı ayaklandılar. Ve meşhur mu- harebelerine giriştiler. Bu muha- rebede Milet şehri İskender tara- fından tekrar zapt ve tahrip edil- di. Badehu Romalılara geçmiş ise de eski mamuriyetini kaybetmiş i- di. Nihayet Selçuklar ve daha son: ra Timurlenk zamanında büsbütün tahrip edildi. Viraneleri Mendre- sin bataklıkları altında kalarak an- cak mabedin harabeleri meydanda kaldı. Mendresin seseden seneye döktüğü çamurlardan sahili ileri- ye sürmekle bu şehir evvelce sahil- de iken şimdi mevkii çok geride bulunmaktadır. Limanlardan biri si de göl haline gelmiştir. Balat camii Cami kapısın üzerindeki kitabe- ye nazaran Menteşe Beylerinden Firuz ağanın eseri olup (806) ta- rihinde bina edilmiştir. Cami kö- yün alt kısmındadır, halen cuma ve bayram namazları kılınır. Tak- riben 225 metre murabbaındadır. Tuğla ile yapılmış büyük bir kub- besi vardır. Minaresi zeminden tah minen dört beş metreden yukarısı harap ve yıkılmıştır. Bu minare de tuğladan yapılmıştır. Türk asarı mimarisinn hakikaten iftiharla zik re şayan güzide bir nümunesi olan bir şaheseridir. Dört tarafı duvarla çevrilmiş olan bu cami binasının heyetiumumiyesinde (hariç ve da- hilinde) hiç bir sıva yoktur. Sanki de fırka idare heyeti muallimler, münev- verler ve sıhhiye memurları İnebolu kö- yüne gidildi. Civar köylerde de bir çok köylü yurttaşlar lebnoluda toplanmış- ları. muallim Osman Bey, havadan koruma, muallim Mustafa Nail Bey bay- rak hakkında köylülere sade bir dille sözler söylediler ve fırkamız programı haklımda izahat verdiler, Bütün köylüler sayiı ve selam vaziye- ti alarak bayrak çekme merasimi yapıl- dı. Ve sıhhiye memurları tarafından has — ve sıtmalılara ilâç ve kinin dağı Diğer köyüler heyeti kendi köylerine de gelmelerini ve merasimde bulunma- larını riça ettiler kendilerine söz verildi ve geç vakit geriye dönüldü. bir aynayı tanzir eden çok mahi- rane işlenmiş ve beş buçuk asırdan beri güzelliğine, taravetine halel gelmemekle beraber âdeta tabii liğini andıran mütelevvin ve na- kışlı mermer taşlarla vücuda geti- rilmiştir. Caminin bir kapısı ile on- dört penceresi vardır. İç ve dış çer- çevelerinin üst kısımları eski Türk- lerin sanat âleminde yarattıkları inceliklerin kudret ve o kıymetini teşhir eden çinilerle süslenmiştir. Kubbenin üzerinde senelerdenberi leylekler yuva yaparak ve şimdiye kadar kubbenin hiç temizlenme- Balat köyünün Selçuklardan Bala: miş olması dolayısile (kubbenin tam orlasmdan yağmur suları ak- maktadır. Camiin kapı cephesi i- ki mermer sütun üzerinde itkâ et- mektedir ki bu sütunlar camie bir kıymet veren harikulâde bir sana- tin mahsulüdür. Bu vesile ile camii ziyaret etmek maksadile gelip den ecnebi seyyahlar pek çoktur. Söke evkaf memurluğunun teşeb- üsü sayesindedir ki bugil kıymeti tarihiyesi pek yüksek olam esmiin tamirile yeniden ihya edilmesi ta- karrür etti, Ve bu mesele hakkın. da Aydın nafia mühendisi Sökeye gelerek keşif icrası (o için Hususi Muhasebe ve evkaf memurları ile birlikte bugün Balat köyüne gitti- ler. t camii Aydında cümhuriyet bayramına hazırlık AYDIN liyet) — Cümhuriyeti, sinümi! m i toplantıları etmektedirler. Komite ilk topantısında, yardımcı komiteleri kuracak ve bu hafta içinde umum müçssesat ve cemiyetler reislerinin iştirskile Halkevi salonunda umumi bir toplantı yapılacak ve program tesbit edilecektir. Bağları değiştirilen köyler Karaköse kazasına bağlı Şikeft köyü bü kazadan ayrılarak Diyadin kazasına Denizli Vilâyetinin Acıpayam kazasının «Kımlhisar nahiyesine bağlı Kösten, A- baş ve Aşağıkaraçay köyleri bu nahiye den ayrılarak mezicür vilâyet merkez ka- nahiyesine nün bu mahiyeden ayrılarak Çumra ka- zasına, Mut vilâyetinin Malazgirt kaza- sına bağlı İndiris, Muradi beyi, yan, Molla Mastafa, Sultanı, Rüstem gedik ve Kotanlı köyleri bu kazadan ayrılarak Bulanık Bulanık nakledilmiştir. Aydında okumak hevesi AYDIN (Mülliyet) — kütüphanesine 1 temmuzdan 31 temmuz Ee eke mir m 74 edebi eserler, 73 Ilmi eserler, 97 An: sillopedik eserler, . 197 sıhhi © eserler; 102 tarihi eserler, 110 kişi muhtelif © serler ve 727 kişi de gazete ve mecmua okumuşlardır. Gelenlerin, 285 i muallim, 475 i tale- be, 303 ü memur ve 303 üde serbest meslek erbabıdır. Temmuz ayı içinde sıhhi müzeyi ziya- ret eden yurttlaşların adedi 389 olup bunların 96 sı kadın ve 293 ü erkektir.